december 2008 KOERS HOUDEN IN DE MELKVEEHOUDERIJ Een uitgave van ABN AMRO, Hendrix UTD en Alta

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "december 2008 KOERS HOUDEN IN DE MELKVEEHOUDERIJ Een uitgave van ABN AMRO, Hendrix UTD en Alta"

Transcriptie

1 december 2008 KOERS HOUDEN IN DE MELKVEEHOUDERIJ Een uitgave van ABN AMRO, Hendrix UTD en Alta

2 Koers houden in de melkveehouderij P 2

3 P 3 Koers houden in de melkveehouderij De zuivelmarkt is grillig. Begin 2007 was de melkprijs zo n 30 cent per kg. Vorig najaar werd een recordhoogte bereikt tot wel 50 cent per kg en momenteel staan we weer met beide benen op de grond. Eén ding staat vast. De melkprijzen blijven schommelen en uw invloed hierop is beperkt. Hetzelfde geldt voor de grondstoffenmarkt, deze is momenteel al net zo grillig als de melkmarkt. Het is de kunst om uw eigen koers te varen en u niet van de wijs te laten brengen door schommelende melken graanprijzen, waarbij duurder graan en graanvervangers soms leiden tot hogere voerkosten. Koers houden, impliceert eerst koers bepalen. Een ondernemer met visie heeft een strategie en laat zich niet leiden door de emotie van het moment. Het is belangrijk om vast te stellen wat de korte termijn planning is, maar vooral welke doelstellingen melkveehouders hebben voor de lange termijn en hoe deze te realiseren zijn. Let daarbij goed op wat bij uzelf, uw gezin en uw omgeving past. Bij straffe tegenwind is het zaak om zoveel mogelijk koers te houden, maar wel flexibel te zijn om goed in te kunnen spelen op gewijzigde omstandigheden. Voorwoord Vakmanschap is een voorwaarde voor goede resultaten. Ondernemerschap is de basis voor continuïteit en onder wisselende marktomstandigheden belangrijker dan ooit. Op veel melkveebedrijven biedt het optimaliseren van de resultaten nog volop mogelijkheden om de eerste extra winst te realiseren. Dit is ook noodzakelijk om groei van het bedrijf mogelijk te maken, want alleen met voldoende reserveringscapaciteit is dat op een verantwoorde wijze te doen. Op grotere melkveebedrijven gaan een goede werkorganisatie en een hoge arbeidsproductiviteit de boventoon voeren. Zeker als vreemde arbeid wordt ingezet, want dat voelt u direct in de portemonnee. Voor een efficiënte bedrijfsvoering wordt preventief en proactief management van koppels koeien steeds belangrijker. Goed management zorgt voor gezonde en probleemloze koeien, die veel melk produceren en lang meegaan. Met optimale voeding en sturing op goede vruchtbaarheidsresultaten is wat dat betreft nog veel te winnen. We wensen u veel leesplezier! Pierre Berntsen, directeur Agrarische Bedrijven ABN AMRO Lammert Veenhuizen manager Rundveegroep Hendrix UTD Jan Bobbink, algemeen directeur Alta Nederland BV

4 Koers houden in de melkveehouderij P 4 Melkveehouders met ambitie Nieuwe zuivelmarkt: een roerig speelveld Het speelveld van de melkveehouderij verandert. Verdere liberalisering van de zuivelmarkt en toenemende schommeling van prijzen voeren de boventoon. De afbouw van de quotering gaat bovendien gepaard met prijsonzekerheid. Anderzijds biedt deze situatie ook kansen voor ondernemende melkveehouders met ambitie. De afgelopen decennia bestond geen vrije zuivelmarkt door de aanwezigheid van zuivelquota, importheffingen, exportsubsidies en contingenten. Nu zuivelquota worden verruimd en prijsondersteuning wordt afgebouwd, ontstaat in aanloop naar 2015 een nieuw speelveld met nieuwe spelregels, waarvan de contouren langzaam zichtbaar worden. Van melkproductie beïnvloedt de prijs negatief. Echter de wereldvraag naar zuivel is gezond en kan de toename onder normale omstandigheden verwerken. Wel heeft de huidige economische crisis een drukkend effect op zowel opbrengst- als kostprijs. Fluctuerende voerprijzen De graanprijs is een goede indicator voor de voerprijzen. In 2007 stond de graanmarkt in het teken van een groeiende vraag en tegenvallende productie. De wereldwijde graanvoorraad bereikte het laagste punt in 30 jaar. Het afgelopen teeltjaar 2008 was een goed graanjaar met een ongekende productiestijging. Toch is deze stijging niet voldoende om het voorraadniveau op peil te brengen. Lage voorraden leiden tot Vul de tijd tot beëindiging van de quotering nuttig in door het verlagen van de kostprijs en het verbeteren van je ondernemerskwaliteiten. Als dat op orde is, kun je altijd nog een stal bouwen, aldus Frans Dorresteijn - ABN AMRO. Nederland heeft een goede uitgangssituatie voor uitbreiding van de melkproductie. overproductie is geen sprake meer. Dat werd afgelopen jaren al duidelijk door een melkprijs die minder snel daalde dan was voorspeld. En in 2007 zelfs sterk steeg. Met de afbouw van beschermende maatregelen krijgen melkveehouders in toenemende mate te maken met een schommelende melkprijs zoals we dat in 2007 en 2008 hebben gezien. Ontwikkelingen op de wereldmarkt, zoals droogte in Oceanië, de toenemende mondiale vraag naar zuivel en tijdelijke productieverhogingen hebben steeds meer invloed op de Nederlandse melkprijs. De groeiende Europese een zwakker marktevenwicht, waardoor de prijzen meer gaan schommelen. Bij een tegenvallende oogst kunnen de prijzen fors oplopen, bij een goede oogst zullen de prijzen weer dalen. De afgelopen jaren zijn de productiekosten voor graan gestegen door hogere kosten voor brandstof en kunstmest. Hierdoor is de kostprijs voor graan verhoogd. Ook de toegenomen aandacht van beleggers voor de grondstoffenmarkten speelt daarbij een rol. Beleggers zijn op zoek naar rendement en beleggen in de grondstoffen wanneer de vooruitzichten goed zijn, bijvoorbeeld bij schaarste. Dit

5 P 5 Nederland heeft de potentie en drang om de melkproductie op te voeren waarbij de beste ondernemers nu de prijs bepalen voor groei. Zolang ruwvoer en mest nog geen structurele beperking vormen, blijft melkquotum relatief duur. Bij een zachte landing zal het melkquotum geleidelijk overbodig worden. Dit is een goed vooruitzicht voor melkveehouders in een land met hoge quotumkosten. Voor de Nederlandse melkveehouderij is het van groot belang dat de derogatie wordt gecontinueerd. Een mogelijke verlaging van de mestnorm van 250 naar 230 kilo stikstof uit dierlijke mest betekent dat ruim kilo melk minder per hectare kan worden gemolken. Om de kosten van mestafzet te beperken, wordt de bedrijfsspecifieke excretie voor meer bedrijven aantrekkelijk. De komende jaren liggen de graanprijzen gemiddeld op een hoger niveau dan de afgelopen jaren. Daarnaast zullen de graanprijzen meer fluctueren. kan invloed hebben op de prijsvorming. Er moet dus rekening worden houden met hogere voerkosten die bovendien sterk kunnen fluctueren. Dit hoeft niet per se tot margeverkrapping te leiden als veehouders sterker sturen op lagere ruwvoerkosten, lagere dierkosten en de kosten van jongveeopfok omlaag brengen. Daarover meer in dit rapport. Door verlaging van de bedrijfstoeslag ontstaat extra ruimte om groene diensten en plattelandsontwikkeling te ondersteunen. Voor de reguliere melkveehouder betekent dit vermindering van inkomsten. De Nederlandse melkveehouderij heeft sterke troeven in handen als de quotumkosten afnemen. De productieomstandigheden zijn gunstig, het vakmanschap uitstekend en de zuivelindustrie goed georganiseerd. Voor bedrijven met groeiambitie ontstaat ruimte. In de aanloopperiode naar het quotumloze tijdperk is het zaak het bedrijf voor te bereiden op dit nieuwe speelveld. Een goede kostprijs is daarbij de basis. Jaarlijkse quotumverruimingen vanaf 2006 Quotumjaar 2006/ / / / / / / / /2015 % uitbreiding 0,5% 0,5% 2,49% 1% 1% 1% 1% 1% 1% In 2010 en 2012 worden mogelijk extra maatregelen genomen voor een zachte landing van de melkquotering. Verruiming quotering Eind november 2008 hebben de Europese landbouwministers besloten om tot 2015 de quotering te verruimen met 1% per jaar. Hiermee wordt de ingezette afbouw van de quotering bevestigd. Vanaf 2006 is het melkquotum al uitgebreid (zie tabel). Zonder vetcorrectie bedraagt de effectieve verruiming 9,88% van 2006 tot In 2010 en 2012 wordt geëvalueerd of aanvullende maatregelen nodig zijn voor een zachte landing van de quotering. In het quotumjaar 2009/2010 wordt de vetcorrectie aangepast, waardoor er in Nederland naast de verruiming van 1% nog eens 1,5% extra melk kan worden geleverd. Vooralsnog mogen alleen melkveehouders die melk produceren met een hoger vetgehalte dan hun referentiehoeveelheid meer produceren. Dit betreft ruim 75% van de melkveehouders. Voor Nederlandse melkveehouders is de voortzetting van derogatie van groot belang om per hectare meer melk te kunnen produceren.

6 Koers houden in de melkveehouderij P 6 Ondernemerschap biedt continuïteit Vakmanschap is de basis Vakmanschap is de basis voor goede technische en financiële resultaten. Om in een nieuwe zuivelmarkt te zorgen voor continuïteit wordt ondernemerschap steeds belangrijker. Daarbij zijn visie en een goed afgewogen strategie onmisbaar. De visie van een ondernemer geeft een schets van de markt, van het melkveebedrijf en van de ondernemer over 5 of 10 jaar. Oftewel wat zijn de doelen? Verlaging van kostprijs, groei in omvang of verbreding zijn hiervan voorbeelden. Is er voldoende ruimte voor activiteiten buiten het bedrijf en voor persoonlijke ontwikkeling? Welk financieel risico kan of wilt u nemen? Het zijn vragen die in een visie worden beantwoord. Plezier in het werk is ook niet onbelangrijk. Het doel is een zeer persoonlijke keuze. Strategie De strategie is het plan van aanpak dat leidt tot realisatie van het doel. Hierin kiest elke ondernemer zijn eigen koers. Is er een groeidoelstelling en zo ja, op welke wijze en met welk tempo wordt deze gerealiseerd? Aankoop of huur van extra grond? Hoe wordt ingespeeld op de afbouw van de melkquotering? Ook praktische zaken zijn van belang; aankoop of verbouw van ruwvoer, hoe wordt de arbeidsbehoefte ingevuld? Of bijvoorbeeld het wel of niet uitbesteden van jongveeopfok of landwerk. Een duurzame strategie waarborgt een stabiele koers die ook bij tegenvallers tegen een stootje kan. Een goede financiële buffer draagt hier aan bij. Visie: doel Strategie: plan van aanpak Uitvoering: Koopman Econoom Vakman Manager Bron: ABN AMRO Visie, strategie en uitvoering zijn een samenhangend geheel. De strategie moet aansluiten op de kwaliteiten van de ondernemer. Indien een strategie niet realistisch of goed uitvoerbaar is, is het zaak om de strategie bij te stellen of om gericht te werken aan de ondernemerskwaliteiten of om specifieke expertise aan te trekken. Er is er maar één die uw visie en strategie bepaalt, en dat bent uzelf, aldus Daphne van der Zee - ABN AMRO. Uitvoering van de strategie Een goede strategie is nog geen garantie voor succes. Dat wordt bepaald door de uitvoering van de strategie. Als ondernemer moet je van goede huize komen om in de huidige markt een melkveebedrijf te managen. De melkveehouder is vakman, econoom, koopman maar bovenal manager. Zeker bij grote bedrijven bepalen de management capaciteiten de mate van succes en daarmee de doelen die worden gerealiseerd. Vakmanschap is belangrijk voor goede technische resultaten. Goede financiële resultaten leggen een sterke basis onder het bedrijf en vergroten de mogelijkheden voor bedrijfsontwikkeling. Koopmansgeest en gevoel voor de markt geven een goede uitgangspositie in onderhandelingen met leveranciers en afnemers. Dit wordt nog belangrijker in een nieuwe zuivelmarkt met schommelende prijzen. Economisch inzicht draagt bij aan het bereiken van het optimale kostenniveau. Dat geldt ook voor de afweging om werkzaamheden uit te besteden of af te stoten. Niet elke veehouder heeft dezelfde ondernemerskwaliteiten. Voor een succesvolle uitvoering van de strategie is het wel belangrijk dat deze goed aansluit op de ondernemerskwaliteiten. Aansturen van personeel vraagt meer van de managementcapaciteiten van de ondernemer dan het werken met techniek. Daarom is het zinvol om uw kwaliteiten als ondernemer in beeld te hebben.

7 P 7 Maatschap Bras kiest voor beheerste groei Het melkveebedrijf in één keer verdubbelen, is een scenario die maatschap Bras in Holtheme niet ziet zitten. Naast een nieuwe stal, heb je vee, quotum en extra voer of arbeid nodig. En wat doe je met de extra mest?, zegt Erik Bras. We kiezen bewust voor beheerste groei. Dat levert ons continuïteit op met aanvaardbare risico s. Tien jaar pech, is slecht ondernemerschap. Met deze oneliner maakt Bras in één keer duidelijk dat hij in de uitwerking van de strategie voor zijn melkveebedrijf niets aan het toeval overlaat. Wat is voor jullie ondernemerschap? Weten waar je naartoe wilt, heldere doelen stellen en bewaken dat groei geen doel op zich is, maar een middel om een doel te bereiken. Ook goed beseffen dat je zelf verantwoordelijk bent voor het eindresultaat. Erken wat je zwakke punten zijn en doe er iets mee. Ik Voor welke doelen en strategie kiezen jullie? Continuïteit van het bedrijf staat met stip op één, daarop volgt op heel korte afstand arbeidsvreugde. We kiezen voor beheerst groeien, gemiddeld met 6% quotum per jaar, en streven naar een lage kostprijs per kg melk. Een grote groeistap is niet alleen een nieuwe stal bouwen, maar vraagt tegelijkertijd ook veel andere grote investeringen. Onderbouw dan het ondernemersplan wel goed met reële kosten en opbrengsten. Je kunt er wel een melkprijs van 38 cent in zetten, maar is dat op langere termijn haalbaar? Wij investeren liever eerst in kwaliteit en dan pas in kwantiteit. Zo bouwen we een aparte afdeling voor de droge en nieuwmelkte koeien, omdat goed management van de risicokoeien direct meer melk en rendement oplevert. Wat is de belangrijkste uitdaging? Beheerst groeien en in de toekomst als gezinsbedrijf verder. Het organiseren van de arbeid is daarbij de grootste uitdaging. Mijn vader verzet nu nog veel werk op het bedrijf, maar dat houdt een keer op. De arbeidsproductiviteit op het bedrijf moet dan verder omhoog, omdat ik het aannemen van een vaste kracht te duur vind. In 2006 hebben we de 2x4 visgraat melkstal al vervangen door een 2x10 zij-aan-zij melkstal en er is een kalverdrinkautomaat aangeschaft. Als eerste zal meer landwerk aan de loonwerker worden uitbesteed. Belangrijk is wel dat als we ergens geld insteken dat uiteindelijk ook geld oplevert. Aanvaardbare risico s Bedrijfsgegevens Erik Bras melkt samen met zijn ouders in maatschap 110 koeien en houdt 80 stuks jongvee op 60 hectare grond. Erik s vriendin, Colinda Rietveld, is werkzaam bij een accountant en doet de financiële boekhouding van het melkveebedrijf. Recentelijk is de stal uitgebreid naar 165 koeplaatsen met ruimte voor al het jongvee. De stal wordt geleidelijk vol gezet. Aan de zijkant van de stal is de aanbouw van de afdeling voor droge en nieuwmelkte koeien bijna klaar. heb bijvoorbeeld weinig verstand van fokkerij, dus laat ik mij graag adviseren over stierkeuze en het paringsadvies door mijn KI-adviseur. Ik laat mij ook inspireren en motiveren door adviseurs, mijn studieclub en vroegere studievrienden. En het is belangrijk om goed te weten wat er in je directe omgeving gebeurt en welke invloed wet- en regelgeving op de korte en lange termijn op je bedrijf kan hebben. Ondernemerschap is ook lef, maar dan wel met verstand. Als we ergens geld in steken, moet het ook geld opleveren, vindt Eric Bras.

8 Koers houden in de melkveehouderij P kilo melk per gewerkt uur Om meer melk per uur te realiseren is automatisering van de bedrijfsvoering een optie, bijvoorbeeld met automatische verstrekking van ruwvoer. Meer melk met minder arbeid melk. Het Bruto Overschot gedeeld door het aantal gewerkte uren geeft aan hoe efficiënt een melkveebedrijf melk, jongvee en ruwvoer produceert. Verhogen arbeidsproductiviteit Met het verhogen van de arbeidsproductiviteit kan op veel melkveebedrijven meer melk per uur wor- Als een melkveebedrijf groeit, neemt de noodzaak om efficiënter te werken toe. Zeker als andere activiteiten. Efficiënter werken is mogelijk den gereali seerd en/of is meer tijd te besparen voor vreemde arbeid wordt ingehuurd, is het belangrijk om meer melk per uur te produceren. Dat kan te voeren, zoals klauwverzorging, droogzetten of het door bepaalde werkzaamheden op vaste dagen uit door slimmer en meer systematisch te werken of schoonmaken van kalverhokken. Klussen zijn dan sneller geklaard en duidelijke werkschema s geven meer door meer te automatiseren. rust in het bedrijf en minder kans op fouten. Preventief werken is een tijdsinvestering, die voorkomt dat Gemiddeld produceren Nederlandse melkveehouders 150 kg melk per gewerkt uur met een variatie later nog meer tijd nodig is om problemen op te lossen. Werk dus proactief en niet reactief. Het voorkomt van minder dan 100 kg tot meer dan 450 kg per uur. Het aantal liters melk per uur zegt niet alles over het dat zieke koeien de agenda gaan bepalen. rendement op melkveebedrijven. Als bijvoorbeeld de Om meer melk per gewerkt uur te realiseren, kan de ruwjongveeopfok of al het landwerk wordt uitbesteed aan voerwinning of de jongveeopfok worden uitbesteed of een loonwerker, realiseren melkveehouders snel meer worden geïnvesteerd in een grotere melkstal. Verderliters melk per uur. Daarbij zijn echter de kosten per kg gaande automatisering in bijvoorbeeld melkrobots of melk en de beloning per gewerkt uur niet bekend. Het een voerrobot levert ook een structurele arbeidsbesparing op. Dit in tegenstelling tot een grotere schudder resultaat uit een melkveebedrijf is beter te berekenen met het kengetal Bruto Overschot. Dat is uw opbrengst of grasmaaier, die alleen arbeid bespaart in piekperioden en jaarrond veel minder bijdraagt aan een hogere (melkgeld + premies + omzet en aanwas) minus de kosten van krachtvoer, (eigen) ruwvoer, loonwerk, arbeidsproductiviteit. Maak bij uitbreidingsplannen machines, gebouwen, dierkosten (KI, dierenarts, etc.) een goede afweging tussen de inzet van personeel en en algemene kosten. In 2007 berekende Bestra een investeren in automatisering. Dit kan door de jaarkosten van arbeidsbesparende investeringen te gemiddeld Bruto Overschot van e 18,18 per 100 kg vergelijken Wilt u weten hoe het is gesteld met de arbeidsproductiviteit op uw bedrijf? Deel dan het totaal aantal kilo s geleverde melk per jaar door alle gemaakte uren van uzelf, andere familieleden en medewerkers die meewerken op het bedrijf. met loonkosten van personeel. Bij de overweging om personeel aan te nemen, is het goed om stil te staan bij de vraag of de capaciteiten aanwezig zijn om personeel aan te sturen. Het is raadzaam om eerst ervaring op te doen met het inhuren van een bedrijfsverzorger of melker voor enkele dagdelen per week.

9 P 9 Veel gemak met eenvoudige voersystemen Met het voeren en de ruwvoerwinning zijn veehouders dagelijks ongeveer eenderde van hun tijd kwijt. Voor melkveehouders die meer koeien willen melken met minder arbeid, is overschakeling naar eenvoudige voersystemen met vrije opname van hooi en krachtvoer een oplossing. De introductie van compleet voersystemen, met vrije opname van hooi en krachtvoer, vergroot de arbeidsproductiviteit op melkveebedrijven. Veehouders besparen gemiddeld 35% arbeid. Afhankelijk van het productieniveau van de koeien is een stijging van 10 tot 15% extra melk mogelijk. De constantheid en de eenvoud van het rantsoen verbeteren de gezondheid en conditie van koeien. Hetzelfde geldt voor de jongveeopfok. Op groeiende bedrijven kan de verzorging van jongvee in de knel komen door de stijgende arbeidsbehoefte. Daarbij geldt ook dat compleet voeren eenvoudig werkt en veel arbeid bespaart. Ook neemt de kans op voerfouten sterk af. Het Kempensysteem is enerzijds geschikt voor intensieve bedrijven die veel voer kopen en anderzijds voor bedrijven, die hun grond een goede alternatieve bestemming kunnen geven, bijvoorbeeld door het te verhuren aan akkerbouwers, zegt Alfred Smits - Hendrix UTD. Voeding De eenvoud van onbeperkt hooi en krachtvoer verstrekken aan de kalveren tot een half jaar oud, spreekt Sietze Fokkinga, medewerker op het bedrijf van Lu Nijk in Kallenkote, erg aan. De aanvoer van kalverbrok in bulk scheelt kosten en veel gesjouw met zakgoed. Met het Kempensysteem besparen we erg veel tijd, ervaren Jack en Luciënne ten Wolde. 1 tot 1,3 miljoen kg melk per VAK mogelijk Versleten knieën en de mogelijkheid om grond te kunnen verhuren aan akkerbouwers. Voor Jack en Luciënne ten Wolde in Giethoorn dé ingrediënten om over te schakelen op het Kempensysteem. Ik heb nu veel minder werk en door een constant rantsoen is de conditie van mijn koeien zichtbaar verbeterd, geeft Jack de belangrijke voordelen aan na anderhalf jaar ervaring met het systeem. Ten Wolde melkt 85 koeien met een productie rond kg melk per koe. Het arbeidsgemak van het nieuwe systeem staat voor Jack en Luciënne voorop. De Giethoornse veehouder verhuurt nu 36 van de 45 hectare grond aan een akkerbouwer. De opbrengsten daarvan en de lagere kosten van ruwvoerwinning maken de hogere kosten van mestafzet en van krachtvoer vanwege een opname van gemiddeld 19 kg krachtvoer per koe per dag goed. Het kost ons niets extra s, maar het bespaart wel 4 tot 5 uur arbeid per dag en de koeien doen het er prima op. Je kunt makkelijker meer koeien houden zonder personeel aan te nemen en als gezinsbedrijf is ruim één miljoen kg melk mogelijk.

10 Koers houden in de melkveehouderij P 10 Ruwvoer Meer rendement met hoge rantsoenefficiëntie Met het verbeteren van de opbrengst en de kwaliteit van ruwvoer hebben melkveehouders nog veel mogelijkheden om hun rendement te verbeteren. Krachtvoer én ruwvoer zo efficiënt mogelijk omzetten in melk. Dat is de uitdaging waar melkveehouders elke dag voor staan. Met hogere prijzen van krachtvoer en van ruwvoer, is het nog belangrijker om voer zo goed mogelijk te benutten. Sturen op rantsoenefficiëntie en verbetering van het ruwvoerproces helpen daarbij. maat voor de hoeveelheid melk (kg) dat wordt geproduceerd per kg droge stof krachtvoer én ruwvoer (zie bedrijfsreportage familie Schilder op bladzijde 12). Enkele jaren geleden onderzocht Hendrix UTD de rantsoenefficiëntie op circa 500 melkveebedrijven. Het gemiddelde kwam uit op 1,25. Eén kg droge stof voer (krachtvoer en ruwvoer) levert dan 1,25 kg melk op. Het rantsoen van melkkoeien bestaat voor circa 70% uit ruwvoer. Het is belangrijk dat koeien ook ruwvoer efficiënt omzetten in melk. Rekenen met het kengetal rantsoenefficiëntie maakt duidelijk hoe efficiënt koeien krachtvoer én ruwvoer omzetten in melk. Het is een Met ruwvoer veel te halen Uit een procesanalyse van Bestra Consultancy op 100 melkveebedrijven blijkt de spreiding in krachtvoerkosten slechts 0,6 euro per 100 kg meetmelk te bedragen (zie tabel), terwijl de spreiding in ruwvoerkosten maar liefst 2,6 euro per 100 kg meetmelk is. Veehouders die het ruwvoerproces verbeteren, kunnen veel verdienen. Het kan de kostprijs per 100 kg melk flink verlagen en dat is cruciaal in een vrije zuivelmarkt met schommelende opbrengstprijzen. Niet alleen de spreiding in ruwvoerkosten tussen bedrijven is erg groot. Hetzelfde geldt voor de afschrijving van melkkoeien (zie toelichting onder de tabel), waarbij het verhogen van de levensproductie (zie bladzijde 13) een belangrijke oplossing is om het rendement te verhogen. Een procesanalyse geeft duidelijk aan hoe efficiënt er ruwvoer, jongvee en melk worden geproduceerd op een melkveebedrijf. Het verschil in efficiëntie van deze productieprocessen leidt tot een variatie in Saldo Vakmanschap van 7 euro per 100 kg meetmelk tussen melkveebedrijven. Resultaten procesanalyse (productie van melk) melkveebedrijven (bedragen in euro s per 100 kg meetmelk) Gemiddeld 25% hoogste SV 25% laagste SV Spreiding Totaal toegerekende opbrengsten 33,2 33,8 32,8 1,0 -/- Totale krachtvoerkosten 5,1 4,9 5,4 0,6 -/- Totale ruwvoerkosten 5,7 4,5 7,2 2,6 Totaal Voerkosten 10,8 9,4 12,6 3,2 Voerwinst 22,4 24,4 20,2 4,2 -/- Veekosten 2,0 1,7 2,4 0,7 -/- Overig toegerekende dierkosten 1,5 1,4 1,7 0,3 -/- Afschrijving melkkoeien 2,6 1,6 3,4 1,8 Totaal Dierkosten 6,1 4,7 7,5 2,8 SALDO VAKMANSCHAP (SV) 16,3 19,7 12,7 7,0 Levensproductie Bron: Bestra Consultancy. Een hoog Saldo Vakmanschap gaat samen met een hoge actuele levensproductie. Deze veehouders hebben relatief lage (ruw)voerkosten en dierkosten. In afschrijving melkkoeien zijn meegenomen: de opfokkosten van het jongvee, de restwaarde van de koe, hoe lang de koe meegaat en wat haar productie is geweest. In Saldo Vakmanschap worden de kosten van eigen ruwvoer en afschrijving melkkoeien ook meegenomen. Niet te verwarren met het kengetal Saldo (opbrengsten minus toegerekende kosten).

11 P 11 Optimaliseren ruwvoerproces Een goede analyse van het ruwvoerproces helpt om meer en beter ruwvoer te winnen. Daarmee kan meer melk uit eigen ruwvoer worden geproduceerd en dat bespaart (kracht)voerkosten. Een hogere opbrengst per hectare en een betere kwaliteit ruwvoer is mogelijk met: Een nauwkeurige bemesting van gras- en maïsland. Optimaliseren van het oogstmoment: op de juiste momenten gras maaien en maïs oogsten bij voldoende zetmeel in de korrel. Graslandverbetering: op tijd de grasmat herinzaaien of doorzaaien. Goed inkuilmanagement (haksellengte, aanrijden van de kuil, kuil snel afdekken) en toepassen van goede inkuilmiddelen. Goed uitkuilmanagement om broei te voorkomen. Inzaai van de juiste nagewassen die veel effectieve organische stof leveren. Met een voerplan kunnen veehouders de beste combinaties van bepaalde kuilen en bijproducten maken. Dat bespaart krachtvoer. Als rekening wordt gehouden met de prijsverschillen tussen de diverse bijproducten en de kosten van ruwvoer, leidt dat tot een optimaal rantsoen tegen lagere kosten. TMR: gemak en nauwkeurigheid Steeds meer melkveehouders voeren met een voermengwagen om sneller en nauwkeuriger te kunnen voeren. Bij het samenstellen van gemengde rantsoenen staat het realiseren van een hoge rantsoenefficiëntie (kg melk/kg droge stof) voorop, waarbij ook wordt gelet op de kosten van elke kg droge stof. Met wegen, is duidelijk wat daadwerkelijk wordt geladen en gevreten. Voor de meest optimale samenstelling van een rantsoen kunnen veehouders het gemengde rantsoen aanvullen met een bedrijfsspecifiek maatwerkmeel. Dat werkt gemakkelijk en alle eventuele tekorten aan grondstoffen, vitaminen, mineralen en spoorelementen worden daarmee aangevuld. Let bij het voeren op de mengvolgorde in relatie tot het type mengwagen, de nauwkeurigheid van het laden, de mengtijd en het gebruik van messen in de mengwagen. Zorg voor voldoende structuur en bewaak een constante melkproductie en een goede vet-eiwitverhouding. Zorg ook dat de indeling in productiegroepen functioneel is. Verbeterde ruwvoerinschatting Het beter kunnen inschatten van de afbraak van ruwvoer verhoogt de voorspelbaarheid van rantsoenen. Een goede mineralen- en vitaminenvoorziening is belangrijk voor de gezondheid en vruchtbaarheid van koeien. Natuurlijk vitamine E en organisch gebonden selenium, zink en koper versterken daarbij effectief de weerstand, aldus Robert Meijer - Hendrix UTD. Op basis van verteringsonderzoek is de afbraak van ruwvoer nog beter in te schatten. Hierdoor verbetert de rantsoenefficiëntie en dat levert meer melk per koe op. Tot dusver werden afbraaksnelheden berekend met formules gebaseerd op gegevens van kuilen uit de jaren tachtig en negentig. Dat is niet meer nauwkeurig, omdat door veredeling zowel grasals maïsrassen van nu anders zijn dan die van toen. Rantsoenoptimalisatie met behulp van zogenoemde Nabije Infrarode Reflectie Spectrometrie (NIRS)-ijklijnen op zeven melkveebedrijven laten een stijging in melkproductie zien van 0,5 tot 1 kg per dag.

12 Koers houden in de melkveehouderij P 12 Bedrijfsreportage Familie Schilder in Hensbroek verhoogt rantsoenefficiëntie Het draait technisch en financieel echt super In anderhalf jaar tijd steeg de melkproductie op het bedrijf van Peter en Miranda Schilder in Hensbroek van naar kg melk per koe. Naast huisvesting in onze nieuwe stal heeft ook een uitgekiend rantsoen onze technische en financiële resultaten flink verbeterd, zegt Peter Schilder. Het ruw- en krachtvoer wordt steeds efficiënter omgezet in melk en dat bespaart voerkosten. Een goed rantsoen is alles, concluderen Peter en Miranda Schilder. Dat blijkt uit de kengetallen nadat nieuwe gemengde rantsoenen voor hun koeien waren berekend. De cijfers spreken voor zich: in mei 2007 was de BSK 31, in juli 2008 was het gestegen naar 48. De dagproductie steeg in dezelfde periode van 20,4 naar 30,3 kg melk per koe. Het eiwit% steeg van 3,09 naar 3,39 en het vet% zakte van 4,39 naar 4,00. Dat zijn super resultaten. Met een gemiddelde leeftijd van de veestapel van 3 jaar en 9 maanden en met zo n 50 vaarzen kan de melkproductie per koe nog veel verder omhoog, weet Peter nu al. Bedrijfsgegevens Peter en Miranda Schilder melken 96 koeien en 80 stuks jongvee op 70 hectare grond, waarvan 53 hectare grasland, 13 hectare maïs en 4 hectare luzerne. Het rollend jaargemiddelde is kg melk per koe met 4,23% vet en 3,32% eiwit. De rantsoenefficiëntie op het bedrijf van Schilder schommelt rond 1,57. De relatief jonge veestapel van Schilder zet het voer erg efficiënt om in melk. Omdat oudere koeien geen voer meer gebruiken voor groei, is de verwachting dat de rantsoenefficiëntie van oudere koeien hoger ligt dan van jonge dieren. Bedrijfsreportage Hogere rantsoenefficiëntie De familie Schilder stuurt onder andere op verhoging van de rantsoenefficiëntie. Het kengetal rantsoenefficiëntie is een maat voor de hoeveelheid melk (kg) geproduceerd per kg droge stof. We wegen per keer alle voerproducten in de voermengwagen. Ook is het krachtvoerverbruik via de twee voercomputers bekend. Trek daar het restvoer vanaf en kijk hoeveel melk we afleveren aan de fabriek. Dan weet je hoe efficiënt alle voer wordt omgezet in melk. Door verbetering van de rantsoensamenstelling is het krachtvoerverbruik het laatste jaar verlaagd van circa 30 naar 23,5 kg per 100 kg melk. De krachtvoerkosten daalden van 9,5 naar 6,38 euro per 100 kg melk. Door een uitgebalanceerd rantsoen wordt met name het ruwvoer veel beter verteerd en benut. De mest bevat bijna geen onverteerde voerresten meer en is mooi glad. De gezondheidskosten zijn met 0,21 eurocent per kg melk erg laag. Ook de vruchtbaarheid is goed: een drachtigheidspercentage van 74,5% en een inseminatiegetal van 1,6. We proberen zo scherp mogelijk te voeren, waarbij conditiebehoud maatgevend is. Door een optimaal rantsoen zetten onze koeien het ruw- en krachtvoer steeds efficiënter om in melk en dat bespaart voerkosten, aldus Peter en Miranda Schilder.

13 P 13 Verhogen levensproductie levert altijd geld op Het is belangrijk om de levensproductie van melkkoeien te verhogen. Gezonde koeien die veel melk geven en die lang meegaan, leveren extra rendement op. Fokkerij, voeding, koecomfort en de afkalfleeftijd van vaarzen spelen daarbij een cruciale rol. Duurzame veestapel Bovenstaande figuur laat het economische belang van een hoge levensproductie zien. Als een vaars afkalft op 24 maanden levert deze koe pas geld op als ze 38 maanden oud is. Kalven de vaarzen op een leeftijd van 28 maanden af dan gaat deze koe pas op een leeftijd van 48 maanden geld opleveren. Het economische belang van levensproductie is groot. Koeien gaan in Nederland gemiddeld pas op een leeftijd van 3,5 jaar geld opleveren. De opfok en de eerste anderhalve lactatie zijn een investering, pas daarna gaan veehouders geld verdienen aan hun koeien. En des te meer, naarmate koeien langer meegaan en veel extra lactaties volmaken. De Actuele Levensproductie is de gemiddelde hoeveelheid melk die alle aanwezige koeien op het bedrijf tot op dat moment hebben geproduceerd. De berekening is als volgt: Levensproductie = het rollend jaargemiddelde x (gemiddelde leeftijd melkkoeien minus afkalfleeftijd vaarzen). Uit de melkcontrolegegevens kan op elk moment de actuele levensproductie worden berekend. Het verloop van dit kengetal is een belangrijke graadmeter voor management en duurzaamheid van melkvee. Levensproductie verhogen Met gerichte maatregelen wat betreft voeding, klauwgezondheid, fokkerij, vruchtbaarheid, transitiemanagement, uiergezondheid en veevervanging kunnen veehouders hun bedrijf optimaliseren. Daarmee zijn vaak behoorlijke besparingen in euro s mogelijk. Verbetering van de gezondheid en productie van melkkoeien is een belangrijk speerpunt om de levensproductie te verhogen. Voeding die goed aansluit op de nutriëntenbehoefte van de koe is altijd cruciaal, maar zeker rondom het afkalven. Ook is het belangrijk om te zorgen voor optimale jongveeopfok, waardoor vaarzen eerder kunnen afkalven. Een gerichte voeding, verbetering van het koecomfort een goed vruchtbaarheidsmanagement (zie bladzijde 15, 16 en 17) verbeteren de afkalfresultaten. Gezonde, oudere koeien zijn de echte toppers in melkproductie. Daarmee kunnen veehouders meer quotum per arbeidskracht melken. Kortom een hogere levensproductie is de basis voor gemakkelijk werken en meer rendement. Een hoge levensproductie leidt tot: Lagere opfokkosten door minder veevervanging. Een hogere gemiddelde melkproductie per koe, omdat meer oudere koeien met een hogere dagproductie aan de melk zijn. Verbetering van de arbeidsefficiëntie.

14 Koers houden in de melkveehouderij P 14 Proactief en preventief werken Meer rendement en gemak door focus op risicokoeien De aandacht voor risicokoeien op melkveebedrijven neemt toe. Inmiddels hebben de meeste mengvoerfabrikanten managementconcepten voor droge koeien. Een preventieve werkwijze en gerichte voeding verhogen de arbeidsproductiviteit en het werkplezier. Als veehouders efficiënter willen werken, moet het blussen van brandjes worden voorkomen. Dit kan door een preventief en proactief management van koppels koeien, waardoor minder vaak behandeling van individuele koeien nodig is. Daarbij gaat het vooral om meer aandacht voor de risicokoppels ofwel de droge en verse koeien. Rondom afkalven kunnen koeien gezondheidsproblemen krijgen als de negatieve energiebalans te groot wordt. Het is belangrijk om met gerichte voeding en management zoveel mogelijk trammelant te voorkomen. Minder achter zieke koeien aanlopen, verhoogt de arbeidsefficiëntie en het werkplezier. Zowel voor melkveehouders en hun gezin, als voor personeel. In 2005 zijn we gestart met het Transitieconcept. Naast speciaal krachtvoer, hebben we ook een grasmengsel en een meststof ontwikkeld voor de productie van goed ruwvoer voor transitiekoeien, aldus Robert Meijer - Hendrix UTD. Met een specifieke managementaanpak voor verse koeien gaan we nog een stapje verder. René van de Kolk in Landhorst Zieke koeien vragen altijd teveel tijd Al bijna drie jaar past melkveehouder René van der Kolk het Transitieconcept toe. Hij voert zijn droge koeien Transitie Biks los voor het voerhek. Sindsdien is het aantal gevallen van melkziekte nihil en heb ik veel minder koeien met zucht op het uier. Ook is hij begonnen met het oogsten van speciaal hooi voor zijn droge koeien. Ik heb 4,5 hectare ingezaaid met een specifiek grasmengsel dat aantoonbaar meer structuur bevat. De bemesting met een speciale meststof verlaagt de kation-anionbalans van het gras. In combinatie met veel structuur is het perfect ruwvoer voor mijn droge koeien. Met het Transitieconcept voorkom ik veel gezondheidsproblemen, aldus Van de Kolk, die 175 koeien melkt. Met gerichte voeding heb ik minder zieke koeien en dat werkt wel zo gemakkelijk, want dat vraagt altijd teveel aandacht en tijd op het verkeerde moment. Wiebe Boonstra in Reduzum Meer controle met aparte opstartgroep Maatschap Boonstra melkt 350 koeien met een productie van kg melk met 4,25% vet en 3,50% eiwit. Sinds twee jaar is een groep van gemiddeld 20 opstartkoeien apart gezet in een groot strohok. Dat verbetert het welzijn en we kunnen deze risicokoeien veel beter in de gaten houden, ervaart Wiebe Boonstra, die een nieuwe management- en voedingsaanpak toepast voor zijn koeien gedurende de eerste 25 dagen na afkalven. Mijn koeien krijgen een specifiek meel door het gemengde rantsoen gevoerd. Dit meel stimuleert de energiebenutting, zorgt voor een geleidelijke start van de lactatie en verbetert de energiebalans. Na afkalven gaan mijn koeien minder in conditie achteruit en is de kans op gezondheidsproblemen kleiner. Ik heb bijna geen koeien die last hebben van melkziekte of zucht. Preventief werken, bespaart ook veel werk.

15 P 15 Benut elke tochtigheid voor snelle dracht Als melkveebedrijven groter worden, neemt het belang van een systematische aanpak van het vruchtbaarheidsmanagement toe. Cruciaal hierbij zijn een goede tochtigheidswaarneming, het insemineren van koeien tussen 60 en 90 dagen na afkalven en de inzet van stieren die hoog scoren in bevruchtend vermogen. Het vlot drachtig krijgen van koeien is een belangrijke succesfactor voor het rendement op sterk groeiende melkveebedrijven. Het is belangrijk voor een hoge melkproductie en voor een optimale vervanging en uitbreidingsstrategie met voldoende jongvee uit eigen opfok. Op melkveebedrijven die sterk in omvang groeien, komt de tochtsignalering in de knel. Door Rate ofwel PregRate, dat staat voor % tochtsignalering x % dracht na inseminatie (=% conceptie) ofwel het percentage van de niet drachtige koeien dat drachtig wordt tijdens een 21 dagen periode. Met dit nieuwe kengetal wordt de relatie tussen tochtsignalering en vruchtbaarheidsresultaten duidelijk gelegd. Belangrijk is dat meer koeien op tijd worden geïnsemineerd en Vruchtbaarheid 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Benut de kansen van tochtigheden. 1 = Kansen Open dagen Gemiddeld wordt in Nederland op dag 103 de koe voor het eerst geïnsemineerd. Oftewel twee gemiste kansen Door duidelijke doelstellingen vast te stellen zijn de vruchtbaarheidsresultaten te verbeteren. Een simpele doelstelling is dat elke maand 10% van de koeien drachtig wordt. Dit garandeert een continue stroom van verse koeien en zorgt ervoor dat de gemiddelde dagproductie op peil blijft, aldus Bartele Verbeek - Alta. de gestegen arbeidsdruk op een familiebedrijf blijft er weinig tijd over voor een goede waarneming van tochtigheid. Als de koeien op vaste tijdstippen op tochtigheid worden gecontroleerd, worden nauwelijks tochtige koeien gemist en neemt de tussenkalftijd snel af. Met een goede tochtigheidswaarneming kunnen koeien tussen 60 en 90 dagen na afkalven worden geïnsemineerd. De gemiddelde tussenkalftijd (TKT) in Nederland is 420 dagen en is de afgelopen tien jaar gestegen met 27 dagen. Een optimale TKT zit tussen 365 en 395 dagen. Kengetal PregRate Een hoog percentage dracht na insemineren of een laag inseminatiegetal zegt bedrijfseconomisch weinig als niet bekend is hoeveel koeien niet zijn geïnsemineerd. Alta werkt daarom met het kengetal Pregnancy zoveel mogelijk na één inseminatie ook daadwerkelijk drachtig worden. Het doel is om zoveel mogelijk tochtigheden te benutten om drachtigheden te realiseren. In Nederland ligt de PregRate gemiddeld op 25%, waarbij de 25% beste bedrijven een PregRate van 33% scoren en de 25% slechtste bedrijven slechts 14%. De grote variatie geeft aan dat veel verbetering mogelijk is. NRS 2007 TKT DRT DO PR Laagste 25% % gemiddeld % Beste 25% % Eén procent PregRate staat gelijk aan 4 dagen TussenKalfTijd (TKT). Het verschil tussen de 25% beste en 25% laagste bedrijven is 70 dagen TKT ofwel minstens 100,- per koe.

16 Koers houden in de melkveehouderij P 16 Stuur op doelen Vruchtbaarheid Om goede vruchtbaarheidsresultaten te realiseren, zijn onderstaande doelstellingen een hulpmiddel: Tochtsignalering: > 70% van de koeien die in de maand tochtig moesten worden. Bevruchtingsresultaten: 50%+ van de geïnsemineerde koeien. Drachtresultaten, PregRate: > 25%. Aantal drachtig gemaakte melkkoeien per maand: 10% van aantal melkkoeien op het bedrijf. Percentage geïnsemineerde koeien op dagen aan de melk: 100%. Percentage open koeien boven 150 dagen aan de melk: <12%. Met het AltaPreg-overzicht weet u hoeveel koeien per cyclus geïnsemineerd moeten worden en hoeveel ook daadwerkelijk geïnsemineerd zijn. Ook kunt u de resultaten vergelijken met het gemiddelde van een grote groep veehouders en met de 15% beste bedrijven. Een prima middel om de resultaten van het vruchtbaarheidsmanagement te meten en te sturen. Regelmatig bedrijfsproces Het inhuren van vreemde arbeid voelen veehouders direct in de portemonnee. Dan is het nog belangrijker om met vastomlijnde, voorspelbare werkprocessen, protocollen en een goede werkplanning de arbeidsproductiviteit te verhogen. Een gelijkmatige arbeidsfilm levert ook gemak op. Dat kan bijvoorbeeld met een vlak afkalfpatroon. Elke maand een vast aantal koeien drachtig en een vast aantal verse koeien zorgt ook voor een gelijkmatige jongveeopfok. Voor een effi ciënte melkproductie op bedrijfsniveau is het van belang om tevens te sturen op de dagproductie van de veestapel. Op grotere melkveebedrijven in onder andere Duitsland en Noord-Amerika sturen ze op een gemiddelde dagproductie van minimaal 30 kg melk per koe. Als koeien aan het einde van de lactatie minder dan 20 kg melk per dag produceren, is het beter om deze koeien niet meer te insemineren. Deze koeien leveren te weinig rendement op. Als u weinig koeien gedwongen afvoert, kunt u ook overwegen om nieuwmelkte vaarzen te verkopen. Qua productiecapaciteit is het beter om oudere koeien te melken, maar qua koegezondheid en arbeid zit er ergens een optimum. Inseminatiebeleid Een goede vruchtbaarheid begint bij een goede huisvesting en een optimale voeding van de koe, met name in de transitieperiode. Gezonde koeien met een goede conditie en een goede tochtigheidswaarneming zijn de basis. Met technische hulpmiddelen zoals stappentellers, bewegingsensoren en meting van herkauwactiviteit of progesteron in de melk verbetert de tochtigheidswaarneming. Het drachtigheidspercentage van koeien kan worden verbeterd met een goede inseminatietechniek en het gebruik van goed bevruchtend sperma. Het bevruchtend vermogen van sperma verschilt tussen stieren. Het verschil in drachtigheidspercentage tussen stier 1 en 2 kan onder dezelfde bedrijfsomstandigheden wel 14% bedragen. Het consequent gebruik van stieren met een beter bevruchtend vermogen levert veehouders circa 20 tot 30 euro per koe per jaar op. Dit is te verklaren door een kortere TKT, een hogere dagproductie van de veestapel, minder handelingen en rietjes sperma en meer vee beschikbaar voor vervanging. Een goede vruchtbaarheid en reproductie zijn voorwaarden voor een hoge melkproductie. Het drachtigheidspercentage van koeien kan worden verbeterd met een goede inseminatietechniek en het gebruik van goed bevruchtend sperma. Maar liefst 80% van de Alta-stieren scoort boven het landelijk gemiddelde voor bevruchtend vermogen. Bij grotere aantallen dieren is het effect hiervan duidelijk zichtbaar, aldus Arjan Bom - Alta.

17 P 17 Jan Tinge focust op tochtwaarneming Elke maand 80 nieuwe koeien drachtig De familie Tinge emigreerde in 1997 van het Drentse Zeijen naar Baruth in het oosten van Duitsland. Met 1200 melk- en kalfkoeien kiest Jan Tinge voor een systematisch aanpak van het vruchtbaarheidsmanagement. Ik wil mijn koeien snel drachtig hebben, dus is het belangrijk om gericht tochtige koeien te vinden en te insemineren. En koeien die we niet snel genoeg drachtig krijgen, insemineren we na synchronisatie. Sturen op een vlak afkalfpatroon met een zo constant mogelijk aanbod van drachtige koeien en afkalfkoeien per week. Dat is het streven van Jan Tinge, die samen met zijn vrouw José en ouders Harm en Trientje, al meer dan tien jaar een grootschalig melkveebedrijf runt zo n 60 kilometer ten zuiden van Berlijn. In het vruchtbaarheidsmanagement stuur ik op het aantal drachtigheden per week. Mijn streven is om wekelijks circa 20 koeien drachtig te hebben, vertelt Jan. Dat is ongeveer twee procent van het totaal aantal koeien aan de melk. Dat leidt tot zo n drie tot vier afkalvingen per dag. Spontane tocht zien Reproductie is chefsache, grapt Tinge. Daarmee benadrukt hij dat het één van de belangrijkste onderdelen van zijn bedrijfsvoering is. Tinge zorgt samen met zijn vrouw, één van zijn 20 medewerkers en de dierenarts voor een goed vruchtbaarheidsmanagement. Alle koeien worden met antibiotica drooggezet en staan vijf tot zes weken droog. Na afkalven staan de opstartkoeien vier weken in een aparte groep. Vanaf dag 50 tot dag 80 na afkalven, insemineert Tinge koeien na gevonden tochtigheid. Tochtige koeien zoeken kost tijd, maar elke gemiste tocht kost drie weken. Om koeien snel drachtig te krijgen, is het erg belangrijk om zoveel mogelijk tochtige koeien te vinden. Ik loop met plezier tussen mijn koeien en ze vlot drachtig krijgen, is voor mij echt een sport, zegt Tinge. Synchronisatieprogramma Alle koeien worden 35 tot 42 dagen na eerste inseminatie gescand om te controleren of de koe drachtig is. Vanaf dag 80 na afkalven krijgen alle open koeien met minder dan 30 kg melk per dag (eerste lactatie) en met minder dan 40 kg melk per dag (vanaf de tweede lactatie) een hormoonbehandeling. De niet-drachtige koeien waarbij een geel lichaam wordt gevoeld, komen in het PG-programma en de niet-drachtige koeien waarbij geen geel lichaam aanwezig is, komen in het OVSYNCH-programma. Bij koeien die op dag 80 in de lactatie een erg hoge melkproductie hebben, wachten we nog één of twee cycli voordat we insemineren op spontane tocht. Als het nodig is, wordt daarna alsnog gestart met een hormoonbehandeling. Met 80 nieuwe drachtige koeien per maand zorgen we voor een stabiele en hoge melkproductie. Snelle dracht en de dagproductie per koe zijn daarin leidend, besluit Tinge, die een quotum van 10 miljoen kg vol melkt. Organisatie van vruchtbaarheidsmanagement op melkveebedrijf Tinge LacDag Werkdag Actie -35 Dinsdag Droogzetten 0-7 Variabel Temperatuur opnemen Woensdag Controle op witvuilen 50 - Variabel Vinden = inseminatie na gevonden tochtigheid 80 - Maandag Zoeken = inseminatie na hormoonbehandeling Praktijkvoorbeeld

18 Koers houden in de melkveehouderij P 18 Reserveringscapaciteit Blijf op koers met voldoende reserveringscapaciteit De reserveringscapaciteit geeft aan in welke mate het bedrijf in staat is om op termijn gebouwen en machines te vervangen. En om mogelijke tegenvallers op te vangen, zoals een tijdelijk lage melkprijs, hoge voerprijzen of tegenvallende technische resultaten. De minimale reserveringscapaciteit is bij een up-to-date bedrijf circa 7 cent (inclusief btw) per 100 kg melk. Hiervoor is 2,5 cent voor vervanging van de stal, 2,5 cent om machines en installaties op tijd te vervangen en 2 cent om tegenvallers op te vangen. Die laatste 2 cent wordt belangrijker naarmate opbrengstprijzen en kosten meer fluctueren. De benodigde reserveringscapaciteit per bedrijf verschilt. Als op een bedrijf de stallen zijn afgeschreven en aan vervanging toe zijn, is een hogere reserverings- Veehouders die vrijwel al het landwerk aan de loonwerker uitbesteden, hebben minder reserveringscapaciteit nodig voor herinvesteringen in het machinepark. Ook als een ondernemer zijn bedrijf afbouwt, is een lagere reserveringscapaciteit voldoende. Ondernemers met groeiambities hebben een hogere reserveringscapaciteit nodig om voldoende eigen middelen te reserveren. Bij het realiseren van investeringsplannen moet voldoende financiële ruimte over blijven. Juist na investeren, is reserveringscapaciteit nodig om uw bedrijf up-to-date te houden. Dat er jaren met hoge of lage kost- of opbrengstprijzen zijn, staat los van de lange termijn ontwikkeling. In goede jaren zal meer worden gereserveerd. In slechte jaren niets of er wordt ontspaard. Reserveringscapaciteit = (bedrijfsresultaat + afschrijvingen privé onttrekkingen) / geproduceerde liters melk Saldo De reserveringscapaciteit geeft een indicatie van het continuïteitsperspectief. Het ABN AMRO saldo geeft een indicatie van de prestaties van de ondernemer. Naast technische resultaten is het bedrijfsresultaat ook afhankelijk van het management, koopmansgeest en economisch inzicht van de ondernemer. Het ABN AMRO saldo geeft weer hoeveel euro per 100 kilo melk er over blijft na aftrek van alle variabele kosten inclusief loonwerk en betaalde machinekosten. Het gerealiseerde saldo is beschikbaar voor rente, aflossingen, pacht, arbeid en resultaat. Het ABN AMRO saldo wordt als volgt berekend: (Resultaat + Afschrijvingen + Rente/lease + kosten arbeid excl. loonwerk + Pacht - incidenteel/niet melkveegerelateerde opbrengsten)/ aantal geleverde kg melk Ondernemers met groeiambities hebben een hogere reserveringscapaciteit nodig om hun plannen te kunnen realiseren. capaciteit wenselijk. Als de nieuwe stal euro per plaats kost en de productie kg per koe bedraagt, lopen de bijbehorende rentelasten op tot ruim 3 cent per liter (6% * 4.500,- / 8.500). Om ook na de investering de conti nuïteit te waarborgen, bedraagt de benodigde reserveringscapaciteit dan al = 10 cent. De vergoeding voor arbeid en kapitaalsgoederen wordt buiten beschouwing gelaten, waardoor de prestaties tussen melkveebedrijven kunnen worden vergeleken. Voor een gemiddeld melkveebedrijf lag het ABN AMRO saldo in 2007 rond de 22 cent per 100 kg melk. In voorgaande jaren was dit nog 19 cent. Een goed saldo is de motor van het bedrijf. Op bedrijven met personeel is een hoger saldo nodig om de toegenomen arbeidskosten op te kunnen vangen. Etra aflossen in goede tijden vormt een reservering voor slechte tijden, aldus Robert Stienen - ABN AMRO.

19 P 19 Rekenvoorbeeld Een hoger saldo hoeft niet altijd samen te gaan met een hogere reserveringscapaciteit. Dit is in onderstaand voorbeeld van grondaankoop voor een intensief bedrijf het geval. Stel dat een intensief melkveebedrijf met kg melk 10 hectare grond koopt voor per hectare. In de uitgangssituatie heeft het bedrijf een reserveringscapaciteit van 7,94 per 100 kilo melk en een ABN AMRO saldo van 19,75 (zie tabel). Door de grondaankoop hoeft minder mest te worden afgevoerd en minder ruwvoer worden aangekocht, waardoor het ABN AMRO saldo stijgt. Dit levert het melkveebedrijf na bewerkingskosten een kostenvoordeel op van 8.400,-. Daarentegen nemen de rentekosten toe. Na de investering heeft het bedrijf een reserveringscapaciteit van 6,36. Het bedrijf is kwetsbaarder geworden omdat het minder ruimte heeft om tegenvallers op te vangen. Bij een tijdelijk lagere melkprijs is het bedrijf bovendien niet in staat om voldoende te reserveren voor de nodige investeringen in machines en gebouwen. Als hetzelfde bedrijf naast grondaankoop door verbetering van technische resultaten het ABN AMRO saldo 1,50 per 100 kilo kan verhogen, werkt dit voordeel direct door in de reserveringscapaciteit. Goede technische resultaten en een lage kostprijs komen de reserveringscapaciteit direct ten goede en vergroten daarmee de uitbreidingsmogelijkheden van het bedrijf. Reserveringscapaciteit Invloed van grondaankoop en verbetering van de bedrijfsvoering op de reserveringscapaciteit (alle bedragen in euro s, tenzij anders vermeld) Uitgangssituatie Situatie na Grondaankoop + grondaankoop verbeteren efficiëntie Financiering Melkprijs per 100 kg melk Totale melkopbrengst Variabele kosten Huur (a) Arbeid (b) Afschrijvingen (c) Rente (d) Resultaat (e) Prive (f) Reserveringscapaciteit (e+c-f) Reserveringscapaciteit (euro per 100 kg melk) 7,94 6,36 7,86 Saldo (a+b+c+d+e) Saldo (euro per 100 kg melk) 19,75 20,08 22,03 Bron: ABN AMRO

20 december 2008 Dit rapport is een uitgave van ABN AMRO, Hendrix UTD en Alta. Voor meer informatie kunt u terecht bij: ABN AMRO, Pieter Greijdanus, tel Hendrix UTD, Jan van der Zee, tel. (06) Alta Nederland, Arjan Bom, tel. (06) Koers houden in de melkveehouderij, december 2008 Productie: Boerentaal, Donkerbroek, Vormgeving en drukwerk: Rikken Print B.V., Gendt

30-11-2015 PROGRAMMA VOERWINST VERGELIJKING ZEUGEN ONTWIKKELINGEN EN TRENDS. 2015 is prognose bedragen exclusief btw

30-11-2015 PROGRAMMA VOERWINST VERGELIJKING ZEUGEN ONTWIKKELINGEN EN TRENDS. 2015 is prognose bedragen exclusief btw PROGRAMMA DE ROL VAN DE ADVISEUR Woensdag 2 december 2015 Ontwikkelingen en trends Uitbreiden zin of onzin? Toekomst bedrijven Risicomanagement / prijsfluctuaties De succesvolle melkveehouders De rol van

Nadere informatie

Meten van voerefficiëntie voor betere benutting eigen ruwvoer. Meten van voerefficiëntie voor betere benutting eigen ruwvoer

Meten van voerefficiëntie voor betere benutting eigen ruwvoer. Meten van voerefficiëntie voor betere benutting eigen ruwvoer Meten van voerefficiëntie voor betere benutting eigen ruwvoer Januari 2013 Meten van voerefficiëntie voor betere benutting eigen ruwvoer Herman van Schooten (WUR-LR) Hans Dirksen (DMS) Januari 2013 Inleiding

Nadere informatie

Bedrijfsleiderskring: Voorbeeld Boekjaar: 01/10/17

Bedrijfsleiderskring: Voorbeeld Boekjaar: 01/10/17 Besleiderskring: Voorbeeld Boekjaar: 1/1/17 Blz. 1 Algemene besgegevens Geproduceerde FPCM Kg Geproduceerde FPCM / ha Kg Geprod. FPCM / ha voergewas Kg Geproduceerde FPCM / ak Kg Land totaal Ha Land veehouderij

Nadere informatie

Melkproductie High-techbedrijf 1999

Melkproductie High-techbedrijf 1999 Melkproductie High-techbedrijf 1999 Iris Arendzen en Ton van Scheppingen Op het High-techbedrijf (HTB) wordt de doelstelling melken met een lage kostprijs ingevuld door veel liters per man, per ha en per

Nadere informatie

Kempensysteem Apers-Mertens - Haasdonk. 26 september 2013

Kempensysteem Apers-Mertens - Haasdonk. 26 september 2013 Kempensysteem Apers-Mertens - Haasdonk 26 september 2013 Welkom Apers-Mertens Koen en Lieve Haasdonk Agenda Voorstelling bedrijf Koen Apers Het Kempensysteem Guy Verhulst Vragen Broodjeslunch Rondleiding

Nadere informatie

Er valt veel te winnen met een langere levensduur. Henk Hogeveen

Er valt veel te winnen met een langere levensduur. Henk Hogeveen Er valt veel te winnen met een langere levensduur Henk Hogeveen Lange levensduur is goed...... gevolg van betere gezondheid... gevolg van betere vruchtbaarheid... minder jongvee nodig minder kosten minder

Nadere informatie

Bedrijfseconomisch verslag

Bedrijfseconomisch verslag Bedrijfseconomisch verslag Opgesteld door: Adviseur x Opsteldatum: 7-1-2019 Opgesteld voor: 04166 VOORBEELDBEDRIJF Dorpsstraat 21 3950 BOCHOLT Bespreking: Financieel en managementverslag Rondgang: - Voer

Nadere informatie

Wie ben ik? Rendementsverbetering in bedrijfsbegeleiding. Wat kunt u verwachten. 1 Economisch adviseur

Wie ben ik? Rendementsverbetering in bedrijfsbegeleiding. Wat kunt u verwachten. 1 Economisch adviseur Rendementsverbetering in bedrijfsbegeleiding Een paar startpunten voor discussie Wie ben ik? Boerenzoon, 45 melkkoeien Studie veeteelt, LandbouwUniversiteit Wageningen Epidemiologie Economie (lange termijn

Nadere informatie

Op naar 2025. Door: Watse van Balen. 17 maart 2015

Op naar 2025. Door: Watse van Balen. 17 maart 2015 Op naar 2025 Door: Watse van Balen 17 maart 2015 Uw Toekomst? Strategieën Op sectorniveau: wat komt op sector/zuivelketen af? Op bedrijfsniveau: wat zijn cruciale beslissingen voor melkveehouders? Schaalvergroting

Nadere informatie

AgroFinancieel Melkvee

AgroFinancieel Melkvee AgroFinancieel Melkvee Mts. Veehouder Koestraat 8 9999 AA Darp Bedrijfsgegevens Klantnummer: Telefoon: Adviseur: BTW boekhouding Periode: 123456 0570 664111 Dhr A.D. Viseur Alle financiële cijfers zijn

Nadere informatie

Meer melk uit uw ruwvoer. Conserveringsmiddelen en broeiremmers

Meer melk uit uw ruwvoer. Conserveringsmiddelen en broeiremmers Meer melk uit uw ruwvoer Conserveringsmiddelen en broeiremmers > betere ruwvoerkwaliteit > smakelijk ruwvoer > hogere opname > lagere voerkosten Ecosyl: meer melk uit uw ruwvoer Op melkveebedrijven blijft

Nadere informatie

Topkoers 2009/2010. Voorbeeld bedrijf. Accon AVM

Topkoers 2009/2010. Voorbeeld bedrijf. Accon AVM Topkoers 29/21 Voorbeeld bedrijf Accon AVM fgdfgdf INHOUDSOPGAVE VERANTWOORDING 1. STRUCTUUR VAN HET BEDRIJF 2. BESTEDING VAN EN BEHOEFTE AAN FINANCIELE RESULTATEN 3. PLANNING 1 2 4 6 4. FINANCIELE KENGETALLEN

Nadere informatie

BAS Melkvee Plus Q Voorbeeldrapport Melkvee

BAS Melkvee Plus Q Voorbeeldrapport Melkvee BAS Melkvee Plus Q 4 - BAS Melkvee Plus - t.a.v. de firmanten Agro Business park 85 6708 PV Wageningen Klantnummer: 01234 Datum: 27 juli 2017 OPDRACHT EN VERANTWOORDING Conform uw opdracht hebben wij het

Nadere informatie

AgroFinancieel Melkvee

AgroFinancieel Melkvee Dhr. Veehouder Koestraat 1 9999 AA DARP Bedrijfsgegevens Klantnummer: Telefoon: 123456 0570-664111 Adviseur: A.D. Viseur BTW-boekhouding Alle financiële cijfers zijn weergegeven exclusief BTW De financiële

Nadere informatie

Resultaten Melkveehouderij Bedrijfsanalyse 2013

Resultaten Melkveehouderij Bedrijfsanalyse 2013 Resultaten Melkveehouderij Bedrijfsanalyse 2013 Inleiding Dit is een tussentijds overzicht van de bedrijfsresultaten van melkveehouders van PPP-Agro Advies over het boekjaar 2013. Achtereenvolgens zijn

Nadere informatie

De ondernemende mens centraal

De ondernemende mens centraal De ondernemende mens centraal Overzicht 1: Ontwikkeling van de bedrijfsstructuur GRONDGEBRUIK (HA) Grasland 40,15 40,94 42,38 Maïsland 7,21 7,31 7,15 Overig 0,44 0,34 0,26 Totaal 47,80 48,60 49,79 MELKQUOTUM

Nadere informatie

Kengetallen. E-13 Voortplanting

Kengetallen. E-13 Voortplanting Kengetallen E-13 Voortplanting Inleiding Op melkveebedrijven wordt jaarlijks een aanzienlijke schade geleden als gevolg van een niet optimale tussenkalftijd en een voortijdige afvoer van koeien die niet

Nadere informatie

Advisering rond arbeid melkveehouderij. Themadag T VAB / Netwerken Veehouderij WUR/LNV 9 februari 2006

Advisering rond arbeid melkveehouderij. Themadag T VAB / Netwerken Veehouderij WUR/LNV 9 februari 2006 Advisering rond arbeid melkveehouderij Themadag T VAB / Netwerken Veehouderij WUR/LNV 9 februari 2006 Waarom aandacht voor arbeidsefficiëntie? 25 uren per week per ton melk 20 15 10 5 0 2 4 6 8 10 12 14

Nadere informatie

2015: Kans(en) en/of bedreiging voor de melkveehouder?!

2015: Kans(en) en/of bedreiging voor de melkveehouder?! 2015: Kans(en) en/of bedreiging voor de melkveehouder?! Vic Boeren (06 53407806) Eric Bouwman (06 26544114) november 2014 DLV Dier Groep BV Onafhankelijk, toonaangevend en landelijk werkend adviesbedrijf

Nadere informatie

dierenartsenpraktijk Het Zuidenveld

dierenartsenpraktijk Het Zuidenveld dierenartsenpraktijk Het Zuidenveld Verslag bedrijfsbezoek studiegroep DBID over Voeding en Diergezondheid op 15 september 2009 bij VOF Westerhof, Holthe 37 E, Beilen. Bedrijfskarakteristiek: Melkveebedrijf

Nadere informatie

Lage kostprijs biedt ruimte voor de toekomst (1)

Lage kostprijs biedt ruimte voor de toekomst (1) Lage kostprijs biedt ruimte voor de toekomst (1) Aart Evers en Michel de Haan Het lagekostenbedrijf realiseerde in 1999 een kostprijs van 74 cent per liter melk. Een mooi resultaat en gunstig voor de inkomenspositie!

Nadere informatie

Heeft de lage melkprijs invloed op het grasbeheer?

Heeft de lage melkprijs invloed op het grasbeheer? Heeft de lage melkprijs invloed op het grasbeheer? DMS Hans Dirksen Edward Ensing Bouwen aan een betere balans een analyse van bedrijfststijlen in de melkveehouderij Saldo per kg meetmelk Bedrijfsstijl

Nadere informatie

Kengetallen. E-12 Inseminatiewaarde en Gebruikswaarde

Kengetallen. E-12 Inseminatiewaarde en Gebruikswaarde Kengetallen E-12 Inseminatiewaarde en Gebruikswaarde Inleiding Jaarlijks wordt circa 30% van de melkveestapel afgevoerd en vervangen door hoogdrachtige vaarzen. De afvoer van een koe kan gedwongen zijn

Nadere informatie

5. Samenvatting sector Melkveehouderij

5. Samenvatting sector Melkveehouderij 5. Samenvatting sector Melkveehouderij Enkele kenmerken van de vergelijkingsgroep over 2016 Melkproductie Gemiddeld Overige kenmerken Kg melk totaal 859.945 Saldo per 100 kg melk 18,62 Kg melk per koe

Nadere informatie

AgroFinancieel Melkvee

AgroFinancieel Melkvee Dhr. Veehouder Koestraat 1 9999 AA DARP Bedrijfsgegevens Klantnummer: Telefoon: 123456 0570-664111 Adviseur: A.D. Viseur BTW-boekhouding Alle financiële cijfers zijn weergegeven exclusief BTW De financiële

Nadere informatie

Financiële Analyse. Frank de Boer. Aston Martinnlaan NB. Oud-Beijerland :56. Versie: Check FM 2_0 2016_09_05

Financiële Analyse. Frank de Boer. Aston Martinnlaan NB. Oud-Beijerland :56. Versie: Check FM 2_0 2016_09_05 Financiële Analyse Frank de Boer Aston Martinnlaan 70 3261 NB Oud-Beijerland 31-10-2016-15:56 Versie: Check FM 2_0 2016_09_05 Inhoud 1 Structuur van het bedrijf 2 Totaal bedrijfsresultaat 3 Beschikbare

Nadere informatie

Financiële Analyse. D.E. Momelkveebedrijf. Pinkenlaan AB KOEDORP :52. Versie: Check FM 2_0 2017_06_11

Financiële Analyse. D.E. Momelkveebedrijf. Pinkenlaan AB KOEDORP :52. Versie: Check FM 2_0 2017_06_11 Financiële Analyse D.E. Momelkveebedrijf Pinkenlaan 12 1234 AB KOEDORP 15-06-2017-8:52 Versie: Check FM 2_0 2017_06_11 Inhoud 1 Structuur van het bedrijf 2 Totaal bedrijfsresultaat 3 Beschikbare liquide

Nadere informatie

Hoe duurzamer, hoe minder werk en hoe meer werkplezier?

Hoe duurzamer, hoe minder werk en hoe meer werkplezier? Hoe duurzamer, hoe minder werk en hoe meer werkplezier? Een langere levensduur is het resultaat van een goede gezondheid, een goede productie, een goed karakter en een goede vruchtbaarheid. Dat scheelt

Nadere informatie

Uw doel bereiken met MelkNavigator

Uw doel bereiken met MelkNavigator Uw doel bereiken met MelkNavigator Uw doel bereiken met MelkNavigator Als melkveehouder wilt u er uit halen, wat er in zit. Kies gericht voor meer melk, betere gehalten of meer grammen eiwit en/of vet.

Nadere informatie

Ruwvoerkost in kostprijs melk. Diane Schoonhoven

Ruwvoerkost in kostprijs melk. Diane Schoonhoven Ruwvoerkost in kostprijs melk Diane Schoonhoven Overzicht Evolutie kostprijs melkveebedrijf De verschillen tussen bedrijven zijn groot Ruwvoermelk maakt het verschil Voorbeelden impact op voerkosten 2

Nadere informatie

Extra bij artikel: De faalkosten van mastitis en de vrije markt

Extra bij artikel: De faalkosten van mastitis en de vrije markt Extra bij artikel: De faalkosten van mastitis en de vrije markt Mastitis en de vrije markt Het wegvallen van het melkquotum betekent een ander kosten- en opbrengstenplaatje. Wat betekent dit voor de benadering

Nadere informatie

20-4-2012. Afwegingskader Opstallen - Weiden. Stichting Weidegang (missie) Programma

20-4-2012. Afwegingskader Opstallen - Weiden. Stichting Weidegang (missie) Programma Afwegingskader Opstallen - Weiden Symposium Lekker Buiten: Outdoor Animal Husbandry De kracht en uitdagingen van het buiten houden van vee 19 april Wageningen Ir. Q.G.W. (René) van den Oord sr. adviseur

Nadere informatie

Mineralenmanagement en economie. Jaap Gielen Specialist melkveehouderij

Mineralenmanagement en economie. Jaap Gielen Specialist melkveehouderij Mineralenmanagement en economie Jaap Gielen Specialist melkveehouderij Mineralenmanagement en economie Als maatregelen goed zijn voor het sluiten van de kringloop, zijn ze dan ook goed voor het vullen

Nadere informatie

Inhoud Workshop, duur ~ 30 min Frank: - De link tussen met de kringloop en de bodem - Zelf sturen en zelf beredeneren Niek: - Ervaringen vanuit de praktijk Discussie Centraal: meer uit minder! Kringloop(wijzer)

Nadere informatie

Valacon-Dairy v.o.f. Duurzaam melkvee. Het waarom en hoe. Willem van Laarhoven 23 november

Valacon-Dairy v.o.f. Duurzaam melkvee. Het waarom en hoe. Willem van Laarhoven 23 november Duurzaam melkvee Het waarom en hoe. Willem van Laarhoven 23 november 2010 www.duurzaammelkvee.nl 1 . Onderzoeks- en adviesbureau voor duurzaam melkvee. Richt zich op de economische, ecologische en maatschappelijk

Nadere informatie

Voorbeeld Melkvee 2014 Q4

Voorbeeld Melkvee 2014 Q4 Voorbeeld Melkvee Q4 BAS kwartaal 4 Inhoudsopgave Begeleidende brief Opbrengsten melkvee en veemanagement Voersaldo melkvee en voermanagement Saldo melkvee en toegerekende kosten Beschikbaar voor HARR

Nadere informatie

Vetcorrectie Op basis van het voorgaande kan de NO berekend worden zonder een eventuele vetcorrectie.

Vetcorrectie Op basis van het voorgaande kan de NO berekend worden zonder een eventuele vetcorrectie. Kengetallen E3 Netto Opbrengst en Lactatiewaarde Inleiding Na elke monstername wordt voor alle melkkoeien op het bedrijf een Netto Opbrengst (NO) berekend. De NO geeft het gecorrigeerde rendement van een

Nadere informatie

Melken in de Nieuwe Realiteit. Jelle Zijlstra, Animal Sciences Group WUR, Lelystad

Melken in de Nieuwe Realiteit. Jelle Zijlstra, Animal Sciences Group WUR, Lelystad Melken in de Nieuwe Realiteit Jelle Zijlstra, Animal Sciences Group WUR, Lelystad Wat is de Nieuwe Realiteit? Zicht op afschaffing melkquotering in 2015, hoe anticiperen? Sterkere melkprijsfluctuaties,

Nadere informatie

STERK MET MELK BESLISSINGEN NEMEN OP BASIS VAN BEDRIJFSECONOMISCHE KENGETALLEN.

STERK MET MELK BESLISSINGEN NEMEN OP BASIS VAN BEDRIJFSECONOMISCHE KENGETALLEN. STERK MET MELK BESLISSINGEN NEMEN OP BASIS VAN BEDRIJFSECONOMISCHE KENGETALLEN. Dirk Audenaert Consulent Rundvee Boerenbond INHOUD 1. DUURZAAMHEID : EEN VEELKLEURIG BEGRIP 2. KEN UW KOSTPRIJS 3. BEGRIPPEN

Nadere informatie

Inhoud. Jongerencongresdag. Niels Achten. Inhoud. Niels Achten. Melkvee management. Voorstellen Wat is management? Bedrijfsplan Kengetallen Conclusies

Inhoud. Jongerencongresdag. Niels Achten. Inhoud. Niels Achten. Melkvee management. Voorstellen Wat is management? Bedrijfsplan Kengetallen Conclusies Jongerencongresdag Melkvee management Niels Achten niels.achten@liba.be Inhoud 1 2 Inhoud Niels Achten 3 4 Niels Achten 5 6 1 Liba Vlaamse studie (2012) Sinds 1991 360 cliënten melkveehouders Gemiddeld

Nadere informatie

Meer zicht op de cijfers

Meer zicht op de cijfers Meer zicht op de cijfers Analyse technische en economische resultaten K&K bedrijven in vergelijking met andere praktijkbedrijven November 2001 Rapport 8 Koeien & Kansen; Pioniers duurzame melkveehouderij

Nadere informatie

De praktijkwaarde van Better Life-fokkerijgetallen

De praktijkwaarde van Better Life-fokkerijgetallen De praktijkwaarde van Better Life-fokkerijgetallen De veestapel maakt het verschil Wat is een goed presterende veestapel? Hoge melkproductie met goede gehalten Efficiënt omzetten van voer in melk Hoge

Nadere informatie

Groeien in rendement. Hulpmiddelen om rendabeler te groeien Onderwijsdag 19 november Jelle Zijlstra, Wageningen UR Livestock Research

Groeien in rendement. Hulpmiddelen om rendabeler te groeien Onderwijsdag 19 november Jelle Zijlstra, Wageningen UR Livestock Research Groeien in rendement Hulpmiddelen om rendabeler te groeien Onderwijsdag 19 november 2013 Jelle Zijlstra, Wageningen UR Livestock Research Inhoud 1. Introductie Groei in NL en gevolgen voor concurrentiepositie

Nadere informatie

Mineralenmanagement en economie

Mineralenmanagement en economie Mineralenmanagement en economie Mineralenmanagement en economie Economische impact mestbeleid wordt groter (10 jaar gebruiksnormen) Verlagen derogatie op zand Aanscherpen gebruiksnormen Interen op bodemreserves

Nadere informatie

100-dagenaanpak. 365 dagen resultaat

100-dagenaanpak. 365 dagen resultaat 365 dagen resultaat > gezonde koeien > goede productie > gemakkelijk werken U wilt als melkveehouder dat uw koeien vlot afkalven, gezond opstarten, goed produceren en weer gemakkelijk drachtig worden.

Nadere informatie

Mastitis en de vrije markt. Henk Hogeveen

Mastitis en de vrije markt. Henk Hogeveen Mastitis en de vrije markt Henk Hogeveen Wat kunt u van mij verwachten Denken in een tijd zonder quotum Het probleem: Preventieve kosten vs faalkosten En nu zonder quotum Oude denken Productiecapaciteit

Nadere informatie

Inkomen vraagt om aandacht

Inkomen vraagt om aandacht Inkomen vraagt om aandacht F. Mandersloot en A.T.J. van Scheppingen (PR) Lagere melk- en vleesprijzen en hogere kosten. Dat is wat melkveehouders momenteel aan den lijve ondervinden. Natuurlijk veroorzaakt

Nadere informatie

Ontwikkeling in de melkmarkt 21/04/2015

Ontwikkeling in de melkmarkt 21/04/2015 Ontwikkeling in de melkmarkt 21/04/2015 Melk- en voermarkt kort samengevat Vooruitzichten voor de melkmarkt zijn pover tot aan de zomer De melkmarkt is in de ban van het einde van de melkquotering o Afwachtende

Nadere informatie

opfok24 > gezonde kalveren > robuuste vaarzen > hoge levensproductie

opfok24 > gezonde kalveren > robuuste vaarzen > hoge levensproductie opfok24 > gezonde kalveren > robuuste vaarzen > hoge levensproductie Het beste uit uw jongvee Vaarzen die op 24 maanden aan de melk komen, worden de beste koeien. Zowel in melkproductie als in levensduur.

Nadere informatie

Integraal Duurzame Veestapel Integraal denken en werken op bedrijfsniveau met oog voor klimaat

Integraal Duurzame Veestapel Integraal denken en werken op bedrijfsniveau met oog voor klimaat - Eindrapportage aan de provincie Drenthe - Integraal Duurzame Veestapel Integraal denken en werken op bedrijfsniveau met oog voor klimaat Projectbeheerder: ETC Adviesgroep Mevr. I. Rameijer i.rameijer@etcnl.nl

Nadere informatie

Financieren in de melkgeitenhouderij

Financieren in de melkgeitenhouderij Financieren in de melkgeitenhouderij Wat kan er wel? Clemens van der Aa Sectormanager Veehouderij Rabobank Nederland Financieren in de melkgeitenhouderij Cijfers Ontwikkeling markten Wat kan er wel? Ontwikkeling

Nadere informatie

Bedrijfseconomische analyse

Bedrijfseconomische analyse 0,78125 Bedrijfseconomische analyse Melkveehouder Straatnaam 1234 AB Plaats Bedrijfseconomische analyse 2013 Uitgebracht aan: Melkveehouder Straatnaam 1234 AB Plaats klantnummer: 1234 Alle bedragen in

Nadere informatie

Opmaak van een winnend Bedrijfsplan

Opmaak van een winnend Bedrijfsplan Opmaak van een winnend Bedrijfsplan 1 Inhoud - Voorstelling - Algemeen - Wat doe je ermee? - Waarom is het belangrijk? - Opbouw van het bedrijfsplan - Voorbeeld - Valkuilen 2 Bedrijfsplan: Algemeen - 4

Nadere informatie

Technische efficiëntie is belangrijker dan lage kosten, zowel voor grote als kleine bedrijven.

Technische efficiëntie is belangrijker dan lage kosten, zowel voor grote als kleine bedrijven. Technisch efficiënt boven lage kosten 31/12/2015 Inleiding Ilvo deed op basis van anonieme Liba-boekhouddata een onderzoek naar technische en economische efficiëntie op melkveebedrijven. - Het hoofdbesluit

Nadere informatie

Waarden van fosfaatrechten - achtergrondnotitie Natuur & Milieu 1 februari 2016

Waarden van fosfaatrechten - achtergrondnotitie Natuur & Milieu 1 februari 2016 Waarden van fosfaatrechten - achtergrondnotitie Natuur & Milieu 1 februari 2016 1 Aanleiding en samenvatting In 2015 heeft toenmalig staatssecretaris Dijksma van EZ fosfaatrechten voor de melkveehouderij

Nadere informatie

Veterinaire kengetallen om tot meer rendement te komen

Veterinaire kengetallen om tot meer rendement te komen Veterinaire kengetallen om tot meer rendement te komen Inhoud presentatie Dierziekten: ontwikkelingen BVD en IBR Uiergezondheid: kengetallen omtrent droogstandstherapie Vruchtbaarheid: nieuwe benadering

Nadere informatie

Transitie transparant? management zoals rantsoen, huisvesting en comfort moet goed zijn, dat corrigeer je niet met een brok.

Transitie transparant? management zoals rantsoen, huisvesting en comfort moet goed zijn, dat corrigeer je niet met een brok. Transitie transparant? De transitieperiode van melkkoeien is een veelbesproken onderwerp waar veel (meer) aandacht voor is. Iedereen heeft er zijn eigen systeem en methoden voor en er is veel over te lezen

Nadere informatie

De opfok. Hoofdstuk 2. De eerste levensmaanden. Beslissen van kalf tot koe

De opfok. Hoofdstuk 2. De eerste levensmaanden. Beslissen van kalf tot koe Hoofdstuk 2 De opfok De eerste levensmaanden Het fokken van een duurzame en lang producerende koe begint met een goede opfok. Het jonge kalf verdient veel aandacht. Na de geboorte luidt het advies bij

Nadere informatie

De cijfers zijn exclusief BTW en subsidie zoals toeslagrechten. De specialisatie van de melkveehouderij

De cijfers zijn exclusief BTW en subsidie zoals toeslagrechten. De specialisatie van de melkveehouderij Melkveehouderij VAC consult Een zoektocht naar een evenwichtige balans tussen groei en ontwikkeling Met het oog op de afschaffing van het melkquotum op 31 maart 2015, verandert de ondernemingsomgeving

Nadere informatie

KringloopWijzer. Johan Temmink

KringloopWijzer. Johan Temmink KringloopWijzer Johan Temmink 1 Juli 2013: Sectorplan koersvast richting 2020 Melkveehouderij: Zuivelplan (NZO, LTO) Technische invulling binnen milieurandvoorwaarden KringloopWijzer centraal Film KringloopWijzer

Nadere informatie

Vruchtbaarheidsanalyse melkkoeien

Vruchtbaarheidsanalyse melkkoeien Vruchtbaarheidsanalyse melkkoeien -- t/m -6- Laatste drachtcontrole: -6- [] [] [] [] [] [] Aantal koeien op bedrijf 98 6 iddelde aantal lactatie dagen 78 78 7 77 9 iddelde aantal dagen eerste tochtigheid

Nadere informatie

BAS. Melkvee Plus. Q Fiscaal. Voorbeeldrapport Melkvee

BAS. Melkvee Plus. Q Fiscaal. Voorbeeldrapport Melkvee BAS Q 4 - Fiscaal Voorbeeldrapport Melkvee Melkvee Plus BAS Melkvee Plus Q4- Voorbeeldrapport Melkvee t.a.v. de firmanten Agro Business park 85 6708 PV Wageningen Klantnummer: 01234 Datum: 21 juni 2018

Nadere informatie

Vruchtbare Kringloop Overijssel = Kringlooplandbouw. Gerjan Hilhorst WUR De Marke

Vruchtbare Kringloop Overijssel = Kringlooplandbouw. Gerjan Hilhorst WUR De Marke Vruchtbare Kringloop Overijssel = Kringlooplandbouw Gerjan Hilhorst WUR De Marke Kringlooplandbouw Kringlooplandbouw begint met het verminderen van de verliezen => sluiten van de kringloop => minder aanvoer

Nadere informatie

Hoe haal ik voordeel uit de KringloopWijzer?

Hoe haal ik voordeel uit de KringloopWijzer? Hoe haal ik voordeel uit de KringloopWijzer? NISCOO Heerenveen Zwier van der Vegte, Bedrijfsleider KTC De Marke Het belang van lage verliezen Mineralenverliezen belasten het milieu: Overheid wil dit beperken

Nadere informatie

Bedrijfseconomische Analyse

Bedrijfseconomische Analyse Bedrijfseconomische Analyse Cliëntnr: Cowdashboard nr: Boekjaar: Bedrijfsinformatie: Ondernemingsvorm: BTW boekhouding: Accountant: Zuivelfabriek: Inhoudsopgave: Blz 1. Blz 2. Blz 3-4. Blz 5-6-7. Blz 8.

Nadere informatie

Kengetallen. E-5 MPR-Kwaliteit. Inleiding. MPR 24 uur. 4 Betekenis van MPR 24 uur

Kengetallen. E-5 MPR-Kwaliteit. Inleiding. MPR 24 uur. 4 Betekenis van MPR 24 uur Kengetallen E-5 MPR-Kwaliteit Inleiding Via Melkproductieregistratie (MPR) worden gegevens over de melk-, vet en eiwitproductie van de veestapel verzameld. Deze gegevens zijn de basis van managementinformatie

Nadere informatie

68 melkkoeien (incl vaarzen), 21 pinken, 24 kalveren Vervangingspercentage 29 %

68 melkkoeien (incl vaarzen), 21 pinken, 24 kalveren Vervangingspercentage 29 % 2. OMZET EN AANWAS De bedrijfseconomische berekening van de omzet en aanwas is een verhaal apart. Hieronder zal dat aan de hand van een voorbeeldberekening worden duidelijk gemaakt. 2.2 Voorbeeldbedrijf

Nadere informatie

Gras levert meer op dan melk

Gras levert meer op dan melk Webinar Amazing Grazing met Tom Keuper interview met Paul Galama Aanvang: 20.30 uur Gras levert meer op dan melk 1 Nieuwe Oogst 21 februari 2015 115 melkkoeien 50 stuks jongvee 54 ha gras 44 ha beweidbaar

Nadere informatie

Weiden met kringloop wijzer? Blij met een koe in de wei?

Weiden met kringloop wijzer? Blij met een koe in de wei? Weiden met kringloop wijzer? Blij met een koe in de wei? VKNN Bert Philipsen, zomer 2017 De KringloopWijzer Beoordeling van kengetallen II De KLW en Weidegang projecten: Wat is een goed KringloopWijzer

Nadere informatie

Studiedag melkvee Mag het een liter méér zijn?

Studiedag melkvee Mag het een liter méér zijn? Studiedag melkvee Mag het een liter méér zijn? Financiering van het groeiend melkveebedrijf Jan Leyten 6 november 2014 Agenda 1. Evoluties in de melkveesector 2. Verantwoord investeren 3. Investeren in

Nadere informatie

Mil - R - Mor. Dagen sinds Ge boorte / / / / / 1, / 377

Mil - R - Mor. Dagen sinds Ge boorte / / / / / 1, / 377 Mil-R-Mor Farm Mil - R - Mor L E E F T I J D Productiein het vorige jaar LBS/ KG Melk opbrengst Opbrengst minus productie kosten Dagen sinds Ge boorte Totaal netto inkomen sinds geboortedag Netto inkomen/

Nadere informatie

Jongveeopfok: een investering in de toekomst

Jongveeopfok: een investering in de toekomst Jongveeopfok: een investering in de toekomst Monique Mourits, Ronald Zom, Aart Evers, Ton Derks, Wilma Steeneveld, Henk Hogeveen en Michel de Haan Landelijke onderwijsdag Zuivelsector: Economie en Werkgelegenheid

Nadere informatie

Actief Melken Actieve koeien door passend voer en het beste advies

Actief Melken Actieve koeien door passend voer en het beste advies Actief Melken Actieve koeien door passend voer en het beste advies Actief Melken Actief Melken is dé handleiding voor de voeding van melkgevende koeien. ABZ Diervoeding onderscheidt zich door een rationele

Nadere informatie

Lezingen-aanbod Valacon seizoen

Lezingen-aanbod Valacon seizoen Voor meer informatie over ons programma kunt u contact opnemen via info@valacon.nl Lezingen-aanbod Valacon seizoen 2015-2016 U kunt ook rechtstreeks contact opnemen met een van onze specialisten via www.valacon.nl

Nadere informatie

Compleet weiden Combi weiden Compact weiden. WeideKompas

Compleet weiden Combi weiden Compact weiden. WeideKompas WeideKompas Compleet weiden Compact weiden Kompas WeideKompas Beweiden is een keuze die u als veehouder zelf maakt. Wilt u starten met beweiden of wilt u meer rendement uit weidegang halen? WeideKompas

Nadere informatie

Bespreking Kostprijs 2006

Bespreking Kostprijs 2006 Bespreking Kostprijs 2006 i.s.m. Wim Govaerts Nick van Eeckeren (Louis Bolk Instituut) Jan Verkaik (Animal Sciences Group Wageningen UR) Eric van Dijken Van Dijken Bedrijfsadvies Vooraf Wie is Eric van

Nadere informatie

BAS. Melkvee Plus. Q Bedrijfseconomisch. Voorbeeldrapport Melkvee

BAS. Melkvee Plus. Q Bedrijfseconomisch. Voorbeeldrapport Melkvee BAS Melkvee Plus Q 4 - Bedrijfseconomisch Voorbeeldrapport Melkvee BAS Melkvee Plus Q4- Voorbeeldrapport Melkvee t.a.v. de firmanten Agro Business park 85 6708 PV Wageningen Klantnummer: 01234 Datum: 21

Nadere informatie

Anders melken Seminar over de toekomst van de Nederlandse Melkveehouderij.

Anders melken Seminar over de toekomst van de Nederlandse Melkveehouderij. Anders melken Seminar over de toekomst van de Nederlandse Melkveehouderij. Programma Opening Wim Thus Visie van de Rabobank op de mondiale melkveehouderij Hans Huijbers Visie van de ZLTO op de Nederlandse

Nadere informatie

Vergelijking met buitenland

Vergelijking met buitenland Vergelijking met buitenland Michel de Haan Wageningen UR - LR USA NL Our Mission: Create a better understanding of milk production world-wide India China Ethiopia Argentinië Brazil Waarom vergelijking

Nadere informatie

BAS. Melkvee Plus. Q Fiscaal. Voorbeeldrapport Melkvee

BAS. Melkvee Plus. Q Fiscaal. Voorbeeldrapport Melkvee BAS Q 1 - Fiscaal Voorbeeldrapport Melkvee Melkvee Plus BAS Melkvee Plus Q1- Voorbeeldrapport Melkvee t.a.v. de firmanten Agro Business park 85 6708 PV Wageningen Klantnummer: 01234 Datum: 20 juni OPDRACHT

Nadere informatie

RUWVOER + Inkuilmanagement. Assortiment inkuilmiddelen

RUWVOER + Inkuilmanagement. Assortiment inkuilmiddelen RUWVOER + Inkuilmanagement Assortiment inkuilmiddelen De melkveehouderijsector staat met de afloop van het melkquotum voor een aantal grote uitdagingen. Gezien de verwachte stijging van de melkproductie

Nadere informatie

Nedap RealTime Tochtdetectie Halslabel

Nedap RealTime Tochtdetectie Halslabel Nedap Tochtdetectie Nedap Tochtdetectie Visuele tochtdetectie op grote bedrijven is lastig Het is niet efficiënt en onvoldoende betrouwbaar. Met Nedap Tochtdetectie is het mogelijk om grote melkveestapels

Nadere informatie

NO Kengetallen E3 Netto Opbrengst en Lactatiewaarde

NO Kengetallen E3 Netto Opbrengst en Lactatiewaarde NO Kengetallen E3 Netto Opbrengst en Lactatiewaarde Inleiding Na elke monstername wordt voor alle melkkoeien op het bedrijf een Netto Opbrengst (NO) berekend. De NO geeft het gecorrigeerde rendement van

Nadere informatie

Perspectief Regionale voercentra

Perspectief Regionale voercentra Perspectief Regionale voercentra Aanjager voor optimaliseren op gebiedsniveau Onderwijs Dronten, 22 november 2012 Paul Galama Onderwerpen Waarom voercentrum? Hoe werkt het in praktijk? Gevolgen voor kostprijs

Nadere informatie

Topkoers pluimvee 2011

Topkoers pluimvee 2011 Topkoers pluimvee 2011 Familie Tok Hennenland fgdfgdf Colofon INHOUDSOPGAVE (2) Structuur van het bedrijf (3) Kritische factoren voor Financiële bedrijfsontwikkeling (4.1) Historisch overzicht technische

Nadere informatie

Happy Cow Project i.s.m. Rabobank Maas en Waal en CowSignals Training Company. Evaluatie

Happy Cow Project i.s.m. Rabobank Maas en Waal en CowSignals Training Company. Evaluatie Happy Cow Project i.s.m. Rabobank Maas en Waal en CowSignals Training Company Evaluatie Conclusie Happy Cow Project: april 2013 Happy Cow Project succesvol afgesloten! Bijna alle deelnemers hebben reeds

Nadere informatie

1.1 Opbrengsten BRONNENBOEK: INFO BIJ: DEELTAAK 1. Hoofdstuk 1. Het saldo

1.1 Opbrengsten BRONNENBOEK: INFO BIJ: DEELTAAK 1. Hoofdstuk 1. Het saldo Hoofdstuk 1. Het saldo BRONNENBOEK: INFO BIJ: DEELTAAK 1 Het woord saldo betekent eigenlijk: verschil. In het bedrijf gaat het om het verschil tussen opbrengsten en kosten. Een bedrijf met de hoogste productie

Nadere informatie

Waarom droogstand? 24/12/2018. Gevolgen van een verkorte of geen droogstand op melkproductie, inkomen en broeikasgasemissies

Waarom droogstand? 24/12/2018. Gevolgen van een verkorte of geen droogstand op melkproductie, inkomen en broeikasgasemissies Melkgift Gevolgen van een verkorte of geen droogstand op melkproductie, inkomen en broeikasgasemissies Symposium Droogstand op Maat, 2 december 218 Akke Kok, Ariëtte van Knegsel, Corina van Middelaar,

Nadere informatie

Topkoers pluimvee 2010

Topkoers pluimvee 2010 Topkoers pluimvee Familie Tok Hennenland fgdfgdf Colofon INHOUDSOPGAVE (2) Structuur van het bedrijf (3) Kritische factoren voor Financiële bedrijfsontwikkeling (4) Technische kengetallen (4.1) Historisch

Nadere informatie

Zuiver Voer. voor de melkveehouderij

Zuiver Voer. voor de melkveehouderij Zuiver Voer voor de melkveehouderij Gezond hard melken Op een efficiënte wijze een hoog productieniveau behalen en tegelijkertijd de gezondheid van uw dieren managen. Dat is uw uitdaging. Op veel dingen

Nadere informatie

Hierbij moet wel rekening worden gehouden met het krachtvoerverbruik van het jongvee. Dit moet apart worden genoteerd.

Hierbij moet wel rekening worden gehouden met het krachtvoerverbruik van het jongvee. Dit moet apart worden genoteerd. 4. VOERKOSTEN Krachtvoerkosten Krachtvoerkosten zijn de eerste toegerekende kosten waar we tegenaan lopen. Om te beginnen kunnen we stellen, dat de voerkosten gelijk zijn aan de voeraankopen vermenigvuldigd

Nadere informatie

Melkveehouderij. De kracht van ondernemerschap

Melkveehouderij. De kracht van ondernemerschap Melkveehouderij De kracht van ondernemerschap Melkvee houden in een onstuimige buitenwereld Nieuwe bedrijven vragen andere ondernemerskwaliteiten Bio-brandstoffen bieden melkveehouderij ook kansen Vrije

Nadere informatie

Hoe groen is het gras van de biologische geitenhouderij?

Hoe groen is het gras van de biologische geitenhouderij? Hoe groen is het gras van de biologische geitenhouderij? Gerrit Verhoeven Nick van Eekeren Inhoud Terugblik Toekomst Sausje van voorbeelden van onderzoek Biologische geitensector in het kort 60 professionele

Nadere informatie

Gesloten Varkensbedrijven

Gesloten Varkensbedrijven Gesloten Varkensbedrijven Varkenshouderij VOF Voerstraat 10 9999 AA Biggekerke Bedrijfsgegevens Klantnummer: Telefoon: Adviseur: BTWboekhouding 12345 Alle financiële cijfers zijn weergegeven exclusief

Nadere informatie

/ GES dag STERKER WORDEN, DWARS DOOR ALLE VERANDERINGEN HEEN

/ GES dag STERKER WORDEN, DWARS DOOR ALLE VERANDERINGEN HEEN l.vandellen@acconavm.nl / 058-2887887 GES dag 14-11-2013 STERKER WORDEN, DWARS DOOR ALLE VERANDERINGEN HEEN Wat telt na 2015? Durk hat in stal bout Dierplaatsen? Mest Of toch grond? Gewoon dóórgaan is

Nadere informatie

Toelichting bij de checklisten Melken in de Nieuwe Realiteit

Toelichting bij de checklisten Melken in de Nieuwe Realiteit Toelichting bij de checklisten Melken in de Nieuwe Realiteit Inhoud Achter dit titelblad vindt u vijf checklisten. Achtereenvolgens zijn dat: 1. Checklist Gevolgen van groei Dit is een invulformulier waarmee

Nadere informatie

Goeie KOEIEN. voor de VENEN

Goeie KOEIEN. voor de VENEN Goeie KOEIEN voor de VENEN 1 Goeie koeien voor de Venen Wat zijn de goeie koeien voor u en uw bedrijf in de Venen? Er zijn geen twee veehouders die op deze vraag hetzelfde antwoord geven. Iedere melkveehouder

Nadere informatie

Gezond voeren van het (Friese) paard

Gezond voeren van het (Friese) paard Gezond voeren van het (Friese) paard Het Friesch Paard Limburg 17 januari 2011 Machteld Oudshoorn in samenwerking met Programma Introductie Spijsvertering van het paard Gewenste conditie Basistips goed

Nadere informatie

Lezingen aanbod. Seizoen

Lezingen aanbod. Seizoen Lezingen aanbod Seizoen 2016-2017 Shredlage mais Shredlage maïs, de nieuwe standaard? Sinds 2015 is de nieuwe hakseltechniek Shredlage meer bekend geworden in Nederland. Valacon is, al vanaf dat Shredlage

Nadere informatie

Fosfaatrechten Melkveehouderij. Marcel van Alphen

Fosfaatrechten Melkveehouderij. Marcel van Alphen Fosfaatrechten Melkveehouderij Marcel van Alphen 1 Alan Accountants en Adviseurs - 1.000 bedrijven klant (waarvan 500 agrarisch) - 45 medewerkers - Waar staan wij voor: - Persoonlijke aanpak en korte lijnen

Nadere informatie