BCP Cameraman. Cameraman Beroepscompetentieprofiel

Transcriptie

1 BCP Cameraman Cameraman Beroepscompetentieprofiel

2 Inhoudsopgave Wat is een beroepscompetentieprofiel?... 3 Wat is de functie van een beroepscompetentieprofiel?... 3 Waarom een format beroepscompetentieprofiel?... 3 Indeling... 3 Colofon... 4 Brondocumenten Algemene informatie over het beroep Mogelijke functiebenamingen Beschrijving van het beroep Loopbaanperspectief Trends en innovaties Overzicht van kerntaken en werkprocessen in het beroep Beschrijving van de kerntaken Kerntaak 1 Bereidt de opnamen voor Kerntaak 2 Maakt opnamen en levert deze aan voor montage Kerntaak Competenties Portretten Cameraman Cameraman werkzaam voor eencamerawerk Cameraman werkzaam voor meercamerawerk Cameraman met aanvullende taken Er bestaat in het Nederlands een dilemma als het gaat over het gebruik van woorden die als mannelijk en vrouwelijk geïnterpreteerd kunnen worden. We zouden consequent kunnen werken met 'hij/zij' en 'zijn/haar', maar dat geeft een gedwongenheid die wij stilistisch niet verantwoord vinden. De personen die in dit stuk de handelingen verrichten of beschreven worden, kunnen in onze optiek net zo goed mannen zijn als vrouwen. BCP Cameraman

3 Wat is een beroepscompetentieprofiel? Voor u ligt een beroepscompetentieprofiel (BCP). Dit is een beschrijving van het beroep van een vakvolwassen beroepsbeoefenaar met drie tot vijf jaar ervaring. Het BCP beschrijft de werkzaamheden en competenties die nodig zijn om een bepaald beroep uit te oefenen. Drie begrippen staan centraal in het beroepscompetentieprofiel: kerntaken, opgesplitst in een aantal werkprocessen en de competenties die noodzakelijk zijn bij de uitvoering van de werkzaamheden. De inhoud van een beroepscompetentieprofiel moet herkenbaar zijn voor het bedrijfsleven. Daarom worden deze profielen opgesteld in opdracht van of in samenwerking met het georganiseerde bedrijfsleven. Het georganiseerde bedrijfsleven geeft het document een formele status door het te legitimeren. Wat is de functie van een beroepscompetentieprofiel? Een beroepscompetentieprofiel kan verschillende functies vervullen. Binnen een branche kan het een hulpmiddel zijn bij functiewaardering, het kan ook gebruikt worden voor verdere professionalisering van werknemers, voor de ontwikkeling van competentie-instrumenten en als voorlichtingsmateriaal. Daarnaast kan een beroepscompetentieprofiel dienen als input voor opleidingen in het middelbaar beroepsonderwijs. Het bedrijfsleven is immers afnemer van mbo-gediplomeerden, en is daarom in hoge mate richtinggevend voor de eisen die gesteld moeten worden aan deze gediplomeerden. De eisen hebben zowel betrekking op de aard en inhoud van de werkzaamheden als op de mate van bekwaamheid waarmee iemand handelt: zijn competenties. In het schema is deze laatste functie van het beroepscompetentieprofiel weergegeven: Bedrijfsleven Kenniscentra in samenwerking met onderwijs en bedrijfsleven Onderwijs Beroepscompetentieprofielen > Opleidingseisen in kwalificatiedossier > Concrete opleidingen en examens Conform de ketengedachte is het bedrijfsleven verantwoordelijk voor het ontwikkelen en onderhouden van beroepscompetentieprofielen. Kenniscentra ontwikkelen en onderhouden op basis van deze beroepscompetentieprofielen de opleidingseisen in de vorm van kwalificatiedossiers. Dit gebeurt in samenwerking met vertegenwoordigers van sociale partners en onderwijs. Het onderwijs ontwikkelt op basis van de kwalificatiedossiers concrete opleidingen en examens. Waarom een format beroepscompetentieprofiel? Uitgaande van het feit dat dit beroepscompetentieprofiel de basis vormt voor het eventueel ontwikkelen of aanpassen van een kwalificatiedossier, is het van belang dat het beroepscompetentieprofiel voldoet aan een aantal minimumeisen. Bij de ontwikkeling van kwalificatiedossiers is het verder van belang dat beroepen onderling vergeleken kunnen worden. Een bepaalde mate van uniformiteit is hierbij gewenst. Daarom is een format beroepscompetentieprofiel ontwikkeld. Indeling De informatie over het beroep is verdeeld over vier hoofdstukken. Het eerste hoofdstuk bevat algemene informatie over het beroep, loopbaanontwikkelingen en trends en innovaties. Het tweede hoofdstuk geeft een overzicht van de hoofdtaken en werkzaamheden van de beroepsbeoefenaar (kerntaken en werkprocessen). Een uitwerking van deze werkzaamheden en de daarbij behorende competenties komt in hoofdstuk 3 aan bod. In het vierde hoofdstuk worden de essentiële competenties vermeld inclusief een toelichting. In hoofdstuk 5 worden de portretten beschreven, een weergave van diverse functies waarin de beroepsbeoefenaar werkzaam kan zijn. BCP Cameraman 3

4 Colofon Ontwikkeld door GOC In opdracht van GOC Verantwoording Inhoudelijk gelegitimeerd door: Bestuur Stichting ABC Op: 11 oktober 2010 Bestuur AFN Op: 9 februari 2011 Vastgesteld door: Bestuur GOC Op: 29 maart Te: Veenendaal Brondocumenten - Verslag bezoek United Broadcast Hilversum Verslag bezoek RTL Facilities Hilversum Verslag bezoek XO Media Nijmegen Verslag bezoek Basement Productions Beesd Verslag bezoek KistFilm Amsterdam Verslag bezoek Jan Cammeraat & Co Toekomstvisie Media Waardeweb, TNO Markmonitor 2008, GOC, Schetsen van het beroep zijn mede gebaseerd op informatie van de NSC - Netherlands Society of Cinematographers ( - De gegevens over de arbeidsmarkt zijn gebaseerd op gesprekken met mensen uit de AV branche, aangevuld met gegevens uit bijeenkomsten en informatie van het immovator Crossmedia Network. BCP Cameraman 4

5 1 Algemene informatie over het beroep In dit hoofdstuk wordt het beroep nader omschreven. 1.1 Mogelijke functiebenamingen Voor het beroep worden de volgende namen gebruikt: cameraman/cameravrouw, director of photography, camera-operator; In de nieuwsgaring komt ook de term camjo voor (= camera-journalist, een cameraman, die verslaggever, cameraman, geluidsman en/of regisseur tegelijk is). 1.2 Beschrijving van het beroep Werkomgeving De cameraman werkt in de AV (audiovisuele) branche. Hij werkt voor omroepen of AV-productiebedrijven die ondermeer speelfilms, documentaires, nieuwsitems, televisieseries, reportages, bedrijfsfilms, promotiefilms, educatieve films, reclamespotjes maken. Bij omroepen kunnen cameramensen in dienst zijn, maar meestal werkt de cameraman hier als freelancer. Cameramensen werken verder vooral voor facilitaire bedrijven. In dat geval van kleinere AV bedrijven wordt het camerawerk vaak gecombineerd met andere typen AV werkzaamheden. De opnamen worden gemaakt in de studio, op een specifieke geplande locatie of ter plekke waar het nieuws is. Het maakt verschil of het gaat om geplande opnamen of om opnamen die geïmproviseerd moeten worden gemaakt omdat zich ter plekke situaties voordoen die nieuwswaarde hebben. Bij geplande opnamen kan het voorkomen dat opnamen veelvuldig moeten worden overgedaan. Dit geldt natuurlijk niet voor live-uitzendingen. Bij live-uitzendingen van grotere omvang is er sprake van meercameratechniek, bijvoorbeeld bij een voetbalwedstrijd. De regisseur bepaalt van welke camera de beelden worden uitgezonden. Typerende beroepshouding Een goede cameraman combineert technisch en artistiek vakmanschap met klantgerichtheid. Centrale vraag is wat de opdrachtgever wil communiceren, welk verhaal de opdrachtgever wil vertellen en hoe je dat als cameraman het beste kan weergeven. Als cameraman zoek je naar sterke, sprekende beelden. De cameraman denkt mee met de regisseur. Door te anticiperen op oorzaak en gevolg tijdens de opnamen biedt hij de regisseur journalistiek materiaal aan. Verder zijn sociaalcommunicatieve vaardigheden belangrijk. De cameraman werkt regelmatig in een team (de regisseur, de technici voor licht, beeld en geluid, vaak ook collega s BCP Cameraman 5

6 voor het camerawerk en de editor) Zo n team is soms dagenlang op elkaar aangewezen. Verder moet de cameraman goed om kunnen gaan met de situaties en de mensen die hij in beeld brengt. Dat kunnen leuke situaties zijn, maar ook lastige, trieste, gevaarlijke of vervelende. Als freelance cameraman heb je daarnaast een (extra) ondernemende en flexibele houding nodig. Je kunt niet altijd kieskeurig zijn in de opdrachten die je wel en niet aanneemt. Om financiële reden en/of om je netwerk in stand te houden is het niet aan te raden om regelmatig opdrachten te weigeren. Rol en verantwoordelijkheden De cameraman maakt de bedoeling van de regisseur/het script visueel. Het is primair zijn verantwoordelijkheid om dit vakkundig te doen, zowel in technisch als artistiek opzicht. Hij maakt beelden die emoties oproepen, sfeer creëren en informatie overdragen. De cameraman zorgt ervoor dat hij het beeldmateriaal aanlevert zoals de regisseur het voor ogen heeft. Dit luistert nauw. De regisseur is eindverantwoordelijk voor de productie. Met hem heeft de cameraman het meest te maken. De exacte rol en verantwoordelijkheid die de cameraman heeft, is afhankelijk van de speelruimte die de regisseur geeft en van het type opdracht. Bij de ene productie is veel eigen inbreng mogelijk, bij een andere productie moet het draaiboek strak worden gevolgd. Naarmate de cameraman meer ervaring heeft opgedaan, is hij vaak beter in staat om ook binnen strakke grenzen mogelijkheden te creëren voor een eigen invulling. Wanneer de cameraman zich bij de totstandkoming van een productie met meer zaken bezighoudt dan puur met het camerawerk, kan hij een sterker stempel drukken op de totale productie. In dat geval zijn verantwoordelijkheid en het afbreukrisico hoger dan bij strak afgebakende cameraopdrachten, waar de regisseur de volledige verantwoordelijkheid draagt. Er wordt voor snelle nieuwsgaring bij reportages steeds vaker gebruik gemaakt van Camjo s: cameramensen, die verslaggever, cameraman, geluidsman tegelijk zijn. Door de digitalisering van apparatuur en het kleinere formaat is dat technisch mogelijk. De Camjo regisseert bovendien zelf zijn onderwerp. Hij is daarbij niet alleen operationeel verantwoordelijk, maar ook verantwoordelijk voor de techniek en inhoud. Als freelancer heeft de cameraman daarnaast de verantwoordelijkheid voor de continuïteit van zijn bedrijf. Complexiteit De complexiteit van het beroep van cameraman wordt bepaald door de combinatie van techniek en artisticiteit (gevoel voor compositie, licht en dergelijke) die hij moet bezitten. Techniek is de basis die de cameraman moet beheersen om vakwerk te kunnen leveren. De cameraman heeft kennis van de lens of lenzen van de camera, van de BCP Cameraman 6

7 bedieningssoftware en van de digitale en technische behuizing van de camera. Al deze kennis is nodig om tot een goede bediening van de camera te komen. De cameraman heeft kennis van lichtgebruik. Hij kent de belichtingsfuncties op zijn camera en heeft daarnaast een stevige basiskennis van belichting in het algemeen. De cameraman heeft bij voorkeur ook basiskennis m.b.t. montage. In sommige gevallen (vooral bij snelle nieuwsgaring) fungeert hij zelf ook als editor. Als hij niet zelf monteert, dan vergemakkelijkt enige kennis van montage nog altijd de samenwerking met de editor. Daarnaast moet hij oog hebben voor het weergeven van de juiste sfeer. Het verhaal moet overkomen zoals het bedoeld is. Licht is daarbij heel bepalend voor de opnamen. Met licht en lenzen creëer je een bepaalde sfeer. Verder moet de cameraman gevoel voor compositie hebben: hij moet in plaatjes kunnen denken en deze plaatjes weten te realiseren. Met behulp van technieken voor cameravoering zoals kadrering, focus en belichting streeft de cameraman naar een optimale beeldkwaliteit. Ook moet hij in onverwachte situaties kunnen opereren. Denk hierbij aan veranderende weersomstandigheden, mensen die anders reageren dan bedoeld en haperende techniek. Eenvoudige technische storingen moet hij zelf kunnen oplossen. De cameraman moet in allerlei onvoorziene gevallen snel de situatie doorzien en passend handelen. De cameraman werkt vaak onder tijdsdruk. Het maken van opnamen, ook in goed geplande, voorspelbare situaties, is een dure aangelegenheid, omdat je vaak met een team en dure apparatuur werkt. De cameraman moet inzicht hebben in het totale productieproces, om zijn eigen taken binnen het geheel optimaal uit te kunnen voeren. Wettelijke beroepsvereisten Branche vereisten Nederlands en (moderne) vreemde talen Niet van toepassing. Niet van toepassing. Voor de cameraman is overleg met de regisseur en - waar van toepassing - de art director van cruciaal belang. In het overleg moet duidelijk worden welke beelden nodig zijn om het verhaal te kunnen vertellen: beelden die door de editor gemonteerd worden. Het is van belang dat de cameraman het draaiboek kan lezen en interpreteren. Meestal gaat het daarbij om taalvaardigheden in het Nederlands, tenzij sprake is van een internationale productie. De voertaal is dan Engels. Lezen komt ook voor als de cameraman vaktechnische zaken moet opzoeken op internet of in een handleiding. Het gaat hierbij om Nederlands en Engels. Schrijven is met name aan de orde als de cameraman s verstuurt, bijvoorbeeld om met de regisseur zaken af te stemmen. Dit gaat in het Nederlands, maar bij internationale producties in het Engels. BCP Cameraman 7

8 Op locatie in het buitenland wordt meestal Engels gesproken. Rekenen/ wiskunde De meeste rekenvaardigheden die de cameraman nodig heeft, komen voort uit het feit dat hij freelancer is. Eigenlijk is het vooral belangrijk om een goede boekhouder te hebben en te kunnen volgen wat deze doet. De administratie bijhouden is in het algemeen gevoelsmatig een bijzaak voor de cameraman. Zijn passie gaat vooral uit naar het camerawerk. 1.3 Loopbaanperspectief De cameraman kan zowel in de diepte als in de breedte groeien. Sommige cameramensen worden nog beter in hun vak, zij groeien in zowel artistiek opzicht als in beheersing van de techniek. Anderen kiezen voor de breedte. Zij pakken na verloop van tijd ook werkzaamheden van aanpalende disciplines op. Het gaat dan bijvoorbeeld om beeldtechniek, editing, scenarioschrijven of regie. BCP Cameraman 8

9 1.4 Trends en innovaties Hieronder worden relevante ontwikkelingen voor het beroep beschreven. Trends en innovaties geven aan in hoeverre het beroep nog kan veranderen onder invloed van vernieuwingen. Het gaat hierbij om ontwikkelingen op de arbeidsmarkt, ontwikkelingen in wetgeving en overheidsregulering en ontwikkelingen in de beroepsuitoefening zelf (b.v. technologische veranderingen of marktontwikkelingen in de sector). Arbeidsmarkt Om flexibel mensen in te kunnen zetten neemt men steeds minder mensen in vaste dienst maar maakt men gebruik van medewerkers in tijdelijk dienstverband, freelancers of technici via gespecialiseerde uitzendbureaus. De beroepen uit de AV-branche zijn geen beschermde beroepen. In populaire takken zoals reportage- en portretfotografie, televisie en omroepen heerst een sterke concurrentie. De (freelance) cameraman is sterk afhankelijk van een goed netwerk. De cameraman moet vaak van onderaf beginnen en alle opdrachten aannemen die hij kan krijgen. Het is heel belangrijk om meters te maken in het vak. Zo ontwikkelt hij zijn eigen stijl (kaders, lensgebruik, licht/schaduw, ritme en camerabeweging) én bouwt hij een netwerk op. De marges van AV-producties zijn klein. Dit biedt kansen voor cameramensen met minder ervaring, want die zijn meestal goedkoper voor opdrachtgevers. Tegelijk vormt het een bedreiging voor ervaren, duurdere cameramensen (die vaak werk van hogere kwaliteit leveren). Door de kleine marges komt de kwaliteit van de AV-producties onder druk te staan. In de AV-wereld zijn veel overnames en fusies van facilitaire bedrijven en post- productiebedrijven met buitenlandse partners. De apparatuur die men in binnenland en buitenland gebruikt is veelal gelijk. Door internationale fusies wordt de markt voor de cameraman daarom groter. De opkomst van bewegend beeld via internet, narrowcasting en dergelijke is maar beperkt van invloed op de werkuitvoering van de cameraman. Het is in wezen hetzelfde werk (hoogstens met wat kleine accentverschillen) voor een ander medium. Het zijn wel extra afzetkanalen, dus het aantal potentiële opdrachten neemt toe. Wetgeving en regelgeving Illegaal kopiëren gebeurt op grote schaal, zowel in de muziek- als filmbranche. Strakkere wet- en regelgeving wordt echter niet gezien als de ultieme oplossing. Er wordt eerder gekeken naar andere terugverdienmodellen. BCP Cameraman 9

10 Ontwikkelingen in de beroepsuitoefening De essentie van het beroep van cameraman blijft hetzelfde: een goed verhaal vertellen in beelden. De technieken/tools veranderen wel. Er komen steeds nieuwe mogelijkheden bij. Bestaande tools worden steeds gebruiksvriendelijker. De nieuwe ontwikkelingen gaan hard en de cameraman moet die bijhouden. Denk bijvoorbeeld aan filmen voor internet: dat vraagt technisch een iets andere aanpak (lichter en rustiger filmen i.v.m. andere snelheid van beeldverversing dan bij tv). HD brengt weer andere technieken met zich mee. Vooral het focussen van de lens luistert veel nauwer. Ook de samenhang met licht en belichting is groter. Door digitalisering worden steeds meer technische functies geïntegreerd en wordt het camerawerk zelf minder complex. Geïntegreerde systemen bieden een veel groter scala aan mogelijkheden en het kennen en onderhouden ervan wordt juist steeds complexer. BCP Cameraman 10

11 2 Overzicht van kerntaken en werkprocessen in het beroep In dit hoofdstuk wordt een overzicht gegeven van de kerntaken en werkprocessen kenmerkend voor het beroep. Een kerntaak is een kenmerkende taak binnen de beroepsuitoefening. Het betreft een substantieel deel van de beroepsuitoefening naar omvang, tijdsbeslag, frequentie en/of belang. Een werkproces is een afgebakend onderdeel van een kerntaak. Het werkproces kent een begin en een eind, heeft een resultaat en wordt kenmerkend herkend in de beroepspraktijk. De werkprocessen worden in handelingen beschreven opdat duidelijk is wat de beroepsbeoefening inhoudt. Cameraman Kerntaak Werkproces Kerntaak 1 Bereidt de opnamen voor 1.1 Leest en interpreteert het concept of scenario 1.2 Stelt een cameraplan op en bespreekt het met de regisseur 1.3 Plant de werkzaamheden voor de opname 1.4 Houdt apparatuur operationeel 1.5 Regelt gebruiksrechten rond de productie 1.6 Ontwikkelt eigen professionaliteit Kerntaak 2 Maakt opnamen en levert deze aan voor montage 2.1 Selecteert en vervoert de benodigde materialen en apparatuur 2.2 Verzorgt de opbouw, installatie en afbouw van de materialen en apparatuur 2.3 Stemt lichttechniek af (Alleen bij werken in ENG en EFP) Stemt geluidstechniek af (Alleen bij werken in ENG en EFP) 2.5 Maakt opnamen die voldoen aan alle gestelde eisen 2.6 Handelt storingen af 2.7 Levert de opnamen aan voor montage (Alleen bij werken in ENG en EFP) Kerntaak 3 Werkt als zelfstandige 3.1 Werkt aan naamsbekendheid 3.2 Bouwt netwerk van relaties op 3.3 Verwerft opdrachten en sluit contracten af 3.4 Regelt financieel-administratieve zaken 1 ENG = Electronic News Gathering; EFP = Electronic Field production BCP Cameraman 11

12 3 Beschrijving van de kerntaken In dit hoofdstuk zijn de verschillende kerntaken in dit beroepscompetentieprofiel beschreven. Daarbij worden de werkprocessen benoemd en resultaten die een werkproces moet opleveren 3.1 Kerntaak 1 Bereidt de opnamen voor Werkprocessen bij kerntaak Leest en interpreteert het concept of scenario Leest het concept of het scenario dat het verhaal van de opdrachtgever vertelt. Leeft zich in de boodschap/sfeer van het verhaal in. Bedenkt hoe hij de boodschap/sfeer artistiek en technisch kan realiseren. Overlegt met de regisseur. Zoekt inhoudelijke achtergronden bij het weer te geven verhaal 2. De cameraman heeft een beeld van wat de opdrachtgever over wil brengen. De cameraman heeft een voorstel hoe hij dit kan realiseren. 1.2 Stelt een cameraplan op en bespreekt het met de regisseur Bepaalt globaal welke technieken toegepast kunnen worden. Kiest apparatuur. Maakt werktekeningen, werkplanning en een draaiboek voor de camera. Overlegt over de te maken opnamen, luistert naar de ideeën van de regisseur. Stelt technische en artistieke mogelijkheden voor, geeft zijn eigen ideeën. Geeft voor- en nadelen aan van de verschillende mogelijkheden. Beantwoordt vragen van de regisseur. Vertaalt de wensen van de opdrachtgever of regisseur in een cameraplan. De cameraman heeft zijn eigen ideeën gegeven en kent de ideeën van de regisseur. Er is overeenstemming over de aanpak. De afgesproken aanpak is vastgelegd in een cameraplan. 1.3 Plant de werkzaamheden voor de opname Voert ter plekke een locatieonderzoek uit aan de hand van een checklist. Maakt een situatieschets. Past het cameraplan aan de locatie aan. Kiest de te gebruiken (rand)apparatuur. Geeft aan wanneer hij wat van anderen nodig heeft. Overlegt bij ingrijpende keuzes of afwijkingen met de regisseur of opdrachtgever. Zorgt ervoor dat alle apparatuur en technische hulpmiddelen beschikbaar zijn. De cameraman is op de hoogte van achtergronden van het verhaal. Hij heeft de beschikking over de juiste techniek als hij gaat filmen. Het is duidelijk hoe de opnamelocatie moet worden ingericht. De cameraman heeft zijn werkzaamheden op professionele wijze georganiseerd. 2 Als de situatie dat toelaat, bij live uitzendingen is dit bijvoorbeeld niet van toepassing. BCP Cameraman 12

13 1.4 Houdt apparatuur operationeel Maakt een laadplan voor efficiënt en veilig vervoer van apparatuur. (Niet bij meercamerawerk) Behandelt apparatuur bij het vervoeren, installeren en opruimen op de voorgeschreven wijze. Controleert regelmatig de werking van eigen apparatuur. Beoordeelt het functioneren van aangeleverde / gehuurde apparatuur. Verzorgt de apparatuur (kopjes schoonmaken, lenzen reinigen). (Niet bij meercamerawerk) Besteedt onderhoud en reparaties tijdig uit. Onderhoud aan apparatuur wordt systematisch en zorgvuldig uitgevoerd. De apparatuur wordt op de voorgeschreven wijze behandeld. De apparatuur is goed onderhouden en gebruiksklaar. (Bij facilitaire bedrijven is hier een aparte afdeling voor). 1.5 Regelt gebruiksrechten rond de productie Signaleert rond een productie zaken die juridisch gezien geregeld moeten worden, zoals copyrights, auteursrechten, licenties en aansprakelijkheid. Regelt met belanghebbenden de gebruiksrechten, toestemming en aansprakelijkheid. Sluit contracten af met belanghebbenden. Archiveert na opdrachten het beeldmateriaal waarvan hij zelf de rechten heeft. De gebruiksrechten rond de productie zijn vastgelegd. Materiaal waarvan de rechten bij de eigen onderneming liggen, zijn gearchiveerd en terug te vinden voor hergebruik. 1.6 Ontwikkelt eigen professionaliteit Evalueert zijn eigen functioneren Vraagt feedback aan de opdrachtgevers Bezoekt vakbeurzen, trainingen, cursussen of seminars Leest vakliteratuur en handleiding, volgt relevante websites Blijft experimenteren/test en beoordeelt nieuwe technieken, methoden en middelen Interessant blijven voor opdrachtgevers Toelichting kerntaak 1: Goede afstemming en samenwerking met de regisseur is voor de cameraman - zeker als hij als freelancer werkt - van groot belang voor zijn netwerk. De AV wereld is klein. Je moet het als freelancer vooral hebben van de persoonlijke contacten. BCP Cameraman 13

14 3.2 Kerntaak 2 Maakt opnamen en levert deze aan voor montage Werkprocessen bij kerntaak Selecteert en vervoert de benodigde materialen en apparatuur Bepaalt welke materialen en apparatuur nodig zijn voor de opdracht. Bestelt de benodigde materialen en apparatuur. Vervoert de materialen en apparatuur naar de productielocatie. (Alleen bij ENG teams). Brengt de materialen op locatie op de juiste tijd naar de juiste plek voor de opbouw. De benodigde materialen en apparatuur zijn tijdig op de goede plek. 2.2 Verzorgt de opbouw, installatie en afbouw van de materialen en apparatuur Bouwt de materialen en apparatuur op volgens het cameraplan. Legt de bekabeling aan en sluit deze aan op de apparatuur. Neemt maatregelen om schade aan en diefstal van apparatuur te voorkomen. Installeert de nodige hard- en software. (Niet bij meercamera, wel voor ZZP ers). Controleert de werking en regelt de apparatuur in. Anticipeert op veelvoorkomende technische problemen. Demonteert de opgestelde apparatuur en materialen na de opnames. De opnamen zijn cameratechnisch goed voorbereid. Schade en diefstal van de apparatuur wordt zo goed mogelijk tegengegaan. 2.3 Stemt lichttechniek af (Bij ENG en EFP maar niet bij meercamera) Beoordeelt de lichtomstandigheden. Gaat na wat nodig is voor goede belichting. Overlegt met de lichttechnicus over optimale belichting. Installeert bij kleine producties zelf lichtapparatuur. Bepaalt soort, opstelling en filtering van de lenzen en lampen. Past belichtingstechnieken toe. Zorgt voor oplossingen bij moeilijke lichtomstandigheden. De lichttechniek is optimaal voorbereid voor het maken van de opnamen. 2.4 Stemt geluidstechniek af (Bij ENG en EFP maar niet bij meercamera) Werkt nauw samen met ENG geluidstechnicus Beoordeelt de omstandigheden m.b.t. de geluidsopnamen. Gaat na wat nodig is voor goede geluidsweergave. Overlegt met de geluidstechnicus hoe het geluid optimaal kan worden weergegeven en opgenomen. Installeert bij kleine producties zelf geluidsapparatuur. Zorgt voor oplossingen bij moeilijke geluidsomstandigheden. De geluidstechniek is optimaal voorbereid voor het maken van de opnamen. BCP Cameraman 14

15 2.5 Maakt opnamen die voldoen aan alle gestelde eisen Bedient de apparatuur,volgt daarbij shotlist, draaiboek en regieaanwijzingen. Kiest de kadrering, de focus en de belichting van het onderwerp Houdt bij de compositie rekening met licht-, beeld-, en geluidsaspecten en editing. Wisselt tussentijds informatie uit en werkt goed samen met de betrokkenen. Blijft in stressvolle situaties rustig en doeltreffend werken. Weet snel het vertrouwen te winnen van mensen / acteurs die hij in beeld brengt. Kiest een benadering die past bij de situatie die hij in beeld brengt. Bewaart de balans tussen eigen stijl/inbreng en eigenheid van het verhaal van de opdrachtgever. Bedenkt oplossingen in onvoorziene situaties, improviseert. Houdt zich aan de afgesproken inzet, overlegt bij dreigende overschrijding direct met de opdrachtgever/regisseur. Verantwoordt de bestede tijd en de inzet van middelen. Toetst of de kwaliteit van de opnames voldoet aan de gestelde normen. De cameraman heeft voldaan aan de opdracht. De cameraman heeft het maximale uit de opnamemogelijkheden gehaald. De cameraman is op professionele wijze met het budget omgegaan. Levert kwaliteit, zowel technisch als artistiek. 2.6 Handelt storingen af Stelt de diagnose van (eenvoudige) storingen. Zoekt systematisch naar oorzaken en oplossingen. Blijft kalm, effectief en veilig presteren. Schakelt zo nodig anderen in om het probleem op te lossen. Geeft een heldere beschrijving van het probleem aan derden. Storingen worden goed en snel opgelost. De opnamen verlopen met zo min mogelijk oponthoud. 2.7 Levert de opnamen aan voor montage (Alleen bij ENG en EFP) Stemt af hoe opnames aangeleverd worden (formaat, drager, gecomprimeerd of niet). Verzamelt de opnames die gemonteerd gaan worden. Zet deze opnames over op beeld- of geluidsdragers die het monteren mogelijk maken. Levert het materiaal tijdig aan bij de editor. Levert het materiaal aan volgens de vereiste technische specificaties. De opnamen zijn aan de editor opgeleverd conform technische eisen. Toelichting kerntaak 2: Het budget bepaalt in sterke mate de mogelijkheden voor opnamen. Creativiteit van de cameraman is een vereiste om een optimaal resultaat te halen binnen het budget. Er is een spanningsveld tussen creativiteit en de dwingende realiteit van alledag. De cameraman is iemand die kan anticiperen, stressbestendig is en overzicht heeft. Bij documentaires en films moet de cameraman snel een goede verstandhouding en vertrouwen weten op te bouwen met de mensen /acteurs, die in beeld worden gebracht. Als dat niet lukt, blijft er vaak een belemmering bestaan en de kijker merkt bijvoorbeeld afstandelijkheid direct op. Een goede verstandhouding is essentieel voor de kwaliteit van BCP Cameraman 15

16 het eindproduct. Afhankelijk van de omvang van de productie kan de cameraman ook verantwoordelijk zijn voor licht en/of geluid. Dat betekent dat hij ook van deze disciplines basiskennis moet hebben. 3.3 Kerntaak 3 Werkprocessen bij kerntaak 3 Werkt als zelfstandige 3.1 Werkt aan naamsbekendheid Kiest en hanteert consequent eigen (huis)stijl/imago/specialiteit. Presenteert zich op professionele wijze via websites, portfolio s, demo s of exposities. Regelt promotiematerialen. Een promotie/presentatie waaruit duidelijk blijkt wie de beroepsbeoefenaar is en wat hij kan betekenen voor een opdrachtgever. 3.2 Bouwt netwerk van relaties op Volgt ontwikkelingen in de markt en communiceert daarover met mensen in zijn omgeving. Ontwikkelt en onderhoudt netwerk van (potentiële) opdrachtgevers/ samenwerkingspartners. Vormt of sluit zich aan bij netwerken en participeert hierin (ook uitzendbureaus). Een vruchtbaar netwerk dat voldoende werk oplevert. 3.3 Verwerft opdrachten en sluit contracten af Gebruikt zijn netwerk om afspraken voor acquisitiegesprekken te maken. Stemt taal en benaderingswijze op de gesprekspartner af. Achterhaalt de behoefte van de klant en denkt mee met de klant. Stelt vast of wat de klant wil aansluit bij de eigen stijl/imago/specialiteit als zzp-er. Berekent de kostprijs. Stelt realistische en marktconforme offertes en calculaties op. Onderhandelt met de opdrachtgever over contractvoorwaarden. Voldoende solide opdrachten voor de continuïteit van het bedrijf. 3.4 Regelt financieel-administratieve zaken Zorgt voor een efficiënte en accurate administratie en boekhouding (waaronder bijhouden van uren, kosten, opstellen en verzenden van nota s, controleren en verwerken van facturen, opstellen jaarrekening). Zorgt voor een efficiënte inkoop en beheer van materialen. Draagt zorg voor de verplichte en relevante verzekeringen. Voldoet op tijd aan fiscale verplichtingen (aanvragen VAR, BTW administratie, aangifte inkomstenbelasting en dergelijke). Past overheidsregels toe met betrekking tot het milieu, de veiligheid, gezondheid en het welzijn van de mens en zijn omgeving (Arbo). BCP Cameraman 16

17 Helder gestructureerde financiële administratie en realisatie van zijn werkzaamheden met positief saldo. Toelichting kerntaak3: Als freelancer moet de cameraman zorgen dat hij voldoende werk heeft. Als hij goed is en een uitgebreid netwerk heeft, wordt hij veel gevraagd en kan hij soms bepaalde klussen weigeren. In economisch mindere tijden en om zijn netwerk in stand te houden, moet hij soms ook genoegen nemen met minder interessante klussen. De cameraman heeft vooral passie voor het artistieke en technische deel van zijn beroep. Als ondernemer is hij zelf verantwoordelijk voor de boekhouding, maar hij besteedt dit vaak uit aan een goede boekhouder zodra hij daarvoor de middelen heeft. BCP Cameraman 17

18 4. Competenties In dit hoofdstuk worden de competenties beschreven die nodig zijn om het beroep goed uit te kunnen oefenen. Competenties 1. Gedrevenheid en ambitie tonen 2. Vakdeskundigheid toepassen 3. Samenwerken en overleggen 4. Met druk en tegenslag omgaan 5. Op de behoeften en verwachtingen van de klant richten 6. Ethisch en integer handelen Toelichting Vraag aan een willekeurig beroepsbeoefenaar in dit vakgebied naar wat hem/haar drijft en hij antwoordt 'passie'. Er moeten soms lange dagen worden gemaakt en het werk wordt niet altijd goed betaald, dus hij moet wel passie hebben om door te gaan en zichzelf verder te ontwikkelen. Het gaat hierbij om technische vaardigheden en artistiek inzicht. De juiste mix tussen artisticiteit en techniek bepaalt de kwaliteit van het verhaal dat de cameraman in beelden vertelt. De cameraman moet de techniek feilloos beheren. Bij artisticiteit speelt handigheid om het verhaal zo pakkend mogelijk in beeld te brengen een rol, maar het gaat toch vooral om een manier van kijken en vastleggen. Het gaat erom steeds weer mooie shots te vinden. Het technisch en artistiek vakmanschap en de balans daarin bepaalt de kwaliteit van het werk van de cameraman. De cameraman moet samenwerken in het team dat de productie realiseert. Het product moet op tijd gerealiseerd zijn en iedereen heeft bij de totstandkoming een rol in het geheel. Denk hierbij aan de technici van geluid en licht, of andere cameramensen bij meercamerawerk. Overleg met de regisseur is van belang om het verhaal goed te kunnen vertellen (juiste intentie, boodschap en sfeer). Vaak zijn de beschikbare tijd en het budget voor een productie krap. De cameraman werkt hierdoor regelmatig onder druk. Voor de productie als geheel geldt een deadline. Binnen het team dat de productie realiseert is bovendien sprake van een keten van onderlinge afhankelijkheid. Wanneer de cameraman zijn taken niet volgens afspraak weet uit te voeren(ook bij tegenslag), veroorzaakt hij een probleem voor degene die na hem in de keten komt (de editor) en brengt hij indirect de voortgang van de productie in gevaar. De opdrachtgever wil een verhaal vertellen en de cameraman vertaalt dat verhaal in beelden. De cameraman ontwikkelt gaandeweg een eigen stijl en geeft daarmee het verhaal van de opdrachtgever toegevoegde waarde. Maar zijn stempel mag niet té zwaar zijn. Wat hij maakt moet het verhaal van de opdrachtgever blijven. De cameraman moet zorgvuldig zijn in de manier waarop hij mensen en situaties in beeld brengt. Hij heeft te maken met allerlei situaties en zijn aanpak moet daarbij passen. Hij moet zijn aanpak doelmatig kunnen veranderen bij bijvoorbeeld ontroerende momenten, sensationeel nieuws, gewelddadige rellen, politiek gevoelige situaties, enzovoort. Hij brengt mensen en situaties in beeld, op zo n manier dat BCP Cameraman 18

19 het interessant is voor de kijker, terwijl hij tegelijkertijd respect voor de betrokken toont en de waarheid geen geweld aandoet. BCP Cameraman 19

20 5. Portretten Cameraman In dit hoofdstuk worden verschillende functies geschetst waar de beroepsbeoefenaar werkzaam is. Voor alle cameramensen geldt: filmen kan (bijna) iedereen. De kunst is om met sprekende shots een goed verhaal te vertellen. 5.1 Cameraman werkzaam voor eencamerawerk De freelance cameraman heeft vaak gaandeweg zijn eigen stijl ontwikkeld. Hij komt via zijn contacten en op basis van zijn portfolio aan werk. Het zijn vooral producenten en omroepen die deze cameraman inhuren. De cameraman is bekend in het AV wereldje en daardoor wordt hij gevraagd door producers die graag met hem willen werken. De markt voor het werk van de cameraman was oorspronkelijk vooral film en TV, maar is een stuk groter geworden met de komst van narrowcasting en streaming op internet. Deze cameraman heeft zijn eigen spullen, niet alleen een goede camera - die tegenwoordig een stuk goedkoper is dan vroeger - maar vaak ook een basisset lampen en toebehoren. De cameraman heeft vaak een voorkeur om met bepaalde geluidsmensen te werken. Geluid is een vak apart. Het moet klikken met de geluidsman. Ook het licht is van groot belang. De cameraman werkt samen met lichttechnici bij grotere producties. Bij kleinere doet hij het licht zelf. De cameraman doet voor elke film of documentaire research. Bij het maken van een documentaire is het belangrijk dat de cameraman zich sociaal opstelt. Hij heeft gevoel voor wat er gebeurt en hij weet de juiste toon te kiezen. Bij de productie van een speelfilm heeft hij te maken met een heel circus om zich heen. Het is voor de cameraman belangrijk om in dat geheel goed te functioneren. Naast de camerawerkzaamheden runt de cameraman als freelancer zijn eigen bedrijf. Zijn passie heeft echter vooral betrekking op de techniek en de creativiteit van het vak. Hij kiest er vaak voor, om taken die samenhangen met de bedrijfsadministratie uit te besteden. 5.2 Cameraman werkzaam voor meercamerawerk Bij meercamerawerk maakt de cameraman onderdeel uit van een team van meerdere cameramensen. Het kan gaan om studioproducties, of er wordt op locatie gewerkt met een techniekwagen of op de motor. Bij studiowerk is de cameraman meestal in vaste dienst. Het komt ook voor dat de meercameraman wordt ingehuurd door omroepen of producenten. In het algemeen is bij meercamerawerk de eigen verantwoordelijkheid meer gebonden aan het teamresultaat dan bij ééncamerawerk. Elke cameraman krijgt bij een meercameraproductie een specifieke opdracht, bijvoorbeeld om het publiek in beeld te nemen. Het is dan zijn taak om de meest sprekende plaatjes te vinden. De regisseur kiest uit alle beelden die worden aangeboden, wat er daadwerkelijk wordt uitgezonden. Ook bij meercamerawerk bestaan specialismen, bijvoorbeeld voor voetbal of een andere sport. De cameraman moet kunnen anticiperen op het spelverloop en de spelers en andere belangrijke mensen kennen, zodat hij die in beeld neemt. Bij concerten of theatervoorstellingen moet de cameraman bijvoorbeeld aanvoelen wanneer het orkest, de band of de acteurs iets bijzonders gaan doen. De sociale vaardigheden van de cameraman zijn bij meercamerawerk extra belangrijk. Hij werkt met een vast team onder grote tijdsdruk in de studio. Of hij is tijden op pad met een ploeg BCP Cameraman 20

21 collega s. Dan moet hij ervoor zorgen dat hij met de collega s de sfeer goed houdt, zodat ze samen voor het beste resultaat gaan. 5.3 Cameraman met aanvullende taken In de snelle nieuwsgaring wordt regelmatig gewerkt met een multifunctionele cameraman: deze verenigt de rol van verslaggever, cameraman, geluidsman en/of editor in één persoon. Deze wordt ook wel Camjo genoemd (camera-journalist). Snelheid is bij nieuwsgaring van groter belang dan perfecte kwaliteit. Ook in MKB 3 mediabedrijven is deze cameraman te vinden. Men werkt voor grote en middelgrote bedrijven, voor NGO's 4 en voor de overheid. Het bedrijf maakt bijvoorbeeld commercials, documentaires, bedrijfsfilms en tv-programma s en verzorgt registraties van evenementen. De cameraman is meestal in dienst bij het mediabedrijf, maar men huurt ook wel freelancers in. De cameraman die hier werkt, heeft bredere taken dan alleen het maken van opnamen. Soms is hij scenarioschrijver, hij kan regisseur zijn en hij kan ook de montage verzorgen. Er wordt zowel op locatie gewerkt als in de studio. 3 MKB: midden- en kleinbedrijf 4 NGO: niet-gouvernementele organisatie (niet-overheidsorganisatie, wel gericht op maatschappelijke issues) BCP Cameraman 21