Perspectief Gelderland-Zuid verwarde personen 25 maart 2016

Transcriptie

1 Perspectief Gelderland-Zuid verwarde personen 25 maart 2016 Aanleiding Op 11 juni 2015 is in een gezamenlijk zorg & veiligheidsoverleg van AB GGD en AB Veiligheidsregio de problematiek rond verwarde personen besproken. Aanleiding was het signaal over een toename van het aantal verwarde personen op straat. Hierbij werd (landelijk) een relatie gesuggereerd met de extramuralisering van de GGZ. De politie geeft aan dat zij regelmatig moet optreden bij casuïstiek waar het niet een veiligheidskwestie, maar eerder een een zorgvraagstuk betreft. In een aantal gevallen is er sprake van een strafbaar feit; vaker betreft het echter overlastgevend gedrag of een hulpvraag. Hierdoor komen verwarde personen, geregistreerd als E-33 melding, onterecht in een politiecel terecht. Om de onderliggende problematiek te ontrafelen en voor Gelderland-Zuid met oplossingsrichtingen te komen is een stuurgroep samengesteld bestaande uit bm de Vries, wh Frings, districtschef van Niewerth en dpg Pieters. In de periode van augustus 2015 tot en met januari 2016 heeft een werkgroep (met vertegenwoordiging van de gemeente, politie, Pro Persona en de GGD een intercollegiale verkenning gedaan. Daarbij zijn vragen aan de orde geweest als: Is er inderdaad een toename van verwarde personen zichtbaar in Gelderland Zuid. Betreft dit een groep van mensen met een ernstige psychiatrische aandoening (EPA), of zien we ook andere problematiek die maakt dat overlast op straat ontstaat dan wel toeneemt? Zijn er mogelijkheden in de bestaande ondersteuningsstructuur van zorg en welzijn om interventies betreffende preventie, opvang of herstelgerichte inzet te verbeteren voor deze kwetsbare doelgroep? Vanuit het AZO (overleg van acute zorgpartners in regio Oost) is aangehaakt vanuit het perspectief van de acute zorg; hoe lopen de lijnen in geval van een incident? Deze oriënterende analyse heeft geresulteerd in een eerste concept advies- en verbeterplan voor de netwerkontwikkeling van psychisch kwetsbare burgers voor de regio Gelderland-Zuid (zie Bijlage 1). De context van verwarde personen is echter veel breder dan de acute fase; het gaat om het samenspel tussen - gemeentelijke voorzieningen tav zorg, ondersteuning, toeleiding beschermd wonen - de toeleiding naar zorg vanuit het voorveld (sociale wijkteams, GGD/OGGZ) - de organisatie van zorg en ondersteuning in het voorveld (ontwikkeling van ambulantisering GGZ, tijdig expertise in het voorveld betrekken) - de toegang tot tweede en derdelijnszorg; beschikbaarheid van intramurale zorg. - vergoedingenstructuur vanuit Wmo, Zvw en Wlz - afspraken tussen politie en gemeenten Expertteam en Aanjaagteam Binnen regio Oost is een expertteam Overlastgevende Personen ingesteld vanuit de Veiligheidsstrategie Oost-Nederland. In het expertteam zijn gemeenten, politie, OM, regio- 1

2 overstijgend werkende verslavingszorg en GGZ- instellingen om tafel. Doelstelling is uitwisseling van kennis en expertise ten aanzien van verwarde personen. Vanaf september 2015 is het landelijke aanjaagteam verwarde personen (o.l.v L. Spies) van start gegaan. De eerste tussenrapportage is recent opgeleverd (zie Bijlage 2) Definitie verwarde personen Een verwarde persoon is eenieder die, vanwege zijn al dan niet tijdelijk verstoorde oordeelsvermogen, gedrag vertoont waarmee hij zichzelf of iemand anders in gevaar brengt en/of een bedreiging vormt voor de openbare orde en veiligheid. Omvang en aard van de problematiek - In Gelderland-Zuid is een lichte stijging van het aantal incidentmeldingen verwarde personen bij de politie zichtbaar in de periode : 1329 meldingen, 2014: Dit laat zich met name zien in Nijmegen, Tiel en Geldermalsen. - Het betreft vaak mensen met een psychische stoornis of een beperking (LVB), vaak gecombineerd met middelengebruik, die zich niet goed zelfstandig redden in onze (complexe) maatschappij. - Er zijn geen aanwijzingen dat psychische stoornissen vaker voorkomen - De beddenafbouw in de GGZ in Gelderland-Zuid (beoogd 30% in 2020) heeft nog niet plaatsgevonden (geen relatie met extramuralisering GGZ). - De indruk bestaat dat in zijn algemeen de complexiteit van de maatschappij (waaronder veranderingen in het gemeentelijke veld en in de zorg) ertoe leidt dat mensen die wat zwakker zijn en op meerdere leefgebieden problemen ervaren, eerder in moeilijkheden komen. Professionals geven aan dat de complexiteit van de casuïstiek groter is geworden. - Er is ook een nieuwe groep ontstaan van mensen die voorheen zich prima konden redden (zelfstandig bestaan, inkomen), maar die door omstandigheden in de problemen komen (armoede in het pak; domino-effect). In Den Haag is een Opvang Verwarde Personen op het politiebureau ingericht, om de diagnose van verwarde personen en doorverwijzing naar de zorg efficiënt te laten verlopen. Uit de analyse van Den Haag blijkt: - Circa 200 casussen verwarde personen per maand - < 10% van de casuïstiek kent een justitieel vervolgtraject - Circa 80% van de casussen kent een zorgtraject (40% ambulant, 30% klinisch, 10% medisch somatisch) - In circa 10% van de gevallen wordt de aangeboden zorg geweigerd, of is er geen zorgaanbod - Circa 20% heeft geen huisvesting % is onverzekerd De opvolging betreft dus in 80-90% van de gevallen een zorgtraject. In slechts 10% van de gevallen is de opvolging justitioneel (is er sprake van een strafbaar feit). Dit betekent dat slechts in 10% van de gevallen de inzet van politie passend is. 2

3 Procesplaat verwarde personen Gelderland-Zuid De processtromen rond verwarde personen zijn complex. Fig. 1 geeft de processtromen, actoren, en wettelijke kaders zijn aangegeven. De procesplaat heeft als uitgangspunt de incidentmelding. NB: hoewel de procesplaat een redelijke complexiteit kent, worden in dit schema een aantal belangrijke actoren niet expliciet genoemd, die van groot belang zijn voor de totale context. Denk aan de gemeente, woningcorporaties, woon-zorg combinaties (kleinschalig). Binnen Gelderland-Zuid is bij de GGD de OGGZ-taak belegd. Het meldpunt Bijzondere Zorg ontwikkelt zich meer en meer naar procesregie voor casuïstiek. In afstemming met gemeenten is voor Rivierenland recent een notitie geschreven, die ingaat op de rollen (regierol en expertrol OGGZ) en de plaats hiervan in het lokale veld. Vanuit Bijzondere Zorg zijn er samenwerkingsafspraken met ketenpartners. Voor acute problematiek is er de GGZ crisisdienst deze stelt de diagnose die van belang is voor het vervolgtraject in de zorg. De GGZ crisisdienst is 24/7 beschikbaar, maar heeft een lange aanrijtijd. Na melding van de politie onderzoekt de crisisdienst cliënten op het politiebureau. Aandachts- en knelpunten Gelderland-Zuid Onderliggende problematiek 1. Er is een kloof tussen de ondersteuning in het gemeentelijk domein, het zorgdomein en het veiligheidsdomein. Dit geldt zowel voor de financiering (Wmo, Zvw, Wlz) als voor de professionele gerichtheid. Maatregelen die in de zorg worden doorgevoerd (afbouw van GGZ-bedden, invoer van ambulante teams) hebben directe invloed op het gemeentelijk domein. De schotten in de financiering belemmeren een integrale aanpak. Het in beeld brengen van de juiste voorzieningen vraagt om afstemming van gemeentelijk beleid met zorg- en woonpartners. Denk aan beleid ten aanzien van daken thuislozen, beschermd wonen, time-out bedden, schuldhulpverlening, vroegsignalering, sociale wijkteams, regie op hulpvragen, inrichting van de eerste- en tweedelijn, FACT teams, crisisinterventie, samenwerking tussen partijen, etc. 2. Professionals werken nog teveel langs elkaar heen, hetgeen een integrale, persoonsgerichte aanpak belemmert. Versterking van het netwerk en informatiedeling is van belang om (1) vroegtijdig in te kunnen grijpen preventief te kunnen werken en (2) in geval van een incident adequaat te kunnen handelen en (3) duurzame oplossingen te creëren. Regie over de keten is nodig om, binnen het afgesproken beleid, een duurzame aanpak te borgen. 3. Het ontbreekt aan duidelijke afspraken in het netwerk over de verantwoordelijkheid voor het organiseren van zorg voor personen die in verwarde toestand zijn en die nog niet bekend zijn bij een zorgverlener. Politie 4. De politie heeft geen zorgtaak, maar komt in situaties terecht dat ze mensen meenemen terwijl overdracht aan een zorgpartner logischer is. Dit geldt zowel voor de demente oudere als de ernstig psychiatrische patiënt (EPA). 5. De crisisdienst heeft een lange aanrijtijd. 6. De beoordeling door de GGZ crisisdienst vindt veelal plaats op het politiebureau, ook voor personen waarvoor dit niet gewenst/noodzakelijk is. Er is behoefte aan een 3

4 observatieruimte (crisisbeoordelingskamer) waar een zorgdiagnose gesteld kan worden en de veiligheid geborgd is.. Zorgverleners 7. Zowel de politie, ambulancedienst en SEH weten niet naar welke zorginstelling de patiënt het beste naar toe kan worden gebracht. 8. Het vervoer van een patiënt in verwarde toestand die zich agressief gedraagt vormt een probleem. 9. Hulpverleners kunnen in het algemeen in bedreigende situaties terechtkomen. Dit geldt bijvoorbeeld ook voor thuiszorgmedewerkers. Naar aanleiding van het incident in Zevenaar eind 2015, heeft de inspectie geconcludeerd dat de gemeente de taak heeft te voorzien in een veilige werkomgeving (voor oa medewerkers van een sociaal team). 10. De intake van een patiënt gebeurt monodisciplinair, terwijl bij meervoudige problematiek (verslaafd, LVB,.) een multidisciplinaire intake en regievoering van belang is. Er is een mismatch is tussen wat de patiënt nodig heeft en de zorg die individuele zorgverleners kunnen bieden. Het gevolg is dat patiënten van het kastje naar de muur worden gestuurd (of belanden op straat) en er geen duurzame aanpak is. Psycholance een oplossing voor een deel van het probleem? In Amsterdam wordt een Psycholance ingezet. Samenwerkende organisaties ambulancevervoer, GGD Vangnet en Advies, Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam (SPA) en Politie is, zetten (naar Noors model) de psycholance in om de zorg voor medewerkers en patiënten veiliger uit te voeren en recht te doen aan de specifieke zorg van deze patiënten. Een Psycholance is een zorgambulance, bemenst door een Sociaal Psychiatrisch Verpleegkundige van de SPA en een Zorgambulancechauffeur. De Psycholance is een Amsterdams antwoord op de problematiek rond aanrijtijden, veilig vervoer en diagnosestelling. De situatie in Amsterdam is in een aantal opzichten anders dan in de regio Gelderland-Zuid. Het aantal per ambulance vervoerde verwarde personen is in Gelderland-Zuid vrij beperkt. Een ruwe schatting van ervaringsdeskundigen is dat sprake is van (vermoedelijk minder dan) één vervoer per dag. Daarmee is een psycholance niet rendabel te exploiteren, zoals in Amsterdam, waar werk is voor enkele psycholances. In beginsel is het mogelijk afspraken te maken met een aantal veiligheidsregio s, doch dan nemen de lege vervoerskilometers weer enorm toe. Het is overigens de vraag of het vervoer van verwarde personen niet net zo goed in een bestel- of personenauto kan geschieden, aangezien een medische inventaris niet nodig is en vervoerde personen niet per sé liggend hoeven te worden vervoerd. Dergelijk vervoer is makkelijker rendabel te maken, zeker ook wanneer er voor wordt gekozen de auto met een reguliere chauffeur te bemannen en niet met een hoog opgeleide ambulancechauffeur. Hoe nu verder? Om een persoonsgerichte aanpak voor psychisch kwetsbare personen te bewerkstelligen, zijn op verschillende niveaus (systeemniveau, organisatorisch niveau en operationeel niveau) acties nodig. 4

5 Systeem 1. Optimaliseren van het systeem door gemeentelijk domein, zorg- en veiligheid met elkaar te verbinden. Beleid en praktijk op elkaar afstemmen. Om tot een integrale, persoonsgerichte aanpak te kunnen komen, is wijziging van het speelveld noodzakelijk. Dit betekent dat het financieringsvraagstuk bespreekbaar moet worden gemaakt op het niveau van gemeenten en zorgverzekeraar. 2. Combineren van gegevens en informatie om een integraal beeld te verkrijgen en voortgang te monitoren. Organisatie 3. Het versterken van de vroegsignalering, preventie van escalatie en het tijdig intensiveren van zorg. Handelingsopties ontwikkelen vooraan in de keten. Samenwerking tussen gemeente, politie, zorg en woningcorporaties. Maar ook dagbesteding (werk, onderwijs) is van belang. 4. Inzetten op regie bij een zorgvraag; wegnemen van zorgvraagstukken bij politie. 5. Regie en versterking van het voorveld en aansluiting op alle leefgebieden is ook van belang voor het bieden van duurzame ondersteuning bij de afschaling van een zorg/veiligheidsmaatregel. Operationeel 6. Het organiseren van passend vervoer van verwarde personen 7. Het verbeteren van opvangomstandigheden van verwarde personen voor diagnosestelling. Beoordelingskamer met multi-intake. Stand van zaken: Pro Persona zal een crisisbeoordelingskamer inrichten in Nijmegen (april 2016) en in Tiel (2016). ad 2) Om een goed inzicht te krijgen in de problematiek is het van belang om gegevens uit de verschillende disciplines te combineren en deze integraal te duiden. De GGD en de gemeente Nijmegen, afdeling Onderzoek en Statistiek (O&S) hebben het initiatief genomen om een (trusted third party) TTP-constructie te realiseren. De gemeente Nijmegen, afdeling integrale veiligheid, wil in 2016 een project starten om de informatiestromen ten aanzien van incidentmeldingen bij politie (E33) te combineren met gegevens van regie- en wijkteams. Voorgestelde acties 1. Bestuurlijk overleg met zorgverzekeraars VGZ en Menzis. Om tot een duurzame, integrale benadering te komen is het noodzakelijk dat de financieringsschotten worden weggenomen en gemeenten en zorgverzekeraars een gezamenlijke doelstelling formuleren en ondersteunen. Gezien de subregionale zorginkoop, is vertegenwoordiging uit Rivierenland en Rijk van Nijmegen noodzakelijk. Planning : korte termijn. 2. Casuïstiekanalyses uitvoeren (casussen betreffen Rijk v Nijmegen en Rivierenland) om te komen tot voorstellen voor verbetering van de samenwerking tussen politie, gemeente, zorgleveranciers. De werkgroep (GGD, politie, gemeenten, Pro Persona) selecteert aangedragen casussen en betrekt de relevante zorg/woon partners bij de analyse) Planning: maart sept

6 3. Opstellen plan van aanpak voor verbetermaatregelen naar aanleiding van casuistiekanalyses. Hierbij vormen de vraagstukken over (1) regie in de zorgketen, (2) het wegnemen van zorgvraagstukken van politie en (3) het organiseren van voorveld, vroegsignalering en tijdig handelen, belangrijke aandachtsvelden. De ambitie is om aan de hand van concrete pilots nieuwe werkwijzen in de praktijk te testen en handelingsopties vorm te geven. 4. Opstellen plan van aanpak voor combineren van gegevens, informatie en monitoring. 5. Uitwerken van passend zittend vervoer, waarbij de veiligheid van medewerkers geborgd is. 6. Afstemmen operationalisering van crisisbeoordelingskamer met wensen van politie en acute zorgpartners. 6

7 Figuur 1 7

8 8