Voor ieder kind een (t)huis. Het recht op onderdak voor illegale kinderen in Nederland

Transcriptie

1 Voor ieder kind een (t)huis Het recht op onderdak voor illegale kinderen in Nederland

2 Recht op een (t)huis De brochure Recht op een (t)huis is geschreven ter illustratie van de klacht die Defence for Children International, mede namens Unicef Nederland, het Landelijk Ongedocumenteerden Steunpunt en het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten heeft ingediend bij het Europees Comité voor Sociale Rechten. De klacht betoogt dat Nederland het Europees Sociaal Handvest schendt door kinderen zonder rechtmatig verblijf uit te sluiten van de toegang tot bijstand of opvang waardoor ze uiteindelijk op straat belanden. Alle documenten over de procedure zijn te vinden op de website van het Comité voor Sociale Rechten: Complaints/Complaints_en.asp Het betreft klacht 47/2008. Speciale dank Speciale dank aan Kamil, Hevien, Arif, Nini en Safarova die zo dapper waren om voor deze brochure uit te leggen hoe erg het is dat je als kind in Nederland op straat kan komen te staan. Dank voor jullie vertrouwen en fantastische medewerking! Organisaties De onderhavige klacht is ingediend met steun van het Proefprocessenfonds van Defence for Children dat gefinancierd wordt door Stichting Kinderpostzegels Nederland.

3 inhoudsopgave Kinderen aan het woord 10 Kamil Gescheiden van mijn moeder omdat we geen thuis hadden 17 Arif en Nigar Zonder ouders ondergedoken in een caravan Hevien We werden keer op keer op straat gezet in Ter Apel 22 Safarova Overleven tussen drugsverslaafden in de Pauluskerk 26 Ondersteunende bijdragen 2 Voorwoord Prof. Mr. Jaap E. Doek 31 Pim Fischer Ieder kind heeft recht op een dak boven zijn hoofd 4 Alle kansen voor alle kinderen, alle kinderen onder dak Inleiding Op straat zetten van kinderen tast hun menselijke waardigheid aan Goos Cardol Recht op huisvesting Margrite Kalverboer Een gebrek aan continuïteit en stabiliteit 35 Unicef Nederland Ieder kind recht op onderdak 36 Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten Recht op onderdak in wetgeving en beleid 37 Stichting Landelijk Ongedocumenteerden Steunpunt Onderdak voor alle kinderen 38 Manon Pluymen Grenzen aan uitsluiting van illegale kinderen 39 Colofon 40 ilegaalkind.nl RECHT OP ONDERDAK 1

4 Voorwoord 2 RECHT OP ONDERDAK

5 Voorwoord Alle kansen voor alle kinderen, alle kinderen onder dak Prof. mr. Jaap E. Doek A lle kansen voor alle kinderen. Dat is het motto van de minister voor Jeugd en Gezin, Rouvoet. Een prachtig motto dat naadloos aansluit bij het Internationaal Verdrag voor de Rechten van het Kind (IVRK). Daarin staat, vrij vertaald, dat alle rechten in gelijke mate voor alle kinderen gelden, ongeacht hun status, zoals die over het verblijf. Of, om het directer te formuleren: illegale kinderen hebben evenzeer als elk ander kind recht op onderdak. Ik moet eerlijk bekennen dat het me verbaasde gevraagd te worden om een voorwoord te schrijven voor een brochure over het recht op onderdak in Nederland. In de acht jaren ( ) dat ik lid was van het VN-Comité inzake de Rechten van het Kind, waarvan de laatste zes als voorzitter, heb ik me vaak moeten buigen over het recht op onderdak voor kinderen. We hadden het dan bijvoorbeeld over Ecuador (2005), de Filippijnen (2005), Mauritius (2006), Jemen (2005) of Brazilië (2004): landen die moeite hebben om al hun inwoners van onderdak te voorzien. Ik hoop niet dat Nederland aan dit rijtje toegevoegd moet worden. De advocaten Pim Fischer en Neal Blomjous, de wetenschapper Joris Sprakel en de organisaties Unicef Nederland, het Landelijk Ongedocumenteerden Steunpunt, het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten en Defence for Children International Nederland hebben in hun klacht bij het Europees Comité voor Sociale Rechten overtuigend uiteengezet dat het naar de straat verwijzen van deze kinderen niet alleen een ernstige schending is van het IVRK (onder meer artikel 27), maar ook dat in een rijk land als Nederland de beschikbare middelen (artikel 4 IVRK) ruimschoots voorhanden zijn om hen van passende huisvesting te voorzien. Het Comité voor Sociale Rechten heeft eerder naar het IVRK verwezen voor de interpretatie van de rechten uit het Europees Sociaal Handvest. Derhalve heb ik er alle vertrouwen in dat de beslissing van dit Comité over de klacht zal bijdragen aan een verdere erkenning van kinderenrechten - ook van illegale kinderen - in de Europese mensenrechtelijke context. De verhalen van de kinderen in deze brochure geven een verontrustend en ook beschamend beeld van het gebrek aan erkenning van de rechten van illegale kinderen in ons land. Zo werd ik getroffen door het verhaal van Kamil die geholpen werd binnen het raamwerk van de kinderbescherming. Door hem en zijn broertje te scheiden van hun moeder werd er een oplossing gevonden voor het onderdakprobleem van de kinderen. Ouders van kinderen scheiden op puur materiële gronden is echter een even ernstige schending van kinderrechten als het op straat zetten van gezinnen met kinderen. Ik hoop dat de Nederlandse overheid, de minister voor Jeugd en Gezin voorop, er alles aan doet om te verzekeren dat in overeenstemming met artikel 2 IVRK alle kinderen in Nederland, zonder uitzondering, onder dak zijn. Prof. mr. Jaap E. Doek, Emeritus hoogleraar Jeugdrecht en voormalig voorzitter van het VN-Comité inzake de Rechten van het Kind. RECHT OP ONDERDAK 3

6 Inleiding Klacht bij Europees Comité voor Sociale Rechten Op straat zetten van kinderen tast hun menselijke waardigheid aan Als gezinnen in Nederland niet in Nederland mogen zijn, hebben zij vaak ook geen onderdak. Er is geen uitkering om zelf een woning te betalen en er is geen opvang. Dat betekent dat kinderen op straat belanden. Het Europees Comité voor Sociale Rechten kijkt naar deze kinderrechtenschending. H oe gaat dat dan, op straat gezet worden?, vroeg Defence for Children aan een kind. Het kind was uit een asielzoekerscentrum gezet. Nou, dan stoppen ze al je spullen in een plastic tas, of je doet dat zelf. En als je dan hier de slagboom hebt, het kind gebaart in een grote streep van links naar rechts, en je staat eerst aan deze kant, dan zetten ze je tas aan de andere kant en dan moet je daar bij gaan staan. Dan ben je op straat gezet. In Nederland komt het niet vaak voor dat illegale kinderen langdurig op straat moeten slapen. Dat komt in de eerste plaats omdat er tientallen particuliere initiatieven zijn om mensen toch aan onderdak te helpen via noodopvangadressen. Toch is het aantal plaatsen zeer gelimiteerd en hanteren veel noodopvangorganisaties het criterium dat er zicht op rechtmatig verblijf moet zijn. Er blijven daarmee gezinnen over die het niet lukt om een slaapplaats te vinden vanwege hun verblijfsstatus. Kinderen hebben recht op een toereikende levensstandaard, zo is het geformuleerd in artikel 27 van het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK). Die levensstandaard moet toereikend zijn voor de lichamelijke, geestelijke, intellectuele, zedelijke en maatschappelijke ontwikkeling van het kind (lid 1). Het zijn de ouders van het kind die, binnen de grenzen van hun mogelijkheden, de primaire verantwoordelijkheid hebben om voor deze levensstandaard te zorgen (lid 2). Als dat niet lukt, moeten de Staten, binnen de grenzen van hun mogelijkheden, de ouders hierin bijstaan zodat het kind in ieder geval eten en kleren heeft. En een dak boven zijn hoofd (lid 3). Kinderrechten horen bij elkaar Zoals voor alle artikelen in het Kinderrechtenverdrag geldt, moet zo n concreet recht, als het recht op onderdak altijd op de eerste plaats in samenhang worden bezien met de vier basisbeginselen van het verdrag: het belang 4 RECHT OP ONDERDAK

7 Inleiding van het kind vormt een primaire overweging bij beslissingen die hem aangaan (artikel 3); het kind moet zijn mening kunnen geven over zo n beslissing en aan die mening moet ook waarde worden gehecht (artikel 12), het kind heeft recht op ontwikkeling (artikel 6) en alle rechten gelden voor alle kinderen: het non-discriminatiebeginsel (artikel 2). Het VN-Comité voor de Rechten van het Kind heeft al vaak duidelijk gemaakt dat het niet uitmaakt voor de werking van het Kinderrechtenverdrag of een kind wel of geen verblijfsstatus heeft. In artikel 2 IVRK staat namelijk dat er niet gediscrimineerd mag worden op grond van een omstandigheid van de ouder. Bij de totstandkoming van het verdrag is uitdrukkelijk aan de orde geweest of illegale kinderen ook onder het verdrag zouden vallen en de onderhandelaars zijn overeengekomen dat het verdrag geldt voor alle kinderen die onder de rechtsmacht van een land vallen. 1 Het Je staat eerst aan deze kant, dan zetten ze je tas aan de andere kant. Kinderrechtenverdrag heeft voor alle kinderen in Nederland dezelfde betekenis. Het Kinderrechtenverdrag is een holistisch verdrag, wat onder meer betekent dat alle rechten in onderlinge samenhang bezien moeten worden. Het recht op onderdak is daarvan een duidelijk voorbeeld. De verhalen van de kinderen en jongeren in deze brochure illustreren dat onmiskenbaar. Terwijl de geïnterviewden vertellen over hun problemen met het vinden van een dak boven hun hoofd is ook helder dat zij problemen ondervinden om hun recht op onderwijs te realiseren (artikel 28 IVRK), evenals hun recht op de best mogelijke gezondheid (artikel 24 IVRK), hun recht om bij hun ouders te leven (artikel 9 IVRK) en hun recht op privacy (artikel 16 IVRK). Bijstand voor net niet illegale kinderen Voor kinderen zonder rechtmatig verblijf in Nederland, vaak kortweg aangeduid als illegaal, is het buitengewoon moeilijk om het recht op onderdak te realiseren. Ondanks het baanbrekende arrest van de Centrale Raad van Beroep van 24 januari dat bekend werd onder de kop bijstand voor illegale kinderen - blijft het voor kinderen die geen rechtmatig verblijf hebben onmogelijk om aanspraak te maken op een dak boven hun hoofd. Evenmin krijgen ze geld om zelf voor onderdak te zorgen. 2 De Centrale Raad van Beroep (CRvB) oordeelde in de uitspraak van 24 januari 2006 dat de gemeente Zaanstad twee in Nederland geboren Ghanese kinderen van twaalf en drie jaar bijstand moest geven, omdat hun ouders hen niet kunnen voorzien van een toereikende levensstandaard (art. 27 lid 3 IVRK). Op 8 augustus 2005 had de voorzieningenrechter dit verzoek al toegewezen. In de bodemprocedure bevestigde de CRvB deze uitspraak en zette het koppelingsbeginsel terzijde. Het koppelingsbeginsel verwijst naar de Koppelingswet waarin staat dat mensen zonder rechtmatig verblijf uitgesloten zijn van alle sociale voorzieningen met uitzondering van onderwijs voor kinderen tot achttien jaar, rechtsbijstand en medisch noodzakelijke zorg. De CRvB hechtte daarbij wel doorslaggevend belang aan het feit dat de ouders in afwachting van een beslissing op een herhaalde asielaanvraag rechtmatig in Nederland verbleven: Hoewel de Nederlandse staat deze kinderen niet tot zijn grondgebied heeft toegelaten heeft hij welbewust aanvaard dat zij gedurende een zekere tijd in Nederland verblijven. De CRvB overweegt daarbij dat de kinderen zelf geen invloed kunnen uitoefenen op de keuze van hun ouders om in Nederland te verblijven en erkent de zorgplicht van de staat in dit geval. De CRvB kent eveneens betekenis toe aan artikel 2 IVRK en neemt de beslissing tegen de achtergrond van de artikelen 2, 3 en 27 IVRK. 3 De Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State vindt dat kinderen van ouders zonder rechtmatig verblijf geen recht hebben op een dak boven hun hoofd als hun ouders niet hun best doen om het land te verlaten. 4 1 S. Detrick. A Commentary on the United Nations Convention on the Rights of the Child Den Haag: Kluwer, p G. Cardol & C. van Os, illegale kinderen ook beter beschermd? In: M. Bruning & J. Kok, Herziening kinderbeschermingsmaatregelen. Commentaren op het voorontwerp van wet. FJR-congresbundel Kluwer: Deventer. 3 CRvB 24 januari 2006, LJN AV0197, Voorzieningenrechter CRvB 8 augustus 2005, LJN AU Zie bijvoorbeeld: Het beroep van de vreemdelingen op artikel 2, eerste lid IVRK faalt omdat het in deze bepaling neergelegde discriminatieverbod er niet aan in de weg staat dat binnen één juridische categorie de groep van kinderen die rechtmatig in Nederland verblijven doch niet zijn toegelaten op zakelijke en redelijke gronden onderscheid wordt gemaakt tussen kinderen van ouders die aan hun meewerkplicht voldoen en kinderen van ouders, zoals de vreemdelingen, die daaraan niet voldoen. ABRvS 15 februari 2007, r.o , LJN AZ9524, Jv 2006/144, m. nt. Goos Cardol. RECHT OP ONDERDAK 5

8 Inleiding Het scheiden van gezinnen om onderdak voor kinderen te regelen Als gezinnen op straat moeten bivakkeren, kan de Raad voor de Kinderbescherming als uiterste maatregel ingrijpen en besluiten om het kind uit huis te plaatsen. Dat betekent dat het kind van zijn ouder gescheiden wordt. Daar waar andere ouders hun kinderen mishandelen, verwaarlozen of anderszins in hun ontwikkeling bedreigen voordat ze met een dergelijke uithuisplaatsing geconfronteerd worden, kan het illegale ouders dus gebeuren dat hun kinderen worden weggehaald ondanks dat ze een positieve en gezonde opvoedingsrelatie hebben. Dit overkwam Kamil, die zijn verhaal in deze brochure vertelt. Vier jaar lang verbleven hij en zijn broertje in een instelling voor jeugdzorg terwijl hun moeder elders bivakkeerde. Vier jaar lang bepaalden kinderrechters en voogden dat het in het belang van deze kinderen was om niet samen met hun moeder te leven, vanwege het feit dat er geen onderdak voorhanden was. Het is opmerkelijk dat deze hoeders van kinderbelangen op materiële gronden tot een uithuisplaatsing besloten, alsof het wel of niet verschaffen van onderdak niet een politieke keuze is maar een onbetwistbaar feit. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft in een zaak tegen Oostenrijk al eens geoordeeld dat het in een dergelijke situatie aan de overheid is om naar opvang te zoeken omdat het scheiden van moeder en kind een zware maatregel is die niet in verhouding staat tot het probleem van onderdak. Het recht op gezinsleven, zoals beschermd wordt door artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, was geschonden. Zie kader. Europees Hof: recht op gezinsleven telt zwaarder Een dag nadat de Servische moeder Zlatica Moser in Oostenrijk was bevallen van haar zoon Luca, namen de Oostenrijkse autoriteiten van de kinderbescherming ( Ambt für Jugend und Familie ) haar zoon mee. Zlatica Moser was illegaal, had geen geschikte woning en niet genoeg inkomsten om goed voor haar kind te kunnen zorgen, zo vonden de jeugdbeschermers. Het kind werd onder voogdij en in een pleeggezin geplaatst. Moeder en kind klagen bij het Europese Hof voor de Rechten van de Mens over een schending van artikel 8 EVRM, het recht op gezinsleven. Het Hof erkent dat landen een grote beleidsvrijheid hebben in het beoordelen of het nodig is een kind bij zijn ouders weg te halen. Ze moeten daarin aan het Hof de noodzaak wel goed duidelijk kunnen maken en duidelijk aangeven welke alternatieven betracht zijn: Thus, the Court recognises that the authorities enjoy a wide margin of appreciation in assessing the necessity of taking a child into care, the Court must still be satisfied in the particular case that there existed circumstances justifying the removal of the child, and it is for the respondent State to establish that a careful assessment of the impact of the proposed care measure on the parents and the child, as well as of the possible alternatives to taking the child into public care was carried out prior to the implementation of such a measure. Het Hof oordeelt dat de autoriteiten geen enkele moeite hebben gedaan om te onderzoeken hoe moeder en kind bij elkaar hadden kunnen blijven, zoals de plaatsing in een opvangcentrum voor moeder en kind. Het onder voogdij plaatsen van Luca en het weghalen van het kind bij de moeder vormde een schending van artikel 8 EVRM. Bron: EHRM 21 September 2006 nr /02 (Moser v. Austria). 6 RECHT OP ONDERDAK

9 Inleiding De klacht over het recht op onderdak Ook in het Europees Sociaal Handvest (ESH) is het recht op onderdak opgenomen, in de herziene versie van dit verdrag (artikel 31 ESH). Zie kader. Klagen bij het Europees Comité voor Sociale Rechten Het Europees Sociaal Handvest (ESH) is een verdrag van de Raad van Europa over sociale en economische rechten en trad op 26 februari 1965 in werking. In een aanvullend protocol is geregeld dat bepaalde organisaties een collectief klachtrecht hebben bij het Comité voor Sociale Rechten, dat toeziet op de implementatie van het verdrag. Naast internationale organisaties van werkgevers en werknemers, beschikken organisaties die een raadgevende status bij de Raad van Europa bezitten, over dit klachtrecht. Defence for Children heeft deze consultatieve status. De klachten mogen gaan over wetgeving of praktijken die maken dat de verdragsstaat het ESH niet of niet goed naleeft. Het Comité buigt zich niet over schendingen van het recht bij individuen. Wel kan een klacht gericht zijn op de situatie van een bepaalde groep mensen omdat die bijvoorbeeld een aparte positie innemen in de wet- of regelgeving. Dit laatste is het geval bij kinderen zonder verblijfsstatus; zij worden immers uitgesloten van sociale voorzieningen en daarmee van de toegang tot onderdak. 5 Sinds het Klachtprotocol in 1998 in werking trad zijn er 51 collectieve klachten ingediend 6. Alle klachten zijn te vinden op de site van het Comité voor Sociale rechten. 7 De klacht van Defence for Children, ondersteund door Unicef, LOS en NJCM is klachtnummer 47. Samen met de advocaten Pim Fischer en Neal Blomjous en wetenschapper Joris Sprakel heeft Defence for Children een klacht ingediend bij het Europees Comité voor Sociale Rechten. De klacht is mede ondersteund door Unicef Nederland, het Landelijk Ongedocumenteerden Steunpunt (LOS) en het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten (NJCM). Deze organisaties bepleiten dat Nederland het Europees Sociaal Handvest schendt door illegale kinderen geen onderdak te verschaffen of geld om dat zelf te betalen in de vorm van een bijstandsuitkering, zoals dat wel gebeurt voor kinderen van ouders in een verblijfsprocedure. Op 4 februari 2008 is de klacht geregistreerd bij het Comité. De klacht gaat in de kern over het recht op huisvesting voor kinderen die niet legaal in Nederland verblijven. De volgende artikelen uit het ESH zijn daarbij betrokken: Artikel 11. Een ieder heeft het recht om gebruik te maken van alle voorzieningen welke hem in staat stellen in een zo goed mogelijke gezondheid te verkeren. Artikel 13. Een ieder die onvoldoende middelen van bestaan heeft, heeft recht op sociale en geneeskundige bijstand. Artikel 16. Het gezin als fundamentele maatschappelijke eenheid heeft recht op een voor zijn volledige ontplooiing doelmatige sociale, wettelijke en economische bescherming. Artikel 17. Kinderen en jeugdige personen hebben recht op een passende sociale, wettelijke en economische bescherming. Artikel 30. Een ieder heeft recht op bescherming tegen armoede en sociale uitsluiting. 5 J. van der Velde, De Collectieve klachtenprocedure onder het Europees Sociaal Handvest, in NJCM-Bulletin, jrg. 31 (2006), nr 3. 6 Tot 14 september rights/esc/4_collective_complaints/. Artikel 31. Een ieder heeft recht op huisvesting. Artikel E. Non-discriminatie. RECHT OP ONDERDAK 7

10 Inleiding 8 Zie noot 7 klachtnummer 14 Het genot van de in dit Handvest neergelegde rechten moet worden verzekerd zonder enig onderscheid op welke grond dan ook, zoals ras, kleur, geslacht, taal, godsdienst, politieke of andere overtuiging, nationale herkomst of sociale afkomst, gezondheid, het behoren tot een nationale minderheid, geboorte of andere status. Menselijke waardigheid In de appendix van het ESH is vastgelegd dat de rechten uit het ESH in beginsel niet van toepassing zijn voor mensen die illegaal in het land verblijven. In een andere klacht heeft het Comité voor Sociale Rechten echter bepaald dat het uitsluiten van illegalen hun menselijke waardigheid niet mag aantasten en dat bepaalde basisrechten aan niemand mogen worden onthouden. In die klacht verwees het Comité ook uitdrukkelijk naar het IVRK als bron van inspiratie voor de invulling van zulke basis- rechten. De klacht, gericht tegen Frankrijk, ging over het recht op medische zorg voor illegalen. Het Comité bepaalde dat het onthouden van medische zorg aan illegalen hun menselijke waardigheid aantast. 8 Met de onderhavige klacht sturen de betrokken organisaties en advocaten aan op een soortgelijke uitspraak over het recht op onderdak voor illegale kinderen. Op 23 september 2008 heeft het Comité voor Sociale Rechten de klacht ontvankelijk verklaard. Naar verwachting zal het ongeveer een of twee jaar duren voordat de klacht inhoudelijk behandeld wordt. Dat biedt Defence for Children, Unicef Nederland, LOS en het NJCM de tijd om er bij de overheid op aan te dringen de klacht, net zoals het Comité doet, serieus te nemen en ervoor te zorgen dat op de dag van de uitspraak voor elk kind en zijn ouders in Nederland onderdak als vanzelfsprekend is geregeld. Daar waar andere ouders hun kinderen mishandelen, verwaarlozen of anderszins in hun ontwikkeling bedreigen voordat ze met een dergelijke uithuisplaatsing geconfronteerd worden, kan het illegale ouders dus gebeuren dat hun kinderen worden weggehaald ondanks dat ze een positieve en gezonde opvoedingsrelatie hebben. 8 RECHT OP ONDERDAK

11 Kamil, Arif en Nigar, Hevien, Safarova kinderen aan het woord

12 Kamil Gescheiden van mijn moeder omdat wij geen huis hadden Kamil (17 jaar) voelt zich Nederlander. Zijn ouders komen uit China maar Kamil is geboren in Turkije. Op zijn negende verjaardag vertrok hij met zijn vader, moeder en broertje vanuit Turkije naar Nederland. Kamil vertelt over alle 29 plaatsen waar hij heeft geslapen en hoe hij gescheiden werd van zijn moeder. Slaapplaats 1: de flat in Turkije We woonden in een flat. We hadden een heel groot balkon, dat ging om het hele huis heen. Onder het huis was een garage. We hadden veel contact met de buren. Ik ging ook naar school. Slaapplaats 2: aanmeldcentrum Zevenaar In Nederland ging we naar de politie en toen moesten we naar Zevenaar. Het leek een gevangenis. Je kan er ook niet uit. We moesten in een grote hal slapen. Ik sliep bij mijn vader, mijn broertje sliep bij mijn moeder. Ik weet nog dat ik me machteloos voelde. Ik was voor het eerst in het buitenland, je weet niet wat je moet doen. De bewakers waren streng. Na twee of drie dagen gingen we naar opvangcentrum Zwolle. Het duurt altijd even voordat ze een bus vol hebben, ze gaan niet met een halfvolle bus rijden. Slaapplaats 3: Opvang- en onderzoekscentrum Zwolle In Zwolle zaten we met z n vieren op één kamer. Mijn vader, mijn moeder, mijn broertje en ik. De wc s, de douches, alles was daar heel erg vies, je wou er eigenlijk niet in. Ik ging daar naar school, dat was buiten het opvang- en onderzoekscentrum. We gingen dan in een Amerikaanse bus. Ik heb toen heel snel Nederlands geleerd. Mijn moeder ging ook naar school. Ik vond het geen probleem om de kamer met mijn ouders en broertje te delen. Je bent toch familie! Dat is gewoon heel normaal. Ik 10

13 Kamil denk dat we een paar maanden in Zwolle zijn gebleven. Toen zijn we naar asielzoekerscentrum Doorn gegaan. Slaapplaats 4: asielzoekerscentrum Doorn In Doorn hadden we best een groot huis. We moesten dat delen met een ander gezin. Dat was moeilijk. Er was altijd wat aan de hand, ze deden heel raar. Steeds als we ruzie hadden, viel de moeder van die andere kinderen flauw. Ik had een eigen slaapkamer samen met mijn broertje. We gingen op het asielzoekerscentrum naar school. Met mijn ouders ging het steeds slechter. Ze hadden heel vaak ruzie. Dat hadden ze in Turkije ook al. Ik ben met geweld opgegroeid. Ik zit vol littekens. Ik begon zelf ook steeds vaker geweld te gebruiken. Dan werd er met stokken geslagen. Slaapplaats 5: asielzoekerscentrum Leersum Mijn vader bleef in Doorn. We zijn naar Leersum gegaan. Daar zijn we gebleven tot we uitgeprocedeerd waren. We woonden in een flat en hadden twee kamers. Ik vond het vervelend dat ik elke dag te laat op school kwam omdat de 11

14 Kamil bus niet op tijd reed. Ik mocht van mijn moeder zorgden dat mijn moeder niet op straat hoefde niet met de fiets, dat vond ze gevaarlijk. Ze te slapen, kregen ook zo n boete. was bang dat mijn vader weer ergens zou staan. Maar door die bus wist iedereen dat ik niet in een gewoon huis woonde. Ik wou nooit zeggen waarom ik te laat was. Verblijfplaats 6: op straat Toen we uitgeprocedeerd waren stonden we op straat. Dat gaat zo: ze pakken al je spullen en dan zetten ze die precies over de streep waar het asielzoekerscentrum begint. Aan de { } We waren erg onzeker. Je weet nooit wanneer je weer op straat staat. Alles is tijdelijk. Ik voel dat nu nog steeds, ook al weet ik best dat ik nu vanavond een bed heb om in te slapen. andere kant van de slagboom sta je dan. Bij ons ging het heel raar. Mijn broertje en ik Slaapplaats 7: boven de garage waren op kamp met andere asielzoekerskinderen. We kwamen bij een schoolvriendin van mij terecht. Zij woonde met een gewoon gezin in een gewoon huis. Ze hadden een garage en daarboven hadden ze een ruimte gebouwd. Volgens mij kregen die mensen daarvoor geld van de kerk. Ik vond het moeilijk om bij iemand van school te zijn. Het was echt moeilijk om mensen te vertrouwen. Ze was wel heel aardig. Ze nam ons ook mee naar andere vrienden enzo. Na een tijdje ging het beter. Maar we waren daar maar heel kort, een paar weken. Toen moesten we weer afscheid nemen. Ik mis nu nooit meer iemand. Heel vaak heb je even contact en dan moet je weer weg. De eerste keer doet het pijn, daarna niet meer. Ik zit nu op een leefgroep waar ik ook binnenkort weg moet. Daar zeggen ze ook: Je zult ons wel gaan missen. Maar dat denk ik niet. Als ik wegga laat ik alles achter. Weg is weg. Toen we naar huis gingen, kwam een vrijwilliger speciaal naar ons toe en zei: Ik moet jullie iets vertellen. Jullie gaan ergens anders heen. Ik voelde dat er iets mis was en vroeg waar we zouden slapen. Dat regelt de kerk, zei hij. In die kerk was ook mijn moeder. Mijn moeder had dus alleen op straat gestaan toen wij op kamp waren. Eerst was ze nog met een scooterhelm op geloof ik door een andere bewoner van het asielzoekerscentrum naar binnen gesmokkeld. Daar heeft ze nog even geslapen. Ze is toen verraden. Mensen die onderdak geven op het asielzoekerscentrum aan andere mensen krijgen een boete. Dus die mensen die ervoor Slaapplaats 8: noodopvang IJsselstein De noodopvang was eigenlijk het mooiste huis. Het leek wel een hotel. We mochten daar gratis slapen. De kamer was heel erg netjes. Ik denk dat we wel anderhalve maand zijn gebleven. Die mensen zochten dan daar naar een andere oplossing. We hebben daar veel spelletjes gedaan. Het was er leuk. Op een dag zei iemand dat er opvang in Leersum was gevonden. We gingen in een busje en werden bij iemand voor de deur gezet. Het busje reed weg. De familie waar we aanbelden, zei dat ze ons niet konden helpen. Ze deden de deur dicht. Verblijfplaats 9: op de stoep voor school 12

15 Kamil Toen zijn we naar mijn oude school gelopen. Dat was ook vlak bij de kerk. We hebben in de kerk gekeken maar er was helemaal niemand. Toen zijn we weer op de stoep gaan zitten. Na een lange tijd zagen een paar mensen uit het asielzoekerscentrum Leersum ons. Zij hadden gelukkig een telefoon. We mochten iemand bellen. Mijn moeder heeft een kennis gebeld. Die is ons komen ophalen met een busje. De volgende dag bracht hij ons weer naar de kerk. Daar zagen we de vrouw van het huis waar we boven de garage hadden geslapen. Ze nam ons mee. Ze kende wel mensen die ons zouden willen helpen. Die mensen zijn uiteindelijk mijn Ik vind het heel vreemd dat mensen dat kunnen doen: iemand zomaar op straat zetten zonder dat je weet waar die persoon heen moet. Ik snap wel dat het gewoon hun werk is, maar ik zou dat nooit, echt nooit, kunnen doen. Volgens mij kun je dat alleen als je geen hart hebt. pleegouders geworden. In de auto begonnen die mensen meteen over terugkeer te praten. Mijn moeder wilde daar niet over praten. Ze zei dat ze ons maar in het park af moesten zetten, dat we daar ook best konden slapen. Verblijfplaats 10: in het park We hebben de hele dag in het park gezeten. Dat was heel belachelijk want we hadden natuurlijk heel veel tassen. Dan kijkt iedereen naar je: Wat doen die lui daar? Het was zomer. Overdag was het geen probleem. Maar toen het avond werd, donker en koud, begon het moeilijk te worden. Via iemand anders hebben we toen toch Slaapplaats 11: een veilig gezin In het gezin hebben we een paar weken gezeten, misschien twee maanden. De gesprekken over terugkeer kwamen steeds terug. Dat was moeilijk. Die pleegouders vonden het allemaal heel zielig voor ons. Mijn moeder was nooit tevreden, ze wou ook nooit ergens aan mee werken. Ze pakte steeds haar koffers toen we daar waren, maar ze ging nooit weg. Slaapplaats 12: voorbereiding vertrek Uiteindelijk kreeg mijn moeder contact met een arts ergens in de buurt. Zij wilde ons wel helpen. We hebben een paar dagen bij haar geslapen. { } { } Ik mis nu nooit meer iemand. Heel vaak heb je even contact en dan moet je weer weg. De eerste keer doet het pijn, daarna niet meer. Slaapplaats 13: smokkelwaar in de auto Daarna zijn we in een auto naar Zweden gesmokkeld. We hebben helemaal van niemand afscheid genomen in Nederland. Alles ging heel snel. In Zweden zijn we naar de politie gegaan. Ze wisten meteen dat we uit Nederland kwamen. Slaapplaats 14: een villa in Zweden We werden helemaal naar het noorden van Zweden gebracht. Het was bijna de Noordpool. Je kon zowat de ijsberen zien lopen. Toen moesten we weer weg. We kregen een ticket naar Nederland. Slaapplaats 15: Ter Apel Op Schiphol begon het hele gedoe met de vingerafdrukken opnieuw. We kregen een treinticket voor Ter Apel. Daar gingen we weer, met al die tassen. Ter Apel is verschrikkelijk. Iedereen doet er heel onaardig. Ik vind dat ze daar onfatsoenlijk met mensen omgaan. In Ter Apel is er weer wat met onze procedure gebeurd, ik weet niet wat maar na twee of drie dagen gingen we naar een opvang- en onderzoekscentrum in Muiden, ergens in de buurt van Amsterdam. weer die pleegouders gebeld. Gelukkig kwamen ze ons halen. Slaapplaats 16: de hal Het opvangcentrum leek een soort grote hal of een tent. Maar in sommige tenten hadden ze toch weer kamers gemaakt. We sliepen met heel 13