STUDIEDAG π Maandag 10 mei 2010 π Universiteit Antwerpen π Hof van Liere

Transcriptie

1 STUDIEDAG π Maandag 10 mei 2010 π Universiteit Antwerpen π Hof van Liere

2 We constateren in onze maatschappij een toename van allochtone ouderen. De eerste generatie allochtone ouderen komt eraan en dit noopt ons tot een gerichte reflectie over ouderen(zorg)beleid vanuit de principes van gelijkheid en eigen verantwoordelijkheid. Hoe kan een vraaggestuurd ouderenbeleid inspelen op nieuwe noden van nieuwe doelgroepen? De komende jaren zal de bestaande structuur moeten worden aangepast, terwijl de vraag van ouderen om blijvende participatie in de samenleving (ook al nemen gezondheid en mobiliteit af), ook noopt tot nieuwe initiatieven ter versterking van de sociale infrastructuur gericht op ontmoetingen en solidariteit tussen generaties en culturen. De vermaatschappelijking van de zorg vraagt om kleinschaligheid op buurten wijkniveau en integratie van diensten voor verschillende doelgroepen die de segregatie doorbreekt en de leefkwaliteit verhoogt. Ook integratie van care and cure voorzieningen met meer variatie in dienst- en zorgarrangementen op lokaal niveau draagt bij tot meer kwalitatieve en toegankelijke dienstverlening. Het toekomstig ouderen(zorg)beleid zal ondermeer oog moeten hebben voor de rol van betaalde en vrijwillige arbeid voor senioren (die ook zelf zorg verlenen), ondersteuning van mantelzorgers (informele mantelzorg prevaleert immers nog steeds over professionele zorg, zeker in allochtone kringen), extra aandacht voor sociaal kwetsbare ouderen (waaronder veel allochtonen), ethische kwesties en zingeving. Daarom organiseert het Universitair Centrum Sint-Ignatius Antwerpen deze (Nederlandstalige) studiedag voor al wie actief is in de ouderenzorg in Vlaanderen en België (personeel van rusthuizen, thuiszorg en andere dienstverlening aan ouderen) en inzonderheid begaan is met de integratie van minderheden (beleidsmensen, allochtone zelforganisaties), alsook het brede publiek (waaronder de ouderen zelf en hun mantelzorgers). Hierbij wordt een uitwisseling tussen academische analyse en terreinexpertise beoogd.

3 voormiddagprogramma demografische, maatschappelijke en ethische ontwikkelingen 9:30 Welkom door Luc Braeckmans, onderdirecteur ucsia 9:35 Inleiding door Jef Breda, onderzoeksgroep welzijn en de verzorgingsstaat, Dept. Sociologie, Universiteit Antwerpen 9:45 Demografische data over veroudering en allochtone ouderen voor Vlaanderen en Antwerpen door Edith Lodewijckx, sociaal-demograaf, Studiedienst van de Vlaamse Regering Dr. Edith Lodewijckx is sociaal-demograaf en is als senior researcher werkzaam op de Studiedienst van de Vlaamse Regering (svr). Voordien was ze werkzaam op het Centrum voor Bevolkings- en Gezinsstudie (cbgs). Sinds 1990 verricht zij regelmatig onderzoek naar de gezinsvorming, de gezinsplanning, de vruchtbaarheid, de gezinsontbinding en de leefvormen van personen van Turkse en Marokkaanse herkomst. In Vlaanderen is ruim de helft van alle ouderen van vreemde herkomst afkomstig uit onze buurlanden, vooral uit Nederland. Bijna 20% is afkomstig uit Zuid-Europa (overwegend Italië), 9% uit Noord-Afrika (bijna uitsluitend Marokko) en 7% uit Turkije. In deze bijdrage zoomen we in op de andere drie belangrijkste herkomstgroepen, met name de ouderen uit Zuid-Europa, Noord-Afrika en Turkije. We vergelijken ze met de autochtone ouderen. 10:15 Maatschappelijke implicaties van de veelkleurige vergrijzing: over allochtone ouderen en informele en formele zorg door Ibrahim Yerden, cultureel antropoloog, Instituut voor Migratie en Etnische Studies, Universiteit van Amsterdam Drs. Ibrahim Yerden is cultureel antropoloog en sedert 1998 verbonden aan het instituut voor migratie en etnische studies, Universiteit van Amsterdam. Sinds 1994 verricht hij onderzoek naar de woon- en leefsituatie van allochtone ouderen in Nederland. Recente publicaties zijn Voor je familie zorgen?: Mantelzorg bij Antillianen, Surinamers, Marokkanen en Turken (2007), Oud worden in Amsterdam: Wonen, zorg en welzijn voor Turkse ouderen (2006). Momenteel vindt de afronding van het promotieonderzoek plaats naar de zorgverwachtingen en de zorgpraktijk bij Turkse ouderen, als vervolg op het onderzoeksverslag Zorgen over zorg van 2000, over traditie, verwantschapsrelaties, migratie en verzorging van Turkse ouderen in Nederland. Deze beschouwing behandelt de informele en formele zorg voor ouderen. Wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen de verschillende categorieën ouderen? Veel aandacht zal worden besteed aan de formele en informele zorg bij Marokkaanse en Turkse ouderen. Ook zal worden ingegaan op de consequenties van de zorgopvattingen voor wonen, welzijn en zorg voor allochtone ouderen. 10:45 Koffiepauze Voor een goede oude dag moeten ouderen zelf meedenken over het ouder worden. Daarom is het noodzakelijk dat de zelforganisaties de ouderen stimuleren daarover te praten en excursies te organiseren naar voorzieningen om een goede indruk te krijgen. Aan de andere kant moeten professionele zorginstellingen ouderen uitnodigen voor een gesprek hierover om optimale oplossingen te zoeken.

4 voormiddagprogramma demografische, maatschappelijke en ethische ontwikkelingen [vervolg] 11:15 Zorgethische aspecten in de zorg voor allochtone ouderen door Yvonne Denier, stafmedewerker Ethiek, bij Zorgnet Vlaanderen en postdoctoraal onderzoeker, Centrum voor Biomedische Ethiek en Recht, K.U.Leuven Dr. Yvonne Denier studeerde Wijsbegeerte en Toegepaste Ethiek aan de K.U.Leuven. In 2005 behaalde ze een doctoraat in de wijsbegeerte met een dissertatie over rechtvaardigheid in de gezondheidszorg (uitgegeven bij Springer in 2007). Ze is stafmedewerker ethiek aan Zorgnet Vlaanderen en postdoctoraal onderzoeker aan het Centrum voor Biomedische Ethiek en Recht (K.U.Leuven). Ze voert onderzoek uit op de domeinen van gezondheidsethiek en rechtvaardigheidstheorie en participeert aan ethische commissies op lokaal, Vlaams en nationaal niveau. De dynamiek van een veelkleurige samenleving kan soms zeer turbulent zijn. Deze maatschappelijke trend weerspiegelt zich ook binnen de zorgvoorzieningen, die op hun manier worden uitgedaagd om intercultureel te werken. In deze bijdrage wordt de vraag gesteld naar een ethisch verantwoorde 11:45 Reacties uit de zaal 12:15 Broodjesbuffet omgang met multiculturalisme in de zorg, toegepast op de zorgethische aspecten in de zorg voor allochtone ouderen. Hoe gaan we op een ethische wijze om met culturele verscheidenheid in de ouderenzorg? Wat kan hier een ethisch gepaste houding zijn? namiddagprogramma afstemming van vraag en aanbod Saloua Berdai heeft onderzoek verricht naar de noden en behoeften van allochtone ouderen in Brussel, en het Overleg Platform Allochtone Ouderen gecoördineerd. Sinds 2006 werkt ze bij het Antwerps Minderhedencentrum waar ze als coördinator Team Welzijn verschillende welzijnsorganisaties, waaronder thuiszorgdiensten en rusthuizen, begeleidt in hun diversiteitsbeleid. 13:30 Aandachtspunten voor een divers ouderenbeleid: wat zijn de noden? door Saloua Berdai, coördinator team welzijn, lokaal integratiecentrum De 8 Vanuit eigen onderzoek geeft Saloua Berdai een overzicht van de voornaamste noden en behoeften van allochtone ouderen inzake gezondheid en welzijn, aangevuld met aanbevelingen naar het beleid en 13:45 Paneldebat gemodereerd door Ibrahim Yerden met cases uit verschillende culturele gemeenschappen 14:45 Reacties uit de zaal 15:15 Koffiepauze de zorgsector. Haar presentatie wordt onderbouwd door haar praktijkervaring in het begeleiden van de ouderen zorgsector in de optie voor een grotere toegankelijkheid vanuit een multiculturele realiteit.

5 namiddagprogramma afstemming van vraag en aanbod [vervolg] 15:45 Hoe kan er vanuit de zorgsector op de nieuwe noden worden ingespeeld? door Louis Ferrant, huisarts, Universiteit Antwerpen Dr. Louis Ferrant is als huisarts werkzaam in een wijkgezondheidscentrum te Kuregem-Anderlecht en is deeltijds medewerker van het Centrum voor Huisartsgeneeskunde van de Universiteit Antwerpen. Hij publiceerde over cultuur, communicatie en gezondheid. Hij is de oprichter van Het Huis der Gezinnen, een preventieproject met aandacht voor opvoeding, voeding en taal bij kinderen uit kansarme gezinnen. De problematiek van een divers ouderenbeleid komt neer op de vraag of het mogelijk is binnen een universalistisch opgebouwde zorg toch accenten te leggen die het zorgaanbod aanpast aan culturele verschillen. Dit mag geen categoriale zorg worden omdat het gelijkheidsbeginsel hierin niet gerespecteerd wordt. Op dit ogenblik kan er vooral voortgebouwd worden op bestaande structuren waarin oudere allochtonen vertrouwen hebben: dat zijn diensten die hen nu rechtstreeks hulp bieden thuis. Nieuwe noden zijn per definitie altijd in ontwikkeling. Het zal dus veel creativiteit en energie vereisen om deze nieuwe noden tijdig te ontdekken en er telkens gepaste oplossingen voor te vinden. Het is ook mogelijk dat deze nieuwe noden maar tijdelijk zijn en dat de tweede, derde en vierde generaties allochtonen minder belang zullen hechten aan cultuurgevoelige hulpverlening. 16:00 Paneldebat gemodereerd door Ibrahim Yerden met zorgverstrekkers: Jo Bernagie, huisarts en coördinatrice van het wijkgezondheidscentrum t Spoor in Borgerhout Hugo Goedemé, namens koepelorganisaties Ouderenzorg Antwerpen en Centrum van Diensten Leo Schillemans, huisarts te Borgerhout Sabine Van Gheel, directeur van Gezinszorg Villers vzw Stefan Van Eeckhout, lid van het directieteam van het Zorgbedrijf Antwerpen ocmw 17:00 Reacties uit de zaal 17:15 Conclusies door Jef Breda, Departement Sociologie, Universiteit Antwerpen 17:45 Einde

6 praktische informatie antwoordkaart datum locatie inschrijven overschrijving Maandag 10 mei :00 17:45 uur Hof van Liere Universiteit Antwerpen Prinsstraat Antwerpen Inschrijven verplicht voor 25 april. De deelnameprijs bedraagt 20 euro, lunch en koffie inbegrepen, per overschrijving op voorhand te betalen (met vermelding zorgen voor morgen + naam deelnemer) (naam en voornaam) (organisatie) (adres) ( ) (functie) Schrijft zich in voor de studiedag Zorgen voor morgen? Verkleuring van de vergrijzing en nieuwe vormen van zorg en solidariteit op maandag 10 mei 2010 in het Hof van Liere Gelieve deze antwoordstrook voor 25 april 2010 terug te sturen, te faxen of te mailen naar: ucsia vzw Marijke Celis, Prinsstraat 14, 2000 Antwerpen info marijke.celis@ua.ac.be (met vermelding van naam en coördinaten) tel.: (0) marijke.celis@ua.ac.be fax tel Accreditering voor huisartsen aangevraagd

7 Verantwoordelijke uitgever: Walter Nonneman, Prinsstraat 13, 2000 Antwerpen Ontwerp: Frederik Hulstaert