Jo Nijs. Centrale sensitisatiepijn in de klinische praktijk

Transcriptie

1 Jo Nijs Centrale sensitisatiepijn in de klinische praktijk

2 Jo Nijs Centrale sensitisatiepijn in de klinische praktijk Houten 2016

3 ISBN DOI / ISBN (ebook) 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet j het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. NUR 890 Basisontwerp omslag: Studio Bassa, Culemborg Automatische opmaak: Crest Premedia Solutions (P) Ltd., Pune, India Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus GA Houten

4 V Voorwoord In parallel with the rapid expansion of the scientific knowledge and understanding of pain processing mechanisms has been physiotherapy interest in these phenomena. It has almost been an epiphany for physiotherapists treating musculoskeletal pain conditions - that underlying pain processes could potentially explain the reason for poor health outcomes and lack of treatment response in a significant proportion of their patients, particularly those with an already chronic condition. But with increased knowledge comes the clinical physiotherapist s dilemma how can this new scientific understanding be translated into clinical practice? How should these factors be assessed and what are the implications for treatment change? Centrale sensitisatiepijn in de klinische praktijk authored by Prof Dr Jo Nijs provides a solution to this problem. The book commences with a chapter explaining the physiology of pain and chronic pain including central sensitization. Next the readers are informed about how clinicians can differentiate between a predominant nociceptive, neuropathic and central sensitization clinical pain presentation. These concepts are then expanded upon by demonstrating how this conceptualisation can be translated to clinical conditions including chronic low back pain and pain in cancer survivors. The book provides a case report, written in full, to illustrate the clinical reasoning process in a patient with chronic Whiplash Associated Disorder by outlining the patient s assessment and treatment taking the physiology of pain into account. The final part of the book focusses on treatment options for central sensitization pain. If you are a physiotherapist and you see patients with chronic musculoskeletal problems then this book is an invaluable resource to understand and incorporate up to date evidence based knowledge around pain processing into practice. If you teach at any level of a physiotherapy program, this book will allow you to facilitate the translation of scientific research to students new to concepts of clinical management. If you are a student it will help to demystify complex physiology into clinical interpretation.centrale sensitisatiepijn in de klinische praktijk captures the wisdom of Prof Dr Nijs extensive research in this area and its relevance to clinical physiotherapy practice. There is no doubt of the contribution it will make to clinical practice and it is hoped that an English version is on the way. Michele Sterling, BPhty, MPhty, Grad Dip Manip Physio, FACP, PhD Director, NHMRC Centre of Research Excellence in Road Traffic Injury Associate Director, Recover Injury Research Centre Professor, Menzies Health Institute, Queensland Griffith University,Parkland, Australia

5 VII Dankwoord De auteur dankt alle collega s van de Pain in Motion internationale onderzoeksgroep voor de inspirerende en plezierige samenwerking door de jaren heen. In het bijzonder dank aan Paul van Wilgen, Mira Meeus, Lennard Voogt, Kelly Ickmans, Anneleen Malfliet, Margot De Kooning, Sanneke Don, Amarins Wijma, Jacqui Clarck, Liesbeth Daenen, Enrique Lluch, Isabel Baert, Luc Vanderweeën, Kevin Kuppens, Marijke Leysen, Nathalie Roussel, Jessica Van Oosterwijck, Iris Coppieters en Jeroen Kregel. De ideeën en kennis weergegeven in dit boek zijn mede hun verdienste. De auteur raakte eind jaren negentig geïnspireerd voor de rol van het centrale zenuwstelsel bij aanhoudende pijnproblemen door Rob Oostendorp, Officer in de Orde van Oranje Nassau emeritus hoogleraar van de Radboud Universiteit Nijmegen en de Vrije Universiteit Brussel, en tevens erelid van de Pain in Motion groep. Op een moment dat er in de internationale literatuur nog nauwelijks klinische studies over centrale sensitisatie beschikbaar waren, legde Rob in zijn colleges manuele therapie al de link van de oorspronkelijke dierenstudies over centrale sensitisatie (Clifford Woolf et al.) naar patiëntenzorg. Daarnaast ontving de auteur voor zijn onderzoek naar centrale sensitisatiepijn bijzonder veel steun en inspiratie van zijn pijnpatiënten in het Universitair Ziekenhuis Brussel, alsook van vooraanstaande internationale pijnonderzoekers als Michele Sterling, Lorimer Moseley, Rob Smeets, Paul Hodges, Lieven Danneels, Barbara Cagnie, Mieke Dolphins, Adriaan Louw, Mari Lundberg, Romy Parker, Ivan Huijnen, Albère Köke, Hank Hallegraef, Stefaan Van Damme, Geert Crombez en Eva Kosek. Een bijzonder woord van dank gaat naar Wouter Hoelen, directeur van het opleidings- en behandelinstituut De Berekuyl (Nederland), voor het motiveren en inspireren van de auteur van dit boek om de moderne pijnneurowetenschappelijke inzichten ook in te zetten voor de oncologische patiënt inclusief kankeroverlevers.

6 IX Inhoud 1 Inleiding Wat is centrale sensitisatie en wat zijn de onderliggende mechanismen? Moderne pijnneurowetenschappen voor de klinische praktijk Inleiding Neurofysiologie van acute pijn: van weefselnociceptie tot de pijnmatrix Temporele summatie van pijn en wind-up Het brein moduleert pijn De pijnneuromatrix Centrale sensitisatie Rol van stress en stressresponssystemen in het lichaam van pijnpatiënten Conclusie Literatuur Klinische herkenning van centrale sensitisatiepijn en differentiaaldiagnostiek met neuropathische en nociceptieve pijn Noodzaak van goede diagnostiek met herkennen van klinische beelden gedomineerd door centrale sensitisatie Klinische werkmethode voor de differentiaaldiagnostiek tussen dominant nociceptieve, neuropathische en centrale sensitisatiepijn Bijkomende kenmerken van centrale sensitisatiepijn, niet noodzakelijk voor stellen van diagnose Lage rugpijn: differentiaaldiagnostiek tussen dominant neuropathische, nociceptieve en centrale sensitisatiepijn Pijn bij kanker en kankeroverlevers: nociceptieve, neuropathische of centrale sensitisatiepijn? Literatuur Klinisch redeneren bij pijnpatiënten: van diagnostiek tot behandeling aan de hand van een casus Inleiding Anamnese Vragenlijsten Klinisch onderzoek Behandeling Resultaat van de behandeling en conclusies Literatuur Behandeling van centrale sensitisatiepijn: bottom-up, top-down behandeling of beide? Inleiding De bottom-up behandeling: eliminatie van perifere nociceptieve bronnen De top-down behandeling: de clinicus als breintherapeut bij de behandeling van centrale sensitisatiepijn

7 X Inhoud 5.4 Een blik op de toekomst: combinatie van top-down en bottom-up behandeling? Behandeling van centrale sensitisatiepijn in een evidence-based medicine perspectief Conclusie Literatuur Bijlagen Toetsvragen