eeuwigheid Voor de music tested MCINTOSH MC275

Transcriptie

1 MCINTOSH MC275 Voor de eeuwigheid music emotion tested 31 McIntosh vertegenwoordigt de epitoom van de American Dream. Het is het kenmerkende stuk audiogereedschap van de geluidsbewuste middle class, samen met Marantz, Bozak, Fisher, Dynaco, EICO en Harman Kardon. De huisstijl is uiterst herkenbaar en al decennia lang onveranderd. Dat begint met het McIntosh logo en wordt vergezeld door chroom, zwart, blauw en groen. In mijn beleving doet de McIntosh huisstijl niet typisch Amerikaans aan. Toch werd Frank H. McIntosh in Nebraska geboren en was Gordon Gow afkomstig uit Canada. Deze maand is er aandacht voor de MC275. Een re-release van misschien wel de meest beroemde McIntosh buizenversterker en wellicht het meest gezochte klassieke verzamelstuk.

2 tested McIntosh is een essentieel onderdeel van de Amerikaanse way of life. Naast een piece of equipment, dat simpelweg diende om geluid in huis te produceren, is het voor velen ook een way of life. Net als met Leica, kent McIntosh een enorme schare trouwe fans en verzamelaars. Er zijn Amerikanen met een enorme collectie apparatuur van dit merk. Het aardige is dat McIntosh apparaten nog redelijk verkrijgbaar zijn, hoewel de spoeling toch wat dunner begint te worden. Tachtig procent van de verzamelbare McIntosh spullen staat momenteel in Japan tact met de adviseur van Harry Truman en daar lag een wens om versterkers te hebben met hoog vermogen en lage vervorming. Frank huurde daarop Gordon Gow in en samen ontwikkelden ze de 50W1 Unity Coupled Amplifi er. In 1977 werd Gordon CEO van McIntosh, nadat Frank met pensioen ging. Tussen 1947 en 1951 werden in ieder geval de fundamenten gelegd voor McIntosh Engineering Labs. De 50W1 was een revolutionair ontwerp. Je mag Frank en Gordon beschouwen als invloedrijke audio-pioniers, net zoals Peter Walker, Saul Ma- word gevoed uit een MC-30 of MC-60 eindversterker. McIntosh had ook een losse voeding, maar die had enkelfasige gelijkrichting. Je kunt dus beter zélf iets bouwen. De C-8 heeft een buitengewoon groot aantal instelbare correctie-curven om platen af te kunnen spelen en is daarom vandaag de dag nog populair bij verzamelaars van oude platen. De buizen-voorversterkers, zoals de C-20 en C-22 en de eerder genoemde eindversterkers, zetten zelfs vandaag de dag nog een goede performance neer. Ze worden dan ook nog steeds gebruikt music emotion 32 en Korea. Aan de ene kant betekent dat een uitverkoop van je culturele erfgoed. Aan de andere kant worden die apparaten door de Japanners gekoesterd. Lange jaren hebben de Japanners alles opgepakt dat bij ons vaak de container in ging. McIntosh heeft traditioneel méér buizenapparatuur gebouwd dan bijvoorbeeld Marantz. Hoewel de prijzen fl ink stijgen, is het nog mogelijk om zo n buizensetje aan te schaffen. Frank had rond 1949 een consulting business in Washington DC en ontwierp radio stations en geluidssystemen. Hij had con- rantz, Sidney Harman, Harold Leak enz. Bij de eerste producten voor de consument behoorden de MC-30, MC-60 en de beroemde C-8 Record Compensator. Sommige uiterst gewilde apparaten, zoals de C-8, zijn momenteel lastig te vinden. In de jaren vóór 1956 was de RIAA-curve niet gestandaardiseerd. Er waren derhalve veel verschillende equalisatie-curven in gebruik. Platen van vóór 1925 hebben zelfs een fl at-response curve nodig, met scherpe fi lters aan beide zijden van het frequentiebereik. De C-8 is een mono-voorversterker die om naar muziek te luisteren en presteren veel beter dan de bulk van de hedendaagse mid-fi - en hifi -apparatuur. Toch is McIntosh vooral een Amerikaans feestje. Om de een of andere reden is het merk in Europa wat minder bekend gebleven. We hadden hier natuurlijk een krachtige invloed van Quad, Leak, Rogers en ook wel van het Amerikaanse Marantz. Het heeft dan ook weinig zin om in Europa te gaan zoeken naar klassieke McIntosh apparaten. Leak, Quad en de Marantz buizenversterkers worden hoe langer hoe zeldzamer. Hoewel

3 alles, vaak voor veel geld, wel ergens in de wereld te koop is, moet je tegenwoordig veel intensiever zoeken dan pakweg tien jaar geleden. tested MC275 De originele MC275 werd gebouwd tussen 1961 en Als je de enorme MC3500 buizen-monoblokken even vergeet, is de 275 de zwaarste buizen stereo-versterker van McIntosh. Vanwege het royale- en bruikbare vermogen van 75Watt per kanaal, is het ook de meest gezochte- en gewilde versterker voor verzamelaars en luisteraars. Een originele 275 is niet te koop voor onder de 6000 dollar. In 1993 kwam McIntosh met een replica van de 275, genaamd MC275-II Commemorative Edition. Dat ter nagedachtenis aan Gordon Gow. De versterker is herkenbaar aan een plaatje met inscriptie, links van het logo. Kennelijk vielen de replica s in de smaak. McIntosh produceert nog steeds een MC275. Inmiddels staat versie IV in de luisterruimte, gekenmerkt door een mat gekleurd McIntosh logo, in plaats van de chromen versie van de vroegere modellen. Verschillende merken zijn gekomen met re-releases van succesvolle modellen. Zo bracht Marantz in de jaren negentig een nieuw Model 7, 8B en 9 uit (1995) en zette Quad recentelijk een replica van de beroemde Quad II buizen-mono s in de markt. Mijn houding ten opzichte van zulke replica s is wat ambivalent. Replica s zijn niet the real thing. Het geeft een andere emotionele beleving. Er zijn technisch gezien altijd wat aanpassingen, al was het maar vanwege de elektrische veiligheid of het niet meer verkrijgbaar zijn van sommige onderdelen. Aan de andere kant geeft het iedereen een mogelijkheid om in de herhaling te gaan. Als je de originele 275, Model 7 of een originele Nikon SP gemist hebt, kun je nog altijd de replica kopen. Wat prestaties betreft doen die niet altijd onder voor het origineel, hoewel die prestaties soms iets verschillend kunnen zijn. De originele 275 had namelijk een andere buizenbezetting dan de replica. Overigens klinkt de originele 275 in mijn beleving nog een streepje beter dan de replica. De oorspronkelijke 275 heeft KT88-buizen van MOV aan boord. Als je ze nog vindt, mag je daar een obsceen bedrag voor neertellen. Het zal duidelijk zijn dat het prestatieniveau natuurlijk een beetje afhankelijk is van de kwaliteit van de vroeger gebouwde buizen, hoewel je daarin ook niet moet overdrijven. Maar je hoort het best als je de standaard 12AX7 uit de 275 vervangt door de Telefunken 12AX7 NOS uit 1960, de 12AT7 van Telefunken uit 1970 of de Tung Sol uit Ook de RCA 1950 Black Plates klinken geweldig. Worden vooral uit de markt geplukt door de jongens met de grote gitaarversterkers. Toch lijkt het mij dat een versterker gewoon perfect moet music emotion 33 NEXT

4 tested music emotion 34 kunnen presteren met de huidige op de markt verkrijgbare buizen. Techniek Waarom is die MC275 nog steeds zo gewild? De MC275 is een spin-off van de eerste 50W1-buizenversterker. De essentie van deze versterker zit in de manier van tegenkoppeling. In de tweede helft van de jaren veertig hielden velen zich bezig met nieuwe vormen van tegenkoppeling bij versterkers. De bedoeling was om het hoge vermogen van pentode-buizen te handhaven en dat te combineren met de lage inwendige anode-weerstand van de triode-buis. Daardoor bereik je een lineaire karakteristiek met een hoge dempingsfactor, een lage vervorming en een lage uitgangsimpedantie. De oplossingen werden gevonden in vormen van lokale tegenkoppeling. Zowel David Hafl er (Dynaco en Hafl er), Peter Walker (Quad), Audio Research (D40) en McIntosh, kwamen met ontwerpen voor kathode-tegenkoppeling. De oplossing van McIntosh was feitelijk het meest revolutionair. Om de bedoelde combinatie van triode-gedrag en een hoog uitgangsvermogen te realiseren, dient de spanning tussen het schermrooster en de kathode constant te zijn (geeft een zo hoog mogelijk uitgangsvermogen). Als je vervolgens de effectieve inwendige weerstand van de eindbuis zo klein mogelijk maakt, terwijl de eerder genoemde spanning constant blijft, dan ontstaat het gewenste triodegedrag. McIntosh realiseerde met zijn Unity Coupled techniek deze beide voorwaarden. In de door hem ontwikkelde UC-uitgangstransformator is het aantal windingen dat verbonden is met de kathode, gelijk aan het aantal windingen dat verbonden is met de anode. Je hebt dus een heel grote kathode-tegenkoppeling. Als in het ontwerp van Frank en Gordon de kathode-spanning toeneemt, dan neemt ook de schermroosterspanning toe (evenredig verband). Gevolg is dat de (wissel)spanning tussen het schermrooster en de kathode constant blijft en de versterker een heel hoog uitgangsvermogen levert. De bandbreedte van een McIntosh versterker is erg groot (tot Hz bij de 275-IV). Dat komt omdat de transformator aangestuurd wordt met een hele lage impedantie (de trafo wordt zowel aangestuurd vanuit de anode van de eindbuizen als vanuit de erg lage kathode-uitgangsimpedantie. McIntosh versterkers staan in klasse-b. Ze worden daarom niet al te warm en de buizen hebben een lange levensduur. Nadeel is dat er op de nuldoorgangen zogenaamde notch-vervorming ontstaat. Om deze vervorming niet storend te laten zijn, formuleerde McIntosh een bepaalde waarde voor de kwaliteitsfactor van de eindtrafo. In de praktijk heeft een McIntosh versterker een erg lage effectieve uitgangsimpedantie en heeft de vervorming dezelfde constante lage

5 waarde over het hele vermogensbereik. De MC275 heeft zowel asymmetrische (regelbaar) als symmetrische (XLR) ingangen. Het signaal komt terecht in een 12AX7 en deze is gelijkspannings-gekoppeld aan de fase-draaier. De daaropvolgende spanningsversterker was in de oorspronkelijke 275 een 12BH7, maar is tegenwoordig vervangen door een 12AT7. Via koppelcondensatoren komen beide fasen van het signaal dan terecht in de kathode-volger drivers. Voor de MC275 heb je in principe geen 275 is eenvoudig te bridgen. Als monoblok levert de Watt in elke belasting. Nog even terugkomend op het revolutionaire van het ontwerp: de McIntosh 50-2 was eigenlijk het schoolvoorbeeld van de nieuwe techniek, die navolging kreeg in de MC-30 consumentenversie en de latere 240 en 275. Uit twee 6L6Gbuizen kwam zowat 50Watt vermogen, met een bandbreedte tussen 20Hz en 20kHz en een uiterst lage vervorming. Wie vandaag de dag naar zo n MC-30 want het eindvolume met die twee knopjes regelen, vraagt om een speciale motivatie. De 275 is natuurlijk ook gewoon aanstuurbaar met een voorversterker. Om in stijl te blijven heb ik uit de gespinragde magazijnen een aantal McIntosh voorversterkers gehaald, waaronder de C-26 (de eerste versterker met een volledig glaspaneel), de C-20 en tweemaal C-8. Maar de 275 is ook gewoon aangestuurd met moderne transistor- en buizen voorversterkers. Denk even aan Octave, Spectral, Mark Levinson, Wa- tested music emotion 35 matched buizen nodig. Buizen die met betrekking tot specifi caties identiek zijn, kunnen echter geen kwaad. Let erop dat de uitgangen van de 275 fl oating zijn. Dus vrij van aarde. Wie de originele 275 met de diverse replica s vergelijkt zal nog wat verschillen bemerken. Belangrijkste is dat de XLR s, rca s en uitgangsstrippen goldplated zijn en dat de versterking iets hoger is in verband met de symmetrische ingangen. Dat is gedaan door de buisbezetting te wijzigen ten opzichte van het origineel. Elke gaat luisteren, zal tot de conclusie komen dat deze versterker enorm neutraal, zuiver en gedetailleerd klinkt en een fenomenaal laag neerzet. Veel beter dan vele transistor- en buizenversterkers die tussen 1950 en nu het levenslicht zagen. Do it in style De McIntosh 275 heeft twee regelbare ingangen, dus puristen kunnen direct een cd-speler aansluiten. Een cd-speler met regelbare uitgang is nog handiger, vac ed. Overigens zijn er maar heel weinig klassieke buizenvoorversterkers die nog een state-of-the-art prestatie neerzetten. Wie naar Leak, Quad, Dynaco, Marantz, McIntosh en Rogers luistert, zal misschien maar een enkel exemplaar van EICO, Harman of McIntosh gaan begeren. Wie denkt dat de 275 uitblinkt in een warm-, afgetopt- en eufonisch geluid komt bedrogen uit. Trouwens merkwaardig dat zulke kwalifi caties altijd gekoppeld worden aan buizenversterkers, NEXT

6 tested music emotion 36 Luidsprekers: Voorversterkers: Eindversterkers: Analoog: Digitaal: Racks: Kabels: terwijl er zo weinig van die versterkers bestaan die daadwerkelijk zo klinken. Heeft het grote publiek een associatie met de oude buizenradio, die minimaal twintig jaar continue speelde op dezelfde set buizen? Een van de weinige buizenversterkers die iets ronder en wellicht warmer klinkt is de Quad II. De McIntosh 275 klinkt gedetailleerd met een fi jnzinnig ontwikkelde microdetaillering en micro-dynamics. De klank is overwegend neutraal, het laag is fenomenaal goed en dynamisch kan de 275 fl ink meekomen. Het geheim van topprestaties zit vaak in de match met andere componenten. Veel buizen-eindversterkers kunnen enorm profi teren van de match met een goede solid state voorversterker. Vooral als de voorversterker dynamisch is en veel spanningen stroom kan leveren. De combinatie van een solid state eindversterker met buizen in de voorversterker kan ook werken. Alleen moet de voorversterker dan voldoende drive kunnen leveren, anders wordt het laag wat dunnetjes. De Dali Ikon6, Dynaudio, Leak Sandwich, NHT Spectral, McIntosh McIntosh MC275 Garrard 301/SME LUA Solidtech Radius ELCO, LAT, van Medevoort Zilver, Tasker, Analysis Plus Silver Oval & Golden Oval bekabeling is in zoverre belangrijk dat er door verkeerde capaciteiten en/of inductiviteiten geen roll off optreedt of andere problemen ontstaan. Dat is een kwestie van de eigenschappen van de versterkers en de kabels aan elkaar matchen. In ieder geval deed de 275 het erg goed in combinatie met een Spectral voorversterker. Conclusie Dat McIntosh een replica van de oorspronkelijke MC275 in de markt houdt is natuurlijk bewonderenswaardig. Het is interessant voor iedereen die in de jaren zestig heeft zitten pitten, the real thing gemist heeft en de enorme vraagprijzen voor originelen niet op wil of kan hoesten. Zo is een stuk belangrijke audiohistorie tóch beschikbaar voor de liefhebbers. Technisch gesproken is die 275 geenszins verouderd. De briljante ontwerpprincipes achter deze McIntosh producten, zijn vandaag de dag nog net zo actueel als in de jaren vijftig. Feitelijk koop je met de MC275 dus haast state-of-the-art buizentechniek. Voor de vraagprijs van 4000 euro koop je een moderne buizenversterker die een fi ks vermogen kan leveren. Gezien de serieuze concurrentie is dat helemaal geen slechte deal. Zo n 275 is ook een apparaat dat niet meer geregeerd wordt door de mode van de dag. Je kon er veertig jaar geleden mee voor de dag komen, vandaag kom je er mee weg en over twintig jaar is het nog steeds perfect. Zo n McIntosh is voor de eeuwigheid. Speelt over honderd jaar nog steeds, terwijl alle moderne, op IC s gebaseerde techniek, dan allang onbruikbaar geworden is. Verre generaties zullen dan trots mededelen dat ze nog steeds met de Mac van hun overgrootvader draaien. Die was, geloof ik, recensent of zoiets..., draaide nog platen... (gelach op de achtergrond). Maar vandaag de dag klinkt zo n MC275 geweldig en valt er in een goede set enorm veel muzikaal plezier te behalen. Zo n ding bewijst eigenlijk een klein beetje, dat er na vijftig jaar nog niet zo heel veel verbetert is op het gebied van versterkers. Wie vandaag de dag dus een goede buizenversterker zoekt, met een vermogen van twee keer 75Watt, doet met de MC275 een prima koop. Tekst en fotografie: Ruud Jonker PRIJS: MCINTOSH MC TRANSTEC, TEL: END