Onderzoek Culturele Veranderingen in Nederland 2006

Transcriptie

1 /> I Onderzoek Culturele Veranderingen in Nederland augustus 2006, projectnummer Intomart GfK (13.849) Instructies Geachte interview(st)er, Hierbij treft u het materiaal voor het onderzoek aan. Wij danken u voor de toegezegde medewerking en rekenen op uw inzet. Leest u deze instructie zo goed mogelijk door. Mocht er tijdens, het veldwerk iets niet duidelijk voor u zijn aarzel dan niet ons te bellen. Het is een herhalingsonderzoek. Het is daarom van groot belang dat u zich zo goed mogelijk aan de instructies houdt omdat het onderzoek precies zo uitgevoerd moet worden als de vorige keer. Doel onderzoek Het onderzoek naar Culturele Veranderingen wordt elke twee jaar uitgevoerd voor het Sociaal en Cultureel Planbureau te Den Haag. Met de resultaten zal het mogelijk zijn vast te stellen welke opvattingen de Nederlander over samenleving en cultuur heeft en hoe deze in de loop der tijd zijn veranderd. Op basis van de uitkomsten van dit onderzoek worden rapporten geschreven die voor de beleidsvorming van de regering wordt gebruikt. De resultaten van dit onderzoek krijgen meestal veel aandacht in de media. Structuur en overzicht van het onderzoek Elke interviewer krijgt een lijst met adressen binnen een bepaald postcodegebied. De bewoners van deze adressen hebben een brief van het SCP ontvangen samen met een folder over het onderzoek. Het is de bedoeling deze adressen zo goed mogelijk uit te putten. Daarnaast is het doel dat u zoveel mogelijk geslaagde gesprekken realiseert. Vaak wordt maar één persoon in het gezin ondervraagd maar in ongeveer 10 procent van de gezinnen zullen dat er twee zijn. Om te bepalen wie in het gezin wordt ondervraagd voert u eerst een zogenaamde gezinsinventarisatie uit. U krijgt per geslaagd gesprek betaald. Na afloop van het mondelinge interview geeft u een schriftelijke vragenlijst aan de respondent waar u het mondelinge interview mee heeft gevoerd. Als de schriftelijke vragenlijst bij ons binnen is, zullen wij zorgdragen voor de verzending van de beloning aan de respondent (Irischeque van 15). Materiaal voor de interviewer Voor dit onderzoek heeft u de beschikking over de volgende zaken: Knipselkrant met informatie over publicaties over het SCP in de media, De brief en de folder van het SCP die voorafgaande aan uw bezoek per post aan de respondenten zijn gezonden, Een lijst met adressen, Een kaarten boek, Een set kaartjes voor het volgordespel (bepaalde serie vragen), Meerdere blanco schriftelijke vragenlijsten, Retourenveloppen van Intomart GfK voor het terugsturen van deze door de respondenten, Niet-thuis kaartjes, Afspraken kaartjes. Intomart GfK

2 Informatie over het Sociaal en Cultureel Planbureau Het Sociaal en Cultureel Planbureau is een wetenschappelijk bureau dat zelfstandig de ontwikkelingen op sociaal en cultureel gebied onderzoekt. Het SCP brengt hierover gevraagd en ongevraagd adviezen uit, die aan de regering en de media ter beschikking worden gesteld. Het werkgebied van het SCP bestrijkt alle beleidsterreinen van de ministeries. De belangrijkste taken van het SCP zijn: het beschrijven van de sociale en culturele situatie in Nederland nu en in de toekomst, het bijdragen aan verantwoorde keuzes op beleidsterreinen van de overheid en het beoordelen van het gevoerde beleid. Het gaat het SCP vaak niet om ontwikkelingen van maand tot maand maar om de ontwikkelingen op de langere termijn. Daarnaast besteedt het veel aandacht aan de samenhang tussen de ontwikkelingen. Het SCP schrijft zijn rapporten in eerste plaats voor de regering en het parlement en voor de leiding van departementen. De onderzoeken worden ook op universiteiten gebruikt. Het schrijven van het Sociaal en Cultureel Rapport is een belangrijke taak van het SCP. Dit rapport wordt op verzoek van het parlement geschreven. Dit onderzoek vormt de basis voor dit rapport. Uitleg steekproef Het belangrijkste doel is het zo goed mogelijk waarborgen van de representativiteit van dit onderzoek. Het is daarom belangrijk om een zo hoog mogelijke respons te verkrijgen. Uw bijdrage bestaat uit het zo volledig mogelijk uitputten van de aan u toegewezen steekproef. Dit betekent dat u geen target per postcode krijgt voor het aantal te behalen gesprekken per postcode (hoe meer gesprekken hoe beter). Het aantal adressen per postcode verschilt overigens sterk. U krijgt een lijst met adressen waarvan u niet mag afwijken. Vaak is een naam vermeld bij het adres. Het gaat nadrukkelijk om het adres, dus mocht de specifieke bewoner niet meer op een adres wonen dan moet u de nieuwe bewoners van het adres ondervragen. Bij huishoudens die de voordeur delen (o.a. in Amsterdam) gaat u af op het huis/etage dat bij de naam van dit adres hoort. Mochten de bewoners van dit specifieke deel van het adres inmiddels zijn verhuisd dan probeert u de nieuwe bewoners te benaderen. Indien geen naam voor het adres op de adressenlijst staat, kunt u een huishouden kiezen door het keuzeproces voor random derden te volgen (zie verderop), waarbij de personenlijst vervangen wordt door een huishoudenlijst. Procedure benadering adressen Bezoeken aan het opgegeven adres: Drie bezoeken aan het adres, zo goed mogelijk gespreid over de momenten op de dag, de dagen en de veldwerkperiode; Na drie keer geen contact te hebben gehad, kunt u bellen als er een telefoonnummer beschikbaar is (het nummer krijgt u in een latere fase van ons); Als het adres niet wordt bewoond dan registreert u dat; Alle toegewezen adressen moet u binnen twee weken voor de eerste keer hebben bezocht; Alle contactpogingen moeten voorzien van datum, tijdstip en resultaat zo goed mogelijk worden geregistreerd. In eerste instantie kan dat op de adressenlijst, vervolgens in de laptop. Contact met het opgegeven adres: Drie bezoeken aan het adres om in contact te treden met de doelgroep (mensen van 16 jaar of ouder). U kunt uiteraard aan de personen waar u contact mee heeft (doorgaans kleinere kinderen of een oppas/hulp in de huishouding) vragen naar het beste moment om de doelgroep te kunnen spreken; Na drie keer contact te hebben gehad zonder dat u een gesprek kon beginnen, kunt u proberen om telefonisch een afspraak te maken. Intomart GfK 2

3 Gezinsinventarisatie, wie wordt er ondervraagd? Met de gezinsinventarisatie bepaalt u wie in het huishouden wordt ondervraagd. Daarnaast bepaalt u hiermee hoeveel interviews in het huishouden plaatsvinden; U kunt deze inventarisatie houden met iedereen die voldoende kennis heeft van de samenstelling van het huishouden. Zie verder Selectie van respondenten in een huishouden. In de meeste situaties kunt u gelijk bepalen wie ondervraagd moet worden; Als de (eerste) persoon die u moet ondervragen niet wil meewerken dan kunt u deze niet vervangen door een ander persoon van 16 jaar of ouder in het gezin; Als de te ondervragen persoon geen Nederlands spreekt, dan mag deze wel worden vervangen door een eventueel ander persoon van 16 jaar of ouder (bij meerdere geldt het keuzeproces voor derden, Zie verder Selectie van respondenten in een huishouden). Niet Nederlands sprekenden behoren niet tot de doelgroep. Het is overigens niet zo dat als de persoon die u aan de deur of de huistelefoon te woord staat geen Nederlands spreekt dat het hele adres dan afvalt, het gaat om specifieke individuen. Wij vragen u de beheersing van de taal ook per persoon in de laptop te registreren; Indien volgens de gezinsinventarisatie twee mensen moeten worden ondervraagd dan is het mogelijk dat één van hen weigert terwijl de ander wel meewerkt. U registreert wie niet mee wil werken. Bereiken te ondervragen persoon: Nadat u heeft vastgesteld wie u in het huishouden gaat ondervragen, onderneemt u enkele pogingen om een afspraak te maken met de te ondervragen persoon als een gesprek op het moment zelf niet mogelijk is. Indien u een telefoonnummer heeft kunt u ook bellen voor een afspraak. U kunt eventueel het telefoonnummer aan de respondent vragen. Fasen in het onderzoek, periode veldwerk Na de verzending van de brief aan de respondenten is het belangrijk om hen zo snel mogelijk persoonlijk te benaderen. Op deze wijze profiteert u het meest van het effect van de brief. Het is de bedoeling dat u binnen twee weken alle adressen voor de eerste keer heeft benaderd. Half oktober (het exacte moment kan nog veranderen), sluiten we de eerste fase van het onderzoek af. We bestuderen dan de respons tot dat moment en bereiden de tweede fase voor. In de tweede fase worden de adressen waar geen gesprek is gerealiseerd doordat men niet mee wilde werken of waar men niet te bereiken was, nogmaals benaderd. Ook dit heeft als doel om de steekproef van adressen zo goed mogelijk uit te putten en daarmee de representativiteit te verbeteren. Deze tweede fase zal rond begin december worden afgesloten. Selectie van respondenten in een huishouden Binnen een huishouden worden alleen respondenten van 16 jaar of ouder ondervraagd. Bestaat het huishouden uit één persoon van 16 jaar of ouder dan moet deze worden ondervraagd. Om de situatie in een gezin te achterhalen wordt de gezinsinventarisatie uitgevoerd. In principe kan elk wat ouder gezinslid deze informatie geven. In eerste instantie kunt u de inventarisatie op papier noteren, wij verzoeken u deze informatie echter zo snel mogelijk in de laptopcomputer in te voeren. Basisprincipes selectie. Bestaat het huishouden uit meerdere personen van 16 jaar en ouder dan gelden er een aantal regels. De belangrijkste regel is het soort adres, is het een mannelijk of een vrouwelijk adres? Dit is een kenmerk dat wij vooraf aan een adres hebben gegeven. Het is bedoeld om in geval van keuze uit meerdere personen de keuze toevalliger te maken. U kunt het type adres herkennen aan de eerste 2 cijfers van het respondentnummer. o 11 en 13 mannelijke adressen; o 12 en 14 vrouwelijk adressen. Daarnaast is er een keuzeproces voor oudere kinderen en vaste huisgenoten (niet-gezinsleden). Deze personen worden in het volgende schema derden genoemd. Ook deze derden moeten 16 jaar of ouder zijn. Bij meer 16+ derden wordt in het schema over random derde gesproken, dit wordt na het schema uitgelegd. Intomart GfK 3

4 .... Het volgende schema geeft inzicht wie moet worden gekozen. Het schema bepaalt ook of er één of twee mensen in een gezin worden ondervraagd. Het schema kan alleen worden gebruikt als de gezinsinventarisatie is uitgevoerd. Er is een schema voor mannelijke en een schema voor vrouwelijke adressen. In het schema staat 'stellen'voor een man plus een vrouw met of zonder kinderen. Zij vormen de kern van een huishouden, ook wel de gezinshoofden genoemd (ook alleenstaanden en alleenstaande ouders zijn gezinshoofden). Indien stellen uit mensen van hetzelfde geslacht bestaan, dan kan met kennis of het een mannelijk of vrouwelijk adres is, geen keuze worden gemaakt tussen één van deze twee. In deze gevallen geldt de procedure voor wat in het schema de keuze van de random derde wordt genoemd (uitleg na schema). Ondervraagd in het huishouden wordt de volgende persoon of personen van 16 jaar of ouder: altijd een alleenstaande of alleenstaand ouder met kinderen tot 16 jaar Voor mannelijke versies ('derde' is kind/huisgenoot): ondervraagd 0 Stellen zonder derden van 16 jaar of ouder: man 0 Stellen met één 16+ derde: man + derde 0 Stellen met twee of meer 16+ derden: man + random derde 0 Mannelijke alleenstaande met één 16+ derde: man + derde 0 Mannelijke alleenstaande met meer 16+ derden: man + random derde 0 Vrouwelijke alleenstaande met één 16+ derde: derde 0 Vrouwelijke alleenstaande met meer 16+ derden: random derde Voor vrouwelijke versies ('derde' is kind/huisgenoot): ondervraagd 0 Stellen zonder derden van 16 jaar of ouder: vrouw 0 Stellen met één 16+ derde: vrouw + derde 0 Stellen met twee of meer 16+ derden: vrouw + random derde 0 Mannelijke alleenstaande met één 16+ derde: derde 0 Mannelijke alleenstaande met meer 16+ derden: random derde 0 Vrouwelijke alleenstaande met één 16+ derde: vrouw + derde 0 Vrouwelijke alleenstaande met meer 16+ derden: vrouw + random derde Om het proces aan de deur te versnellen is het praktisch dat u het voorgaande schema goed kent voordat u met het onderzoek gaat beginnen. De mannelijkheid of de vrouwelijkheid van het adres bepaalt dus welk gezinshoofd wordt gekozen, niet welke eventuele derde. Later voert u dit keuzeproces ook in de laptop in. De keuze van de random derde. Waar in het voorgaande schema random derde staat moet de volgende procedure worden gevolgd om vast te stellen wie wordt ondervraagd: noteer de 'derden' (oudere kinderen/huisgenoten) op volgorde van leeftijd (oudste boven), nummer dit lijstje, de bovenste krijgt volgordenummer 1, stel nu een willekeurig getal vast door bij het laatste cijfer van het respondentnummer altijd het cijfer 8 op te tellen. Hierdoor ontstaat een toevallig getal tussen de 8 en 17, begin bij volgordenummer 1 te tellen en stop met tellen als het willekeurige getal tussen de 8 en 17 bereikt is, bevat het lijstje minder 'derden' dan het willekeurige getal tussen 8 en 17 groot is, tel dan verder door bij volgordenummer 1 verder te tellen. Doorloop indien nodig ook een derde of vierde keer het lijstje door verder te tellen, de 'derde' waar het willekeurige getal tussen de 8 en 17 uitkomt, wordt geïnterviewd. Voorbeeld, respondentnummer is 123, in een huishouden waar 4 derden van 16 jaar of ouder zijn: volgordenummer 'derden' 1 8 doorloop 2 8 doorloop 3 8 doorloop 1. Dochter van 27 jaar 1, 5, 9, 2. Haar inwonende vriend van 25 jaar 2, 6, 10, 3. De zoon van 22 jaar 3, 7, De jongste dochter van 17 jaar 4, 8, Intomart GfK 4

5 Het laatste cijfer van het respondentnummer is 3. Tel daar bij het vaste cijfer 8 op en het willekeurige getal tussen 8 en 17 komt uit op 11. Omdat het lijstje uit 4 'derden' bestaat, valt de beslissing in de derde doorloop van de telling. Nummer 11 valt op de zoon van 22 jaar, deze wordt ondervraagd. Vervangen respondenten in een huishouden niet mogelijk. Indien een geselecteerde derde niet mee wil werken dan mag deze niet worden vervangen door een andere derde; Ook mannelijke adressen waarvan de man niet mee wil werken, mogen niet door de vrouw of een niet geselecteerde derde worden vervangen. Voor vrouwelijke adressen geldt uiteraard dat een eventuele man niet mag meewerken; Het is mogelijk dat de geselecteerde derde mee wil werken maar het geselecteerde gezinshoofd niet. De vragenlijst De mondelinge vragenlijst zal bijna een uur duren. De vragenlijst bestaat uit de volgende onderwerpen: Achtergrondvragen Gezondheid en welbevinden De welvaart Het sociale verzekeringsstelsel Het geloof Het vertrouwen in de politiek De bestrijding van de misdaad De positie van de vrouw, allochtonen en homoseksuelen Uw indruk van het vraaggesprek Registratie van de schriftelijke vragenlijst Voor dit onderzoek wordt gebruik gemaakt van een kaartenboek. Het bestaat uit de antwoordmogelijkheden voor 9 vragen. Zelf invullen van een deel van de vragen door een respondent. Bij een aantal vragen wordt gevraagd om de respondent een deel van de vragen via de laptopcomputer te laten invullen. De eerste keer dat de respondent dit gaat doen krijgt deze via het scherm een uitleg hoe het systeem werkt. In totaal betreft het 9 wisselingen (in een rood lettertype op de laptopcomputer aangekondigd). Soms betreft het maar een aantal vragen. Let u er s.v.p. goed op dat de ondervraagde alleen die vragen invult die daarvoor zijn bedoeld. Het is uitdrukkelijk niet de bedoeling dat de respondent ook andere vragen zelf invult. Veel vragen moeten immers spontaan worden beantwoord, dus zonder dat een lijstje met antwoordmogelijkheden wordt voorgelegd. Indien de ondervraagde gehandicapt is en de vragen niet zelf kan invullen op de laptop, dan mag u de vragen ook oplezen. De antwoordcategorieën van de vragen zonder kaartenboek of die niet zelf door de respondent worden ingevuld, alleen oplezen als er bij de vraag 'lees op' staat (in rode tekst). In alle andere gevallen moet de respondent spontaan een antwoord geven, welke u vervolgens bij de juiste categorie indeelt. Omgaan met 'weet niet'. Voor elke vraag is een 'weet niet' mogelijkheid opgenomen. De respondent mag daar niet op worden gewezen. Voor een aantal vragen is de 'weet niet'-categorie alleen voor geval van uiterste nood. Als het echt niet anders kan kunt u deze kiezen. U moet dan middels een open antwoord mogelijkheid toelichten waarom u deze keuze maakt. Voor deze opzet is gekozen om te benadrukken dat deze mogelijkheid het liefst niet gebruikt mag worden. De burgerlijke staat. Het betreft hier een vraag naar de formele burgerlijke staat. Aanduidingen als alleenstaand etc. zijn hier niet van toepassing. Indien een man bijvoorbeeld gehuwd is geweest en momenteel alleen woont is zijn burgerlijke staat gescheiden. Intomart GfK 5

6 Kaart 5, Vraag Betreft een vraag over het geloof in zaken zoals paranormaal gedrag. Gelooft men dit of acht men dit waarschijnlijk. Geloof is voor de vraagtekst gelijk aan kan waarschijnlijk waar zijn, afhankelijk van het soort item. Set kaartjes. Bij de mondelinge vragenlijst hoort een set met kaartjes. Ongeveer halverwege de vragenlijst wordt aan de respondenten gevraagd deze kaartjes op volgorde te leggen van meest wenselijke doelen voor de politiek tot de minst wenselijke doelen. Let u er s.v.p. goed op dat u de resultaten pas invoert in de laptopcomputer als de respondent zeker is van de volgorde. Laat echter de respondenten niet nodeloos lang puzzelen. Vanwege technische redenen is het niet mogelijk om tijdens en na deze vraag in de vragenlijst terug te gaan. Indien het echt niet lukt om de opdracht door de respondent uit te laten voeren dan is er bij het begin van dit vraagblok een mogelijkheid om dit blok over te slaan. U wordt dan gevraagd een reden van niet uitvoeren van de opdracht door de respondent in te voeren. Gevoelige vragen. Bij een aantal vragen is de keuze voor de respondent soms moeilijk. Het betreft vragen waarbij men aan een Nederlander of een buitenlander gunsten moet toekennen. Deze zijn bedoeld om mensen tot een keuze te dwingen. Er zijn overigens twee mogelijkheden om te nuanceren, maar het is niet de bedoeling deze te noemen. Schriftelijke vragenlijst. Na afronding van het mondelinge interview laat u een schriftelijke vragenlijst achter met het verzoek deze binnen een week terug te sturen naar Intomart GfK (gebruik hiervoor de enveloppen). Het is uw verantwoordelijkheid dat de schriftelijke vragenlijst bij ons aankomt. De respondenten krijgen een week na afronding van het vraaggesprek een reminder van ons. Indien de vragenlijst een week daarna nog niet binnen is, kan u gevraagd worden bij de ondervraagde te informeren c.q. de vragenlijst op te halen. U mag wachten totdat de respondent de vragenlijst heeft ingevuld maar u krijgt hiervoor geen extra vergoeding. Koppeling mondeling interview aan schriftelijke vragenlijst. Aan het eind van het mondelinge interview geeft u de schriftelijke vragenlijst aan de respondent. Belangrijk is dat alleen de persoon die u ondervraagt, de vragenlijst invult. Om achteraf de schriftelijke vragenlijst te kunnen koppelen aan het bijbehorende mondelinge interview, doet u het volgende: Noteer op de vragenlijst die u afgeeft het respondentnummer dat op dat moment in uw laptop verschijnt (bovenaan); Tik in uw laptop het unieke nummer over dat bovenaan de vragenlijst is gedrukt. Beloning respondent. Pas bij ontvangst van de (voldoende ingevulde) schriftelijke vragenlijst zullen wij de Irischeque (ter waarde van 15) naar de deelnemers aan het onderzoek sturen. Tot slot Wij verzoeken u de gegevens drie keer per week naar ons door te bellen (ook als u geen geslaagde gesprekken heeft, we zijn dan op de hoogte van het proces); Beloningen worden in twee tot drie zendingen verzonden, de beloning kan dus maximaal 6 weken op zich laten wachten; Controle van de geslaagde gesprekken vindt onder andere plaats door de vergelijking van het verzendadres van de beloning met het adres in het steekproefsysteem. Intomart GfK 6