BESLUITVORMING OVER DUURZAME BESTUURSKRACHT IN RELATIE TOT EEN TOENEMEND TAKENPAKKET.

Transcriptie

1 PROJECT STERK EN TOEKOMSTBESTENDIG BESTUUR IN GELDERLAND VNG GLD & PROVINCIE GELDERLAND (JUNI 2013) 1. AANLEIDING / ACHTERGROND / DOEL TIJDENS EEN GESLAAGDE EN DRUK BEZOCHTE CONFERENTIE OP 30 JANUARI J.L. HEBBEN VELE GELDERSE BESTUURDERS STIL GESTAAN BIJ INTERGEMEENTELIJKE SAMENWERKING. IN HET VERLENGDE VAN DIE GEZAMENLIJK GEORGANISEERDE - CONFERENTIE HEBBEN DE PROVINCIE GELDERLAND EN DE VNG AFDELING GELDERLAND VANUIT EEN GEDEELDE VERANTWOORDELIJKHEID GESPROKEN OVER DE TE NEMEN VERVOLGSTAPPEN TEN AANZIEN VAN KRACHTIG LOKAAL BESTUUR IN ONZE PROVINCIE ALS EEN GEMEENSCHAPPELIJK GEVOELDE AMBITIE. ALS GEVOLG VAN ALLERLEI ONTWIKKELINGEN IN HET OPENBAAR BESTUUR, ZOALS TRANSITIE JEUGDZORG EN DECENTRALISATIE VAN TAKEN IN HET SOCIAAL DOMEIN, KOMT ER HEEL VEEL OP DE GEMEENTEN AF. DE OPGAVEN WAAR ZIJ VOOR KOMEN TE STAAN ZIJN BIJZONDER GROOT. ALS GEVOLG HIERVAN WORDT ER NU EN IN DE TOEKOMST EEN STERK BEROEP GEDAAN OP DE BESTUURSKRACHT VAN GEMEENTEN. NIET VOOR NIETS ZIJN DE AFGELOPEN JAREN DE THEMA S SAMENWERKING, DECENTRALISATIE EN BESTUURSKRACHT TIJDENS LANDELIJKE EN GELDERSE VNG-(THEMA)DAGEN AAN DE ORDE GEWEEST. GEMEENTEN STAAN VOOR TAL VAN MAATSCHAPPELIJKE, RUIMTELIJKE, ECONOMISCHE EN BESTUURLIJKE OPGAVEN, DIT IN COMBINATIE MET EEN BEHOORLIJKE DRUK OP DE FINANCIËLE MOGELIJKHEDEN. VOLGENS PROVINCIE EN VNG GELDERLAND IS NIET DE SCHAALGROOTTE OF GEMEENTEOMVANG BEPALEND MAAR JUIST DE INHOUD EN COMPLEXITEIT VAN DE TAKEN, VRAAGSTUKKEN EN OPGAVEN. De provincie Gelderland voelt zich verantwoordelijk voor het bevorderen van een krachtig lokaal bestuur en is zich bewust van haar rol bij het bevorderen van bestuurskrachtige gemeenten. Het bestuur van de VNG Gelderland behartigt belangen van Gelderse gemeenten. Die belangen zijn divers, maar gelet op de opgaven voor gemeenten in het komende decennium onderschrijft het bestuur van de VNG Gelderland het belang van krachtige en slagvaardige gemeenten. VANUIT DIE COMPLEMENTAIRE VERANTWOORDELIJKHEID VINDEN DE PROVINCIE GELDERLAND EN DE VNG GELDERLAND HET BELANGRIJK DAT OP KORTE TERMIJN VIA EEN GEZAMENLIJK TRAJECT VERDER GEWERKT DIENT TE WORDEN AAN BEHOUD EN VERSTERKING VAN DE BESTUURSKRACHT EN TOEKOMSTBESTENDIGHEID VAN GEMEENTEN IN ONZE PROVINCIE. DAARTOE WILLEN ZIJ EEN PROJECT OPZETTEN EN (LATEN) UITVOEREN MET ALS DOEL: - EEN KRACHTIG LOKAAL BESTUUR IN GELDERLAND BEVORDEREN; - AAN GEMEENTEN EN PROVINCIE EEN KADER/HOUVAST EN STIMULANS BIEDEN VOOR DISCUSSIE, AFWEGINGEN EN BESLUITVORMING OVER DUURZAME BESTUURSKRACHT IN RELATIE TOT EEN TOENEMEND TAKENPAKKET. 2. GLOBALE BESCHRIJVING PROJECT: DOEL EN OPDRACHT Projectdoel: Bevordering sterk en toekomstbestendig bestuur in Gelderland. Projectopdracht: De Gelderse gemeenten en de provincie Gelderland onderzoeken gezamenlijk het vermogen van gemeenten om het groeiende takenpakket adequaat te vervullen. Het project 1

2 resulteert in aanbevelingen aan gemeenten en provincie ter bevordering van een sterk en toekomstbestendig bestuur in Gelderland. TOELICHTING: PROVINCIE EN VNG GELDERLAND WILLEN GRAAG SAMENWERKEN AAN BEHOUD EN VERSTERKING VAN DE BESTUURSKRACHT EN TOEKOMSTBESTENDIGHEID VAN GEMEENTEN. GEZAMENLIJK WILLEN ZIJ OPDRACHT GEVEN AAN EEN PROJECT JUIST TER VERSTERKING VAN HET VERMOGEN VAN GEMEENTEN OM HUN INHOUDELIJKE OPGAVEN TE REALISEREN. DAARBIJ GAAT HET ER UITEINDELIJK OM DAT GEMEENTE, REGIO EN PROVINCIE ELKAAR VERSTERKEN. DOELGROEP ZIJN DE GELDERSE GEMEENTEN, MEDE GEZIEN IN HUN ONDERLINGE REGIONALE CONTEXT. Sterk en toekomstbestendig bestuur is een randvoorwaarde voor het met de nodige slagkracht kunnen uitvoeren van de vele taken. Taken die deels voortkomen uit de decentralisaties, maar die ook samenhangen met de ambities ten aanzien van structuurversterking in Gelderland. Met het project sterk en toekomstbestendig bestuur in Gelderland willen VNG Gelderland en provincie in beeld brengen waar kansen en bedreigingen liggen. Het project geeft (meer) duidelijkheid over het vermogen van gemeenten om de toenemende maatschappelijke, economische en ruimtelijke taken te vervullen. Het project mondt uit in aanbevelingen voor gemeenten en provincie. Gemeenten en provincie besluiten zelf hoe ze met de aanbevelingen aan de slag gaan, elk vanuit hun eigen verantwoordelijkheid. De provincie zal op de aanbevelingen reageren en aangeven hoe zij die meeneemt bij haar EIGEN TAAKUITVOERING EN VOOR DE ROL DIE ZIJ HEEFT RICHTING GEMEENTEN. HET PROJECT BEHELST: - VANUIT DE INHOUD BEZIEN HET GEZAMENLIJK BESCHRIJVEN VAN DE BESTAANDE SITUATIE, ONTWIKKELINGEN EN (MOGELIJKE) KNELPUNTEN BIJ HET VERMOGEN VAN DE GEMEENTEN IN GELDERLAND OM HUN MAATSCHAPPELIJKE OPGAVEN UIT TE VOEREN; - VANUIT DE INHOUD HET BESCHRIJVEN VAN DE REGIONALE SAMENHANG TUSSEN GEMEENTEN; - HET INVULLEN EN VERDER UITWERKEN VAN ROLINVULLING, BELEIDSUITGANGSPUNTEN EN OPLOSSINGSRICHTINGEN DIE ALS BASIS VOOR DE LOKAAL-BESTUURLIJKE INRICHTING VAN DE PROVINCIE GELDERLAND ZULLEN DIENEN EN OM KANSEN EN UITDAGINGEN OP TE PAKKEN. 3. RESULTATEN EN PRODUCTEN VAN HET PROJECT HET PROJECT ZAL ALS RESULTATEN/PRODUCTEN MOETEN OPLEVEREN: 1. EEN HELDERE, OVERZICHTELIJKE PRESENTATIE PER GEMEENTE VAN HUN HUIDIGE EN TOEKOMSTIGE INHOUDELIJKE OPGAVEN EN DAARAAN GERELATEERDE ONTWIKKELINGEN; 2. EEN HELDERE, OVERZICHTELIJKE PRESENTATIE VAN GEMEENTEN IN EEN REGIONALE CONTEXT 3. BETREFFENDE HUIDIGE EN TOEKOMSTIGE INHOUDELIJKE OPGAVEN EN DAARAAN GERELATEERDE ONTWIKKELINGEN; EEN BONDIGE WEERGAVE VAN DE LOPENDE INITIATIEVEN VAN GEMEENTE RESP. PER REGIO OP HET VLAK VAN DE BESTUURLIJKE ORGANISATIE (B.V. GERICHT OP HET VINDEN VAN GESCHIKTE SAMENWERKINGSVORMEN C.Q. SCHAALGROOTTE); 4. EEN BESTUURLIJK PROFIEL (SCAN) VAN ELKE GELDERSE GEMEENTE WAARIN DE STERKTES/ZWAKTES EN KANSEN/BEDREIGINGEN PER GEMEENTE IN BEELD WORDEN GEBRACHT; 5. EEN KORTE RAPPORTAGE MET (SAMENGEVATTE) BEVINDINGEN EN AANBEVELINGEN, ZOWEL PER GEMEENTE AFZONDERLIJK ALS IN HUN REGIONALE CONTEXT. 6. EEN KORTE RAPPORTAGE MET AANBEVELINGEN VOOR GEMEENTEN EN PROVINCIE IN EEN TOEKOMSTIGE REGIONALE CONTEXT. OP BASIS HIERVAN MOET HET EINDRESULTAAT VOORAL EEN GEDRAGEN ADVIES MET AANBEVELINGEN ZIJN VOOR DE MOGELIJKHEDEN, WENSELIJKHEID EN HAALBAARHEID VAN DUURZAME VERSTERKING VAN DE BESTUURSKRACHT VAN GEMEENTEN IN GELDERLAND. 4. WERKWIJZE / PROJECTSTRUCTUUR OPDRACHTGEVERS VOOR HET PROJECT ZIJN DE PROVINCIE GELDERLAND EN HET BESTUUR VAN DE VNG GELDERLAND. ZIJ HECHTEN AAN EEN AANPAK, WAARBIJ ONAFHANKELIJK WORDT GEADVISEERD EN WAARBIJ VERSCHILLENDE GELEDINGEN KUNNEN BIJDRAGEN AAN DE RESULTATEN VAN HET PROJECT EN DAARTOE OOK EEN SUBSTANTIËLE INBRENG HEBBEN. 2

3 NAAST DE BETROKKEN BESTUURSLAGEN (GEMEENTEN, REGIO S, PROVINCIE) ZULLEN VERSCHILLENDE VELDEN ALS bedrijfsleven, zorg, onderwijs en burgerorganisaties NADRUKKELIJK WORDEN BETROKKEN BIJ HET PROJECT. VOOR DE UITVOERING EN BEGELEIDING VAN HET PROJECT WORDT GEDACHT AAN DE VOLGENDE PROJECTSTRUCTUUR: - EEN STUURGROEP, BESTAANDE UIT BESTUURLIJKE VERTEGENWOORDIGERS VAN PROVINCIE EN VNG GELDERLAND (DE OPDRACHTGEVERS), MET AMBTELIJKE ONDERSTEUNING VANUIT DE PROVINCIE EN VANUIT VNG GELDERLAND. DEZE STUURGROEP DRAAGT ZORG VOOR DE STURING, COÖRDINATIE EN VOORTGANGSBEWAKING VAN HET PROJECT. OOK LEGT ZIJ DE BEVINDINGEN/AANBEVELINGEN VOOR TER BESPREKING EN BESLUITVORMING AAN GS EN HET BESTUUR VAN DE VNG GELDERLAND; - EEN ADVIESCOMMISSIE, BESTAANDE UIT (OUD-)BESTUURDERS, DIE HUN SPOREN HEBBEN VERDIEND IN HET OPENBAAR BESTUUR, MET EXTERNE ONDERSTEUNING (IN TE HUREN EXTERNE DESKUNDIGHEID). DEZE ADVIESCOMMISSIE WORDT BELAST MET HET VERDER UITWERKEN VAN DE TE VOLGEN AANPAK, DE VOORBEREIDING EN UITVOERING VAN TE VERRICHTEN WERKZAAMHEDEN, HET AANLEVEREN VAN DE GEVRAAGDE PRODUCTEN EN RAPPORTAGES AAN DE STUURGROEP ALSOOK HET UITBRENGEN DAARAAN VAN ADVIEZEN EN AANBEVELINGEN OVER DE MOGELIJKHEDEN, WENSELIJKHEID EN HAALBAARHEID VAN DUURZAME VERSTERKING VAN DE BESTUURSKRACHT VAN GEMEENTEN IN GELDERLAND; - NAAST DE STUURGROEP EN DE ADVIESCOMMISSIE ZAL EEN KLANKBORDGROEP WORDEN GEVORMD. HIERBIJ WORDT GEDACHT AAN VERTEGENWOORDIGERS UIT bedrijfsleven, zorg, onderwijs en burgerorganisaties. OVER DE INVULLING EN MOGELIJKE REGIONALE DIVERSIFICATIE WORDT NOG VERDER NAGEDACHT. DIE KLANKBORDGROEP ZAL EEN BELANGRIJKE TOETSENDE FUNCTIE VERVULLEN DOOR AAN HAAR DE (CONCEPT)RESULTATEN EN PRODUCTEN VOOR TE LEGGEN VOOR COMMENTAAR EN REACTIE. VOOR HET PROJECT ZAL EEN EIGEN WEBSITEDEEL WORDEN INGESTELD, WAAROP ALLE BESCHIKBARE DOCUMENTEN KUNNEN WORDEN GERAADPLEEGD EN DE PROCESGANG IS TE VOLGEN. ZOWEL DE PROVINCIE ALS DE VNG GELDERLAND ZAL TEN BEHOEVE VAN HET PROJECT EEN PERSOON AANWIJZEN VOOR NADERE INFORMATIE EN TOELICHTING. 5. GLOBALE PLANNING VAN STAPPEN EN TERMIJNEN HET PROJECT OMVAT EEN AANTAL ACHTEREENVOLGENDE STAPPEN EN FASEN: STARTSEIN TRAJECT STERK EN TOEKOMSTBESTENDIG BESTUUR GELDERLAND JUNII SAMENSTELLING EN INSTALLATIE VAN STUURGROEP EN ADVIESCOMMISSIE WERVING EN SELECTIE EXTERNE DESKUNDIGHEID VERDERE UITWERKING OPDRACHT / PROJECT DOOR ADVIESCOMMISSIE, GEVOLGD DOOR GOEDKEURING DOOR STUURGROEP VORMING EN SAMENSTELLING KLANKBORDGROEP BENADEREN GEMEENTEN JUNI/AUG/SEPT UITVOERING INVENTARISATIES, DOCUMENTENSTUDIE, SEPT-OKTOBER (RESULTAAT 1) GESPREKKEN/INTERVIEWS E.D.(GEKOPPELD AAN NOVEMBER-DECEMBER (RESULTAAT 2) DE VERLANGDE RESULTATEN/PRODUCTEN) DECEMBER 2013 JANUARI 2014 (RESULTAAT 3) TUSSENTIJDSE TERUGKOPPELINGEN DOOR GEDURENDE PERIODE AUGUSTUS - ADVIESCOMMSISIE AAN KLANKBORDGROEP DECEMBER EN AAN STUURGROEP AANLEVEREN EINDRAPPORTAGE DOOR JANUARI 2014 ADVIESCOMMISSIE AAN STUURGROEP BESPREKING EN BESLUITVORMING N.A.V. APRIL

4 EINDRAPPORTAGE (IN STUURGROEP) AANBIEDING DOOR STUURGROEP RAPPORTEN/ CONCLUSIES/AANBEVELINGEN AAN GS EN AAN VNG GELDERLAND APRIL 2014 (NA DE GEMEENTERAADSVERKIEZINGEN) WEGNEMEN KNELPUNTEN, IMPLEMENTEREN VAN GEKOZEN OPLOSSINGSRICHTINGEN VOORJAAR 2014 E.V. (TENZIJ ZO NODIG TUSSENTIJDS) STUURGROEP EN ADVIESCOMMISSIE ZULLEN DIT GLOBALE TIJDSPAD NADER UITWERKEN. 6. KOSTEN DE PROVINCIE IS VOORNEMENS DEZE PROJECTKOSTEN VOOR HAAR REKENING NEMEN EN DAARVOOR EEN BUDGET BESCHIKBAAR STELLEN. GS DOET HIERTOE EEN VOORSTEL AAN PS BIJ DE VOORJAARSNOTA IN JUNI PROJECT WORDT PAS DEFINITIEF NA HET DOOR PS BESCHIKBAAR STELLEN VAN DE BENODIGDE MIDDELEN. DE STUURGROEP IS BELAST MET DE BUDGETBEWAKING EN DE VERANTWOORDING DAAROVER. BIJLAGE: VRAGEN EN ANTWOORDEN 4

5 Bijlage: Vraag & Antwoord (tbv vragen van gemeenten) Vraag: Waarom VNG Gelderland en provincie samen? Antwoord: Verbinding van gezamenlijke ambities. Samen uit, samen thuis. VNG Gelderland vertolkt, weliswaar niet exclusief, het gemeentelijk geluid. Samen invulling geven aan een vervolg van de gezamenlijke georganiseerde bestuurlijke conferentie Intergemeentelijke Samenwerking, zoals is aangekondigd op de dag van de Gelderse Gemeenten op 15 april jl. Vraag: Waarom willen Provincie en VNG Gelderland dit project starten? Antwoord: Bestuurskracht en toekomstbestendigheid gemeenten versterken; decentralisatie taken naar gemeenten; kader en houvast voor gemeenten en provincie. Vraag: Wat is het belang voor de provincie, en voor de gemeenten om dit te doen? Antwoord: Slagvaardig bestuur in het belang van burgers en bedrijven; bestuur met daadkracht om de ambities en opgaven om te zetten in beleid aan te pakken. Vraag: Zijn gemeenten dan niet bestuurskrachtig en toekomstbestendig? Antwoord: Dat verschilt per gemeente. Gemeenten hebben een groeiend takenpakket, druk op financiële positie en grondexploitatie en hun bijdrage aan regionale opgaven. Vraag: Wat is het project wel, wat is het niet? Antwoord: Via een nadere analyse wil het project een inschatting maken van het vermogen van gemeenten om de opgaven (maatschappelijk, economisch en ruimtelijk) te realsieren en zicht te krijgen op verbeterpunten. Het project houdt in, dat de Gelderse gemeenten en de provincie Gelderland samen het vermogen laten onderzoeken van gemeenten om het groeiende takenpakket adequaat te vervullen. Het onderzoek wordt uitgevoerd door een nog in te stellen adviescommissie. Het is een naar tijd en omvang begrensde SWOT-analyse in de Gelderse regio s en gemeenten om te komen tot een zo goed mogelijke inschatting van het vermogen van gemeenten om de opgaven (maatschappelijk, economisch, ruimtelijk), met name die in de regio aan de orde zijn, te formuleren en te realiseren. Het project resulteert in aanbevelingen aan gemeenten en provincie en biedt daarmee GEMEENTEN EN PROVINCIE EEN KADER/HOUVAST EN STIMULANS VOOR DISCUSSIE, AFWEGINGEN EN BESLUITVORMING OVER DUURZAME BESTUURSKRACHT IN RELATIE TOT EEN TOENEMEND TAKENPAKKET. Het project is nadrukkelijk geen opmaat naar een van bovenaf op te leggen herindeling. Herindeling is primair een verantwoordelijkheid van gemeenten. De schaalvariabiliteit in relatie tot de opgaven zal wel aan de orde komen. Het project is nadrukkelijk ook niet bedoeld als inspectie of beoordeling. Vraag: Wat is het verschil tussen een bestuurskrachtmeting en de aanpak in dit project? Antwoord: Dit project is beperkter van opzet en diepgang. Het richt zich meer op de randvoorwaarden voor krachtig bestuur dan sec op de bereikte effecten. Provincie en VNG Gelderland streven naar een kortdurend, compact en handzaam project, dat voor gemeenten slechts beperkte administratieve lasten met zich brengt. Vraag: Hoe verhoudt zich dit project tot lopende gemeentelijke initiatieven of tot eigen (samenwerkings-)onderzoek? Hoe verhoudt dit zich met de visievorming bij de provincie? Antwoord: Het project kan gemeenten (en provincie) houvast geven bij te maken keuzes. Indien er overlap is, dan gaat de gemeente in elk geval goed voorbereid het gesprek in. Het helpt de provincie waar nodig bij het bepalen van standpunten over initiatieven van onderaf. Op verschillende plekken in Gelderland zijn gemeenten al intensief bezig met krachtenbundeling om de bestuurskracht en toekomstbestendigheid te vergroten. 5

6 Vraag: Moeten we nu stoppen met het opzetten van een samenwerking? Antwoord: Nee, provincie en VNG Gelderland adviseren om niet te stoppen en om de eigen acties en initiatieven naar voren te brengen tijdens de uitvoering van het project. Vraag: Hoe gaat het project in zijn werk? Antwoord: Er wordt als het ware een foto(boek) gemaakt van de Gelderse gemeenten, ook in hun regionale context, en daarnaast een algemeen beeld van de bestuurlijke organisatie van Gelderland. Daarmee krijgen we zicht op de logische samenhang en de gezamenlijke taken en opdrachten. Van elke gemeente (groot en klein) wordt een foto gemaakt. Ook grote gemeenten ontmoeten immers problemen en uitdagingen. Vraag: Wie gaat wat doen? Antwoord: De in te stellen Stuurgroep (met GS-lid en een delegatie uit het VNG-bestuur) stuurt het proces en traject. Een externe klankbordgroep (vanuit de regio s en de samenleving) kijkt vanuit een toetsende rol mee in het proces. De in te stellen onafhankelijke adviescommissie voert de noodzakelijke werkzaamheden uit (voert gesprekken met regio s en gemeenten, stelt rapportages op e.d.). Ondersteund vanuit een extern in te huren bureau heeft die commissie als kerntaak: inventariseren, analyseren en adviseren. Vraag: Wanneer is mijn gemeente aan de beurt? Antwoord: Stuurgroep en adviescommissie zullen de globale tijdsplanning verder uitwerken, waarmee richting de Gelderse gemeenten ook helder (en vroegtijdig bekend) kan worden gemaakt wanneer er met welke gemeente contact zal worden opgenomen voor gesprekken, documenten e.d. Vraag: Wat is de doorlooptijd van het project? Antwoord: Het zwaartepunt van de uit te voeren analyse- en rapportagewerkzaamheden ligt in de tweede helft van 2013 en begin Standpuntbepaling en besluitvorming zijn gepland voor begin/voorjaar Eventueel noodzakelijke implementatie van vervolgacties vanaf voorjaar Vraag: Wel of niet meedoen? Antwoord: Het zou een gemiste kans zijn om in dit aangeboden traject niet te reflecteren op de eigen toekomst en bestuurskracht. Ook is niet uit te sluiten, dat het tóch nieuwe inzichten oplevert om bestuurskracht, organisatie en beleid te actualiseren c.q. te verbeteren. Vraag: De provincie kan een gemeente toch niet dwingen tot samenwerking? Antwoord: Inderdaad, de provincie kan en wil ook - niet dwingen tot samenwerking. Dat moet steeds vanuit de inhoudelijke opgaven worden bezien, voor- en nadelen afwegend en ook met oog voor eventuele restproblematiek. Vraag: Hoe staat de provincie tegenover gemeentelijke herindeling? Antwoord: Initiatieven tot herindeling dienen van onderaf te ontstaan. Bovendien ziet de provincie herindeling beslist niet als doel op zich. Vraag: Hoe worden gemeenten tussentijds op de hoogte gehouden van het verloop van het project en de ontwikkelingen? Antwoord: Via een speciale pagina op de websites van provincie en VNG Gelderland en per mail/brieven.. 6