seksueel misbruik van kinderen aard omvang signalen aanpak

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "seksueel misbruik van kinderen aard omvang signalen aanpak"

Transcriptie

1 seksueel misbruik van kinderen aard omvang signalen aanpak

2 Seksueel misbruik van kinderen Seksueel misbruik van kinderen schokt mensen zeer omdat het slachtoffers betreft die weerloos zijn. De meeste mensen krijgen hun informatie over seksueel misbruik van kinderen via de krant of de televisie. De media richten zich vaak op extreme gevallen en dat vertekent het algemene beeld. In de berichtgeving wordt zelden gesproken over de achtergronden van het misbruik, wat de gevolgen zijn voor het slachtoffer en hoe je als ouders kunt voorkomen dat je kind seksueel misbruikt wordt. Nogal wat ouders maken zich ongerust en zitten met allerlei vragen. Waarom maken sommige volwassenen misbruik van kinderen? Hoe kunnen ouders en school signalen herkennen die mogelijk wijzen op misbruik? Wat kan de hulpverlening aan steun bieden aan slachtoffers? Wat doen politie, justitie en hulpverlening met de plegers? U vindt in deze brochure antwoord op deze en andere vragen op basis van feiten die ons uit wetenschappelijk onderzoek bekend zijn. De brochure is geschreven voor volwassenen die privé of via hun werk met kinderen te maken hebben, maar vooral ook voor ouders en jong volwassenen. Het is van belang dat u zo veel mogelijk weet over het onderwerp, zodat u niet onnodig ongerust hoeft te zijn en tijdig risico s kunt onderkennen. Deze brochure is samengesteld in het kader van het Nationaal Actieplan Seksueel Misbruik van Kinderen van het ministerie van Justitie.

3 Inhoudsopgave A Aard en omvang van seksueel misbruik...3 Wat is seksueel misbruik van kinderen?...3 Welk seksueel misbruik van kinderen komt voor?...3 Hoe vaak komt seksueel misbruik van kinderen voor?...4 Wat zijn de gevolgen van seksueel misbruik voor kinderen?...5 Wat zijn de gevolgen van seksueel misbruik op latere leeftijd?...6 Wie plegen seksueel misbruik van kinderen?...7 Hoe worden de seksuele contacten voorbereid?...9 Wat is bekend over jeugdigen die kinderen seksueel misbruiken?...10 B C Signaleren en voorkómen van seksueel misbruik...13 Waaraan kunnen ouders of verzorgers merken dat een kind seksueel misbruikt is?...13 Wat is typisch seksueel gedrag van kinderen en wat niet?...14 Komen onbetrouwbare verhalen van kinderen vaak voor?...15 Wat kunnen ouders en leerkrachten doen als zij het vermoeden hebben dat een kind misbruikt is? En wat kunnen zij beter niet doen?...15 Wat kan de hulpverlening aan steun bieden?...16 Wat kunnen ouders en school doen om seksueel misbruik van een kind te voorkomen?...17 De aanpak van plegers van seksueel misbruik...19 Wat zijn de consequenties van het doen van aangifte?...19 Wat doet justitie met plegers van seksueel misbruik?...19 Hoeveel plegers vallen na hun straf weer terug?...20 Welke rol speelt behandeling van plegers van seksueel misbruik van kinderen?...21 Waar bestaat de ambulante behandeling uit en wat is het effect?...22 Wat is het effect van de tbs-behandeling?...23 Wat is het recht in eigen handen nemen ; wat is het effect?...24 Om verder te lezen...26 Waar hulp en informatie?...27

4 - Wat is seksueel misbruik van kinderen? - Welk seksueel misbruik van kinderen komt voor? - Hoe vaak komt seksueel misbruik van kinderen voor? - Wat zijn de gevolgen van seksueel misbruik voor kinderen? - Wat zijn de gevolgen van seksueel misbruik op latere leeftijd? - Wie plegen seksueel misbruik van kinderen? - Hoe worden de seksuele contacten voorbereid? - Wat is bekend over jeugdigen die kinderen seksueel misbruiken? 2

5 AARD EN OMVANG VAN SEKSUEEL MISBRUIK Wat is seksueel misbruik van kinderen? Onder seksueel misbruik van kinderen verstaan we seksuele contacten van (jong) volwassenen met kinderen jonger dan zestien jaar, die plaatsvinden tegen de zin van het kind of zonder dat het kind deze contacten kan weigeren. Daders zetten het kind emotioneel onder druk, dwingen het of weten door hun overwicht te bereiken dat het zich niet aan de seksuele toenaderingen kan onttrekken. In Nederland is seksueel contact met een kind beneden de twaalf jaar zonder meer strafbaar. Ook contact met een jongere tussen de twaalf en zestien jaar is strafbaar maar de politie komt volgens het geldende recht alleen in actie als aangifte wordt gedaan en een klacht wordt ingediend door de jongere, de ouders of de Raad voor de Kinderbescherming. Het is immers niet de bedoeling dat een jongen van zeventien die met zijn vriendinnetje van vijftien naar bed gaat, wordt vervolgd. In het belang van de bestrijding van seksueel misbruik is wetgeving in voorbereiding, waarbij zonder klacht tot vervolging kan worden overgegaan. De minderjarige krijgt dan de gelegenheid zijn mening te geven. Ook strafbaar is de volwassene die seksueel contact heeft met een minderjarige (beneden de achttien jaar) die afhankelijk van hem is: een vader met een dochter of een leraar met een leerling. Welk seksueel misbruik van kinderen komt voor? Er is een grote variatie in aard en ernst. De volgende indeling is te maken: - Licht: een eenmalig incident van relatief onschuldig karakter zoals betasting van de geslachtsdelen boven of onder de kleding. De dader gebruikt geen dwang, maar het kind ervaart het wel als ongewenst. - Matig: eenmalige of meermalige betasting van de geslachtsdelen onder de kleding of masturbatie in bijzijn van het kind. Het kind is in geringe mate afhankelijk van de dader (bijvoorbeeld een jeugdleider). Die oefent geen lichamelijke dwang uit, maar zet het kind wel onder druk of vraagt het om geheimhouding. - Ernstig: (pogingen tot) penetratie of wederzijdse masturbatie. Het kind is afhankelijk van de dader. Het misbruik houdt minimaal een jaar aan. De dader gebruikt lichamelijke dwang of psychische manipulatie. - Zeer ernstig: meermalig, langdurig seksueel misbruik (penetratie), dat minimaal een jaar aanhoudt. Het kind is afhankelijk van de dader. Die chanteert het kind of gebruikt lichamelijk geweld. 3

6 Bijna 40% van alle vrouwen heeft vóór hun zestiende levensjaar één of meer negatieve ervaringen met seksueel misbruik. Hoe vaak komt seksueel misbruik van kinderen voor? Uit landelijk Nederlands onderzoek blijkt dat ruim vijftien procent van de vrouwen voor het zestiende levensjaar een negatieve seksuele ervaring heeft meegemaakt met een familielid. Iets meer dan de helft van deze slachtoffers is ernstig misbruikt: er waren herhaalde (pogingen tot) verkrachting, er werden andere ingrijpende seksuele handelingen afgedwongen óf er was sprake van verschillende daders. In eenderde van de gevallen betrof het een eenmalige gebeurtenis, bij eenderde deel ging het om meer dan vijf keer en bij het resterende deel om veel voorkomende gebeurtenissen over een lange periode. De daders waren voornamelijk vaders, oudere broers en ooms. Eén procent van de (mede-) plegers was vrouw. Daarnaast is 24 procent van de vrouwen in hun jeugd geconfronteerd met (meestal eenmalig) seksueel misbruik door iemand die niet tot de familiekring behoorde: een oudere jongen, een onderwijzer, een buurman, de vader van een vriendinnetje, een volwassen vriend van het gezin of een onbekende man. In bijna de helft van deze gevallen deed de dader een poging tot verkrachting of dwong het slachtoffer tot masturbatie. De kans dat een kind dodelijk slachtoffer wordt van een psychopate pleger van seksueel geweld is heel klein. Als we de gebeurtenissen binnen en buiten de kring van verwanten combineren, blijkt dat bijna 40% van de vrouwen vóór het zestiende jaar een of meer ervaringen met seksueel misbruik heeft gehad. De meest voorkomende leeftijd waarop misbruik vaak voorkomt ligt tussen de acht en twaalf jaar. Naar seksueel misbruik van jongens is in ons land nog geen landelijk onderzoek verricht. Buitenlandse studies tonen aan dat drie tot negen procent van de jongens misbruikervaringen kent, meestal gepleegd door mannen buiten de kring van familieleden. Het aantal misbruikzaken dat het openbaar ministerie behandelt is de laatste jaren redelijk stabiel. Het gaat om ongeveer 2050 tot 2350 zaken per jaar. Het 4

7 aantal zaken waarin de rechter uiteindelijk een beslissing neemt schommelt van 1997 tot en met 1999 tussen de 500 en 550 per jaar voor meerderjarige verdachten en bedraagt circa 135 per jaar voor minderjarige verdachten. Het aantal zaken waarbij moord en doodslag plaatsvindt is gemiddeld, hoe ernstig ook, nog geen drie per jaar (gerekend tussen 1992 en 2000). Wat zijn de gevolgen van seksueel misbruik voor kinderen? De gevolgen op korte termijn variëren in ernst en kunnen geestelijk of lichamelijk van aard zijn: 1 Kinderen die licht misbruik hebben meegemaakt vertonen vaak geen symptomen. Datzelfde geldt voor kinderen die ernstiger zijn misbruikt maar de veerkracht hebben om zich te herstellen of die door ouders of de niet-misbruikende ouder goed worden opgevangen. Van alle kinderen met misbruikervaring vertoonde volgens verschillende onderzoeken tussen de 21 en 49 procent geen opmerkelijk gedrag in de periode kort na het bekend worden van het misbruik. Maar bij sommigen van hen steken nadelige gevolgen pas vele jaren later de kop op. 2 Kinderen die een matige misbruikervaring hebben opgedaan, zijn vaak in meer of mindere mate van slag. Hun basisgevoel van veiligheid is aangetast. Zij zijn bang voor situaties die lijken op de misbruiksituaties. Bijvoorbeeld, het kind wil niet aangeraakt worden of durft zich tijdens de gymles niet te verkleden. Deze kinderen zijn somber en ontwikkelen zich sociaal gezien langzamer dan normaal. 3 Kinderen die ernstig zijn misbruikt, hebben vaak lichamelijke klachten en letsels en vertonen soms seksueel gedrag dat niet past bij hun leeftijd. Jongens worden vaak brutaal, agressief of overactief. Meisjes daarentegen worden bang, klappen dicht, raken depressief en apathisch en hebben in niemand meer vertrouwen, ook niet in zichzelf. Ze vinden zichzelf slecht, vies en voelen zich schuldig. Hoe ernstiger en hoe langer het misbruik hoe ernstiger de klachten. 4 Kinderen die zeer ernstig zijn misbruikt, hebben naast bovengenoemde gevolgen ook vaak last van een psychisch trauma. Het waren voor hen immers heel bedreigende ervaringen. Zij hebben nachtmerries, slaapproblemen, paniekaanvallen, problemen met lichaamsbeleving, geheugen- en persoonlijkheidsproblemen. 5

8 Veel symptomen zijn niet alleen het gevolg van de seksuele contacten, maar hebben ook te maken met andere problemen die het kind belasten: de druk tot geheimhouding die door de dader werd afgedwongen en het gevoel van medeplichtigheid dat het kind werd opgedrongen. Bij seksueel misbruik binnen het gezin zijn er extra nadelige gevolgen als het kind of de jongere misbruikt wordt door de vader en als er sprake is van langdurige en ernstig verstoorde relaties in het gezin, lichamelijke mishandeling, emotionele verwaarlozing door de ouders of een crisis die in het gezin ontstaat nadat het misbruik is uitgekomen. De gevolgen zijn ook ernstiger als: - het slachtoffer een meisje is - de contacten op jongere leeftijd (jonger dan twaalf jaar) hebben plaatsgevonden - het kind zich moeilijk kon onttrekken aan de seksuele contacten - de pleger een familielid was in plaats van een vreemde - de seksuele contacten vaak plaatsvonden - het misbruik lang aanhield - dwang, chantage of geweld werd gebruikt - bij het misbruik sprake was van penetratie - de ouder(s) het kind onvoldoende hebben gesteund toen het misbruik bekend werd. Bij de helft tot tweederde van alle kinderen verminderen de symptomen aanzienlijk in het eerste anderhalf jaar na het stoppen van het misbruik. Bij 10 tot 24 procent nemen de symptomen echter toe in die periode. Wat zijn de gevolgen van seksueel misbruik op latere leeftijd? Kinderen die zijn misbruikt, kunnen daar ook op volwassen leeftijd nog gevolgen van ondervinden, vooral als er indertijd niet goed op werd gereageerd. Volwassenen die in hun jeugd als incident te maken kregen met licht misbruik hebben geen grote kans op latere problemen. Volwassenen die in hun jeugd ernstig, langdurig misbruikt zijn kunnen klachten krijgen op vier gebieden: 1 Psychische klachten. De angst die het kind als slachtoffer heeft meegemaakt kan zich later uiten in angsten, paniekreacties, depressiviteit en slaapproblemen. Die reacties treden vooral op in situaties die lijken op de vroegere gebeurtenissen. Bijvoorbeeld, er niet tegen kunnen ergens alleen te zijn en bang te zijn achtervolgd te worden. 2 Relationele problemen. Een kind dat zich gebruikt en verraden voelt door iemand van wie het afhankelijk was, kan op latere leeftijd anderen nog maar moeilijk vertrouwen. Dat gaat gepaard met gevoelens van machteloosheid, onzekerheid, nietswaardigheid en eenzaamheid. Soms 6

9 kan dat leiden tot problemen bij het opvoeden van de eigen kinderen. 3 Seksuele problemen. Seksuele toenaderingspogingen van de partner roepen meteen onaangename herinneringen op aan het misbruik. Bij sommigen is sprake van afkeer van partners en aanrakingsangst. Eigen kinderen worden heel angstig gemaakt voor mogelijk misbruik. 4 Gezondheidsklachten. Soms ontstaan lichamelijke problemen, zoals hoofdpijn, buikklachten, rugpijn, maagklachten en hyperventilatie, zonder dat daar een aanwijsbare lichamelijke oorzaak voor is. Wie plegen seksueel misbruik van kinderen? Seksueel misbruik komt voor in alle milieus, zowel bij de lagere als hogere sociale klasse, bij mensen van alle kerkelijke gezindten en bij autochtone en allochtone Nederlanders. Voor zover bekend uit onderzoek zijn plegers vrijwel altijd mannen. Vrouwen vormen één tot drie procent van alle plegers. Meestal zijn hun slachtoffers kinderen binnen het gezin, jongens even vaak als meisjes. De helft tot driekwart van deze vrouwen pleegt het misbruik onder druk van een (hun) man die er bij aanwezig is. De meeste vrouwelijke plegers zijn zelf in hun jeugd seksueel misbruikt of verwaarloosd. In 80 tot 95 procent van alle gevallen gaat het om bekenden van het kind. De onbekende man in de bosjes of kinderlokker komt maar zelden voor. De kinderen zijn doorgaans afhankelijk van de pleger of hebben vertrouwen in hem: een vader, broer, oom, de vriend van moeder, een tante, huisvriend, buurman, leraar of jeugdleider. Meisjes blijken vaker door gezins- of familieleden misbruikt te worden terwijl jongens vaker door mannen buiten de kring van verwanten worden misbruikt. Seksueel misbruik wordt het meest gepleegd door bekenden of familieleden van het kind. Plegers van seksueel misbruik van kinderen worden wel pedoseksuelen genoemd. Binnen de groep pedoseksuelen zijn drie typen te onderscheiden die aanmerkelijk van elkaar verschillen: I Pedofielen Het gaat om volwassen mannen die zich uitsluitend seksueel aangetrokken voelen tot jongens (of soms meisjes) die nog niet in de puberteit zijn gekomen. Ze hebben steeds terugkerende seksueel opwindende fantasieën en een intense seksuele drang gericht op kinderen. Naast de 7

10 bijzondere seksuele gerichtheid hebben deze mannen ook in het algemeen een voorkeur voor kinderen: ze gaan liever om met kinderen dan met volwassenen, die ze als bedreigend ervaren. Ze vallen op de kinderlijke gestalte, houden van de belevingswereld van kinderen en willen het liefst kind met de kinderen zijn. Pedofilie wordt gezien als een gestoorde seksuele gerichtheid die gewoonlijk in de puberteit begint. Over de oorzaak ervan is weinig met zekerheid te zeggen. Pedofielen gebruiken hun overredingskracht om kinderen tot seksuele contacten over te halen. Eigenlijk manipuleren ze hen gewoon. Met deze kinderen hebben ze vaak een langdurige relatie. Ze vinden dat seks met kinderen moet kunnen en ze voelen zich er dus niet schuldig over. Vaak verzamelen ze kinderpornografie, soms maken ze dat zelf voor eigen gebruik. De relatie met het kind eindigt als het in de puberteit komt: de geslachtskenmerken die zich dan ontwikkelen, maken het kind onaantrekkelijk voor de pedofiel. Er zijn pedofielen die geen uiting geven aan hun seksuele gerichtheid. Zij hebben geen seksuele contacten met kinderen. II Gelegenheidsplegers Het betreft mannen (soms vrouwen) die weliswaar een seksuele voorkeur hebben voor een volwassen partner maar die onder invloed van tijdelijke, ingrijpende gebeurtenissen in hun leven seksuele contacten aangaan met (eigen) kinderen of afhankelijke jongeren. Hun leven is uit balans doordat ze bijvoorbeeld een partner moeten missen, huwelijksproblemen hebben of zijn ontslagen. Met die stress-situaties kunnen ze niet omgaan. De seksuele contacten zijn een compensatie. Zij zijn zelden eerder veroordeeld voor seksuele of andere delicten. Hun slachtoffers zijn veel vaker oudere meisjes dan jongens. Vaak gaat het om incestplegers, bijvoorbeeld (stief-) vaders, oudere broers of ooms of om mannen die door hun beroep vaak in contact komen met meisjes. Ze manipuleren het slachtoffer (zie hieronder) en wachten geschikte gelegenheden af voor het misbruik. Soms duren deze situaties jarenlang. Achteraf schamen ze zich en voelen zich schuldig. In gevallen van incest gaat het seksueel misbruik soms samen met ander huiselijk geweld: vrouwenmishandeling en verwaarlozing van de kinderen. III Antisociale plegers Het gaat om mannen die niet in staat zijn om (duurzame) liefdesrelaties aan te gaan, zich niet kunnen inleven in de gevoelens van anderen en meestal gewetenloos zijn. Ze zijn vaak al eerder veroordeeld voor seksuele delicten jegens vrouwen en voor andere misdrijven. Vaak willen 8

11 zij met het misbruik hun boosheid op de maatschappij uitdrukken of wraak nemen op een vrouw die hen heeft verlaten of op alle vrouwen. Ze hebben geen seksuele voorkeur voor kinderen maar misbruiken ze omdat ze een gemakkelijke prooi vormen. Ze zoeken een onbekend slachtoffer, misbruiken het eenmaal en gebruiken bij weerstand veel dwang en geweld. Psychopaten, de extreemste plegers, gaan over tot ernstige wreedheden of doden het kind. De recente maatschappelijke verontwaardiging over plegers van seksueel misbruik is vooral ontstaan na een aantal ernstige misbruikzaken met doding van een kind die door deze daders zijn gepleegd. Dat type dader komt gelukkig heel weinig voor. Het komt vaak voor dat plegers kenmerken bezitten van meerdere typen. Totnogtoe is er geen biologische oorzaak gevonden voor de neiging om kinderen seksueel te misbruiken. Wel wordt vaak geconstateerd dat zij in hun jeugd in de steek zijn gelaten, een gebrek aan warmte hebben ervaren in het gezin, mishandeld zijn door ouders en zich nooit veilig hebben gevoeld. 40 tot 50 procent van alle plegers is zelf in de jeugd seksueel misbruikt. Later durven zij dan ook geen hechte relaties aan te gaan of blijven zij emotioneel eenzaam, ook al hebben zij een partner. Hoe worden de seksuele contacten voorbereid? Plegers bereiden het seksueel misbruik op subtiele wijze voor. Kinderen zijn volgens pedofiele plegers het meest kwetsbaar voor misbruik als ze zich ergens alleen ophouden, nieuwsgierig en goedgelovig zijn, problemen in het gezin hebben, weinig zelfvertrouwen en assertiviteit bezitten, knap zijn en uitdagend gekleed. Misbruikers van kinderen buiten het gezin zoeken contact met hun slachtoffers bij scholen, speelplaatsen, amusementsparken, winkelcentra, sportvelden, strand en zwembaden. Zij proberen het kind afhankelijk van hen te maken. Later zorgen ze ervoor welkom te zijn bij het kind thuis. Plegers hanteren speciale strategieën om het kind en zijn ouders te benaderen. Ze bieden het kind aan samen computerspelletjes te spelen, ze geven het cadeautjes, nemen het mee uit of bieden het een lift aan naar huis. Ze vleien het kind door het aandacht en genegenheid te geven of ze bouwen een vertrouwensrelatie op met de ouders om zo oppas te kunnen worden. Zo winnen ze ook het vertrouwen van het kind. Het misbruik begint vaak met het betasten of kussen van de geslachtsdelen. Daders voeren daarna heel voorzichtig en subtiel de aanrakingen op en testen op die manier de reactie van het kind op seks. Dwang komt bij vier op de tien meisjes voor en bij twee op de tien jongens. Daders praten het kind 9

12 soms geleidelijk naar seksuele activiteiten toe of vragen het kind hen ergens mee te helpen, bijvoorbeeld met uitkleden. Soms proberen daders kinderen meegaand te krijgen door ze om te kopen, toevallige aanrakingen als truc te gebruiken, te praten over seks of naar porno te kijken. Plegers die als oppas fungeren, beginnen met praten over seks, bieden het kind aan samen in bad te gaan of manipuleren het door voor te wenden dat ze met seks het kind willen voorlichten of hun liefde willen tonen. Als het kind niet wil of angstig is, houden de meeste daders op en proberen het kind later opnieuw te overreden. Bij de seksuele contacten die uiteindelijk lukken, gaat het vaak om streling en wederzijdse masturbatie. Bij ongeveer veertig procent van de kinderen of jongeren is sprake van (poging tot) penetratie of orale seks. De meerderheid van de misbruikers houdt de contacten met een kind in stand door een combinatie van methoden: ze bieden het kind vriendschap, ze drukken het kind op het hart er niet met anderen over te praten, ze stellen het misbruik voor als spel of voorlichting, ze dreigen zich van het kind af te keren als het erover praat of ze zeggen dat het kind medeplichtig is aan het misbruik. Een kleine minderheid van de mannen misbruikt een kind één keer om daarna een ander kind te zoeken. De meeste plegers blijken tijdens het misbruik bang te zijn dat hun gedrag uitkomt. Ondanks die angst gaat de helft van hen gewoon door. Wat is bekend over jeugdigen die kinderen seksueel misbruiken? Minderjarige verdachten zijn bijna altijd jongens. Als meisjes dader zijn, worden ze meestal verdacht van medeplichtigheid aan het gedrag van jongens. Deskundigen maken onderscheid tussen minderjarige jongens die leeftijdgenoten aanranden en jongens die kleine kinderen misbruiken. Minderjarigen die leeftijdsgenoten aanranden, komen vaak uit probleemgezinnen en hebben te maken gehad met mishandeling, gebrekkig ouderlijk toezicht en emotionele verwaarlozing. De frustraties, boosheid en onlustgevoelens die daaruit voortvloeien leiden tot antisociaal gedrag zoals zedendelicten. Vaak worden die in groepsverband gepleegd. Maar ook temperament, aangeboren eigenschappen en culturele verschillen spelen een rol in het ontstaan van antisociaal (seksueel) gedrag. Ze beginnen hun criminele carrière vaak als basisscholier met pesten en kleine winkeldiefstallen. In hun puberteit vechten ze met andere jongens en vallen meisjes van dezelfde leeftijd seksueel lastig. Ze komen in aanraking met de kinderrechter vanwege vermogens-, gewelds- en zedendelicten. Als niet wordt ingegrepen, zet dat gedrag zich op volwassen leeftijd voort. Misbruikers van kleine kinderen zijn vaak ernstig gestoord in hun seksuele ontwikkeling. Zij hebben als kind geen band opgebouwd met hun ouders en missen de sociale vaardigheden om persoonlijke, intieme relaties aan te 10

13 gaan met leeftijdgenoten. Het zijn sociaal geïsoleerde jongens die daarom hun toevlucht zoeken tot contacten met kleine kinderen. Dan kunnen ze gemakkelijk de baas spelen, voelen ze zich veilig en worden ze niet afgewezen. Pas na enige tijd gaan ze experimenteren met seksuele handelingen. Zij maken zich niet of nauwelijks schuldig aan andere delicten. Bij een deel van deze jongens openbaart zich op die leeftijd een pedofiele oriëntatie. In hun kindertijd hebben zij soms seksueel misbruikervaringen meegemaakt. Zedenvandalisten, die af en toe lichte seksuele grensoverschrijdingen plegen jegens leeftijdgenoten, moeten niet als zedendelinquenten worden beschouwd. Ze plagen meisjes, trekken zwembroekjes omlaag in het recreatiebad en proberen borsten en billen aan te raken. Ze doen dat vooral in groepsverband. Meisjes ervaren dit als irritant, maar ondervinden er verder geen nadelige gevolgen van. Het machogedrag van de jongens hoort bij de experimenteerfase op weg naar de volwassenheid. De kans op herhaling is gering na een berisping door volwassenen of de politie. Ook bij seksuele verkenningen tussen kinderen van min of meer gelijke leeftijd is het woord misbruik niet op zijn plaats. Door ouders en leerkrachten wordt weleens overgereageerd op aanwijzingen van seksspelletjes. De schade (Strafrechtelijk) ingrijpen op jeugdige leeftijd bij ernstig seksueel grensoverschrijdend gedrag voorkomt erger. die ontstaat door de vaak heftige en aanhoudende reacties van volwassenen is vaak groter dan die van de gebeurtenis zelf. Kinderrechters vinden over het algemeen dat jeugdige daders behandeld moeten worden; uitsluitend straffen helpt niet. Ondersteuning van de ouders bij de opvoeding kan helpen herhaling te voorkomen. Hierbij hebben ook de Raad voor de Kinderbescherming en de jeugdreclassering een taak. Jonge zedendelinquenten kunnen bijvoorbeeld een Taakstraf Seksualiteit krijgen bij de Rutgers Stichting, een ambulante behandeling bij een hulpverleningsinstelling of een veroordeling tot een Plaatsing in een Inrichting voor Jeugdigen (PIJ). Vroeger heette dit laatste jeugd-tbs. Veel jeugdige zedendelinquenten krijgen echter alleen maar een gevangenisstraf (jeugddetentie) of een geldboete en worden daardoor niet met hun eigen gedrag geconfrontreerd. Dat kan negatieve gevolgen hebben. Een kwart van de volwassen plegers is al op jonge leeftijd begonnen met seksueel grensoverschrijdend gedrag. Vroegtijdig ingrijpen is nodig om later erger te voorkomen. 11

14 - Waaraan kunnen ouders of verzorgers merken dat een kind seksueel misbruikt is? - Wat is typisch seksueel gedrag van kinderen en wat niet? - Komen onbetrouwbare verhalen van kinderen vaak voor? - Wat kunnen ouders en leerkrachten doen als zij het vermoeden hebben dat een kind misbruikt is? En wat kunnen zij beter niet doen? - Wat kan de hulpverlening aan steun bieden? - Wat kunnen ouders en school doen om seksueel misbruik van een kind te voorkomen? 12

15 SIGNALEREN EN VOORKÓMEN VAN SEKSUEEL MISBRUIK Waaraan kunnen ouders of verzorgers merken dat een kind seksueel misbruikt is? Kinderen zwijgen vaak over seksueel misbruik. Ze schamen zich, voelen zich schuldig of zijn bang dat de pleger en zijzelf het nog moeilijker krijgen als het misbruik naar buiten komt. Meestal krijgen ouders argwaan door terloopse opmerkingen van het kind dat er iemand aan hem of haar heeft gezeten of door blauwe plekken en klachten rond vagina, penis en anus. De meest betrouwbare signalen zijn letsel rondom de genitale streken - maar gebruik van geweld komt weinig voor - en een geloofwaardig verhaal van het kind. Het verhaal van een kind wordt geloofwaardiger als het een duidelijk verhaal vertelt over wat, wanneer en waar het gebeurde, met wie het was en hoe hij het kind overhaalde. Als het kind steeds hetzelfde verhaal vertelt, daarbij iedere keer overstuur raakt en als het zegt dat het geheim moet blijven, dan zijn dat aanwijzingen voor een geloofwaardig verhaal. Er bestaan wel lijstjes met klachten, symptomen en opvallende gedragingen van kinderen die kunnen wijzen op misbruik. Maar die signalen zijn niet specifiek voor seksueel misbruik en kunnen ook het gevolg zijn van andere problemen van het kind, zoals echtscheiding van de ouders, het overlijden van een familielid, klasgenootje of huisdier of problemen op school. Hieronder staat zo n lijstje. Kinderen die seksueel misbruikt zijn geven daarover lichamelijk en geestelijk signalen af. Elk signaal op zich betekent niet dat het kind misbruikt is maar bij meerdere signalen moeten ouders en andere opvoeders vragen stellen aan het kind of advies vragen aan een hulpverlener. Het gaat hier om plotselinge gedragsveranderingen van jonge kinderen tot ongeveer tien jaar. - Slaapproblemen, bang zijn in het donker, nachtmerries, extreme vrees voor monsters. - Verlies van eetlust, eetproblemen, voortdurend buikpijn zonder aanwijsbare reden. - Plotselinge wisselingen in de stemming van het kind: ongelukkig zijn, boos, teruggetrokken gedrag bij een voorheen opgeruimd kind. - Vrees voor bepaalde mensen of plekken, bijvoorbeeld: het kind wil niet alleen gelaten worden met een oppas, huisvriend of familielid. - Een ouder kind dat doet zoals een jong kind: weer bedplassen, duimzuigen of heel eenkennig worden. 13

16 - Weigeren om over een geheimpje te praten dat het kind met een andere volwassene heeft. - Praten over een nieuwe, oudere vriend en daar vaak over de vloer komen. - Plotseling over veel zakgeld beschikken. - Niet bij de leeftijd passend seksueel gedrag vertonen (zie verder). Wat is typisch seksueel gedrag van kinderen en wat niet? Eerst beschrijven we normale gedragingen van kinderen die niet duiden op misbruik. Peuters en kleuters (twee tot vijf jaar) zijn nieuwsgierig naar hun eigen lichaam en vooral naar dat van anderen. Ze spelen met hun geslachtsdelen en zijn gefascineerd door bloot, kijken en bekeken worden. Ze vinden het heerlijk om overal - en ook dáár - gestreeld te worden. Dit is de tijd voor stereotype seksspelletjes: doktertje spelen (uitkleden), vadertje en moedertje spelen. Ook vieze woorden (poep, pies, pik, kut) zijn leuk. Basisschoolkinderen (zes tot twaalf) experimenteren ook met seks en met hun lichaam maar meer in het verborgene. Ze gaan zich schamen. De meeste jongens en meisjes masturberen voor het twaalfde jaar, dat wil zeggen dat ze hun eigen geslachtsdelen aanraken en strelen. De helft van alle kinderen doet vóór het twaalfde jaar seksuele spelletjes met een ander kind. Het gaat daarbij om doktertje spelen, elkaars genitaliën bekijken of betasten, vrijen, of vrijen nadoen. Deze spelletjes worden meestal positief of neutraal beleefd. Ouders reageren echter meestal afkeurend of verontrust voorzover ze ervan op de hoogte zijn. In het begin van de puberteit (elf tot dertien) spelen bij jongeren vooral de lichaamsveranderingen een rol. Het overgrote deel van de jongeren heeft op deze leeftijd seksuele fantasieën, jongens meer dan meisjes. Meisjes masturberen minder vaak en minder meisjes hebben ervaring met tongzoenen en strelen dan jongens. Pas later, rond veertien, vijftien jaar, zoeken jongens en meisjes persoonlijker contact met elkaar. Een op de drie zestienjarigen heeft ervaring met geslachtsgemeenschap. Vlak voor hun achttiende verjaardag heeft ongeveer de helft van de jongeren hun eerste geslachtsgemeenschap. Een klein deel van de jongeren geeft te kennen dat zij homoseksuele verlangens hebben of heeft al eens met een seksegenoot gevreeën. De hier beschreven seksuele uitingen zijn normaal en duiden niet op seksueel misbruik. Alleen seksueel gedrag dat in het geheel niet past bij het ontwikkelingsstadium van het kind, kan een aanwijzing zijn dat er misbruik in het spel is. Voorbeelden hiervan zijn: niet bij de leeftijd passend seksueel spel, dwangmatig seksueel gedrag, extreem veel masturberen, erg vaak tonen van geslachtsdelen, bij herhaling praten over seks, niet bij de leeftijd passende kennis over seks en seks in tekeningen. 14

17 Komen onbetrouwbare verhalen van kinderen vaak voor? Nee, verreweg de meeste kinderen kunnen betrouwbaar vertellen wat hun is overkomen, als ze de goede vragen krijgen. Neem ze dus serieus. Onder bepaalde omstandigheden vertellen kinderen echter verhalen over seksueel misbruik die niet of slechts voor een deel kloppen. Dat kan het gevolg zijn van: - het onder druk zetten van het kind door de opvoeder (bijvoorbeeld in de strijd om het ouderlijk gezag in echtscheidingszaken) - een verkeerde uitleg van een onschuldig incident door het kind of de opvoeder - liegen van het kind vanwege schaamte- en schuldgevoelens, angst voor straf of bedreiging, onwil een geheim prijs te geven, hoop op een beloning of de wens de werkelijke dader te beschermen - fantasieën van het kind, uit eigen initiatief, uit wraak of omdat andere kinderen ook fantaseren - het verwarren van fantasie en werkelijkheid (bij zwakbegaafde kinderen) - gebrekkige geestelijke vermogens: een slecht geheugen, een lage intelligentie en gevoeligheid voor suggestie. Neem verhalen van kinderen over seksueel gedrag serieus. Wat kunnen ouders en leerkrachten doen als zij het vermoeden hebben dat een kind misbruikt is? En wat kunnen zij beter niet doen? - Luister naar wat het kind uit zichzelf wil vertellen. Stel open vragen en geen sturende of suggestieve vragen. Vraag naar het wat, wanneer en wie en niet naar het waarom. Vraag hoe het kind zich voelde bij lichamelijke aanrakingen - stel geen vragen op een beschuldigende of veroordelende manier - zeg dat het kind er zelf niets aan kon doen - concludeer echter niet overhaast dat het kind misbruikt is op basis van weinig of onduidelijke informatie van het kind - raak niet overstuur en als dat toch gebeurt, belast het kind daar dan niet mee: er hoeft bij nader inzien niets gebeurd te zijn of het gaat om iets onschuldigs dat u, uw kind of een ander verkeerd begrijpt - ondervraag het kind niet voortdurend: kleine kinderen zijn ontvankelijk voor suggestie en voelen op den duur aan wat je wilt of denkt te gaan horen - vertel het kind dat je gaat helpen om er iets aan te doen en dat je hiervoor 15

18 zelf ook hulp gaat vragen aan iemand die er verstand van heeft (het komt immers vaker voor) - bespreek je vermoeden niet meteen met buren, vrienden of kennissen; dan ontstaat al snel een beschuldigende roddel - vraag advies bij een Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK), de zedenpolitie of een Bureau Jeugdzorg waarvan de Raad voor de Kinderbescherming deel uit maakt (zie rubriek Waar hulp en informatie?). Zij kunnen u advies geven en kunnen ook een onderzoek instellen waarin zij nagaan of er inderdaad sprake is van seksueel misbruik. Deze aanwijzingen gelden natuurlijk ook voor vertrouwenspersonen van het kind buiten het gezin: de huisarts, de buurvrouw of de mentor van school. Wat kan de hulpverlening aan steun bieden? Allereerst kan de huisarts, de psycholoog of de pedagoog nagaan of het kind schade heeft ondervonden. Bij eenmalige, lichte misbruikervaringen is geen sprake van lichamelijke en emotionele schade en hoeven ouders niet ongerust te zijn. Bij ernstig misbruik praat bijvoorbeeld een hulpverleenster van het Bureau Jeugdzorg of de RIAGG met het kind over de misbruikervaringen en over de angsten, onzekerheden, verwarring en eventuele schuld die het kind daarbij - uiteraard onterecht - voelt. Het uiten van die gevoelens onder deskundige begeleiding kan helpen bij het verwerken van de ervaringen en de schade beperken. Uiteraard betrekt de hulpverlener één of beide ouders bij de behandeling en adviseert hoe deze het beste kan omgaan met het kind. Het kind moet weer vertrouwen in volwassenen krijgen. Bij misbruik door de vader krijgen naast het kind vaak beide ouders hulp. De moeder krijgt steun omdat ze zich in een moeilijke positie bevindt: ze wil haar dochter steunen maar haar man misschien niet kwijt. De vader kan door de rechter een behandeling opgelegd krijgen. Tijdens die behandeling leert hij om openlijk de volle verantwoording voor het misbruik op zich te nemen. Dat is zeer belangrijk voor het verwerkingsproces van het kind. 16

19 Wat kunnen ouders en school doen om seksueel misbruik van een kind te voorkomen? Seksuele vorming en voorlichting kunnen het beste thuis én op school gegeven worden. Dit kan misbruik helpen voorkomen. Door goede informatie over seksualiteit en seksueel misbruik zal een kind hopelijk eerder een misbruiksituatie herkennen en inschatten. De toegenomen aandacht voor seksueel misbruik heeft het voorlichtingsverhaal van ouders en leerkrachten sterk beïnvloed: zij leren kinderen om nee te zeggen tegen ongewenst (seksueel) contact. Maar een al te eenzijdige nadruk op de negatieve en gevaarlijke kanten van seks draagt niet bij aan een gezonde, positieve seksuele ontwikkeling. Natuurlijk is het goed dat kinderen en jongeren leren om in seksueel contact de grenzen van zichzelf en anderen te respecteren. Leer jonge kinderen regels over seksueel gedrag. Het is ook belangrijk dat kinderen eigen keuzes leren maken op seksueel gebied. Je kunt met hen praten over relaties en seks in het algemeen en de prettige kanten van lichamelijkheid en intimiteit. Kinderen mogen immers ook ja zeggen tegen de dingen die ze zelf lekker en spannend vinden. Zo zullen ze hun eigen verlangens en gedrag op seksueel gebied als normaal en vanzelfsprekend leren accepteren. Leer kinderen die nog te jong zijn voor uitgebreide voorlichting een paar gedragsregels: Als iemand je aanraakt waar jij dat niet wilt, moet je echt gewoon nee zeggen en weglopen. Je kunt dan het beste iemand om hulp vragen. Er zijn maar een paar mensen die je bloot mogen aanraken. Eerst thuis vertellen waar je naar toe gaat. Als je er niet over praat, kan niemand je helpen. Leer kinderen dat ze nooit iets geheim hoeven te houden als ze daar in de war of verdrietig van raken. Leer kinderen ook de meest gangbare woorden voor geslachtsdelen, anders kunnen ze -indien nodig- niet onder woorden brengen wat ze hebben meegemaakt. Ouders zijn uiteindelijk verantwoordelijk voor het beschermen van hun kinderen en het melden van misbruik. 17

20 - Wat zijn de consequenties van het doen van aangifte? - Wat doet justitie met plegers van seksueel misbruik? - Hoeveel plegers vallen na hun straf weer terug? - Welke rol speelt behandeling van plegers van seksueel misbruik van kinderen? - Waar bestaat de ambulante behandeling uit en wat is het effect? - Wat is het effect van de tbs-behandeling? - Wat is het recht in eigen handen nemen ; wat is het effect? 18

21 DE AANPAK VAN PLEGERS VAN SEKSUEEL MISBRUIK Wat zijn de consequenties van het doen van aangifte? Slachtoffers doen heel vaak geen aangifte van seksueel misbruik. Ze worden daarvan weerhouden omdat ze zich schamen, bang zijn voor bedreigingen, een band hebben met de dader of omdat hun ervaringen niet zo ernstig zijn. Voor een kind kan een aangifte belangrijk zijn omdat daarmee duidelijk wordt dat het niets fout heeft gedaan, dat de dader de enige schuldige is en dat er maatregelen worden genomen om herhaling te voorkomen. Gevoelens van wraak en boosheid van een ouder zouden echter bij een aangifte nooit de overhand mogen hebben want dat is niet in het belang van het kind. Een aangifte kan echter ook nadelen hebben. Een kind moet verhoord worden door de zedenpolitie en hoewel zo n verhoor zorgvuldig en kindvriendelijk wordt afgenomen, is het belastend om tegen een vreemde te moeten vertellen over het misbruik, zeker als de dader iemand is op wie het kind gesteld is: een vader, oom of oudste broer. De hele rechtsgang is tijdrovend en de uitkomst onzeker. Het is vaak lastig voor de politie en de officier van justitie om het bewijs rond te krijgen want het is het woord van de verdachte tegen dat van het slachtoffer en er is vrijwel nooit een getuige bij het misbruik aanwezig geweest. Als er te weinig bewijs is, zal de officier van justitie van vervolging afzien of wordt de verdachte door de rechtbank vrijgesproken. Dat is teleurstellend voor het slachtoffer en de ouder(s). Als ouders twijfelen of ze aangifte moeten doen, kunnen ze zich laten adviseren door de zedenpolitie of een AMK (Advies- en Meldpunt Kindermishandeling; zie rubriek Waar hulp en informatie?). Een gesprek met de zedenpolitie betekent niet dat ouders de zaak uit handen geven. Aangifte is daarna niet verplicht. Met de zedenpolitie of het AMK kan ook worden gesproken over hulp, begeleiding en behandeling en over de manier waarop het slachtoffer materiële en immateriële schade van de dader vergoed kan krijgen. Wat doet justitie met plegers van seksueel misbruik? Als de officier van justitie het misbruik niet zo ernstig vindt of onvoldoende bewijs heeft, kan hij de zaak seponeren, dat wil zeggen: de verdachte niet verder vervolgen. Bij ernstige feiten legt de rechtbank een boete, een taakstraf of een gevangenisstraf op. De gemiddelde duur van de gevangenisstraf is, na een forse toename tussen 1985 en 1995, nadien in totaal vrij constant gebleven, te weten ongeveer 530 dagen. De duur van straffen voor incest/ ontucht met kinderen onder gezagsverhouding is sinds 1994 fors toegenomen, namelijk van 367 dagen naar 583 dagen, terwijl de gemiddelde duur van gevangenisstraf voor overige zedendelicten met minderjarigen afnam. 19

22 Soms legt de rechter een voorwaardelijke gevangenisstraf op, maar verbindt daar een voorwaarde aan, bijvoorbeeld een contactverbod, een psychotherapeutische behandeling of begeleiding door de reclassering. Bij zeer ernstige vormen van misbruik waar een straf van minimaal vier jaar voor staat, kan de rechter tbs (terbeschikkingstelling) opleggen. Dat doet hij als blijkt dat de pleger vanwege een psychische stoornis niet of verminderd toerekeningsvatbaar was en als de kans op herhaling groot is. Tbs houdt in dat de dader wordt behandeld in een beveiligde psychiatrische (tbs-)kliniek net zo lang totdat hij weer veilig in de samenleving kan terugkeren. Het gaat meestal om pedoseksuelen met een persoonlijkheidsstoornis. Als de behandeling aanslaat zal de dader zijn vrijheid stukje bij beetje terugkrijgen: eerst wandelverlof dan weekendverlof, later proefverlof en uiteindelijk voorwaardelijk en definitief ontslag. Berucht zijn de berichten over terbeschikkinggestelden die tijdens hun proefverlof weer een ernstig misdrijf pleegden. Het zijn uitzonderingsgevallen maar dat risico valt niet geheel uit te sluiten. De terbeschikkinggestelden moeten immers, indien verantwoord, weer worden voorbereid op de terugkeer in de maatschappij. De meesten plegen na hun vrijlating niet opnieuw seksuele delicten. Hoeveel plegers vallen na hun straf weer terug? Veel mensen denken dat de daders van seksueel misbruik na hun straf vrijwel altijd en meteen terugvallen in hun oude fout. Dat is niet waar. Nederlandse cijfers over de recidive ontbreken, maar uit buitenlandse onderzoeken kan worden afgeleid hoe vaak daders die niet worden behandeld hun oude gedrag weer oppakken: Binnen vijf jaar na detentie valt vier procent van de incestplegers terug in de oude fout. Van de pedoseksuelen, gericht op meisjes buiten het gezin, recidiveert dertien procent en van de pedoseksuelen die jongens buiten het gezin misbruiken 21 procent. Vijftien jaar na de detentie zijn die recidivepercentages verdubbeld. De percentages geven een ondergrens aan, omdat lang niet al het misbruik bij de politie wordt aangegeven. Plegers recidiveren eerder en vaker als ze: - uitsluitend seksuele interesse in kinderen tonen (pedofielen) - als minderjarige al afwijkend seksueel gedrag hebben vertoond - voorheen niet-seksuele misdrijven hebben gepleegd - onbekende slachtoffers kiezen - jongens als slachtoffer kiezen - een antisociale persoonlijkheid hebben of psychopatisch zijn - problemen hebben met het aangaan van liefdesrelaties met volwassenen - met leeftijdgenoten omgaan die hun afwijkende levensstijl steunen 20

23 - vinden dat seksueel contact tussen volwassenen en kinderen niet schadelijk is - gemakkelijk toegang hebben tot potentiële slachtoffers. Hoe meer van deze kenmerken een pleger bezit, hoe groter de kans op recidive. Plegers van seksueel misbruik recidiveren na gevangenisstraf minder dan over het algemeen wordt gedacht. Welke rol speelt behandeling van plegers van seksueel misbruik van kinderen? De samenleving heeft er belang bij dat de pleger niet meer terugvalt in zijn oude fout. Gevangenisstraf helpt daarbij, zo lang als die duurt. Maar hoe lang de straf ook is, eens komt de pleger vrij en vormt dan weer een risico voor de samenleving. Daarom is behandeling tijdens of na de detentie of in plaats van detentie zinvol als daardoor terugval wordt voorkomen of de kans erop wordt verkleind. Probleem is echter dat veel plegers van seksueel misbruik hun misdrijf ontkennen of minder ernstig voorstellen, zodat ze weinig trek hebben in een behandeling. Veel van hen hebben een duwtje in de rug nodig om in behandeling te gaan. Wanneer deze mannen worden opgepakt, kan de rechter dat duwtje geven. Daarvoor bestaan een aantal wettelijke mogelijkheden. Zo kan de man de keuze worden voorgelegd om een ambulante behandeling te volgen in ruil voor een (gedeeltelijke) voorwaardelijke veroordeling. Daderbehandeling houdt in dat iemand zich laat behandelen door bijvoorbeeld een psycholoog of een psychiater. Daderbehandeling is voor een slachtoffer zeer belangrijk, vooral als de pleger een bekende is en na een eventueel uitgezeten straf weer terugkomt in het gezin of de kennissenkring van het slachtoffer. Van veel incestslachtoffers hoeft de de dader niet zo nodig gestraft te worden, zolang het misbruik maar ophoudt. Ze houden ook meestal van hun vader, oudere broer of oom en zitten niet te wachten op gevangenisstraf voor een familielid. In die gevallen zou een daderbehandeling heel zinvol kunnen zijn. Maar hoe is de praktijk? Nu wordt slechts eenderde van alle daders behandeld: 30 procent van de veroordeelden krijgt een ambulante daderbehandeling, 5 procent wordt binnen een tbs-inrichting behandeld. De resterende 65 procent krijgt een 21

24 gevangenisstraf of een andere straf opgelegd zonder te worden behandeld. Dat laatste gaat veranderen: binnenkort kunnen in een aantal gevangenissen misbruikplegers worden behandeld. Daderbehandeling is essentieel bij plegers van seksueel misbruik en is ook voor slachtoffers zeer belangrijk. Waar bestaat de ambulante behandeling uit en wat is het effect? Zedendelinquenten die zich van de rechter moeten laten behandelen, kunnen terecht bij poliklinieken van tbs-instellingen, sommige reclasseringsinstellingen, enkele RIAGG s en een paar andere instellingen. Volledige genezing van pedofilie is echter meestal niet haalbaar: vaak blijft het verlangen naar seks met kinderen bestaan. Tijdens de behandeling leren ze herhaling te voorkómen door controle over het eigen gedrag aan te leren. Daarom wordt deze behandeling terugvalpreventietraining genoemd. Besproken wordt hoe ze risicovolle situaties kunnen herkennen die voorheen tot misbruik leidden, wat voor smoezen en goedpraterij ze gebruikten voor het misbruik en hoe ze voortaan moeten reageren op stress en tegenslag. Ze leren zich in te leven in het slachtoffer en de verantwoordelijkheid voor het misbruik op zich te nemen. Ook de risicofactoren die kenmerkend zijn voor een bepaalde pleger worden doorgenomen: zijn seksuele voorliefde voor kinderen, zijn onvermogen om een relatie met een volwassene aan te gaan of het ontbreken van innerlijke remmingen om seksueel contact met kinderen te hebben. De behandeling duurt meestal tussen de zes maanden en een jaar. In die tijd wordt twintig tot veertig keer met de dader gesproken. Uit ervaring is gebleken dat veel mannen vroegtijdig met de behandeling stoppen als ze daartoe niet verplicht worden. Daarom is er een stok achter de deur: wie voorwaardelijk is veroordeeld en voortijdig met de behandeling stopt, moet alsnog zijn straf uitzitten. In geval van incest worden in het ideale geval de dader (vader), het slachtoffer en de moeder apart behandeld. Als de behandeling van de dader aanslaat, kan hij met zijn vrouw en zijn kind worden geconfronteerd. Als dat mogelijk en gewenst is, kunnen ze met elkaar worden verzoend. Buitenlands onderzoek toont aan dat een behandeling het aantal mannen dat weer terugvalt verlaagt. Het effect van de behandeling is het grootst bij incestplegers, minder groot bij pedofielen en kleiner bij antisociale plegers. 22

25 Wat is het effect van de tbs-behandeling? Ruim een kwart van alle ex-terbeschikkinggestelde zedendelinquenten pleegt binnen vijf jaar na de behandeling opnieuw een seksueel delict. Bij elf procent gaat het om een ernstig seksueel delict, waarvoor een straf langer dan zes maanden wordt opgelegd. De recidivepercentages voor seksueel geweld tegen kinderen zijn echter zeer klein, zelfs 0% bij de groep waarvan de tbs is beëindigd in de jaren Ook hier geldt dat de percentages in werkelijkheid hoger zullen zijn omdat lang niet alle delicten worden aangegeven of omdat de dader onbekend blijft. Behandeling kan het recidivepercentage aanzienlijk verlagen. Ongeveer twintig terbeschikkinggestelde zedendelinquenten zitten levenslang vast in een tbs-kliniek omdat hun agressieve seksuele gedrag volgens behandelaars onveranderlijk is en zij een hoog recidivegevaar vormen. Helpt chemische castratie? Er zijn hormonen en medicijnen die de seksuele fantasieën kunnen verminderen. Het toedienen van deze geneesmiddelen wordt chemische castratie genoemd. Lustremmende medicatie is slechts zinvol bij een klein deel van de plegers van seksueel misbruik van kinderen. Het gaat dan om pedofiele mannen die geobsedeerd zijn door seks met kinderen en daar last van hebben. De medicatie dempt hun allesoverheersende fantasieën en maakt hen beter toegankelijk voor de behandeling. Chemische castratie pakt echter de achterliggende oorzaken van het misbruik niet aan; de medicijnen vormen dus slechts een hulpmiddel bij de behandeling. Voor de meeste pedoseksuele plegers is chemische castratie ongeschikt: zij vervallen niet in hun oude fout omdat ze afwijkende seksuele fantasieën hebben maar vooral omdat hun leven opnieuw uit balans raakt en ze niet weten hoe ze daarmee moeten omgaan. 23

26 Wat is het recht in eigen handen nemen ; wat is het effect? Seksueel misbruik van kinderen maakt bij de betrokken ouders en buurtbewoners sterke emoties los. De boosheid van sommigen richt zich op de pleger en de overheid die -naar hun mening- de kinderen onvoldoende bescherming biedt tegen herhaling. Deze burgers hebben hun vertrouwen in de effectiviteit van Justitie en reclassering verloren. Ze nemen daarom het recht in eigen handen door mensen die veroordeeld zijn voor seksueel misbruik van kinderen, of die daarvan worden verdacht, op hardhandige wijze duidelijk te maken dat de buurt hen liever kwijt dan rijk is. Het maakt veel buurtbewoners daarbij niet uit of het om seksueel getinte aanrakingen ging of om een brute verkrachting: ze moeten van onze kinderen afblijven. De reacties van het publiek, soms gevoed door diverse media, staan lang niet altijd in verhouding tot de mate waarin de belangen van het kind zijn Volkswoede tegen plegers - hoe begrijpelijk ook - werkt averechts en verhoogt juist de kans op recidive. geschaad. Sinds 1996 zijn 26 gevallen van eigenrichting geregistreerd. Het gaat om vernieling van de woning of de auto of mishandeling van de pleger of verdachte. Er zijn daarbij twee doden gevallen. De huidige volkswoede tegen plegers van seksueel misbruik - hoe begrijpelijk die ook is - werkt averechts en leidt juist niet tot het verminderen van herhaling. Als iets recidive in de hand werkt dan is het wel de massale afkeer die pedoseksuelen momenteel ten deel valt. Daardoor raken plegers in een isolement, waardoor hun gedrag vaak alleen maar extremer wordt. Voorkomen moet worden dat slachtoffers onverhoeds met hun dader worden geconfronteerd. Daarom worden slachtoffers of hun ouders door het openbaar ministerie geïnformeerd wanneer de dader van een ernstig pedoseksueel delict met proefverlof gaat of in vrijheid wordt gesteld. Die informatie wordt alleen verstrekt als het slachtoffer daarom heeft gevraagd. Ook bij de politie is bekend wanneer een pedoseksuele dader weer vrijkomt. Als dat nodig is, bijvoorbeeld omdat onrust in de buurt wordt verwacht, stelt het openbaar ministerie de burgemeester in kennis van de vrijlating. Deze informatie wordt alleen verstrekt over daders van ernstige pedoseksuele en gewelddadige delicten. Men gaat ervan uit dat een gestrafte die weet dat 24

Mishandeling en seksueel. Laat het niet zomaar gebeuren

Mishandeling en seksueel. Laat het niet zomaar gebeuren Mishandeling en seksueel geweld Laat het niet zomaar gebeuren Alles over mishandeling en seksueel geweld Meldpunt Geweld, Misbruik en Kindermishandeling tel. 1712 elke werkdag van 9 tot 17 uur Dit nummer

Nadere informatie

Signalering en Diagnostiek

Signalering en Diagnostiek Signalering en Diagnostiek bij getraumatiseerde kinderen Anja Meenhuys, GZ-Psycholoog Wat is een trauma? (DSM-IV) De persoon heeft ervaren, waargenomen of is geconfronteerd met een gebeurtenis of gebeurtenissen

Nadere informatie

Minor Jeugdhulp Specialist. Les 37: Seksueel misbruik

Minor Jeugdhulp Specialist. Les 37: Seksueel misbruik Minor Jeugdhulp Specialist Les 37: Seksueel misbruik Doelen Student heeft een beeld van het ontstaan van seksueel misbruik. Student heeft beeld in stand houdende factoren seksueel misbruik Student heeft

Nadere informatie

Seksualiteit en seksuele ontwikkeling

Seksualiteit en seksuele ontwikkeling Seksualiteit en seksuele ontwikkeling Platform Smith Magenis syndroom 15 november 2014 - Leusden Yvonne Stoots Vanmiddag Seksualiteit Seksuele ontwikkeling Begeleiding bij seksuele ontwikkeling Seksualiteit

Nadere informatie

Directe Hulp bij Huiselijk. U staat er niet alleen voor!

Directe Hulp bij Huiselijk. U staat er niet alleen voor! Directe Hulp bij Huiselijk Geweld U staat er niet alleen voor! U krijgt hulp Wat nu? U bent in contact geweest met de politie of u heeft zelf om hulp gevraagd. Daarom krijgt u nu Directe Hulp bij Huiselijk

Nadere informatie

Les 3. Misbruik L O V E D

Les 3. Misbruik L O V E D Les 3. Misbruik B E L O V E D Be-Loved 2017 3.1 Inleiding - Respect Als je met elkaar OVER JEZELF, RELATIES en s e k sua l i t e i t praat, IS HET BELANGRIJK DAT iedereen zichprettig k a n v o e l e n.

Nadere informatie

JEUGDIGEN. Hulp na seksueel misbruik. vooruitkomen +

JEUGDIGEN. Hulp na seksueel misbruik. vooruitkomen + > vooruitkomen + Hulp na seksueel misbruik JEUGDIGEN Heb jij seksueel misbruik meegemaakt of iemand in jouw gezin, dan kan daarover praten helpen. Het kan voor jou erg verwarrend zijn hierover te praten,

Nadere informatie

Geweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders. huiselijkgeweldwb.nl 0900 126 26 26. 5 cent per minuut

Geweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders. huiselijkgeweldwb.nl 0900 126 26 26. 5 cent per minuut Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders Grafisch ontwerp: Ontwerpstudio 2 MAAL EE Bij huiselijk geweld tussen (ex-)partners worden kinderen vaak over het hoofd gezien. Toch hebben

Nadere informatie

Leer uw kind De Ondergoedregel.

Leer uw kind De Ondergoedregel. 1. Leer uw kind De Ondergoedregel. Ongeveer één op de vijf kinderen is slachtoffer van seksueel geweld, waaronder seksueel misbruik. U kunt helpen voorkomen dat het uw kind overkomt. Leer uw kind De Ondergoedregel.

Nadere informatie

Mishandeling en seksueel. Geweld is niet oké. Het kan stoppen.

Mishandeling en seksueel. Geweld is niet oké. Het kan stoppen. Mishandeling en seksueel misbruik Geweld is niet oké. Het kan stoppen. Alles over mishandeling en seksueel misbruik Hulplijn 1712 www.1712.be tel. 1712 Voor geweld, misbruik en kindermishandeling. Elke

Nadere informatie

Als uw kind in aanraking komt met de politie

Als uw kind in aanraking komt met de politie Als uw kind in aanraking komt met de politie Inhoud 3 > Als uw kind in aanraking komt met de politie 4 > De Raad voor de Kinderbescherming 6 > Het traject in jeugdstrafzaken 7 > Officier van justitie en

Nadere informatie

WAAROM DIT BOEKJE? VERBODEN

WAAROM DIT BOEKJE? VERBODEN WAAROM DIT BOEKJE? Dit boekje gaat over seksuele intimidatie op het werk. Je hebt te maken met seksuele intimidatie als een collega je steeds aanraakt. Of steeds grapjes maakt over seks. Terwijl je dat

Nadere informatie

Info. Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten. Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde

Info. Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten. Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde Info Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde Inhoud INHOUD 1. Waar gaat het over 3 2. Aanraken 4 3. Hoe noem jij dat? 5 4. Baas over

Nadere informatie

Werkstuk Verzorging Kindermishandeling

Werkstuk Verzorging Kindermishandeling Werkstuk Verzorging Kindermishandeling Werkstuk door een scholier 2457 woorden 9 april 2007 6,5 170 keer beoordeeld Vak Verzorging Inleiding Ik heb dit onderwerp gekozen omdat ik het erg interessant vind

Nadere informatie

Seksueel kindermisbruik

Seksueel kindermisbruik Seksueel kindermisbruik Auteur: dr. mr. M. Moerings Universiteit Utrecht, Willem Pompe Instituut voor Strafrechtswetenschappen Betrokken Officier van Justitie: mw. mr. A. Brughuis advocaat -generaal Gerechtshof

Nadere informatie

Dounia praat en overwint

Dounia praat en overwint Dounia praat en overwint Deze informatiefolder is een uitgave van Pharos, Expertisecentrum gezondheidsverschillen, in samenwerking met: Stichting Hindustani, Samenwerkingsverband Marokkaanse Nederlanders,

Nadere informatie

Ouderavond lijf & relaties

Ouderavond lijf & relaties Ouderavond lijf & relaties Robert van der Gaag info@one2know.nl 0611003414 Voorstellen Ervaring Gezonde school, genotmiddelen, seksualiteit, voeding, bewegen, mondzorg en mediawijsheid Kinderen Wie heeft

Nadere informatie

Signaleringswaaier kindermishandeling. Beweging Limburg tegen Kindermishandeling

Signaleringswaaier kindermishandeling. Beweging Limburg tegen Kindermishandeling Signaleringswaaier kindermishandeling. Beweging Limburg tegen Kindermishandeling LET OP EN STOP Er is maar één iemand nodig om kindermishandeling te stoppen Niet de aandacht en zorg krijgen die je nodig

Nadere informatie

NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS

NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS Betrokken raken bij een schokkende gebeurtenis laat niemand onberoerd. Je bent er meestal niet op voorbereid en als het gebeurt kan dat ingrijpende gevolgen hebben voor

Nadere informatie

Notitie. Vermoeden seksueel grensoverschrijdend gedrag of seksueel misbruik

Notitie. Vermoeden seksueel grensoverschrijdend gedrag of seksueel misbruik Notitie Vermoeden seksueel grensoverschrijdend gedrag of seksueel misbruik Inhoud 1. Definitie van vermoeden seksueel grensoverschrijdend gedrag of seksueel misbruik 2. Seksueel misbruik: achtergrondinformatie

Nadere informatie

Praten over pedofiele gevoelens van jongeren

Praten over pedofiele gevoelens van jongeren Praten over pedofiele gevoelens van jongeren tussen noodzaak en taboe Jules Mulder Stop it Now! 9 februari 2016 Pedofilie en pedofiele stoornis Pedofilie intense recidiverende seksuele opwinding (fantasieën,

Nadere informatie

Praktische opdracht ANW Depressies

Praktische opdracht ANW Depressies Praktische opdracht ANW Depressies Praktische-opdracht door een scholier 1714 woorden 27 februari 2002 7,9 16 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding: Deze brochure gaat over depressies. Op het moment hebben

Nadere informatie

Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft

Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Zorgen en vragen 1 Gezinsinterventie 2 Tien praktische

Nadere informatie

Als uw kind in aanraking komt met de politie

Als uw kind in aanraking komt met de politie Als uw kind in aanraking komt met de politie Inhoud 3 > Als uw kind in aanraking komt met de politie 4 > De Raad voor de Kinderbescherming 6 > Het traject in jeugdstrafzaken 7 > Officier van justitie en

Nadere informatie

Kindvriendelijke verhoorstudio

Kindvriendelijke verhoorstudio Het horen van kinderen door de politie HET HOREN VAN KINDEREN DOOR DE POLITIE Jannie van der Sleen Binnen een strafrechtelijk onderzoek: Doel van het verhoor is waarheidsvinding/feiten: Is er al dan niet

Nadere informatie

NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS

NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS Betrokken raken bij een schokkende gebeurtenis laat niemand onberoerd. Je bent er meestal niet op voorbereid en als het gebeurt kan dat ingrijpende gevolgen hebben voor

Nadere informatie

Fase I Voorvallen in de huiselijke kring Huiselijk geweld

Fase I Voorvallen in de huiselijke kring Huiselijk geweld Samenvatting Dit onderzoek heeft tot doel algemene informatie te verschaffen over slachtoffers van huiselijk geweld in Nederland. In het onderzoek wordt ingegaan op de vraag met welke typen van huiselijk

Nadere informatie

Informatie en advies voor ouders

Informatie en advies voor ouders Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders 1 2 Wist u dat de gevolgen van het zien of horen van geweld in het gezin net zo groot zijn als zelf geslagen worden? Ook als het geweld gestopt

Nadere informatie

Informatie voor gezinnen over Jeugdbescherming

Informatie voor gezinnen over Jeugdbescherming Informatie voor gezinnen over Jeugdbescherming Wat is Jeugdbescherming? Jeugdbescherming heette vroeger Bureau Jeugdzorg Agglomeratie Amsterdam. Wij dragen bij aan de bescherming van kinderen en daardoor

Nadere informatie

SAMENVATTING VERNIEUWDE MELDCODE HUISELIJK GEWELD & KINDERMISHANDELING

SAMENVATTING VERNIEUWDE MELDCODE HUISELIJK GEWELD & KINDERMISHANDELING Pagina 1 van 8 SAMENVATTING VERNIEUWDE MELDCODE HUISELIJK GEWELD & KINDERMISHANDELING Protocol kindermishandeling en grensoverschrijdend gedrag voor de kinderopvang Kindermishandeling; iedereen weet dat

Nadere informatie

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Informatie voor cliënten Cliënten en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel hebben vaak nare dingen meegemaakt. Ze zijn geschokt

Nadere informatie

Geweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders

Geweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders Huiselijk geweld is: ruzie maken, schreeuwen, dreigen negeren, vernederen, uitschelden slaan, schoppen, door elkaar schudden dreigen met of

Nadere informatie

Seksueel grensoverschrijdend gedrag: wat is normaal?

Seksueel grensoverschrijdend gedrag: wat is normaal? Seksueel grensoverschrijdend gedrag: wat is normaal? Congres Seks over de grens 26 januari 2009 Lou Repetur en Kristin Janssens (MOVISIE) Inhoud 1. Wat is seksueel grensoverschrijdend gedrag? Opvattingen

Nadere informatie

Een depressie. P unt P. kan u helpen. volwassenen

Een depressie. P unt P. kan u helpen. volwassenen Een depressie P unt P kan u helpen volwassenen Iedereen is wel eens moe, somber en lusteloos. Het is een normale reactie op tegenvallers, een verlies en andere vervelende gebeurtenissen. Wanneer dit soort

Nadere informatie

WAT IS GRENS OVERSCHRIJDEND GEDRAG? Veiligheid van leerlingen, vrijwilligers en instructeurs/instructrices is een

WAT IS GRENS OVERSCHRIJDEND GEDRAG? Veiligheid van leerlingen, vrijwilligers en instructeurs/instructrices is een WAT IS GRENS OVERSCHRIJDEND GEDRAG? Veiligheid van leerlingen, vrijwilligers en instructeurs/instructrices is een basisvoorwaarde om prettig met elkaar om te kunnen gaan, te kunnen zwemmen, zwemles te

Nadere informatie

Signalen van seksueel misbruik

Signalen van seksueel misbruik Signalen van seksueel misbruik Bron : Incest; hun zorg, jouw zorg Uitgave : Auteur : Anna Platvoet, Anneke Dubbink Zonder de pretentie volledig te zijn, geven we hier een overzicht van regelmatig in de

Nadere informatie

Inhoud Voorwoord Inleiding Wat verstaan we onder seksueel misbruik van kinderen?

Inhoud Voorwoord Inleiding Wat verstaan we onder seksueel misbruik van kinderen? Werkstuk door een scholier 6207 woorden 31 maart 2004 6,6 30 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Inhoud Voorwoord Inleiding Wat verstaan we onder seksueel misbruik van kinderen? Wat is seksueel misbruik

Nadere informatie

Wat is kindermishandeling?

Wat is kindermishandeling? Als je wordt geslagen, vaak wordt uitgescholden, niet goed te eten of nauwelijks aandacht krijgt of als je wordt gedwongen tot seks, dan word je mishandeld. Je kàn aangifte doen bij de politie. Maar wat

Nadere informatie

Informatie voor gezinnen

Informatie voor gezinnen Informatie voor gezinnen Wat is Jeugdbescherming? Jeugdbescherming Regio Amsterdam draagt bij aan de bescherming van kinderen en daardoor aan een blijvend veilige ontwikkeling van kinderen. Kinderen hebben

Nadere informatie

5 Samenvatting en conclusies

5 Samenvatting en conclusies 5 Samenvatting en conclusies In 2008 werden in Nederland bijna 5,2 miljoen mensen het slachtoffer van criminaliteit (cbs 2008). De meeste van deze slachtoffers kregen te maken met diefstal of vernieling,

Nadere informatie

Hulp en informatie om huiselijk geweld te stoppen. Help jezelf. Help de ander. 0900 1 26 26 26 5 cent per minuut. www.huiselijkgeweldhollandsmidden.

Hulp en informatie om huiselijk geweld te stoppen. Help jezelf. Help de ander. 0900 1 26 26 26 5 cent per minuut. www.huiselijkgeweldhollandsmidden. Hulp en informatie om huiselijk geweld te stoppen Help jezelf. Help de ander. 0900 1 26 26 26 5 cent per minuut www.huiselijkgeweldhollandsmidden.nl Huiselijk geweld stopt nooit vanzelf Misschien wil je

Nadere informatie

Als opvoeden een probleem is

Als opvoeden een probleem is Als opvoeden een probleem is Inhoud 3 > Als opvoeden een probleem is 3 > De Raad voor de Kinderbescherming 4 > Maakt u zich zorgen over een kind? 5 > Opvoedingsproblemen 6 > De rol van de Raad 10 > Maatregelen

Nadere informatie

Echtscheiding en kinderen www.cjggooienvechtstreek.nl

Echtscheiding en kinderen www.cjggooienvechtstreek.nl regio Gooi en Vechtstreek Echtscheiding en kinderen www.cjggooienvechtstreek.nl n Echtscheiding en kinderen Kinderen zien het gezin waarin zij zijn grootgebracht vaak als een eenheid die er altijd was

Nadere informatie

Datum 6 januari 2016 Onderwerp Gespreksnotitie Nationaal Rapporteur rondetafelgesprek kindermisbruik. Geachte voorzitter,

Datum 6 januari 2016 Onderwerp Gespreksnotitie Nationaal Rapporteur rondetafelgesprek kindermisbruik. Geachte voorzitter, 1 > Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag Tweede Kamer der Staten-Generaal t.a.v. de voorzitter van de vaste commissie voor Veiligheid en Justitie mevrouw L. Ypma Postbus 20018 2500 EA Den Haag Turfmarkt

Nadere informatie

Juridische basiskennis over de maatregel TBS, oplegging en verlenging

Juridische basiskennis over de maatregel TBS, oplegging en verlenging TBS voor Dummies Juridische basiskennis over de maatregel TBS, oplegging en verlenging Auteur: Miriam van der Mark, advocaat-generaal en lid van de Kerngroep Forum TBS Algemeen De terbeschikkingstelling

Nadere informatie

Als opvoeden een probleem is

Als opvoeden een probleem is Als opvoeden een probleem is Inhoud 3 > Als opvoeden een probleem is 3 > De Raad voor de Kinderbescherming 5 > Maakt u zich zorgen over een kind? 6 > De rol van de Raad 10 > Maatregelen van Kinderbescherming

Nadere informatie

Geweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders

Geweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders Bij huiselijk geweld tussen (ex) partners worden KINDEREN vaak over het hoofd gezien. Toch hebben zij meer in de gaten dan u denkt. Dit kan

Nadere informatie

Veiligheid en bescherming bij geweld in relaties

Veiligheid en bescherming bij geweld in relaties Veiligheid en bescherming bij geweld in relaties Arosa biedt veiligheid en bescherming bij geweld in relaties. Vrouwen, mannen en hun kinderen kunnen bij Arosa terecht voor opvang en begeleiding. Arosa

Nadere informatie

mishandeling Wat is kindermishandeling?

mishandeling Wat is kindermishandeling? Als je wordt geslagen, vaak wordt uitgescholden, niet goed te eten of nauwelijks aandacht krijgt of als je wordt gedwongen tot seks, dan word je mishandeld. Je kàn aangifte doen bij de politie. Maar wat

Nadere informatie

Zelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen?

Zelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen? Zelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen? Familie of naaste zijn van iemand die zichzelf beschadigt kan erg moeilijk zijn. Iemand van wie je houdt doet zichzelf pijn en het lijkt alsof je niks kunt

Nadere informatie

Terrorisme en dan verder

Terrorisme en dan verder Terrorisme en dan verder Hoe kunt u omgaan met de gevolgen van een aanslag? - Ga zo veel mogelijk door met uw normale dagelijkse activiteiten. Dat geeft u het gevoel dat u de baas bent over de situatie.

Nadere informatie

EEN DIERBARE VERLIEZEN

EEN DIERBARE VERLIEZEN EEN DIERBARE VERLIEZEN 994 Inleiding Deze folder is bedoeld voor nabestaanden. U leest hierin over de gevoelens die u kunt ervaren en hoe u in deze moeilijke tijd goed voor uzelf kunt zorgen. U heeft kort

Nadere informatie

Praktische opdracht Maatschappijleer Kindermishandeling

Praktische opdracht Maatschappijleer Kindermishandeling Praktische opdracht Maatschappijleer Kindermishandeling Praktische-opdracht door een scholier 3309 woorden 6 maart 2002 7,5 136 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Hoofdstuk 1 Wat houdt kindermishandeling

Nadere informatie

Versie 1.0 19 april 2005. Cliëntroute Bureau Jeugdzorg Onderzoek Advies- en Meldpunt Kinderbescherming

Versie 1.0 19 april 2005. Cliëntroute Bureau Jeugdzorg Onderzoek Advies- en Meldpunt Kinderbescherming Versie 1.0 19 april 2005 Cliëntroute Bureau Jeugdzorg Onderzoek Advies- en Meldpunt Kinderbescherming Inleiding Vanaf 1 januari 2005 zijn de Advies- en Meldpunten Kindermishandeling (AMK) een onderdeel

Nadere informatie

WERKBLADEN Seksuele intimidatie

WERKBLADEN Seksuele intimidatie WERKBLADEN Seksuele intimidatie 1 Waarom dit boekje? 1.1 Zet een rondje om het goede antwoord. Seksuele intimidatie komt vaak voor. Ja Nee Seksuele intimidatie komt weinig voor. Ja Nee Mannen worden vaker

Nadere informatie

Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling

Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling Inhoudsopgave Overeenkomst meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling 2 Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling 3 Toelichting meldcode huiselijk

Nadere informatie

Als opvoeden een probleem is

Als opvoeden een probleem is Als opvoeden een probleem is Inhoud 3 > Als opvoeden een probleem is 3 > De Raad voor de Kinderbescherming 4 > Maakt u zich zorgen over een kind? 5 > Opvoedingsproblemen 6 > De rol van de Raad 10 > Maatregelen

Nadere informatie

WAAR KAN IK HULP VINDEN? Informatie over geestelijke gezondheidsproblemen

WAAR KAN IK HULP VINDEN? Informatie over geestelijke gezondheidsproblemen WAAR KAN IK HULP VINDEN? Informatie over geestelijke gezondheidsproblemen Tekst: Aziza Sbiti & Cha-Hsuan Liu Colofon: Deze brochure is totstandgekomen met hulp van het Inspraak Orgaan Chinezen. De inhoud

Nadere informatie

Wat is kindermishandeling? Hoe kan kindermishandeling stoppen? Wie kan je hierbij helpen?

Wat is kindermishandeling? Hoe kan kindermishandeling stoppen? Wie kan je hierbij helpen? Wat is kindermishandeling? Hoe kan kindermishandeling stoppen? Wie kan je hierbij helpen? In deze folder vind je een antwoord, en lees je ook bij wie je terecht kan als je over mishandeling of verwaarlozing

Nadere informatie

een dierbare verliezen

een dierbare verliezen een dierbare verliezen een dierbare verliezen U heeft kort geleden iemand verloren. Dat kan heel verwarrend zijn. Vaak is het moeilijk te accepteren dat iemand er niet meer is. Soms is het verdriet of

Nadere informatie

Grensoverschrijdend gedrag. Sociale veiligheid binnen Lang Verblijf. Woonzorg en dagbesteding

Grensoverschrijdend gedrag. Sociale veiligheid binnen Lang Verblijf. Woonzorg en dagbesteding Grensoverschrijdend gedrag Sociale veiligheid binnen Lang Verblijf Woonzorg en dagbesteding Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Wat is grensoverschrijdend gedrag? 4 2.1 Verschillende vormen 5 2.2 Verschillende

Nadere informatie

Na de schok... Informatie voor ouders

Na de schok... Informatie voor ouders Na de schok... Informatie voor ouders Niemand is echt voorbereid op een schokkende gebeurtenis en als het gebeurt heeft dat voor iedereen ingrijpende gevolgen. Als kinderen samen met hun ouders een aangrijpende

Nadere informatie

Achterblijven na een huisverbod...

Achterblijven na een huisverbod... Achterblijven na een huisverbod... Praktische informatie voor mensen van wie de partner of huisgenoot een huisverbod heeft gekregen Over deze folder De politie geeft u deze folder omdat uw partner of huisgenoot

Nadere informatie

INFORMATIE. Voor iedereen die zich zorgen maakt over kinderen in zijn of haar omgeving

INFORMATIE. Voor iedereen die zich zorgen maakt over kinderen in zijn of haar omgeving INFORMATIE Voor iedereen die zich zorgen maakt over kinderen in zijn of haar omgeving U hebt contact opgenomen met het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK), omdat u vermoedt dat een kind in uw

Nadere informatie

Hoe verwerk je een. schokkende gebeurtenis? Informatie voor leerkrachten

Hoe verwerk je een. schokkende gebeurtenis? Informatie voor leerkrachten Hoe verwerk je een schokkende gebeurtenis? Informatie voor leerkrachten Niemand is echt voorbereid op een schokkende gebeurtenis en als het gebeurt heeft dat ingrijpende gevolgen. Als leerkrachten samen

Nadere informatie

Seksueel geweld en seksuele grensoverschrijding

Seksueel geweld en seksuele grensoverschrijding Hoofdstuk 7 Willy van Berlo & Denise Twisk Seksueel geweld en seksuele grensoverschrijding We spreken van seksueel geweld als iemand wordt gedwongen iets seksueels te doen wat die persoon niet wilde, of

Nadere informatie

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: De puberteit is naast de lichamelijke veranderingen ook de periode waarin je op een andere manier naar jezelf en de mensen om je heen gaat kijken. Dit komt omdat

Nadere informatie

Instrument Risicotaxatie Seksueel grensoverschrijdend gedrag

Instrument Risicotaxatie Seksueel grensoverschrijdend gedrag Instrument Risicotaxatie Seksueel grensoverschrijdend gedrag Naam jeugdige: Geboortedatum: Sekse jeugdige: Man Vrouw Datum van invullen: Ingevuld door: Over dit instrument Dit instrument is een hulpmiddel

Nadere informatie

Hoe verwerk je een. schokkende gebeurtenis? Informatie voor ouders

Hoe verwerk je een. schokkende gebeurtenis? Informatie voor ouders Hoe verwerk je een schokkende gebeurtenis? Informatie voor ouders Niemand is echt voorbereid op een schokkende gebeurtenis en als het gebeurt heeft dat voor iedereen ingrijpende gevolgen. Als kinderen

Nadere informatie

jongeren vanaf 12 jaar

jongeren vanaf 12 jaar Na de schok... de draad weer oppakken Informatie voor jongeren vanaf 12 jaar die betrokken zijn geweest bij een schokkende of ingrijpende gebeurtenis. Na de schok de draad weer oppakken Informatie voor

Nadere informatie

SEKSUEEL GRENSOVERSCHRIJDEND GEDRAG in en om de school. Oka Storms Ben Serkei

SEKSUEEL GRENSOVERSCHRIJDEND GEDRAG in en om de school. Oka Storms Ben Serkei SEKSUEEL GRENSOVERSCHRIJDEND GEDRAG in en om de school Oka Storms Ben Serkei Wat gaan we doen? * Achtergronden seksualiteit * Invloed beeldcultuur en gevolgen * Oefening Wat is grensoverschrijdend? * Seksueel

Nadere informatie

Psychologische en psychiatrische rapportage in strafzaken. Informatie voor onderzochte

Psychologische en psychiatrische rapportage in strafzaken. Informatie voor onderzochte Psychologische en psychiatrische rapportage in strafzaken Informatie voor onderzochte de rechter. ook zij bedoeld. i. Als in deze brochure wordt gesproken over hij wordt daarmee Terminologie: gaat maken.

Nadere informatie

Wie zijn onze patiënten?

Wie zijn onze patiënten? In deze folder vertellen wij u graag wat meer over Forensisch Psychiatrisch Centrum de Kijvelanden. De Kijvelanden behandelt mensen met een psychiatrische stoornis. De rechter heeft hen tbs met bevel tot

Nadere informatie

Forensisch Psychiatrisch Centrum de Kijvelanden. Over TBS

Forensisch Psychiatrisch Centrum de Kijvelanden. Over TBS Forensisch Psychiatrisch Centrum de Kijvelanden Over TBS In deze folder vertellen wij u graag meer over Forensisch Psychiatrisch Centrum de Kijvelanden en in het bijzonder over tbs. De Kijvelanden behandelt

Nadere informatie

Thema's per klas die aangeboden worden in de methode:

Thema's per klas die aangeboden worden in de methode: Thema's per klas die aangeboden worden in de methode: Groep 1-2 Hierbij zijn de kinderen bezig met specifieke lichaamskenmerken van zichzelf en van anderen. Ook gaan ze op zoek naar onderlinge overeenkomsten.

Nadere informatie

Informatie voor sporters

Informatie voor sporters Informatie voor sporters Wat is het? Hoe zorg ik dat het stopt? Tegen wie vertel ik het? 'Hij had me in zijn macht, want hij zei ook: "Zonder mij bereik je niets." Ik vind mezelf best een sterk persoon

Nadere informatie

Tips voor ouders om met kinderen te praten over relaties en seksualiteit

Tips voor ouders om met kinderen te praten over relaties en seksualiteit Utrecht, januari 2018 Tel. (030) 231 34 31 Rutgers 2018 www.seksuelevorming.nl/weekvandelentekriebels Tips voor ouders om met kinderen te praten over relaties en seksualiteit 1 Algemene tips bij seksuele

Nadere informatie

NA DE SCHOK... INFORMATIE VOOR LERAREN

NA DE SCHOK... INFORMATIE VOOR LERAREN NA DE SCHOK... INFORMATIE VOOR LERAREN www.ggdbzo.nl Niemand is echt voorbereid op een schokkende gebeurtenis en als het gebeurt heeft dat ingrijpende gevolgen. Als leerkrachten samen met kinderen een

Nadere informatie

Inhoudsopgave Inhoudsopgave Inleiding Meldcode Meldcode/Richtlijn

Inhoudsopgave Inhoudsopgave Inleiding Meldcode Meldcode/Richtlijn Inhoudsopgave Inhoudsopgave 2 Inleiding 3 Wat is misbruik en mishandeling? 3 Wat is huiselijk geweld? 4 Meldcode 5 Meldcode/Richtlijn 6 Wie gaat het gesprek voeren? 6 Mogelijke gevolgen Fout! Bladwijzer

Nadere informatie

MANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN

MANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN Blijf kalm; Verzeker je ervan dat je de juiste persoon aan de lijn hebt; Zeg duidelijk wie je bent en wat je functie is; Leg uit waarom je belt; Geef duidelijke en nauwkeurige informatie en vertel hoe

Nadere informatie

1 Voorwoord. Beste ouders. Beste leerlingen

1 Voorwoord. Beste ouders. Beste leerlingen 1 Voorwoord Beste ouders Beste leerlingen Dit is het antipestplan van WICO campus Sint-Jozef. Het draaiboek pesten is geschreven voor de leerlingen, ouders en medewerkers van de school. Het geeft het beleid

Nadere informatie

Sociale omgeving. 1. Kindermishandeling

Sociale omgeving. 1. Kindermishandeling 1. Kindermishandeling Kindermishandeling is 'elke vorm van voor een minderjarige bedreigende of gewelddadige interactie van fysieke, psychische of seksuele aard, die de ouders of andere personen ten opzichte

Nadere informatie

Een kind helpen. na een misdrijf of verkeersongeluk. Slachtofferhulp 0900-0101. (lokaal tarief) na een misdrijf of een verkeersongeluk

Een kind helpen. na een misdrijf of verkeersongeluk. Slachtofferhulp 0900-0101. (lokaal tarief) na een misdrijf of een verkeersongeluk Een kind helpen na een misdrijf of verkeersongeluk Slachtofferhulp H E L P T na een misdrijf of een verkeersongeluk 0900-0101 (lokaal tarief) Een misdrijf of een verkeersongeluk kan een diepe indruk bij

Nadere informatie

Depressie. Informatiefolder voor cliënt en naasten. Zorgprogramma Doen bij Depressie UKON. Versie 2013-oktober

Depressie. Informatiefolder voor cliënt en naasten. Zorgprogramma Doen bij Depressie UKON. Versie 2013-oktober Depressie Informatiefolder voor cliënt en naasten Zorgprogramma Doen bij Depressie Versie 2013-oktober Inleiding Deze folder bevat informatie over de klachten die bij een depressie horen en welke oorzaken

Nadere informatie

Seksuele vorming en seksuele ontwikkeling van kinderen. Marianne Cense (Rutgers WPF) & Jos Poelman (Soa Aids Nederland)

Seksuele vorming en seksuele ontwikkeling van kinderen. Marianne Cense (Rutgers WPF) & Jos Poelman (Soa Aids Nederland) Seksuele vorming en seksuele ontwikkeling van kinderen Marianne Cense (Rutgers WPF) & Jos Poelman (Soa Aids Nederland) Programma 1. Seksuele ontwikkeling van kinderen en jongeren 2. Criteria om normaal

Nadere informatie

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22.

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. PAS OP! Hulp Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. Internet Wil je meer lezen? Kijk op www.jipdenhaag.nl/loverboys En test jezelf op www.loverboytest.nl Dit is een

Nadere informatie

Het probleem is dat pesten soms wordt afgedaan als plagerij of als een onschuldig spelletje.

Het probleem is dat pesten soms wordt afgedaan als plagerij of als een onschuldig spelletje. 1-1. HET PROBLEEM Pesten en plagen worden vaak door elkaar gehaald! Het probleem is dat pesten soms wordt afgedaan als plagerij of als een onschuldig spelletje. Als je gepest bent, heb je ervaren dat pesten

Nadere informatie

Dierenmishandeling in gezinnen

Dierenmishandeling in gezinnen Dierenmishandeling in gezinnen Prof.dr. Marie-Jose Enders-Slegers, Leerstoel Antrozoologie, Faculteit Psychologie Stichting Cirkel van Geweld, Werkgroep Dierenpleegzorg marie-jose.enders@ou.nl Link - letter

Nadere informatie

Protocol machtsmisbruik / meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling

Protocol machtsmisbruik / meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling geweld en kindermishandeling Doelgroep: Directies, leerkrachten en interne contactpersonen in primair onderwijs In deze protocollen beperken we ons tot een korte beschrijving van de taken die de interne

Nadere informatie

Presentatie Huiselijk Geweld

Presentatie Huiselijk Geweld Definitie: Huiselijk geweld is geweld dat door iemand uit de huiselijke- of familiekring van het slachtoffer wordt gepleegd. Hieronder vallen lichamelijke en seksuele geweldpleging, belaging en bedreiging

Nadere informatie

Praktische informatie voor mensen van wie de partner of huisgenoot een huisverbod heeft gekregen. Achterblijven na een huisverbod...

Praktische informatie voor mensen van wie de partner of huisgenoot een huisverbod heeft gekregen. Achterblijven na een huisverbod... Praktische informatie voor mensen van wie de partner of huisgenoot een huisverbod heeft gekregen Achterblijven na een huisverbod... Over deze folder De politie geeft u deze folder omdat uw partner of huisgenoot

Nadere informatie

BIJLAGEN Pestprotocol

BIJLAGEN Pestprotocol BIJLAGEN Pestprotocol Basisschool De Horizon -Versie 1-02-02-2014 Ouderbladzijde: Wat verstaan we onder pesten? Wat is het verschil tussen plagen en pesten. Plagen is : Pesten is : onschuldig - met opzet

Nadere informatie

U heeft een huisverbod... Wat nu?

U heeft een huisverbod... Wat nu? U heeft een huisverbod... Wat nu? Praktische informatie voor personen aan wie een huisverbod is opgelegd Over deze folder U heeft zojuist een huisverbod gekregen. De politie heeft u daarbij deze folder

Nadere informatie

NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR LEERKRACHTEN

NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR LEERKRACHTEN NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR LEERKRACHTEN Op een schokkende gebeurtenis bent u meestal niet voorbereid en als het gebeurt kan dat ingrijpende gevolgen hebben. Als leerkrachten samen met kinderen een ingrijpende

Nadere informatie

Informatie en advies voor ouders

Informatie en advies voor ouders Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders 1 Wist u dat de gevolgen van het zien of horen van huiselijk geweld net zo groot zijn als zelf geslagen worden? Ook als het geweld gestopt

Nadere informatie