Tweede kwartaal Conjunctuurenquête Nederland. Nederland totaal

Transcriptie

1 Tweede kwartaal 2013 Conjunctuurenquête Nederland

2 Conjunctuurenquête Nederland Kwartaalblik Slechte cijfers, maar einde recessie in zicht? Cyprus en kou. Die woorden domineerden het eerste kwartaal van 2013 in Europa. Het eiland in de Middellandse Zee moest gered worden met een noodlening. Het koude weer had invloed op bestedingen in Nederland. In het eerste kwartaal sneuvelde een aantal economische records. In negatieve zin. Toch is er enige aanleiding voor een heel voorzichtig optimisme. Recessie houdt aan In de eerste drie maanden van 2013 kromp de Nederlandse economie voor het derde kwartaal op rij. Vergeleken met een jaar eerder bedroeg de krimp 1,7 procent. Wat dit concreet betekent, bleek onder meer uit de werkgelegenheid. Eind maart waren er bijna honderdduizend banen minder dan eind maart De werkloosheid bereikte een recordhoogte van 8,1 procent: Nederlanders zaten zonder werk. Opvallend is dat de werkloosheid niet alleen veroorzaakt wordt door een afnemende vraag naar arbeidskrachten. Ook komen er meer mensen op de arbeidsmarkt: jongeren, immigranten, vrouwen en ouderen. Klein lichtpuntje was dat de krimp van de Nederlandse economie afneemt. Zet deze trend zich door dan mogen we in het tweede kwartaal weer een lichte groei verwachten. Positief was ook dat de consumentenuitgaven voor het eerst in twee jaar groeiden. Dat kwam omdat in de koude winter 12 procent meer gas werd gestookt. Wel werden opnieuw minder duurzame goederen gekocht, zoals auto s, kledingstukken en meubelen. De consument blijft zeer voorzichtig. Ondernemers realistisch De ondernemers die meededen aan de COEN-meting bevestigden het sombere beeld. Over omzet, productie, orderpositie en economisch klimaat waren zij negatiever gestemd dan in voorgaande maanden. Per saldo 42 procent van de ondernemers zei een jaar geleden geen belemmeringen te ondervinden. Nu is dat 35 procent. De winstgevendheid blijft een probleem, maar ondernemers zijn daarover iets minder negatief geworden. Ten opzichte van het vierde kwartaal van 2012 is nu per saldo 19 procent negatief over de winstgevendheid (was 25 procent). Dit kan duiden op een toenemend vertrouwen. Deze uitkomst is in lijn met het International Business Report (IBR) van advieskantoor Grant Thornton, waarin Nederland voor het eerst in anderhalf jaar weer een positieve score behaalde op de wereldwijde optimisme/pessimisme-balans. Dat bedrijven het zwaar hebben, bleek ook uit het aantal faillissementen. De Kamer van Koophandel mat het hoogste aantal ooit sinds het begin van de meting. Dit duidt erop dat de crisis zich op een dieptepunt bevindt. Exportmotor hapert Het negatieve sentiment leidde ertoe dat investeringen laag bleven en bedrijven minder voorraden aanlegden. Ook de consumptie door de overheid kromp, zoals ze dat de laatste drie jaar doen. De overheidsuitgaven aan de zorg stegen nog wel. De export groeide met 2,3 procent ten opzichte van een jaar eerder. Maar de buitenlandse vraag naar Nederlandse producten nam met 0,3 procent af, vooral de vraag naar metaal en transportmiddelen. Dat is niet gunstig, want van de wederuitvoer (die groeide in het eerste kwartaal met 4,4 procent) moet de BV Nederland het niet hebben. Al met al was het exportbeeld minder gunstig dan in het vierde kwartaal van Als export de motor is van de Nederlandse economie, dan mogen we constateren dat die motor hapert. Dat vonden ook de ondernemers in de COENmeting. Zij waren minder optimistisch over de export dan een paar maanden geleden. Bouw en detailhandel Uit de COEN-meting blijkt dat een gebrek aan vraag het grootste probleem is in de bouwsector. In het eerste kwartaal lag de bouwproductie bijna 12 procent lager dan een jaar eerder. Er werden 30 procent minder woningen verkocht dan een jaar eerder en de huizenprijs lag 5,5 procent lager dan begin Van alle sectoren is de bouwsector het meest somber over de winstgevendheid en het economische klimaat, blijkt uit de COEN-meting. Ten opzichte van het laatste

3 Conjunctuurenquête Nederland Kwartaalblik kwartaal van 2012 was er wel sprake van enige verbetering in het sentiment. De detailhandel is goed voor 40 procent van de totale consumptie in Nederland. De omzet van de sector daalde in het eerste kwartaal met 3,4 procent. Vooral non-foodwinkels, doe-het-zelfwinkels, kledingwinkels en textielsupermarkten verkochten minder. Deels had dat met het koude weer te maken. Uit de COENrapportage blijkt echter dat ondernemers in de detailhandel relatief de minste belemmeringen ervaren. Over hun winstgevendheid zijn detaillisten per saldo ook het minst negatief. Winkeliers houden, ondanks alles, de moed erin. Landbouw, transport, diensten De stemming onder Nederlandse boeren en tuinders is in het eerste kwartaal van 2013 verslechterd ten opzichte van het laatste kwartaal van 2012, aldus de COEN-meting. Boeren zijn somberder over hun winstgevendheid en de productie. De veehouderij kampt met hoge voerprijzen en lagere opbrengstprijzen. De transportmiddelenindustrie zette het eerste kwartaal van 2013 bijna 9 procent minder om vergeleken met hetzelfde kwartaal in De eerste drie maanden van het jaar waren zo slecht, dat vier op de tien wegvervoerders onvoldoende opdrachten denkt te hebben om het tweede kwartaal goed door te komen. Dat stelt Transport en Logistiek Nederland (TLN). Herstel zien de meeste transportondernemers voorlopig niet. In de zakelijke dienstverlening is sprake van een voorzichtig optimisme. Werkgevers verwachten dat de arbeidsmarkt zal aantrekken. Dit blijkt uit Arbeidsmartkmonitor van uitzendorganisatie Manpower. De IT- en kantoorartikelenmarkt groeide in het eerste kwartaal fors door de verkoop van tablets en tabletaccessoires. Per provincie Zeeland was de provincie waar het aantal faillissementen het hardst steeg in het eerste kwartaal, aldus cijfers van de Kamer van Koophandel. Per saldo 36 procent van de ondernemers in Zeeland is negatief over het economische klimaat. Zij zijn daarmee het meest somber van alle ondernemers in Nederland. Ook ondernemers in Utrecht en Overijssel zijn somber over het economische klimaat. Noord-Hollandse ondernemers hebben relatief het meeste vertrouwen in de toekomst. Alle ondernemers verwachten een daling van de omzet, maar die in Flevoland en Utrecht het vaakst. In Zuid-Holland hebben ondernemers de beste omzetverwachting, maar ook in die provincie is het sentiment negatief. Ondernemers in Friesland en Overijssel zijn het meest negatief over de orderportefeuille, terwijl die in Flevoland en Zuid- Holland daar relatief het meest over te spreken zijn. Eurozone In Italië waren er verkiezingen die eindigden in een patstelling. Er was een hoogbejaarde president voor nodig om politieke instabiliteit te voorkomen. Een opleving van de schuldencrisis wist de EU ternauwernood af te wenden door Cyprus een noodlening van 10 miljard euro te geven. Helemaal rustig is het nog niet. Banken en regeringen vragen zich af wie het volgende probleemgeval zal zijn. Slovenië? Met het andere zorgenkindje, Griekenland, gaat het inmiddels iets beter. Al daalde het Griekse bruto binnenlands product (BBP) in de eerste drie maanden van 2013 met 5,3 procent ten opzichte van dezelfde periode een jaar eerder. In de derde en vierde economieën van de eurozone, Italië en Spanje, duurt de recessie voort. Beide economieën krompen met een half procent. Ook de Franse economie kwam in het eerste kwartaal in een recessie terecht. De Duitse economie groeide juist weer na een slecht laatste kwartaal van Ondanks het Duitse herstel blijft de economie van de eurozone als geheel in recessie (krimp van 0,2 procent). Conclusie In het eerste kwartaal van 2013 kleurden vrijwel alle seinen dieprood voor Nederlandse ondernemers. Ze zijn somber over omzet- en winstverwachtingen, en over de werkgelegenheid. Tegelijkertijd overheerst het gevoel dat de bodem van de recessie mogelijk is bereikt. Dat de Nederlandse economie nauwelijks nog krimpt, na twee negatieve kwartalen zou kunnen wijzen op een voorzichtig herstel.

4 Inhoud rapport COEN in het kort Economisch klimaat Omzet Export Personeelssterkte Investeringen Winstgevendheid Toelichting De Conjunctuurenquête Nederland (COEN) ondervraagt elk kwartaal ondernemers over onderwerpen die hen aangaan. Hierbij wordt gevraagd naar ervaringen van het afgelopen kwartaal en verwachtingen voor het lopende kwartaal. Deze rapportage werkt met saldo s. Een saldo ontstaat door het percentage ondernemers dat hun ervaring of verwachting als negatief ziet, af te trekken van het percentage dat zijn ervaring of verwachting als positief ziet. Als bijvoorbeeld 10% van de ondernemers een dalende omzet had, en 20% een stijgende omzet, ontstaat een saldo van +10%. Het saldo geeft in één oogopslag weer of de stemming onder ondernemers positief of negatief is en in welke mate. COEN in het kort Omzet en export trekken aan Nederlandse ondernemers zien na uitermate beroerd 1e kwartaal lichtpuntjes in het 2e kwartaal. Het 1e kwartaal pakte behoorlijk slecht uit voor Nederlandse ondernemers en ook veel slechter dan verwacht. De omzet (-21,5%) pakte slechter uit dan verwacht (-16,1%) en zakte tot het laagste niveau van de afgelopen drie jaren. Ook de export pakte bij meer ondernemers (-10,7%) slechter uit dan verwacht (-4,4%). De verwachte krimp (-19,7%) in de werkgelegenheid kwam nagenoeg uit (-20,1%) en ook het feitelijke investeringsverloop (-20,7%) spoorde met de verwachting. De winstgevendheid is tot een absoluut dieptepunt gedaald (-30,7%). Het totale oordeel over het economisch klimaat zakte tegen de verwachting (-26,6%) in tot het laagste niveau van de laatste jaren (-34,8%). Des te opvallender zijn de lichtpuntjes die ondernemers zien voor het 2e kwartaal. De omzetverwachting (5,6%) komt voor het eerst sinds een jaar weer boven de nul lijn uit. Opvallend optimistisch is de stemming over de export (+11,5%). Ondernemers zien duidelijk kansen in het 2e kwartaal. Om omzet binnen te halen is personeel nodig en moet er geïnvesteerd worden. Er wordt dan ook een kleinere krimp (-12,6%) verwacht in de personeelssterkte en in de investeringen (-11,6%). De kosten gaan voor de baten uit. En er zijn steeds meer bedrijven die uit een amper groter wordende ruif moeten eten, waardoor de spoeling steeds dunner wordt. De winstgevendheid blijft daarom zorgwekkend laag (-30,7%).Toch bepalen de lichtpuntjes bij ondernemers de toonzetting: het oordeel (-16,9%) over het economisch klimaat is voor het 2e kwartaal een heel stuk positiever! Toelichting grafiek verwachtingen Wat betreft winstgevendheid worden hier de ervaringen van het eerste kwartaal van 2013 getoond, er wordt bij deze indicator namelijk niet naar de verwachtingen gevraagd. Door een klein aantal respondenten in sommige sectoren, kan niet iedere sector worden weergegeven in de rapportage. 17 I pagina 1 van 7

5 Beoordeling economisch klimaat Tweede kwartaal 2011 Economisch klimaat Oordeel wordt milder De relatief milde verwachting over het economisch klimaat voor het 1e kwartaal (-26,6%) werd keihard afgestraft door de realiteit. Die zakte in het 1e kwartaal tot het laagste niveau van de afgelopen jaren (-34,8%). Dat verhindert ondernemers niet om toch weer een heel stuk positiever (-16,9%) naar het 2e kwartaal te kijken.. Tweede kwartaal 2012 Positief hieraan is dat de groep ondernemers die een verslechtering van het economisch klimaat ziet met 14,8% afneemt. De groep die een verbetering ziet neemt een beetje toe (3,1%). De groep die denkt dat het economisch klimaat niet verandert is 11,7% groter geworden. Tweede kwartaal 2013 (verwachting) De stemming in de bouw blijft uitermate somber (-50,7%). Het oordeel in de landbouw (-19,1%), groothandel (-18,6%) en detailhandel (-20,9%) schommelt rond het gemiddelde. In het vervoer (-5,2%) en de zakelijke diensten (-5,8%) is de stemming het minst somber. De stemming in de industrie (-10,3%) is gematigd negatief. 27 I pagina 2 van 7

6 Beoordeling omzet Tweede kwartaal 2011 Omzet Positief kwartaal voor de omzet De omzet in het 1e kwartaal (-21,5%) pakte slechter uit dan verwacht (-16,1%) en zakte tot het laagste niveau van de afgelopen drie jaren. Desondanks komt de omzetverwachting voor het 2e kwartaal (5,6%) voor het eerst sinds een jaar weer boven de nullijn uit. Ondernemers zien dit kwartaal weer kansen. Tweede kwartaal 2012 De groep ondernemers die een omzettoename verwacht is 10,5% groter dan het vorige kwartaal. De groep die een afname verwacht is 16,6% kleiner geworden. De groep die verwacht dat de omzet gelijk blijft is met 6,1% toegenomen. Het 2e kwartaal biedt dus perspectief op enige omzetgroei.. Tweede kwartaal 2013 (verwachting) De stemming is in alle sectoren per saldo positief, behalve in de bouw. De bouw verwacht met -24,7% het slechtste 2e kwartaal van de laatste jaren. Het meest positief gestemd zijn de detailhandel (17,8%) en de zakelijke diensten (17,2%). De groothandel (2,4%) en de industrie (5,9%) zijn gematigd positief. Het optimisme wordt blijkbaar vooral ingegeven door seizoensinvloeden en nog niet door het aantrekken van de economie. 37 I pagina 3 van 7

7 Beoordeling export Tweede kwartaal 2011 Export Optimisme overheerst over export Ook de export pakte in het 1e kwartaal (-10,7%) slechter uit dan verwacht (-4,4%). Toch zijn de ondernemers opvallend positief gestemd over het 2e kwartaal: per saldo verwacht 11,5% een toename. Tweede kwartaal 2012 Het aantal ondernemers dat een toename verwacht neemt met 6,7% toe. Het aantal ondernemers dat een daling verwacht neemt met 15,6% af. Het aantal ondernemers dat verwacht dat de export per saldo gelijk blijft, neemt met 8,9% toe. Dit duidt er nog niet op dat de export de economie binnenkort weer vlot gaat trekken. Tweede kwartaal 2013 (verwachting) De stemming is relatief hoog in de vervoerssector en de zakelijke diensten (beide 15,6%) en in de landbouw (14,2%). De groothandel is met 2,4% een beetje positief. De industrie zit daar met 10,4% tussen in. De motor van de export gaat even wat gas geven. 47 I pagina 4 van 7

8 Beoordeling personeelssterkte Tweede kwartaal 2011 Personeelssterkte Tijdelijk minder krimp De verwachte krimp (-19,7%) in de werkgelegenheid deed zich in het eerste kwartaal ook daadwerkelijk voor (-20,1%). De verwachte krimp voor het 2e kwartaal is weliswaar lager (-12,6%), maar de dalende trend in de werkgelegenheid zet nog steeds door. Tweede kwartaal 2012 De groep bedrijven met een toenemend personeelsbestand neemt naar verwachting in het 2e kwartaal met 3,4% toe. De groep bedrijven, waarbij het personeelsbestand afneemt, wordt 5,7% kleiner. De groep met gelijkblijvend personeelsbestand wordt 2,3% groter. Tweede kwartaal 2013 (verwachting) De krimp is wederom het grootst in de bouw (-32,3%). De krimp is meer dan gemiddeld in de industrie (-12,9%) en het vervoer (-13,6%) en minder dan gemiddeld in de groothandel (-7,1%), de detailhandel (-9%) en de zakelijke diensten (-9,4%). Alleen de landbouw is per saldo optimistisch (5,3%) over een toename van de werkgelegenheid. De verwachte groei van de omzet en export leiden tijdelijk tot minder ontslagen en iets meer banen. 57 I pagina 5 van 7

9 Verwachting investeringen Tweede kwartaal 2011 Investeringen Minder krimp investeringen Het feitelijke investeringsverloop in het 1e kwartaal (-20,7%) kwam uit zoals verwacht. In het 2e kwartaal zijn de verwachtingen met betrekking tot de investeringen een stuk minder negatief (-11,6%). Tweede kwartaal 2012 Het aantal bedrijven dat verwacht dat de investeringen dit jaar op peil blijft neemt met 2,3% toe. Het aantal ondernemers dat een afname verwacht wordt 5,7% kleiner. De groep met een verwachte toename wordt 3,4% groter. Tweede kwartaal 2013 De investeringsgeneigdheid neemt nog steeds in alle sectoren af. Het meest in de landbouw (-31%), het minste in de bouw (-0,8%). In de industrie (-8%) en het vervoer (-7,8%) nemen de investeringen minder dan gemiddeld af, in de detailhandel (-16,6%), groothandel (-15%) en de zakelijke diensten (-14,5%) meer dan gemiddeld. 67 I pagina 6 van 7

10 Beoordeling winstgevendheid Eerste kwartaal 2011 Winstgevendheid Winstgevendheid verder verslechterd De winstgevendheid van het bedrijfsleven is in het 1e kwartaal tot een absoluut dieptepunt gedaald (-30,7%). Dat is een logisch vervolg op het feit dat de economie nog steeds krimpt, terwijl het aantal bedrijven per saldo nog steeds toeneemt. Steeds meer bedrijven eten uit een steeds kleinere ruif. Eerste kwartaal 2012 Het aantal bedrijven met gelijkblijvende winstgevendheid is met 1,5% gedaald. Het aantal bedrijven met verbeterde winst is met 5,3% toegenomen. Het aantal bedrijven waar de winst afnam is met 6,8% gestegen. Eerste kwartaal 2013 De winstgevendheid is in alle sectoren verslechterd. Het slechtst is de situatie in de bouw (-51,2%). De landbouw (-34,7%), groothandel (-33,6), detailhandel (-34%) en het vervoer (-33,4) scoren rond het gemiddelde. De industrie (-19,2) en de zakelijke diensten (-22%) doen het iets minder slecht. 77 I pagina 7 van 7

11 Kamer van Koophandel. Wie vraagt komt verder.