NWO-Jaarverslag Den Haag, juni 2010 Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek

Transcriptie

1

2

3 NWO-Jaarverslag 2009 Den Haag, juni 2010 Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek

4 Colofon Fotografie NWO-fotoarchief en shutterstock.com Digitaal drukwerk Ipskmap Drukkers, Enschede Uitgever Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) Postbus AC Den Haag Telefoon +31 (0) Fax +31 (0) Den Haag, juni 2010 ISBN/EAN ISSN Meer informatie Dit Jaarverslag 2009 bevat de formele bestuurlijke verantwoording over 2009 van het Algemeen Bestuur van NWO op basis van de prestatie-indicatoren en de jaarrekening. Het is in het bijzonder bedoeld voor de opdrachtgevers van NWO en haar bestuurlijke relaties in de wetenschap. Voor de brede kring van professionele relaties in wetenschap en samenleving geeft NWO een special uit van haar blad Hypothese, getiteld Synthese, NWO jaaroverzicht Hierin zijn hoogtepunten te vinden van de gebieden, stichtingen, instituten en regieorganen van NWO. Om het grote publiek te informeren over ontwikkelingen in de wetenschap geeft NWO Experiment NL uit. Het boek ligt in de loop van augustus in de boekhandel. Verder biedt de website van NWO, meer informatie over in 2009 gehonoreerde, lopende en afgeronde onderzoeksprojecten. Op internet staan ook het Sociaal Jaarverslag 2009, de uitgaven van Hypothese en de NWO-Strategienota Wetenschap gewaardeerd!

5 Inhoudsopgave Voorwoord 5 1 NWO in Subsidieverlening het primaire proces van NWO 11 3 Actielijn 1 Ruimte voor onderzoekers 23 4 Actielijn 2 Bundeling van krachten 31 5 Actielijn 3 Wetenschap voor de samenleving 41 6 Financieel beleid 49 7 Jaarrekening NWO Bijlagen 1 Overzicht subsidies van het ministerie van OCW 99 2 Subsidies van derden Overzicht verloop bestemde fondsen Overzicht specifieke subsidies Ministerie van Economische Zaken Overzicht specifieke subsidies Ministerie van Buitenlandse Zaken Overzicht van lopende themaprogramma s in 2009, 131 thema s strategie Overzicht van lopende themaprogramma s in 2009, 133 thema s strategie

6

7 Voorwoord Het jaar 2009 was het derde in de strategieperiode van Wetenschap gewaardeerd! ( ). Terwijl talrijke initiatieven uit de vigerende strategienota tot wasdom kwamen, zette NWO alweer een ferme stap richting de planperiode na Naar goed gebruik ging dat proces gepaard met uitgebreide consultatie van het wetenschappelijke en maatschappelijke veld, teneinde ons doel in de komende jaren versterking van de positie van het wetenschappelijk onderzoek in de Nederlandse samenleving herkenbaar vorm te geven en te verankeren. Anders gezegd, in de hectiek van strategische besluitvorming en stakeholdersoverleg, heeft NWO het afgelopen jaar ook op andere terreinen niet stilgezeten. Financiële krapte bij het vrije onderzoek en bij andere speerpunten van de strategie dreven ons naar een eenmalige extra investering van vijftig miljoen euro in de Vrije competitie. De NWOgebieden kregen er nog eens achttien miljoen euro bij, waarmee zij eigen ambities kunnen realiseren. Aldus krijgen de komende jaren meer dan tweehonderd aanstormende én ervaren onderzoekers extra de ruimte om hun creatieve ideeën uit te werken. Ook aan de vernieuwde opzet en procedure van de NWO Vernieuwingsimpuls (Veni, Vidi, Vici), waaronder afschaffing van de inbeddingsgarantie, is een daadkrachtig vervolg gegeven. Complementair vervullen van oudsher de NWOinstituten een toonaangevende rol in de Nederlandse wetenschap, als zwaartepunt in fundamenteel wetenschappelijk onderzoek en beheerder van nationale onderzoeksfaciliteiten. Daarnaast krijgt binnen vitale NWO-thema s onderzoek op de cutting edge van disciplines zijn kans, hopelijk met handvatten voor de samenleving. Maar ook op andere vlakken sloeg NWO in 2009 haar vleugels verder uit. Vijf gehonoreerde ESFRI-projecten plaveien de weg naar toonaangevende infrastructurele voorzieningen. En na langdurige voorbereiding kwam de samenwerking met China en India goed van de grond. NWO, tezamen met KNAW, zal onder meer honderd getalenteerde jonge onderzoekers uit China laten participeren in onderzoek aan Nederlandse universiteiten en instituten. Daar waar echter de aanvraagdruk in subsidie-instrumenten toeneemt, daalt tevens het netto honoreringspercentage. Zo ook in het voorbije jaar. Toegenomen fondsen konden de stijgende hoeveelheid aanvragen niet bijhouden. Houdt in dat NWO wederom meer uitmuntende onderzoeksvoorstellen niet heeft kunnen honoreren. Des te verheugender is het te constateren dat in een tijdsgewricht waarin een ongekende monetaire en economische crisis de wereld in haar greep houdt, wetenschappelijk onderzoekers uit Nederland hun verbluffende en innovatieve onderzoeksresultaten blíjven boeken. Resultaten waarmee Nederland zich als kennisland nog steviger op de kaart plaatst die vindingen, wetenschappelijke artikelen en octrooien waarmee onze natie een veel hogere plek op de mondiale ranglijst inneemt dan zij gezien haar omvang in vierkante kilometers en miljoenen inwoners volgens rekenkundige maatstaven zou doen vermoeden. In het kader van het Darwinjaar droeg NWO actief bij aan het tv-programma De reis van de Beagle, met wekelijks een half miljoen kijkers. De trip van het kroonprinselijk paar naar het poolonderzoek op Antarctica, door NWO georganiseerd, kon zich verheugen in positieve media-aandacht. Wat meer achter de schermen, zorgde NWO samen met de universiteiten en de KNAW voor extra financiering met geld van OCW van zeven onderzoeksscholen om ruimte te bieden aan talentvolle promovendi. Dankzij samenwerking met AgentschapNL kreeg de Kenniswerkersregeling gestalte, waarmee NWO zich actief schrap zet tegen de economische crisis. En ten slotte, wie mijn uitspraken in het openbaar hieromtrent heeft gevolgd zal het niet verbazen hoe innig tevreden ik ben met het NWO-initiatief om het open access publiceren daadwerkelijk financieel te steunen. Publiek geld faciliteert nu brede en vrije toegang tot onderzoeksresultaten die met publiek geld tot stand zijn gekomen. Einddoel: vrije toegankelijkheid voor iedereen van publiek gefinancierde kennis. En zo hoort het. Jos Engelen Voorzitter Algemeen Bestuur

8

9 7 Hoofdstuk 1 NWO in NWO in Beleid Stand van zaken NWO-strategie In dit derde jaar van de strategie Wetenschap Gewaardeerd! kwamen de meeste activiteiten tot volle bloei. Hieronder is een aantal ontwikkelingen uitgelicht. De hoofdstukken 3, 4 en 5 beschrijven de ontwikkelingen per actielijn. NWO investeerde in 2009 uit eigen middelen eenmalig vijftig miljoen euro extra ten behoeve van onafhankelijke ideeënvorming van wetenschappers in de Vrije competitie. De NWO-gebieden kregen achttien miljoen euro waarmee ze eigen ambities konden realiseren. De eenmalige extra investeringen werden mogelijk doordat NWO besloot het geld dat gereserveerd was voor grootschalige Nationale Research Initiatieven (NRI) een andere bestemming te geven. Mede gezien de financiële krapte bij het vrije onderzoek en bij andere speerpunten van de strategie besloot NWO om het voor de NRI-pilot gereserveerde eenmalige startbudget in te zetten voor onder meer de Vrije competitie. De extra investeringen geven de komende jaren meer dan tweehonderd jonge én ervaren onderzoekers de ruimte om hun creatieve ideeën uit te werken. In actielijn 1, Ruimte voor onderzoekers startte de vernieuwde opzet en procedure van de Vernieuwingsimpuls (Veni, Vidi, Vici), het nationale talentprogramma van NWO. Er zijn meer mogelijkheden voor gebiedsoverschrijdende aanvragen, en domeinpanels zijn ingesteld om voorstellen uit verschillende wetenschapsgebieden te vergelijken. Ook is de inbeddingsgarantie afgeschaft. Zie voor uitgebreide informatie over de vernieuwde opzet paragraaf De aanvraagdruk in de Vernieuwingsimpuls nam in 2009 toe, waardoor het netto honoreringspercentage daalde van 21% in 2008 naar 18% in Ook in de Vrije competitie daalde het honoreringspercentage, ondanks extra investeringen, van 26% in 2008 naar 24% in Binnen de Vrije competitie ging een proef van start met gebiedsoverschrijdende TOP-subsidies. NWO-gebieden in de natuur- en levenswetenschappen werken hierbij samen. De TOP-subsidie is bedoeld voor senior-onderzoekers en stimuleert interdisciplinair onderzoek. In actielijn 2, Bundeling van krachten, ging dit jaar veel aandacht uit naar de ICTinfrastructuur voor wetenschappelijk onderzoek. Het kabinet reageerde positief op een advies van regieorgaan ICTRegie in opdracht van OCW, NWO en EZ over de inrichting van deze infrastructuur waarmee Nederland wereldwijd voorop loopt. In 2009 zijn voorts vijf ESFRI-projecten (European Strategy Forum on Research Infrastructures) gestart voor een bedrag van in totaal 63 miljoen. De NWO-instituten ING en NIOZ verkenden fusies met vergelijkbare KNAW-instituten, respectievelijk het Huygens Instituut en Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO). In internationaal verband startte na een grondige voorbereiding de samenwerking met China en India met verschillende gezamenlijke calls. Ook werkt NWO met de KNAW samen om honderd getalenteerde jonge onderzoekers uit China mee te laten werken aan onderzoek aan Nederlandse universiteiten en instituten. In actielijn 3, Wetenschap voor de samenleving, zijn vrijwel alle NWO-thema s opgestart (zie verder hoofdstuk 5). NWO besprak met de R&D-top van Philips en NXP de mogelijkheden voor samenwerking. Binnen het thema Hersenen & Cognitie startte het regieorgaan Nationaal Initiatief Hersenen & Cognitie (zie ook 1.2.2). Dit gebeurde mede dankzij een omvangrijke subsidie uit de FES-middelen. Het regieorgaan Advanced Chemical Technologies voor Sustainability (ACTS) startte met de tweede fase. Het regieorgaan Netherlands Genomics Initiative (NGI) presenteerde in samenwerking met de betrokken

10 8 Hoofdstuk 1 NWO in 2009 NWO-gebieden een brede visie op de ontwikkeling van de Nederlandse life sciences sector. In 2009 verscheen het rapport Impact Assessment Geesteswetenschappen, over de mogelijkheden om de maatschappelijke impact van geesteswetenschappelijk onderzoek te meten. In het kader van het Darwinjaar heeft NWO actief bijgedragen aan het programma De reis van de Beagle, met wekelijks een half miljoen kijkers. Het door NWO georganiseerde bezoek van kroonprins Willem-Alexander en prinses Máxima aan het poolonderzoek op Antarctica kreeg brede mediaaandacht Nieuwe ontwikkelingen In aanvulling op de nieuwe initiatieven die NWO in 2009 in gang heeft gezet in het kader van de strategienota Wetenschap gewaardeerd! zijn in reactie op recente ontwikkelingen ook specifieke programma s ontwikkeld in opdracht van en met (co)financiering. Hieronder volgt een selectie van deze extra activiteiten en investeringen. In de hoofdstukken 3, 4 en 5 wordt uitgebreider ingegaan op een aantal activiteiten. Op verzoek van de minister van OCW ontwikkelde NWO in 2009 samen met de universiteiten en de KNAW een pilot voor het zogenaamde Graduate Programme. Hierbij is subsidie beschikbaar gesteld voor zeven onderzoeksscholen die in hun opleiding extra ruimte en begeleiding bieden aan talentvolle promovendi. Verder speelt NWO een actieve rol in de universitaire sectorplannen voor de natuurkunde en de scheikunde, waarbij NWO de hierbij behorende extra onderzoeksmiddelen in competitie uitzet in maatwerkprogramma s. Op 12 mei 2009 werd het Masterplan ICT, geschreven in opdracht van het NWO-wetenschapsgebied Exacte Wetenschappen, aangeboden aan minister Plasterk. Het Masterplan ICT presenteert een coherente visie op het gebied van onderzoek, onderwijs en toepassingen in de ICT in Nederland. In nauw overleg met het nieuwe regieorgaan Geesteswetenschappen ontwikkelde NWO in reactie op het advies van de Commissie Nationaal Plan Toekomst Geesteswetenschappen een speciaal promotieprogramma met vijf jaarlijkse rondes van elk ongeveer 15 promotieplaatsen. In opdracht van de ministers van EZ en OCW ontwikkelde NWO samen met SenterNovem (nu onderdeel van AgentschapNL) de Kenniswerkersregeling. De regeling is onderdeel van kabinetsmaatregelen die de economische crisis het hoofd moeten bieden. De regeling gaf 200 jonge onderzoekers een extra kans om hun carrière voort te zetten. Ook continueerde NWO de samenwerking met SenterNovem in de beoordeling van aanvragen voor subsidie uit de FES-middelen. In 2009 nam NWO het selectieproces op zich voor de selectieve continuering van eerdere FES-projecten ter waarde van vijfhonderd miljoen euro. In 2009 werkte NWO wederom actief samen met haar partners aan het promoten van het belang van onderzoek en innovatie in Nederland. Zo was NWO mede verantwoordelijk voor de jaarlijkse KIA-foto die onder auspiciën van het Innovatieplatform wordt gemaakt van het nationale kennis en -innovatiesysteem. Samen met de KNAW en de VSNU stuurde NWO in november een brief aan de Tweede Kamer ter ondersteuning van de ambitie van de Kamer om Nederland te laten behoren tot de mondiale top vijf op het gebied van onderwijs, onderzoek en innovatie. In Europees verband is NWO nauw betrokken bij het zogenaamde Joint Programmingproces. Daarbij bundelen en coördineren lidstaten hun inspanningen op specifieke onderzoeksthema s. Namens de minister van OCW zit de NWO-voorzitter in de Europese High Level Group. Deze groep doet voorstellen voor samenwerkingsthema s. Via NWO spreekt de Nederlandse wetenschap mee in deze Europese beleidsvorming. NWO startte een initiatief om het zogeheten open access publiceren te steunen en te bevorderen. Dit met het oog op een brede en vrije toegang tot onderzoeksresultaten die tot stand komen met publiek geld. NWO werkt samen met OCW aan een nieuw beleid dat aan deze ontwikkeling een extra stimulans moet geven met als einddoel: vrije toegankelijkheid voor iedereen.

11 9 Hoofdstuk 1 NWO in Bedrijfsvoering Een effectieve bedrijfsvoering is van essentieel belang voor de realisatie van het beleid. Ook in 2009 heeft NWO verschillende initiatieven in gang gezet om de bedrijfsvoering optimaal te laten aansluiten op de strategische ambities en relaties. Met de instelling in 2009 van de Kaderwet ZBO heeft NWO afspraken gemaakt met OCW over de positie van NWO. NWO heeft op verzoek van OCW bijgedragen aan het oplossen van financieringsproblemen bij universiteiten die dreigden te ontstaan als gevolg van de overheveling door OCW van honderd miljoen euro van de eerste naar de tweede geldstroom. NWO haalde hiervoor voorschotten voor gesubsidieerde aanvragen naar voren en betaalde gehonoreerde aanvragen vervroegd uit. NWO besteedt permanent aandacht aan de kwaliteit en transparantie van haar activiteiten en processen. In 2009 is met het oog op vernieuwing van de NWO-website in de komende jaren een breed onderzoek uitgevoerd onder gebruikers. Ook is besloten tot vernieuwing van het indienings- en projectadministratiesysteem. Doel is om in 2012 over een gebruikersvriendelijker systeem te beschikken dat verschillende kanten van het subsidieproces integreert en de papierwinkel voor aanvragers en referenten verder reduceert. 1.2 Organisatie en bestuur Samenstelling Algemeen Bestuur Per 1 januari 2009 trad prof. dr. Jos Engelen aan als nieuwe voorzitter van het Algemeen Bestuur. Daarvoor was Engelen wetenschappelijk directeur en plaatsvervangend directeur-generaal van CERN, de grote internationale onderzoeksfaciliteit (deeltjesversneller) in Genève. Op 1 november 2009 trad prof. dr. Cees Veerman toe tot het Algemeen Bestuur. Na negen jaar lid te zijn geweest van het Algemeen Bestuur nam prof. dr. Charles Buys in 2009 afscheid van het Algemeen Bestuur. Hij verliet het AB per 31 december Organisatieonderdelen Met oog op verdere samenwerking en het verhogen van de efficiëntie zijn de bureaus van de gebieden Exacte Wetenschappen (EW) en Chemische Wetenschappen (CW) en van het regieorgaan ACTS gefuseerd. Bestuurlijk blijven de drie organisatie-eenheden onafhankelijk functioneren. De leiding van de ondersteunende bureaus ligt nu bij één directeur, die tevens als secretaris optreedt van de gebiedsbesturen CW en EW en het bestuur van ACTS. In 2009 is binnen de NWO-koepel het Nationaal Initiatief Hersenen & Cognitie opgericht als nieuw regieorgaan voor dit interdisciplinaire onderzoeksveld (zie ook 5.3.4). Het regieorgaan is bestuurlijk een zelfstandig onderdeel van NWO, waarbij er nauwe samenwerking en verbinding is met de gebieden MaGW en ALW, zowel beleidsmatig als in de uitvoering. Het bureau van het regieorgaan is ondergebracht bij het bureau van MaGW, waarbij de directeur van MaGW tevens optreedt als zakelijk directeur van het regieorgaan. De wetenschappelijke aspecten staan onder leiding van een wetenschappelijk directeur.

12 10 Hoofdstuk 1 NWO in 2009

13 11 Hoofdstuk 2 Subsidieverlening het primaire proces van NWO 2 Subsidieverlening het primaire proces van NWO De hoofdtaak van NWO is het stimuleren van wetenschappelijk onderzoek via het toekennen van subsidies. Deze subsidieverlening heeft bijna altijd plaats in een nationale peer-reviewed competitie. Zo n competitie zorgt dat NWO de beste onderzoeksvoorstellen kan selecteren. NWO doet er alles aan om de belasting van de deskundigen uit binnen- en buitenland tot een minimum te beperken. NWO spant zich bovendien in om het hele proces zo efficiënt mogelijk te laten verlopen. Het proces wordt daarom voortdurend verfijnd en verbeterd. In dit hoofdstuk komen de resultaten van de selectie in 2009 op hoofdlijnen aan de orde. Hoofdstukken 3 tot en met 5 beschrijven de resultaten per actielijn. 2.1 Het selectieproces NWO selecteert de ingediende onderzoeksvoorstellen met de grootst mogelijke zorgvuldigheid en langs lijnen van uiterste wetenschappelijke kwaliteitstoetsing. Dat is inherent aan de doelstelling van NWO: alleen het beste onderzoek wordt gesubsidieerd. De meerderheid van de aanvragers ontvangt een negatief besluit over de ingediende aanvraag. Ofwel omdat de kwaliteit te laag is, ofwel omdat er te weinig geld is Aanvragen, honoreringen en honoreringspercentages in 2009 NWO heeft verschillende subsidie-instrumenten. Zo zijn er instrumenten gericht op financiering van onderzoeksplaatsen, samenwerkingsverbanden en onderzoeksfaciliteiten. De diverse subsidieinstrumenten vallen ieder onder een van de drie actielijnen uit de NWO-strategie. De actielijnen zijn: 1. Ruimte voor onderzoekers, 2. Bundeling van krachten, 3. Wetenschap voor de samenleving. Tabel 1 toont het totaal aantal vooraanmeldingen, aanvragen, honoreringen en honoreringspercentages in 2009 uitgesplitst naar actielijn. Veruit de meeste aanvragen en honoreringen vallen onder actielijn 1, Ruimte voor onderzoekers. Het aantal aanvragen steeg in 2009 met bijna vijfhonderd. Vooral actielijn 1 kreeg meer aanvragen, en met name binnen de Vernieuwingsimpuls en de Vrije competitie nam de aanvraagdruk toe en daalden de honoreringspercentages. Meer details hierover staan in hoofdstuk 3. Ook het aantal honoreringen nam toe in Met name in actielijn 3, Wetenschap voor de samenleving, werden in totaal over alle subsidie-instrumenten meer aanvragen gehonoreerd dan in het vorige jaar. Zie voor meer details hoofdstuk 5. Het gemiddelde honoreringspercentage over het totaal daalde licht van 33 procent naar 32 procent. Mannen hadden in 2009 een hoger honoreringspercentage (34 procent) dan vrouwen (27 procent). In 2008 lagen de percentages dichter bij elkaar: mannen 34 procent, vrouwen 31 procent.

14 12 Hoofdstuk 2 Subsidieverlening het primaire proces van NWO Tabel 1: Aantal aanvragen en honoreringen in 2008 en 2009 Aantal vooraanmeldingen Aantal aanvragen Aantal honoreringen Bruto honoreringspercentage Netto honoreringspercentage M V Totaal M V Totaal M V Totaal M V Totaal M V Totaal Ruimte voor onderzoekers Bundeling van krachten Wetenschap voor de samenleving Totaal Totaal Toelichting bij tabel 1 Het aantal aanvragen is hoger dan het aantal vooraanmeldingen, omdat niet alle subsidie-instrumenten die vallen onder de betreffende actielijnen werken met vooraanmeldingen. Voor uitleg van bruto en netto honoreringspercentages zie de begrippenlijst. Actielijn 3; 743; 17% Actielijn 3; 326; 23% Actielijn 2; 379; 9% Actielijn 2; 294; 21% Actielijn 1; 3283; 74% Actielijn 1; 809; 56% Figuur 1: Aantal aanvragen (links) en honoreringen (rechts) in 2009 verdeeld over de drie actielijnen. Vrouw; 1106; 25% Vrouw; 300; 21% Man; 3299; 75% Man; 1129; 79% Figuur 2: Verhouding man/vrouw in aanvragen (links) en honoreringen (rechts).

15 13 Hoofdstuk 2 Subsidieverlening het primaire proces van NWO Referenten Bij de meeste subsidie-instrumenten beoordelen referenten de aanvragen. Referenten zijn voor NWO van groot belang in het beoordelingsproces. We benaderden in 2009 bijna dertienduizend referenten. In 2008 was dat nog bijna twaalfduizend. Ook het aantal ontvangen referentenrapporten steeg. De stijging komt doordat NWO meer aanvragen moest verwerken. NWO deed in 2009 een groter beroep op buitenlandse en een kleiner beroep op Nederlandse referenten. Het responspercentage uit Nederland blijft echter hoger, hoewel het verschil is afgenomen ten opzichte van Tabel 2: Aantal benaderde referenten en aantal ontvangen referentenrapporten Totaal aantal benaderde referenten Totaal aantal ontvangen referentenrapporten NL Buitenland Totaal NL Buitenland Totaal Beroep en bezwaar Wanneer een aanvrager meent benadeeld te zijn, wordt de wettelijke mogelijkheid geboden tot het indienen van een bezwaar- of beroepschrift. Binnen NWO geldt de bezwaarschriftprocedure als een adequate methode om fouten te corrigeren of om principiële procedurele kwesties aan te vechten. In 2009 waren er evenveel bezwaarschriften (26) dan in Maar er werden er minder gegrond verklaard (3 tegen 5) Beheerskosten belasting NWO-bureau De medewerkers van het NWO-bureau verzorgen diverse taken. Ze ondersteunen bij de selectie van aanvragen en de ontwikkeling van nieuw beleid en nieuwe programma s. Ze verzorgen de uitvoering van het beleid en ze stimuleren de overdracht van kennis. Daarnaast coördineert het NWO-bureau een reeks algemene taken ten behoeve van de Nederlandse wetenschap. Tabel 3 geeft de inzet van menskracht en middelen voor het NWO-bureau in 2009 weer. Het aantal fte s in het NWO-bureau en het percentage beheerskosten geven een beeld van de overhead van NWO. Tabel 3: Belasting NWO-bureau Aantal fte s bureaumedewerkers NWO Bestedingen (in miljoen euro) Beheerskosten NWO (in miljoen euro) Beheerskostenpercentage 5,2 6,2 2.2 Middelen en bestedingen 2009 De middelen van NWO komen voor het merendeel van het ministerie van OCW. Daarnaast leveren andere financiers een bijdrage. Onderstaande tabellen tonen de herkomst en de bestedingen van de middelen in 2009 en Tabel 6 op pagina 15, 16 en 17 laat zien hoe de bestedingen verdeeld zijn over de universiteiten en instituten. De tabel geeft een indicatie van de mate waarin NWO de gehele kennisinfrastructuur bereikt.

16 14 Hoofdstuk 2 Subsidieverlening het primaire proces van NWO Tabel 4: Herkomst middelen NWO (in M ) Rijksoverheid Rijksbijdrage OCW Subsidies Andere departementen Totaal Rijksoverheid Overig Totaal Middelen 2009 (M ) Aandeel in totale middelen % 71,0 15,3 6,4 92,7 7,3 100 Middelen 2008 (M ) Aandeel in totale middelen 2008 % 67,2 16,5 8,2 91,9 8,1 100 Toelichting bij tabel 4 OCW: de gelden die NWO in 2009 ontving van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). Rijksbijdrage: de reguliere middelen die NWO jaarlijks van het ministerie van OCW ontvangt. Subsidies: de overige (geoormerkte) middelen, die NWO in 2009 van het ministerie van OCW ontvangen heeft. Andere departementen: de geoormerkte middelen die NWO in 2009 van andere departementen dan OCW ontvangen heeft. Totaal Rijksoverheid: som van bijdragen, verkregen van het ministerie van OCW en overige departementen Overig: bijdragen verkregen van organisaties buiten de overheid. Totaal: het totaal van bijdragen verkregen via de rijksoverheid en andere organisaties. Tabel 5: Bestedingen NWO (bedragen in M ) Jaarrekening Ruimte voor onderzoekers Bundeling van krachten Wetenschap voor de samenleving Totaal subsidies Overige Beheerskosten Totaal NWO Toelichting bij tabel 5 De bestedingen zijn weergegeven volgens de drie actielijnen van de strategie Wetenschap gewaardeerd!: Ruimte voor onderzoekers, Bundeling van krachten, Wetenschap voor de samenleving. Voor het jaar 2008 geldt dat de bedragen van de drie actielijnen verschillen van de bedragen die in het NWOjaarverslag 2008 (zie daar tabel 2 op p. 14) zijn opgenomen. Dit komt doordat de in die tabel genoemde Overige subsidies alsnog zijn verdeeld over de drie actielijnen. De totalen zijn gelijk gebleven. Veel van de subsidies van NWO betreffen financiering van personeelsplaatsen. Hieronder moet zowel wetenschappelijk personeel verstaan worden (bijvoorbeeld promovendi en postdocs) als nietwetenschappelijk personeel. Het merendeel van het personeel is ondergebracht bij de Nederlandse universiteiten en de NWO-instituten. Tabel 7 op pagina 18 en 19 geeft de verdeling weer van door NWO gefinancierde onderzoeksplaatsen bij de NWO-instituten, de universiteiten en overige instellingen, en van de financiering van het bureau van NWO-Den Haag.

17 15 Hoofdstuk 2 Subsidieverlening het primaire proces van NWO Tabel 6: Inzet van middelen van NWO: verdeling over instellingen (in k ) Centrale Programma s & Instituten Waarvan: Basisfinanciering Instituten ALW CW EW GW MaGW N STW WOTRO ZonMw NCF ACTS ICTRegie NGI Totaal Totaal % NWO Erasmus Universiteit Rotterdam (9) Radboud Universiteit Nijmegen Rijksuniversiteit Groningen Technische Universiteit Delft Technische Universiteit Eindhoven Universiteit Leiden Universiteit Maastricht (3) Universiteit Twente Universiteit Utrecht Universiteit van Amsterdam Universiteit van Tilburg Vrije Universiteit Amsterdam Wageningen Universiteit Totaal universiteiten

18 16 Hoofdstuk 2 Subsidieverlening het primaire proces van NWO Tabel 6: Inzet van middelen van NWO: verdeling over instellingen (in k ) Centrale Programma s & Instituten Waarvan: Basisfinanciering Instituten ALW CW EW GW MaGW N STW WOTRO ZonMw NCF ACTS ICTRegie NGI Totaal Totaal % NWO Stichting Astronomisch Onderzoek in Nederland (ASTRON) Centrum voor Wiskunde en Informatica (CWI) Instituut voor Atoom- en Molecuulfysica (FOM-AMOLF) Nationaal instituut voor subatomaire fysica (FOM-Nikhef) Instituut voor Plasmafysica (FOM-Rijnhuizen) Instituut voor Nederlandse Geschiedenis (ING) Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving (NSCR) SRON-Netherlands Institute for Space Research (SRON) Totaal NWO-instituten

19 17 Hoofdstuk 2 Subsidieverlening het primaire proces van NWO Tabel 6: Inzet van middelen van NWO: verdeling over instellingen (in k ) Centrale Programma s & Instituten Waarvan: Basisfinanciering Instituten ALW CW EW GW MaGW N STW WOTRO ZonMw NCF ACTS ICTRegie NGI Totaal Totaal % NWO Overige onderzoeksinstellingen Overige (inclusief afwikkelingen) Beheerskosten Bestedingen Bestedingen Toelichting bij tabel 6 De bestedingen van NWO zijn in hoofdzaak gericht op de financiering van wetenschappelijk onderzoek bij de universiteiten en de instituten van NWO. Daarnaast subsidieert NWO overige instellingen (o.m. kennisinstellingen zoals KNAW-instituten, KNMI, NKI, TNO en enkele kleine universiteiten op levensbeschouwelijk grondslag). De post overige heeft betrekking op bestedingen voor algemene kosten, kosten voor kennisoverdracht en de ontwikkeling van het WCW-terrein.

20 18 Hoofdstuk 2 Subsidieverlening het primaire proces van NWO Tabel 7: Door NWO gefinancierde medewerkers, verdeling over instellingen (in fte) eenheid : f.t.e. Centraal ALW CW EW GW MaGW WP NWP WP NWP WP NWP WP NWP WP NWP WP NWP Universiteiten Erasmus Universiteit Rotterdam Radboud Universiteit Nijmegen Rijksuniversiteit Groningen Technische Universiteit Delft Technische Universiteit Eindhoven Universiteit Leiden Universiteit Maastricht Universiteit Twente Universiteit Utrecht Universiteit van Amsterdam Universiteit van Tilburg Vrije Universiteit Amsterdam Wageningen Universiteit Totaal universiteiten NWO-Instituten Stichting Astronomisch Onderzoek in Nederland (ASTRON) Centrum voor Wiskunde en Informatica (CWI) Instituut voor Atoom- en Molecuulfysica (FOM-AMOLF) Nationaal instituut voor subatomaire fysica (FOM-Nikhef) Instituut voor Plasmafysica (FOM-Rijnhuizen) Instituut voor Nederlandse Geschiedenis (ING) Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving (NSCR) SRON-Netherlands Institute for Space Research (SRON) Totaal NWO-instituten Overige onderzoeksinstellingen Bureau Totaal Totaal Toelichting bij tabel 7 Wanneer aanvragen gehonoreerd worden van universiteiten (en/of NWO-instituten) gezamenlijk, dan geldt de locatie van de hoofdaanvrager als ontvanger. Centraal: Onder de kolom Centraal zijn de fte s opgenomen die betrekking hebben op de onderzoeksactiviteiten van de instituten, en op de centrale programma s Aspasia en Vernieuwingsimpuls (oude stijl; t/m 2001), Mozaïek, Casimir, Toptalent, Spinoza, Samenwerking Rusland en EURYI. De fte s van de centrale programma s, prioriteitsprogramma s en stimuleringsprogramma s zijn opgenomen bij de wetenschapsgebieden die deze programma s uitvoeren.

21 19 Hoofdstuk 2 Subsidieverlening het primaire proces van NWO N STW WOTRO ZonMw NCF ACTS ICTREgie NGI Totaal Totaal % WP NWP WP NWP WP NWP WP NWP WP NWP WP NWP WP NWP WP NWP WP NWP generaal Totaal , , , ,253 1,256 6, ,322 1,240 6, Overige onderzoeksinstellingen: Dit betreft onderzoeksinstellingen naast de NWO-instituten en universiteiten. NWO-regieorganen ACTS, NGI en ICTRegie: De hier vermelde getallen hebben betrekking op de onderzoekers die werkzaam zijn op een door ACTS, NGI of ICTRegie verleende subsidie. In sommige gevallen zijn programma s van regieorganen in beher bij gebieden van NWO. De aangestelde personen zijn echter niet meegeteld in de fte-getallen van de gebieden, maar volledig toegerekend aan ACTS, NGI en ICTRegie.

22 20 Hoofdstuk 2 Subsidieverlening het primaire proces van NWO 2.3 Resultaten: publicaties en andere opbrengsten De onderzoekers verbonden aan de door NWO gefinancierde onderzoeksprojecten genereren wetenschappelijke output. Tabel 8 toont het aantal geregistreerde publicaties per categorie, verdeeld over de verschillende wetenschapsgebieden van NWO. Het aantal publicaties in tijdschriften daalde ten opzichte van Het aantal bijdragen aan boeken, monografieën en proefschriften nam toe. Tabel 8: Academische publicaties Publicaties in gerefereede tijdschriften Publicaties in andere wetenschappelijke tijdschriften Bijdragen aan boeken Monografieën Proefschriften ACTS ALW CW EW GW MaGW N NCF STW WOTRO ZonMw NWO-instituten Overige Totaal Totaal Toelichting bij tabel 8 Publicaties in gerefereede tijdschriften: aantal artikelen in academische tijdschriften, die een anoniem peer review-systeem toepassen, dat losstaat van de editors. Publicaties in andere wetenschappelijke tijdschriften: artikelen in andere academische (elektronische) tijdschriften, waaronder conferentie-proceedings, en andere wetenschappelijke output zoals cd-roms gericht op wetenschappers en onderzoekers. Hiertoe worden niet gere kend niet-gepubliceerde conferentiebijdragen, zoals posters en voordrachten. Bijdragen aan boeken: bijdragen aan wetenschappelijke boeken gericht op een publiek van wetenschappers en onderzoekers. Monografieën: boeken geschreven voor een publiek van wetenschappers en onderzoekers, die de resultaten van wetenschappelijk onderzoek beschrijven. Proefschriften: de publicatie op basis waarvan een onderzoeker een doctorstitel verwerft. Naast academische publicaties levert het wetenschappelijk onderzoek ook andere output op. Onderstaande tabel geeft het aantal octrooien en professionele output per NWO-wetenschapsgebied weer dat NWO registreert. Het aantal professionele producten en publicaties is flink toegenomen ten opzichte van 2008.

23 21 Hoofdstuk 2 Subsidieverlening het primaire proces van NWO Tabel 9: Overige professionele producten en publicaties en octrooien Octrooien Professionele producten en publicaties ACTS ALW 599 CW 6 58 EW GW 380 MaGW 908 N NCF 62 STW WOTRO 44 ZonMw NWO-instituten Overige 3 59 Totaal Totaal Toelichting bij tabel 9 Octrooien: geregistreerde of aangevraagde octrooien uit NWO-onderzoek en daaruit voortvloeiende contracten; deze geven een indicatie van het commerciële belang van NWO-onderzoek. Professionele producten en publicaties: geven een beeld van bredere inspanningen in het kader van kennisover dracht en maatschappelijke relevantie, bijvoorbeeld contracten, publicaties bedoeld voor een breed publiek, bijdragen aan documentaires of wetenschappelijke tv- of radio-uitzendingen, cd-roms etc. Tevens is hier alle niet genoemde output vermeld, die voor een belangrijk deel voortkomt uit het door NWO gefinancierde onderzoek, bijvoorbeeld prijzen, lidmaatschappen van programmacommissies van belangrijke congressen, niet gepubliceerde conferentiebijdragen etc.

24 22 Hoofdstuk 3 Actielijn 1 Ruimte voor onderzoekers

25 23 Hoofdstuk 3 Actielijn 1 Ruimte voor onderzoekers 3 Actielijn 1 Ruimte voor onderzoekers Investeren in wetenschappelijke vernieuwing is nodig voor duurzame versterking van de wetenschap in de toekomst. Om die reden maakt NWO zich sterk voor Ruimte voor onderzoekers. NWO maakt ruim baan voor mensen, infrastructuur en vernieuwende ideeën. In dit hoofdstuk komen de resultaten van de selectieprocedure 2009 aan de orde. 3.1 Talent: Bevorderen instroom en doorstroom van talent Vernieuwingsimpuls Veni, Vidi, Vici Het doel van de Vernieuwingsimpuls ( is vernieuwing van het wetenschappelijk onderzoek. Veni, Vidi en Vici stimuleren gepromoveerde onderzoekers in drie verschillende fasen van hun carrière. De instroom en doorstroom van talentvolle onderzoekers is van vitaal belang voor de universiteiten. Met een persoonsgebonden subsidie kunnen de onderzoekers een eigen vernieuwende onderzoekslijn ontwikkelen die idealiter een structurele inbedding krijgt binnen een onderzoeksinstelling. De Vernieuwingsimpuls biedt de Vidi- en Vici-kandidaten bovendien de gelegenheid een eigen onderzoeksgroep op te bouwen of uit te breiden. NWO heeft de Vernieuwingsimpuls in 2009 op een aantal punten aangepast. Er is meer geld voor excellente onderzoekers. De subsidies zijn hoger, indienmogelijkheden voor hoogleraren zijn ruimer en er is minder papierwerk vooraf. Ook is er aandacht voor kennisbenutting, zijn er meer mogelijkheden voor multidisciplinaire voorstellen en worden voorstellen uit verschillende gebieden met elkaar vergeleken in domeinen. Binnen de Vernieuwingsimpuls is er speciaal aandacht voor de positie van vrouwelijke onderzoekers. NWO garandeert dat de honoreringspercentages voor vrouwelijke kandidaten in meerjarig perspectief in totaal ten minste even hoog zijn als die van mannelijke kandidaten. In 2009 voldeden de netto honoreringspercentages aan deze voorwaarde. Het netto honoreringspercentage voor vrouwen lag in 2009 bij Vidi en Vici boven dat van de mannen. Voor de periode is het honoreringspercentage voor vrouwen iets hoger dan voor mannen. De aanvraagdruk nam in 2009 fors toe. Dat kwam waarschijnlijk door het afschaffen van de inbeddingsgarantie en door de toenemende druk op de tweede geldstroom. Ondanks meer investeringen daalde het netto honoreringspercentage van 21 procent in 2008 naar 18 procent in Tabel 10: Aantal aanvragen en honoreringen Vernieuwingsimpuls Aantal vooraanmeldingen Aantal aanvragen Aantal honoreringen Bruto honoreringspercentage Netto honoreringspercentage M V Totaal M V Totaal M V Totaal M V Totaal M V Totaal Veni Vidi (Vici) (175) (45) (220) (75) (19) (94) (24) (7) (31) (14) (16) (14) (32) (37) (33) Totaal Totaal Toelichting bij tabel 10 Over de aanvragen van de Vici-ronde die gestart is in 2009 is in 2010 een besluit genomen. De aantallen aanvragen en honoreringen van deze ronde maken om die reden geen deel uit van de verantwoording over Om een zo compleet mogelijk beeld te geven van de VI-rondes uit 2009 is besloten de aantallen Vici-aanvragen en Vici-honoreringen uit deze ronde tussen haakjes op te nemen in de tabel. De aantallen zijn niet in de totalen van 2009 verwerkt. Voor uitleg van bruto en netto honoreringspercentages zie de begrippenlijst.

26 24 Hoofdstuk 3 Actielijn 1 Ruimte voor onderzoekers Loopbaanontwikkeling laureaten Een belangrijke doelstelling van de Vernieuwingsimpuls is perspectief bieden op een wetenschappelijke carrière. In onderstaande figuren is het carrièreverloop van de laureaten in beeld gebracht. Aangegeven is wat de positie van de kandidaat was bij de aanvraag van het project en na afronding van het project. Uit onderstaande figuren valt af te leiden dat het merendeel van de laureaten na afloop van het project een hogere positie had verworven in de wetenschap. Bij aanvraag van de Veni-subsidie waren 343 van de aanvragers postdoc. Na afloop van het project waren dit er 197, een daling van ruim 57%. Het aantal UD s, UHD s en hoogleraren is juist toegenomen. Waar bij aanvang 22% van de laureaten een functie had als UD of UHD is na afloop 54% UD, UHD of hoogleraar. Enkele laureaten zijn na afloop van het project buiten de wetenschap gaan werken. Voor de Vidi geldt dat 66% na beëindiging van de subsidie een positie had als UHD of hoogleraar, dit was bij aanvang 15%. Het aantal laureaten dat na afloop van een Vici-project hoogleraar was, steeg van 35% bij aanvang tot 79% bij afronding. Toelichting bij de figuren 3a t/m 3c Op de x-as is de positie van de laureaten aangegeven. Gebruikte afkortingen: PD = postdoc; UD = universitair docent; UHD = universitair hoofddocent; HGL = hoogleraar; BW = buiten de wetenschap. De y-as betreft de aantallen laureaten. Het betreft de laureaten vanaf de VI 2002 die hun project hebben afgerond. aantallen Carrièreverloop Veni PD UD UHD HGL BW bij aanvraag bij afronding categorie Figuur 3a: Loopbaanontwikkeling van de 449 Veni-laureaten van wie de eindpositie bekend is. 70 Carrièreverloop Vidi 60 aantallen PD UD UHD HGL BW bij aanvraag bij afronding categorie Figuur 3b: Loopbaanontwikkeling van de 147 Vidi-laureaten van wie de eindpositie bekend is.

27 25 Hoofdstuk 3 Actielijn 1 Ruimte voor onderzoekers 30 Carrièreverloop Vici 25 aantallen PD UD UHD HGL bij aanvraag bij afronding categorie Figuur 3c: Loopbaanontwikkeling van de 34 Vici-laureaten van wie de eindpositie bekend is Spinoza De NWO-Spinozapremie is de hoogste Nederlandse onderscheiding in de wetenschap. De winnaars, maximaal vier per jaar, krijgen elk een bedrag van 2,5 miljoen euro om in vijf jaar te besteden aan onderzoek naar keuze. Een NWO-Spinozapremie is een eerbetoon, maar bovenal een stimulans voor verder baanbrekend onderzoek. In 2009 is de selectieprocedure voor de NWO-Spinozapremie onder de loep genomen en op een paar punten aangepast voor de ronde Het betreft hier met name aanpassingen in de organen die een voordracht mogen indienen, en in het format voor de inrichting van de voordracht. Zie voor meer informatie. In 2009 kregen drie onderzoekers die in hun vakgebied tot de absolute wereldtop gerekend kunnen worden de Spinozapremie: Prof. dr. ir. Albert van den Berg, natuurkundige aan de Universiteit Twente. Van den Berg bereikte doorbraken in het begrip en de manipulatie van vloeistoffen in kanalen met een micro- of nanometerschaal, en past deze kennis onder andere toe in nieuwe apparatuur voor de gezondheidszorg. Prof. dr. Michel Ferrari, neuroloog aan het Leids Universitair Medisch Centrum. Ferrari identificeerde als eerste migrainegenen, ontwikkelde nieuwe medicijnen om aanvallen te behandelen en stelt zich op als ambassadeur voor hoofdpijnpatiënten. Prof. dr. Marten Scheffer, aquatisch ecoloog aan de Wageningen Universiteit. Scheffer leverde grensverleggende bijdragen aan het begrip van kritische omslagen in complexe systemen, variërend van overgangen in ondiepe meren tot klimaatverandering en het ineenstorten van oude culturen. Bij de bekendmaking op 9 juni 2009 ontmoetten de drie laureaten elkaar voor het eerst. Ze raakten in gesprek en ontdekten raakvlakken tussen de onderzoeksonderwerpen. Hun enthousiasme daarover was dermate groot dat ze besloten om een deel van hun premie te gebruiken voor een gezamenlijk project, waarbij vanuit drie verschillende invalshoeken onderzoek wordt gedaan naar het ontstaan van migraineaanvallen Rubicon Rubicon ( wil de wetenschappelijke mobiliteit van onderzoekers bevorderen. Recent gepromoveerde wetenschappers krijgen de kans om gedurende maximaal twee jaar onderzoekservaring op te doen in het buitenland en zich daarmee te kwalificeren voor een toekomstige wetenschappelijke carrière. Daarnaast kunnen buitenlandse wetenschappers dankzij Rubicon een jaar lang onderzoek in Nederland verrichten. In 2010 zal een evaluatierapport van het programma verschijnen.

28 26 Hoofdstuk 3 Actielijn 1 Ruimte voor onderzoekers Tabel 11: Aantal aanvragen en honoreringen Rubicon Aantal aanvragen Aantal honoreringen Honoreringspercentage M V Totaal M V Totaal M V Totaal Totaal Totaal In 2009 zijn van 96 honoreringen 62 Rubicon-beurzen toegekend aan Nederlandse onderzoekers die naar het buitenland gaan. Dat waren er in van de 55. Mobiliteit Rubicon onderzoekers Nederlandse nationaliteit Beurs buiten Nederland 4 2 Nederlandse nationaliteit Beurs in Nederland Buitenlandse nationaliteit Beurs buiten Nederland* Buitenlandse nationaliteit Beurs in Nederland honoreringen in 2009 honoreringen in 2008 *betreft onderzoekers gepromoveerd/afgestudeerd in Nederland Figuur 4: Mobiliteit van Rubicon-laureaten Mozaïek Mozaïek heeft tot doel meer afgestudeerden uit minderheidsgroepen in te laten stromen in de wetenschap. NWO en het ministerie van OCW hopen dat succesvolle kandidaten ook op de lange termijn actief zullen blijven in de Nederlandse wetenschap en dat ze daar een voorbeeldfunctie zullen vervullen. Met ingang van 2009 is de hoogte van de Mozaïekbeurs aangepast van euro naar euro. Het totaalbudget voor Mozaïek bleef vier miljoen euro. Dat betekent dat NWO iets minder beurzen kon toekennen. In 2009 werden vier beurzen minder toegekend dan in Tabel 12: Aantal aanvragen en honoreringen Mozaïek Aantal vooraanmeldingen Aantal aanvragen Aantal honoreringen Bruto honoreringspercentage Netto honoreringspercentage M V Totaal M V Totaal M V Totaal M V Totaal M V Totaal Totaal Totaal Voor uitleg van bruto en netto honoreringspercentages zie de begrippenlijst.

29 27 Hoofdstuk 3 Actielijn 1 Ruimte voor onderzoekers Beleidsinstrumenten gericht op doorstroming van vrouwelijke wetenschappers NWO heeft diverse instrumenten gericht op het behoud en/of de doorstroming van vrouwelijke wetenschappers ( Aspasia is een instrument gericht op het vergroten van het aantal vrouwelijke universitair hoofddocenten en hoogleraren. Zestien vrouwen werden in 2009 bevorderd, waarvoor de instellingen een premie in het kader van Aspasia in ontvangst mochten nemen. Naast het Aspasia-programma, dat niet gebonden is aan een bepaald gebied, hebben ook diverse wetenschapsgebieden van NWO een subsidie-instrument gericht op vrouwen. Meervoud, een afkorting van Meer vrouwelijke onderzoekers als UD, is een subsidie van de NWO-gebieden Exacte wetenschappen en Aard- en levenswetenschappen. Meervoud stelt vrouwelijke, gepromoveerde onderzoekers in de biologie, aardwetenschappen, wiskunde, informatica en astronomie in staat een positie te verwerven als universitair docent. Vijf vrouwen kregen in 2009 een toekenning. Het gebied Chemische wetenschappen heeft de subsidie Athena. Hiermee wil het gebied bewerkstelligen dat vrouwen doorstromen naar vaste wetenschappelijke posities. In 2009 werd de subsidie aan twee vrouwen toegekend. De Stichting FOM ten slotte heeft de subsidie FOm/v. Dat is een stimuleringsprogramma om vrouwelijke fysici te behouden voor de wetenschap. 3.2 Vrije competitie bevorderen van ideeënvorming De Vrije competitie is bestemd voor de beste wetenschappelijke projectvoorstellen zonder thematische randvoorwaarden. Het gaat om voorstellen voor vernieuwend, risicovol fundamenteel onderzoek met een vraagstelling die van hoge kwaliteit en van wetenschappelijke of toegepaste urgentie is. De Vrije competitie is bij verschillende gebieden bekend onder verschillende namen: Open programma ALW, ECHO- en TOP-subsidies van CW en ZonMw, Vrije competitie van EW, GW en MaGW, Integrated Programmes WOTRO, FOM projectruimte en Open technologieprogramma STW. Voor een uitgebreide omschrijving zie: Het aantal aanvragen in de Vrije competitie is wederom met circa 10% gestegen ten opzichte van het voorgaande jaar. Het aantal honoreringen is ongeveer gelijk gebleven, waardoor het honoreringspercentage wederom gedaald is. Op dit moment kan NWO gemiddeld dus slechts één van de vijf aanvragen honoreren. De situatie is het meest pregnant bij het gebied MaGW waar het netto honoreringspercentage ver onder de 20% ligt, zoals blijkt uit tabel 14. Ook WOTRO kent een hoge aanvraagdruk. Het bruto honoreringspercentage van WOTRO is laag, 10% ten opzichte van 22% gemiddeld. Tabel 13: Aantal aanvragen en honoreringen Vrije competitie Aantal vooraanmeldingen Aantal aanvragen Aantal honoreringen Bruto honoreringspercentage Netto honoreringspercentage M V Totaal M V Totaal M V Totaal M V Totaal M V Totaal Totaal Totaal Toelichting bij tabel 13 Het aantal aanvragen is hoger dan het aantal vooraanmeldingen, omdat niet alle gebieden werken met vooraanmeldingen. Voor uitleg van bruto en netto honoreringspercentages zie de begrippenlijst.

30 28 Hoofdstuk 3 Actielijn 1 Ruimte voor onderzoekers Tabel 14: Aantal aanvragen en honoreringen Vrije competitie per NWO-wetenschapsgebied Aantal vooraanmeldingen Aantal aanvragen Aantal honoreringen Bruto honoreringspercentage Netto honoreringspercentage Org. Eenheid M V Totaal M V Totaal M V Totaal M V Totaal M V Totaal ALW CW EW GW MaGW MW N STW WOTRO Totaal Toelichting bij tabel 14 Voor N geldt: het betreft vooraanmeldingen voor programma s, die zijn ingediend door samenwerkingsverbanden van meerdere onderzoekers; gemiddeld was 10% van de deelnemers in deze samenwerkingsverbanden vrouw. Voor uitleg van bruto en netto honoreringspercentages zie de begrippenlijst. 3.3 Investeringen NWO-groot en Investeringen NWO-middelgroot Investeringen NWO-middelgroot investeert in onderzoeksfaciliteiten die lokaal groot belang dragen, en daarnaast ook een nationale betekenis hebben. Het betreft investeringen tussen de en euro. In het programma zijn in maart/april van de 95 aanvragen gehonoreerd. Het lage aantal vooraanmeldingen is te verklaren uit het feit dat alleen het gebied Maatschappij- en Gedragswetenschappen met vooraanmeldingen heeft gewerkt. Tabel 15: Aantal aanvragen en honoreringen NWO-middelgroot Aantal vooraanmeldingen Aantal aanvragen Aantal honoreringen Bruto honoreringspercentage Netto honoreringspercentage M V Totaal M V Totaal M V Totaal M V Totaal M V Totaal Investeringen NWO-middelgroot 2009 Investeringen NWO-middelgroot Voor uitleg van bruto en netto honoreringspercentages zie de begrippenlijst.

31 29 Hoofdstuk 3 Actielijn 1 Ruimte voor onderzoekers Tabel 16: Bestedingen investeringen NWO-middelgroot (Bestedingen in k ) Investeringen NWO-groot investeert in apparatuur of dataverzamelingen met een nationale uitstraling. Het betreft investeringen in onderzoeksfaciliteiten boven de euro. Het programma kent een tweejaarlijkse ronde. De sluitingstermijn voor NWO-groot was in september In 2010 wordt over deze ronde een besluit genomen. Voor meer informatie zie: Overige programma s actielijn 1 Ruimte voor onderzoekers Graduate Programme In dit programma kunnen landelijke en lokale onderzoeksscholen of Graduate Schools voorgedragen worden voor een subsidie van circa euro. De subsidie is bestemd voor de aanstelling van promovendi die binnen de school hun onderzoek gaan uitvoeren. Zie ook: De onderzoeksschool moet voldoen aan bepaalde randvoorwaarden die de kwaliteit van de onderzoeksopleiding garandeert. Promovendi krijgen bijvoorbeeld meer vrijheid en de onderzoeksschool selecteert aankomende promovendi. In 2009 is een pilotronde gehouden. In totaal werden 36 aanvragen ingediend. Uiteindelijk zijn negen aanvragen gehonoreerd. Het ministerie van OCW had voor zeven onderzoeksscholen geld beschikbaar gesteld. Het Algemeen Bestuur van NWO was onder de indruk van de hoge kwaliteit van de aanvragen en besloot om twee extra onderzoeksscholen te financieren. In 2010 zal een tweede pilotronde worden gehouden waarbij elf onderzoeksscholen subsidie kunnen krijgen. Het programma wordt naar verwachting van meer structurele aard met een jaarlijks budget van vijftien miljoen euro Dutch-Belgian Beamline (DUBBLE) NWO financiert samen met onze Vlaamse counterpart de DUBBLE Beamline bij ESRF. De DUBBLE is onderdeel van de synchrotron van de ESRF in Grenoble, Frankrijk. Doel is om Nederlandse en Vlaamse onderzoekers toegang te bieden tot deze onderzoeksfaciliteit. Nederlandse en Vlaamse onderzoekers uit alle disciplines kunnen een aanvraag indienen voor bundeltijd bij DUBBLE. Aanvragers kunnen een vergoeding voor meettijd en reis- en verblijfskosten krijgen. In 2009 is over 113 aanvragen een besluit genomen. In totaal werden 91 aanvragen gehonoreerd. Op de DUBBLE vonden in experimenten plaats, voor een totaal van 4440 experiment-uren. 3.5 Resultaten selectie actielijn 1 Ruimte voor onderzoekers Het aantal aanvragen steeg in 2009 ten opzichte van Dit komt door een hoger aantal aanvragen in de Vernieuwingsimpuls en de Vrije competitie. Het verschil in het aantal honoreringen tussen 2008 en 2009 is minder groot. Opmerkelijk is de daling van het netto honoreringspercentage van vrouwen van 28 procent in 2008 naar 23 procent in Het netto honoreringspercentage van mannen daalde van 26 procent naar 25 procent.

32 30 Hoofdstuk 3 Actielijn 1 Ruimte voor onderzoekers Tabel 17: Totaal aantal aanvragen en honoreringen actielijn 1 Ruimte voor onderzoekers Aantal vooraanmeldingen Aantal aanvragen Aantal honoreringen Bruto honoreringspercentage Netto honoreringspercentage M V Totaal M V Totaal M V Totaal M V Totaal M V Totaal Talent Vrije competitie Investeringen Overig Totaal Totaal Toelichting bij tabel 17 Talent: Spinoza, Vernieuwingsimpuls, Rubicon, Mozaïek, Meervoud, Aspasia en een aantal gebiedsspecifieke programma s. Investeringen: investeringen NWO-middelgroot. Overig: hieronder vallen onder andere de volgende programma s Bundeltijd Dutch-Belgian Beamline (DUBBLE), Vervangingssubsidie GW, Leraar in onderzoek (EW), Graduate Programme. Het aantal aanvragen is hoger dan het aantal vooraanmeldingen, omdat niet alle subsidie-instrumenten die vallen onder deze actielijn werken met vooraanmeldingen. Voor uitleg van bruto en netto honoreringspercentages zie de begrippenlijst.

33 31 Hoofdstuk 4 Actielijn 2 Bundeling van krachten 4 Actielijn 2 Bundeling van krachten Om het wetenschappelijk onderzoek in Nederland te versterken, is het noodzakelijk op nationaal niveau de krachten te bundelen. NWO concentreert toponderzoek met als doel de nodige kritische massa aan te brengen. Zo ontstaan er onderzoekszwaartepunten van internationaal competitieve schaalgrootte. Kansen om hoog te scoren in het mondiale wetenschappelijke krachtenveld zijn bepalend voor de te maken keuzes. Voorwaarden om internationaal mee te blijven spelen, zijn beschikbaarheid van en toegang tot grootschalige onderzoeksfaciliteiten. In Bundeling van krachten ligt de nadruk op thematisch onderzoek, grootschalige infrastructuur en internationale samenwerking. In dit hoofdstuk komen de resultaten van de selectieprocedure 2009 aan de orde. 4.1 Thema s : thema s met talent In de vorige strategieperiode selecteerde NWO negen thema s die focus en massa in onderzoek creëren. Onderstaande tabellen bieden een overzicht van deze thema s. Bij vijf van de negen thema s werden in 2009 aanvragen gehonoreerd. Het aantal aanvragen en honoreringen is in 2009 gedaald. Dit komt doordat de meeste thema s aflopen. Tabel 18: Aantal lopende themaprogramma s en bestedingen van de thema s strategie Aantal lopende themaprogramma s Bestedingen per thema 2009 (in k ) Bestuur in beweging Cognitie en gedrag Cultureel erfgoed Digitalisering en informatisering Ethische en maatschappelijke aspecten van onderzoek en innovatie Fundamenten van levensprocessen Nanowetenschappen Opkomende technologieën Systeem aarde Totaal Totaal Toelichting bij tabel 18 Lopende themaprogramma s: programma s waarbinnen in de periode 2002 t/m 2009 subsidiebesluiten zijn genomen, en die nog niet zijn afgerond. Besteding per thema 2009: het bedrag dat in 2009 besteed is aan onderzoek op het terrein van de thema s.

34 32 Hoofdstuk 4 Actielijn 2 Bundeling van krachten Tabel 19: Aantal aanvragen en honoreringen thema s Aantal vooraanmeldingen Aantal aanvragen Aantal honoreringen Bruto honoreringspercentage Netto honoreringspercentage M V Totaal M V Totaal M V Totaal M V Totaal M V Totaal Bestuur in beweging Cultureel erfgoed Fundamenten van levensprocessen Opkomende technologieën Systeem aarde Totaal Totaal Toelichting bij tabel 19 Het betreft incidentele toekenningen bij de thema s Cultureel erfgoed en Systeem aarde. Het aantal aanvragen is hoger dan het aantal vooraanmeldingen, omdat niet alle subsidie-instrumenten die vallen onder de betreffende actielijnen werken met vooraanmeldingen. Voor uitleg van bruto en netto honoreringspercentages zie de begrippenlijst. 4.2 Nationale bundeling van krachten: NWO-instituten NWO heeft verspreid over Nederland negen onderzoeksinstituten op verschillende wetenschapsgebieden binnen de levenswetenschappen, het alfa- en gammaonderzoek en de bètadisciplines. Kenmerk van de instituten is dat ze een nationale faciliteit zijn, zeer goed tot excellent onderzoek verrichten en als zodanig een zwaartepunt vormen in het betreffende veld. De financiering komt voor een groot deel van NWO via de basisfinanciering en via in competitie verworven subsidies. Een deel komt uit internationale competities en van het bedrijfsleven. De instituten worden periodiek door een externe internationale commissie geëvalueerd. De NWO-instituten kunnen zich meten met de internationale top. Zie voor de financiële gegevens en de aantallen fte s Tabel 6 (p ) en Tabel 7 (p ). NWO participeert met KNAW in DANS, Data Archiving and Networked Services ( DANS is de nationale organisatie die zorgt voor de opslag en blijvende toegankelijkheid van onderzoeksgegevens in de alfa- en gammawetenschappen. KNAW is penvoerder van het instituut. In 2009 investeerde NWO euro in DANS AMOLF, FOM Instituut voor Atoom- en Molecuulfysica AMOLF ( doet fundamenteel onderzoek naar complexe materialen en systemen. De focus van het onderzoek ligt op de fysica van biomoleculaire systemen en nanofotonica. AMOLF is zo opgezet dat snel kan worden ingespeeld op huidige ontwikkelingen in de maatschappij. Bepalend is hierbij het potentieel voor technologische innovaties. Het beheer van AMOLF ligt bij de Stichting FOM. In 2009 bouwde AMOLF haar nieuwe gebouw. Met het nieuwe gebouw is het instituut volledig toegerust voor het toekomstige onderzoeksprogramma op het gebied van bio- en nanowetenschappen. Het nieuwe AMOLF kent vijf laboratoria die alle door meerdere onderzoekers gedeeld worden: een moderne nanocleanroom, biochemisch lab, imaging-massaspectrometrielab, femtofysicalab en nanofotonicalab.

35 33 Hoofdstuk 4 Actielijn 2 Bundeling van krachten ASTRON, Netherlands Institute for Radio Astronomy ASTRON ( faciliteert onderzoek in de radioastronomie door de ontwikkeling en de exploitatie van state-of-the-art telescopen en geavanceerde instrumenten. Het accent ligt op innovatieve technologieën en fundamenteel astronomisch onderzoek in het melkwegstelsel en daarbuiten. Het instituut beheert enkele observatoria in Nederland, waaronder de Westerbork Synthese Radio Telescoop en LOFAR, de Low Frequency Array. In 2009 vierde ASTRON haar 60-jarig bestaan en zag het instituut een snelle vooruitgang bij al haar activiteiten, in het bijzonder wat betreft de uitrol van LOFAR. In april was het eerste complete LOFAR station af, snel gevolgd door meerdere stations en de eerste waarnemingen hiermee. Ook het APERTIF-project maakte grote vooruitgang. In dit project krijgen de antennes van de veertien telescopen van Westerbork nieuwe technologie. Daardoor kunnen, in één enkele waarneming, metingen worden verricht aan een veel groter gedeelte van de hemel dan voorheen. Het project haalde de Project Design Review en verkreeg subsidie voor de zogenoemde Focal Plane Array-technologie van APERTIF. Voor de volgende generatie radiotelescoop, de Square Kilometre Array, heeft het instituut met het EMBRACE-project in 2009 aangetoond dat platte-antennetechnologie de toekomst is. Met deze nieuwe, door ASTRON ontwikkelde technologie zijn de eerste succesvolle metingen inmiddels verricht CWI, Centrum Wiskunde & Informatica CWI ( is het nationale onderzoeksinstituut voor wiskunde en informatica. Het richt zich op fundamenteel onderzoek, geïnspireerd door praktische vraagstellingen. Maatschappelijke thema s inspireren tot het stellen en bestuderen van fundamentele vragen. Onderzoek dat weer tot grensverleggende oplossingen leidt voor maatschappij, handel en industrie. Als internationaal centrum voor kennis- en ideeënuitwisseling heeft het instituut postdocs en promovendi uit meer dan 25 landen aangetrokken. De strategie tot 2012 is geïnspireerd op vier thema s: aard- en levenswetenschappen, de dataexplosie, maatschappelijke logistiek en software als service. De nieuwbouw en vernieuwing van de oudbouw zijn in 2009 gereed gekomen. Het grootschalige BRICKS project is afgerond. Begin 2009 startte een nieuwe groep Life Sciences. Wekelijks trekt deze groep alle modellenmakers uit de levenswetenschappen naar het CWI FOM-Instituut voor Plasmafysica Rijnhuizen Het FOM-Instituut voor Plasmafysica Rijnhuizen ( vormt het zwaartepunt van het Nederlandse onderzoek naar kernfusie en richt zich op de bouw van grote onderzoeksfaciliteiten. Rijnhuizen ontwikkelt hiervoor eigen technieken en doet daarnaast onderzoek naar de film- en oppervlaktefysica van nanolagen, zoals bij computerchips. Ook exploiteert het de infraroodlaser FELIX/Felice, een gebruikersfaciliteit voor terahertz-straling. Het instituut is actief in onderwijs en voorlichting en heeft naast lesmateriaal de Fusion Road Show ontwikkeld. Het beheer van dit instituut ligt bij de Stichting FOM. In 2009 werd de eerste bundellijn van de nieuwe infraroodlaser volledig operationeel en startten de experimenten. Ook het wereldwijd unieke experiment voor plasma-wandonderzoek Magnum-PSI naderde voltooiing. Rijnhuizen vierde haar vijftigste verjaardag. Eind 2009 maakte Stichting FOM haar ambitie bekend om het instituut de komende jaren om te vormen tot een nationaal centrum voor funderend energieonderzoek, gevestigd aan een universitaire campus ING, Instituut voor Nederlandse Geschiedenis ING ( houdt zich bezig met ontsluiting en kritisch editeren van historische bronnen betreffende de Nederlandse geschiedenis. Het faciliteert daarmee historisch-wetenschappelijk onderzoek binnen en buiten Nederland. Het ING ontwikkelt media en ondersteunende publicaties, zoals databanken en digitale tekstedities. Het instituut werkt samen met universiteiten, archieven en bibliotheken, en verricht zelf onderzoek, ook in opdracht van anderen. Het ING ontwikkelt portalen als toegang tot samenhangende databestanden van het instituut zelf en van andere instellingen zoals het Biografisch portaal.

36 34 Hoofdstuk 4 Actielijn 2 Bundeling van krachten Samen met andere instituten wordt gewerkt aan het door de Universiteit Leiden opgezette onderzoeksprogramma Encountering a Common Past in Asia, een studie naar de transities in Azië. In opdracht van het ministerie van Buitenlandse Zaken is een bronnenuitgave gestart over Nederland en de Europese eenwording Het instituut zette een internationaal netwerk van uitgevers van bronnenuitgaven op, Porta Historica genaamd. In 2009 is op verzoek van NWO en de KNAW een verkenningstraject gestart om te komen tot een fusie van het ING en het Huygens Instituut van de KNAW. Onafhankelijk advies wees uit dat een fusie wetenschappelijke meerwaarde zal bieden. Definitieve besluitvorming vindt plaats in Nikhef, Nationaal Instituut voor subatomaire fysica Nikhef ( is een samenwerkingsverband tussen vier universiteiten en de Stichting FOM en doet onderzoek naar de kleinste bouwstenen van materie en hun onderlinge krachtenspel, en traceert daarmee de krachtige processen in het vroege universum, 13,7 miljard jaar geleden. Dit gebeurt zowel in grote deeltjesversnellers op aarde als in kosmische processen. Nederlandse wetenschappers en technici werken in grote internationale experimenten in de (astro)deeltjesfysica, ondermeer bij CERN in Genève. Nikhef coördineert de Nederlandse inbreng. Het beheer van Nikhef ligt bij de Stichting FOM. In 2009 is de deeltjesversneller LHC succesvol herstart en zette de LHC het wereldrecord scherp op een bundelenergie én botsingen bij ruim 2 TeV. Inmiddels is het onderzoeksprogramma voor een energie van 7 TeV van start gegaan. Hierbij zijn ook de drie experimenten met een Nederlandse bijdrage: ALICE, ATLAS en LHCb. Ook drie experimenten in de astrodeeltjesfysica waaraan Nikhef deelneemt zijn inmiddels operationeel: Antares, Auger en Virgo. Daarmee zijn alle zes de lopende experimenten van Nikhef in bedrijf NIOZ, Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek Het NIOZ ( is het nationale oceanografische instituut van Nederland. Zijn missie is het verzamelen en communiceren van wetenschappelijke kennis over (kust-)zeeën en oceanen, nodig voor een duurzame toekomst van onze planeet. Er zijn drie taken: grensverleggend fundamenteel onderzoek en maatschappelijk geïnspireerd onderzoek, ondersteuning van hoger onderwijs en excellent onderzoek in Nederland en Europa, en ten slotte het beheer van onderzoeksfaciliteiten zoals schepen, laboratoria en onderzoeksapparatuur. Het NIOZ heeft in 2009 een belangrijke groei in publicaties, personeel en middelen gekend, met een nieuw recordaantal publicaties in peer reviewed tijdschriften en 18 nieuwe projecten van meer dan euro. Vooral te vermelden is het succes van NIOZ-medewerkers in het Nationaal programma zee- en kustonderzoek (ZKO) van ALW met projecten in de Waddenzee, de Noordzee en Open Oceaan in samenwerking met andere Nederlandse instituten en universiteiten. Daarnaast werd ook de internationale positie van het NIOZ bevestigd en versterkt door een aantal grote projecten gefinancierd door de EU en de ESF, in samenwerking met instituten over heel Europa en daarbuiten. Twee medewerkers van het NIOZ ontvingen een Vidi. Eind 2009 werd door KNAW en NWO de aanbeveling van de Commissie Breimer overgenomen om NIOZ en het Centrum voor Estuariene en Mariene Ecologie van het NIOO (KNAW) te fuseren NSCR, Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving NSCR ( voert onafhankelijk langetermijnonderzoek uit naar criminaliteit en rechtshandhaving, en hun wisselwerking. Samen met andere universiteiten en instellingen wordt gewerkt aan een nationaal en internationaal netwerk van onderzoekers op het gebied van criminaliteit en rechtshandhaving door het organiseren van (inter)nationale congressen, seminars, symposia, workshops en actualiteitencolleges. Het NSCR treedt nationaal en internationaal actief op in de wetenschappelijke en publieke meningsvorming. Sinds 2 maart 2009 is het NSCR gevestigd in het hoofdgebouw van de Vrije Universiteit Amsterdam.

37 35 Hoofdstuk 4 Actielijn 2 Bundeling van krachten SRON, Netherlands Institute for Space Research SRON ( ontwikkelt innovatieve instrumenten voor astrofysisch, aard-atmosferisch en planeetonderzoek. Het instituut voert de analyse van de met deze instrumenten verkregen gegevens uit in samenwerking met de internationale wetenschappelijke gemeenschap. SRON treedt op als de Nederlandse thuisbasis voor het ruimteonderzoek, adviseert de overheid over ruimtevaartbeleid, en is aanspreekpunt voor de wetenschappelijke programma s van de European Space Agency. De belangrijkste gebeurtenis in 2009 was de lancering van het Herschel-observatorium in mei. Aan boord is HIFI, het instrument waarvan SRON de Principal Investigator is. In september nam SRON de leiding over van de Britten voor het SAFARI-instrument op de Japans-Europese SPICA-missie. Daarnaast werkt SRON volop door, onder andere aan het instrument TROPOMI, een nationaal initiatief voor aardatmosferisch onderzoek, en aan ASTRO-H, een Japanse röntgenmissie. 4.3 Infrastructuur: (Inter)nationale bundeling van krachten Door middel van grootschalige onderzoeksfaciliteiten worden Nederlandse onderzoekers in staat gesteld de grenzen van de wetenschap verder te verkennen. Een klein land als Nederland is te klein om eigenstandig alle dure faciliteiten aan te schaffen. Samenwerking en strategische programmering op basis van roadmaps is noodzakelijk. Nederland neemt via NWO deel aan een aantal grote researchfaciliteitein, waaronder DUBBLE (zie paragraaf 3.4.2) en de James Clerk Maxwell Telescope en de Isaac Newton Group of Telescopes. Via NCF kunnen onderzoekers gebruik maken van de meest geavanceerde rekenfaciliteiten, waaronder de Huygenssupercomputer. Nationaal programma investeringen in grootschalige onderzoeksfaciliteiten (BIG) In 2005 kende NWO honderd miljoen euro toe aan vijf grote onderzoeksfaciliteiten. Dat gebeurde in de zogeheten BIG-ronde. De vijf grote faciliteiten zorgen dat de Nederlandse wetenschappelijke positie op het betreffende vakgebied wordt uitgebouwd. Nederland neemt op die gebieden in internationaal perspectief een vooraanstaande plaats in. In 2010 voert een onafhankelijke commissie een tussentijdse evaluatie van de projecten uit. Informatie over het programma is te vinden op nl/bigfacilities. European Strategy Forum on Research Infrastructures (ESFRI) In oktober 2006 verscheen de eerste European Roadmap for Research Infrastructures vanuit ESFRI (Europen Strategy Formum on Research Infrastructures). Deze Roadmap omvat 35 onderzoeksfaciliteiten. De Commissie Nationale Roadmap Grootschalige Onderzoeksfaciliteiten, ingesteld door minister Plasterk van OCW, heeft acht voorstellen van de Europese Roadmap geselecteerd die op korte termijn financiële ondersteuning van het kabinet en de betrokken organisaties behoeven. Een adviescommissie onder voorzitterschap van Reinder van Duinen die door NWO en AgentschapNL (voorheen SenterNovem) was ingesteld, heeft deze voorstellen beoordeeld en geprioriteerd. Vijf aanvragen zijn gehonoreerd voor een totaalbedrag van 63 miljoen euro. Het gaat om de volgende projecten: KM3NET (Cubic Kilometre Neutrino Telescope) KM3NeT is een diepzeeonderzoek-infrastructuur die gebouwd wordt op de bodem van de Middellandse Zee. Het is een neutrino telescoop met een volume van ten minste een kubieke kilometer. Neutrino s zijn ongeladen elementaire deeltjes die bijna ongehinderd door de aarde vliegen. De infrastructuur zal worden gedeeld met andere wetenschappen, die continue en langdurige metingen doen op het gebied van oceanografie, geofysica en mariene biologie. E-ELT (European Extremely Large Telescope) De Europese Extremely Large Telescope is de volgende generatie optische telescopen. Met gesegmenteerde spiegels en adaptieve optica is het mogelijk om telescopen te bouwen met een diameter van meter. Deze telescopen zullen de astrofysische kennis enorm vooruit helpen, waardoor gedetailleerde studies van bijvoorbeeld planeten rond andere sterren mogelijk worden.

38 36 Hoofdstuk 4 Actielijn 2 Bundeling van krachten ESS (European Social Survey) ESS is een wetenschapsgedreven internationale onderzoeksinfrastructuur over de sociale en politieke attitudes in Europa. Enquêtes zijn gehouden in 2002, 2004, 2006 en Voor elke enquête zijn ongeveer mensen in Europa geïnterviewd. CLARIN (Common Language Resources and Technology Infrastructure) CLARIN is een grootschalig pan-europees samenwerkingsverband om taalbronnen en -technologie beschikbaar en gemakkelijk bruikbaar te maken. CLARIN biedt wetenschappers de tools voor computer-aided language processing en richt zich op een of meer aspecten van taal (dwz drager van culturele inhoud en kennis, instrument voor communicatie, onderdeel van de identiteit). BBMRI (European Biobanking and Biomolecular Resources) BBMRI verzamelt menselijke biologische monsters, zoals bloed, weefsels of DNA van een breed scala aan patiënt- en controlegroepen. Het bevat ook klinische en onderzoeksgegevens en biomoleculaire onderzoekstools, die essentieel zijn voor het ontrafelen van de interactie van specifieke genetische en omgevingsfactoren. BBMRI vormt een basis om identificatie van nieuwe targets voor therapie mogelijk te maken en te kunnen helpen om de efficiëntie van drug discovery te verhogen. Tabel 20: Inzet investeringsgelden voor grote infrastructuur Bestedingen (M ) BIG Grote Infrastructuur NCF en overig ,2 2,5 6, ,9 n.v.t. 4,7 Toelichting bij tabel 20 BIG: in 2006 zijn de middelen voor de grootschalige onderzoeksfaciliteiten (BIG) toegekend voor een totaalbedrag van M 100, waarvan in 2009 een bedrag van k is uitgegeven. Grote Infrastructuur: middelen voor grote infrastructurele onderzoeksvoorzieningen, in 2009 is een bedrag verplicht van M 63. NCF en overig: onder meer BiG Grid reken- en datafacilteiten en Rekentijd nationale computersystemen. 4.4 Internationale bundeling van krachten Wetenschap is internationaal: in vrijwel alle disciplines werken onderzoekers binnen de context van een internationale onderzoeksgemeenschap. De activiteiten van NWO zijn sterk internationaal ingebed via onder andere internationale peer-review, internationale conferenties binnen (thema) programma s, internationale publicaties en internationale evaluatiecommissies. Daarbij stelt NWO de eigen subsidies, zoals de Vernieuwingsimpuls, in toenemende mate open voor buitenlandse onderzoekers. Op deze manier is internationalisering een vanzelfsprekend onderdeel van elke actielijn en elk NWO-onderdeel. Binnen de actielijn Bundeling van krachten voert NWO activiteiten uit die het waard zijn hier apart te vermelden. Zij maken zichtbaar hoe NWO met een breed scala aan partners bijdraagt aan versterking van de kwaliteit van de wetenschap in internationaal verband Europese samenwerking In de internationale samenwerking ligt een duidelijk accent op Europa. NWO neemt actief deel, al dan niet in een trekkersrol, aan een groot aantal multilaterale samenwerkingsverbanden onder auspiciën van de European Science Foundation (ESF) en de Europese Commissie (EC). De belangrijkste activiteit van deze samenwerkingsverbanden is het bevorderen en steunen van transnationale onderzoeksprojecten waarin onderzoekers uit verschillende landen samenwerken. In het kader van Joint Programming wordt sinds 2008 gewerkt aan afstemming van Europese en nationale themakeuzes en procedures. Dit maakt onderdeel uit van de vorming van een Europese Onderzoeksruimte. Het maakt grensoverschrijdende samenwerking tussen onderzoekers gemakkelijker. NWO neemt deel in de gezamenlijke thema s. Daarnaast zit NWO in de high level group.

39 37 Hoofdstuk 4 Actielijn 2 Bundeling van krachten Tabel 21: Europese samenwerking Aantal deelnames van NWO in 2009 European Science Foundation EUROCORES 16 Research Networking Programme 50 Europese Commissie Artikel ERA-net 12 ERA-net+ 5 European Technology Platform 1 Totaal EUROCORES Met de programmareeks EUROCORES ( wil de ESF multilaterale onderzoekssamenwerking in Europa stimuleren. Via EUROCORES ondersteunen de leden van de ESF middelgrote internationale onderzoeksprojecten rond een thema. In 2009 ondersteunde NWO 16 van de 24 lopende EUROCORES, waarmee Nederland een van de meest actieve deelnemers is. Het ging daarbinnen om twaalf bestaande en vier nieuwe programma s. Research Networking Programme Het Research Networking Programme van de ESF financiert internationale netwerkprojecten. De nadruk ligt op de oprichting van interdisciplinaire fora, training van jonge wetenschappers, ontwikkeling van nieuwe technieken en overdracht van kennis. NWO was in 2009 medefinancier van 50 van de 71 lopende Research Networking projecten. Ook hier is Nederland een van de meest actieve deelnemers. NWO droeg bij aan vijf nieuwe programma s. Artikel 169 Het Artikel 169-instrument van de Europese Commissie (EC) ondersteunt lidstaten bij het opstellen van een gezamenlijke onderzoeksagenda en het uitvoeren van internationale onderzoeksprogramma s. De deelnemende lidstaten en de EC zijn de financiers. Artikel 169 leidt tot sterke coördinatie van nationale onderzoeksactiviteiten en is gericht op het voorkomen van versnippering en het creëren van meer kritische massa. In 2009 nam NWO deel aan de European and Developing Countries Clinical Trial ( en aan het Partnership en Ambient Assisted Living ( ERA-net en ERA-net+ ERA-net (European Research Area NETworks) is het beleidsinstrument van de Europese Commissie (EC). Een ERA-net is een netwerk waarin Europese onderzoeksfinanciers op een bepaald onderzoeksterrein de programma s coördineren en mogelijkheden voor gezamenlijke nieuwe programma s exploreren. Een ERA-net ( moet versnippering in de onderzoeksfinanciering voorkomen, kwaliteit stimuleren en financieringsmogelijkheden vergroten. ERA-net+ richt zich op gezamenlijke onderzoeksprogramma s die bijvoorbeeld binnen ERA-net-projecten zijn opengesteld. In 2009 nam NWO deel aan zeventien van de ongeveer tachtig ERA-netten uit het Zesde en Zevende Kaderprogramma. Daaronder zijn drie nieuwe samenwerkingsverbanden. NWO neemt deel in vijf ERA-netten+. European Technology Platform De European Technology Platforms zijn beleidsinstrumenten van de Europese Commissie (EC) waarin kennisinstellingen en bedrijven samenwerken zodat de concurrentiepositie van Europa verbetert. Er zijn op dit moment ongeveer veertig Technology Platforms. In 2009 nam NWO deel aan één European Technology Platform: Sustainable Chemistry (

40 38 Hoofdstuk 4 Actielijn 2 Bundeling van krachten Overige instrumenten voor samenwerking binnen Europa NWO voert een aantal bilaterale samenwerkingsverbanden uit met Duitsland. Daarin kunnen subsidies voor verschillende doelen worden aangevraagd. In 2009 liepen binnen de samenwerking met de DFG, de Duitse NWO, tien projecten. NWO biedt samen met het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek Vlaanderen onderzoekers toegang tot de DUBBLE Beamline bij de ESRF, zie ook paragraaf Samenwerking met landen buiten Europa Onderzoekssamenwerking vindt ook veelvuldig plaats met partners buiten Europa. De Verenigde Staten zijn van oudsher een belangrijke partner voor Nederlandse onderzoekers. NWO ondersteunt onder andere het Fulbright Centre, dat jaarlijks Fulbright Awards uitdeelt aan aio s. Tevens werkt NWO samen met de National Science Foundation. NWO werkt steeds vaker samen met Emerging Science Nations als China en India. In 2009 startte het China-Netherlands Joint Scientific Thematic Research Programme. Drie Nederlandse en vier Chinese stakeholders faciliteren het programma. Het programma financiert onderzoeksprojecten en workshops. In 2009 zijn tien Chinees-Nederlandse aanvragen op het gebied van watermanagement geselecteerd. Daarnaast heeft NWO bilaterale samenwerkingsovereenkomsten met verschillende zusterorganisaties in Aziatische landen als China, Japan, Taiwan en Zuid-Korea. De overeenkomsten zijn gericht op mobiliteit en gezamenlijke workshops. Het NWO-onderdeel WOTRO Science for Global Development ondersteunt in ontwikkelingslanden ontwikkelingsgericht onderzoek, in het bijzonder in relatie tot armoedevermindering, gezondheid en duurzame ontwikkeling Verenigde Naties Millennium Ontwikkelingsdoelen NWO draagt sinds een reeks van jaren bij aan de Verenigde Naties Millennium Ontwikkelingsdoelen en aan ontwikkelingsgericht onderzoek in het algemeen via de stichting WOTRO Science for Global Development. WOTRO richt zich daarbij op interdisciplinair en veelal gebiedsoverschrijdend onderzoek. Door deelname van WOTRO in centrale programma s en in thematische programma s waarin verschillende gebieden samenwerken groeit ook in andere gebieden de aandacht voor ontwikkelingsrelevant onderzoek, veelal meer disciplinair van aard. Om die ontwikkeling in kaart te brengen is een eerste inventarisatie uitgevoerd van dergelijk onderzoek binnen NWO. De inventarisatie heeft zich vooralsnog beperkt tot de gebieden waar aandacht voor ontwikkelingsproblematiek het meest waarschijnlijk werd geacht. In de toekomst zal de inventarisatie alle gebieden betreffen en jaarlijks worden uitgevoerd. Het volgende overzicht presenteert de aantallen onderzoeksprojecten en de daarmee gepaard gaande financiële verplichtingen voor al het lopende ontwikkelingsrelevante onderzoek (peildatum: 31 december 2009) in de genoemde gebieden. Tabel 22 toont het aantal onderzoeksprojecten per wetenschapsgebied en de bijbehorende financiële verplichtingen voor al het lopende ontwikkelingsrelevante onderzoek (peildatum: 31 december 2009) in de genoemde gebieden.

41 39 Hoofdstuk 4 Actielijn 2 Bundeling van krachten Tabel 22: Ontwikkelingsrelevant onderzoek: aantal projecten en aangegane verplichtingen Wetenschapsgebied Aantal lopende projecten Totale verplichting in k 2003 t/m 2015 vanaf 2009 en verder ALW GW MaGW Natuurkunde STW WOTRO ZonMw Totaal Resultaten selectie actielijn 2 Bundeling van krachten Het aantal aanvragen en honoreringen daalde in 2009 ten opzichte van Dit komt voornamelijk doordat de thema s van afliepen. Binnen actielijn 2 zijn in 2009 relatief veel kleine beurzen aangevraagd en gehonoreerd. Doordat de honoreringskans bij deze kleine beurzen hoog is, steeg het totale honoreringspercentage. Tabel 23: Totaal aantal aanvragen en honoreringen actielijn 2 Bundeling van krachten Aantal vooraanmeldingen Aantal aanvragen Aantal honoreringen Bruto honoreringspercentage Netto honoreringspercentage M V Totaal M V Totaal M V Totaal M V Totaal M V Totaal Thema s Internationalisering Infrastructuur Overig Totaal Totaal Toelichting bij tabel 23 Internationalisering: hieronder vallen de volgende subsidie-instrumenten: bezoekersbeurzen waarmee Nederlandse onderzoekers in staat worden gesteld een buitenlandse collega naar Nederland te halen; gebiedsspecifieke programma s: Internationalisering geesteswetenschappen (GW); Samenwerking ( bilateral agreement ) internationaal (MaGW); Social Science Cooperation India-Netherlands (SSCIN) (WOTRO en MaGW). Infrastructuur: BiG Grid reken- en datafaciliteiten, Grants programma parallellisatie, Rekentijd nationale computersystemen. Het aantal aanvragen is hoger dan het aantal vooraanmeldingen, omdat niet alle subsidie-instrumenten die vallen onder deze actielijn werken met vooraanmeldingen. Overig: ERA-net Plant Genomics. Uitsluitend gehonoreerde aanvragen worden bij NWO geregistreerd. Voor uitleg van bruto en netto honoreringspercentages zie de begrippenlijst.

42 40 Hoofdstuk 5 Actielijn 3 Wetenschap voor de samenleving

43 41 Hoofdstuk 5 Actielijn 3 Wetenschap voor de samenleving 5 Actielijn 3 Wetenschap voor de samenleving Maatschappelijke vragen en de roep om versterking van technologische en maatschappelijke innovatie creëren steeds meer behoefte aan hoogwaardige kennis. NWO brengt kennisvragers en wetenschappers bij elkaar. Dat gebeurt onder de noemer Wetenschap voor de samenleving. Dit hoofdstuk behandelt thema s, regieorganen, kennisoverdracht en communicatie, waarbij de resultaten vanaf de selectie in 2009 worden gepresenteerd. 5.1 Thema s : Wetenschap gewaardeerd! De NWO-strategie Wetenschap gewaardeerd! bevat multidisciplinaire onderzoeksprogramma s die wetenschappelijk en/of maatschappelijk actueel zijn. Onderstaande tabellen bieden een overzicht van deze thema s, het aantal lopende programma s en de bestedingen in In 2009 is de naam van het thema Creatieve industrie veranderd in Research & Innovation in Smart Creative Contexts (RISCC). Het thema Kwaliteit van leven dynamiek van levenslopen is beëindigd. In 2009 startten de meeste thema s. Het aantal aanvragen en honoreringen ligt in 2009 dan ook hoger dan in Het thema Duurzame aarde verwerkte de meeste aanvragen. Conflict en veiligheid kende de meeste honoreringen. Het honoreringspercentage binnen dit thema is hoog: 71 procent. Het honoreringspercentage van alle thema s daalde licht van 45 procent naar 44 procent. NWO heeft in totaal ruim 179 miljoen euro aan verplichtingen uitstaan bij de thema s In totaal is bijna 17 miljoen euro besteed aan de thema s in Tabel 24: Aantal lopende themaprogramma s en bestedingen van de thema s strategie Aantal lopende themaprogramma s Bestedingen per thema 2009 (k ) Conflict en veiligheid Culturele dynamiek Duurzame aarde Dynamica van complexe systemen Funderend energieonderzoek Gebruik van nanowetenschap en technologie Hersenen en cognitie Kennisbasis voor ICT-toepassingen Maatschappelijk verantwoord innoveren Nieuwe instrumenten voor de gezondheidszorg Research & Innovation in Smart Creative Contexts Systeembiologie Totaal Totaal Toelichting bij tabel 24 Lopende themaprogramma s: programma s waarbinnen in de periode subsidiebesluiten zijn genomen, en die nog niet zijn afgerond. Besteding per thema 2009: het bedrag dat in 2009 besteed is aan onderzoek op het terrein van de thema s.

44 42 Hoofdstuk 5 Actielijn 3 Wetenschap voor de samenleving Tabel 25: Aantal aanvragen en honoreringen Thema s Aantal vooraanmeldingen Aantal aanvragen Aantal honoreringen Bruto honoreringspercentage Netto honoreringspercentage M V Totaal M V Totaal M V Totaal M V Totaal M V Totaal Conflict en veiligheid Culturele dynamiek Duurzame aarde Funderend energie onderzoek Gebruik van nanowetenschap en technologie Hersenen en cognitie Kennisbasis voor ICTtoepassingen Maatschappelijk verantwoord innoveren Nieuwe instrumenten voor de gezondheidszorg Systeembiologie Totaal Totaal Toelichting bij tabel 25 Hersenen en cognitie: doorlopende indiening, over 1 aanvraag is een besluit genomen in Gebruik van nanowetenschap en -technologie: dit betreft het ERA-NET Nanoscience. Uitsluitend gehonoreerde aanvragen worden bij NWO geregistreerd. Het thema Research & Innovation in Smart Creative Contexts heeft geen honoreringen in Het thema Kwaliteit van leven dynamiek van levenslopen is beëindigd. Het aantal vooraanmeldingen is lager dan het aantal aanvragen, omdat niet binnen elk themaprogramma met vooraanmeldingen wordt gewerkt. Voor uitleg van bruto en netto honoreringspercentages zie de begrippenlijst Conflict en veiligheid Door globalisering, transnationale migratie en mobiliteit ontstaat een grotere diversiteit in samenlevingen. Als gevolg hiervan treden vaak scherpe confrontaties op die samenhangen met verschillen in cultuur, etniciteit, religie, klasse en geslacht. Onderzoek binnen het thema Conflict en veiligheid bestudeert conflicten in sociale systemen in al haar facetten. In 2009 honoreerde NWO twaalf langlopende onderzoeksaanvragen. Ook vond een bijeenkomst met projectleiders plaats over de coördinatie van kennisoverdracht en onderzoek Culturele dynamiek Het thema Culturele Dynamiek stimuleert onderzoek naar maatschappelijke vraagstukken waarin cultuur en de dynamiek van cultureel erfgoed een centrale rol spelen. Cultuur wordt in dit thema in de meest brede zin van het woord opgevat, zowel materieel als immaterieel. Denk bijvoorbeeld aan architectuur, beeldende kunst, theater, muziek, nieuwe cultuuruitingen die mogelijk zijn geworden door de nieuwe media en technologie, maar ook aan gebruiken en rituelen die cultureel bepaald zijn. Het thema strekt zich uit tot Europa en nadrukkelijk ook daarbuiten.

45 43 Hoofdstuk 5 Actielijn 3 Wetenschap voor de samenleving In 2009 zijn zes onderzoeksaanvragen gehonoreerd in de onderzoekslijnen Populaire cultuur en Intermedialiteit. Ook startte met vijf projecten de onderzoekslijn Dynamiek van de herinnering Nederland in de Tweede Wereldoorlog. Aan dit programma werken de volgende instellingen mee: Kamp Westerbork, het Gevangenismuseum, het Joods Historisch Museum, Kamp Amersfoort, Kamp Vught, het Ministerie van VWS, het Ministerie van Justitie, de Mondriaan Stichting, SNS Reaal Fonds, de Provincie Noord-Brabant en de Rothschild Foundation Europe Duurzame aarde Duurzame aarde is wereldwijd een uiterst actueel thema in wetenschappelijk, politiek en beleidsmatig opzicht. De kern van het thema zijn de vergaande invloeden van menselijke activiteiten op het functioneren van natuurlijke systemen. Van lokale schaal tot wereldschaal. Onderwerpen zijn bijvoorbeeld klimaat, water, energie, mobiliteit. In 2009 startte het thema met een budget van twintig miljoen euro. NWO ontwikkelde samen met het ministerie van EZ en SenterNovem het programma Energy Transitions. Met de KNAW en met onderzoeksgroepen uit Indonesië keurde NWO drie voorstellen goed in het programma Agriculture beyond Food. Het programma Terugkoppelingen in het klimaatsysteem keurde tien projecten goed met een budget van in totaal 2,5 miljoen euro. Het programma kwantificeert onzekerheden in het klimaatsysteem, met name voor de langere termijn tot het jaar Samen met het FES-programma Kennis voor Klimaat zijn vijf aanvragen gehonoreerd op het gebied van duurzame ontwikkeling. In het voorjaar ging de oproep open voor samenwerking met China op het gebied van Water. Tien projecten werden geselecteerd voor financiering. Naast deze programma s die in het kader van Duurzame aarde zijn gefinancierd zijn er enkele flankerende programma s rond het thema in uitvoering: Nationaal programma zee- en kustonderzoek (ZKO), (twintig miljoen euro) met OCW, NAM, VenW, LNV. Duurzame bereikbaarheid van de Randstad (elf miljoen euro) met VenW, VROM, LNV, EZ. International Polar Year (zeven miljoen euro) met OCW, V&W, LNV, VROM, BuZa Dynamica van complexe systemen Het thema Dynamica van complexe systemen onderzoekt concepten en mechanismen die ten grondslag liggen aan complexe systemen in de natuur, economie en samenleving. De sterke toename van de rekencapaciteit maakt het tegenwoordig mogelijk complexe, wiskundige simulaties uit te voeren. Het thema onderscheidt drie hoofdlijnen voor onderzoek: Micro-Macro, Netwerken en Voorspelbaarheid. Een van de doelen van het thema is het verkleinen van de afstand tussen de universiteiten en het bedrijfsleven op het gebied van complexiteitsonderzoek. In 2009 zijn vijf bedrijven, ook financieel, gaan deelnemen in het programma. Dat zijn de Nederlandsche Bank, de Nederlandse Spoorwegen, Equens, Cordys (een softwareontwikkelaar) en Chess (elektronica- en IT-bedrijf) Funderend energieonderzoek De komende jaren zullen in het teken staan van de energietransitie: de structurele overgang naar een duurzame energiehuishouding. Gericht wetenschappelijk onderzoek moet deze transitie mede mogelijk maken. Het NWO-thema richt zich op drie hoofdlijnen: energiebesparing, energiebronnen en energieopslag, -transport en -distributie. In het voorjaar van 2009 publiceerde NWO het rapport Accenten in Funderend Energieonderzoek. Op basis van het rapport concentreert NWO zich binnen het thema op acht speerpunten: fotovoltaïsche conversie, waterstof, schone verbranding, kernfusie, directe conversie van zonlicht, hybride conversie van biomassa, distributie van elektriciteit en opslag van elektriciteit.

46 44 Hoofdstuk 5 Actielijn 3 Wetenschap voor de samenleving Gebruik van nanowetenschap en nanotechnologie Nanowetenschap en nanotechnologie zijn van fundamenteel belang voor de ontwikkeling van de Nederlandse samenleving en economie. De toepassing van nanotechnologie heeft in potentie grote gevolgen voor tal van terreinen. Denk aan de geneeskunde, milieu en energie, aan mobiliteit en wonen en bouwen. In 2009 is het programma NWO-nano opgezet waarvoor de open call for proposals in december online ging. Leidend voor de invulling van het programma is de Strategische Research Agenda Nanotechnologie (2008). In die agenda brachten NanoNed, STW en FOM de mogelijkheden en eventuele risico s van nanotechnologie in kaart. Dat gebeurde op verzoek van het kabinet Hersenen en cognitie Dit thema ging eind 2009 over in het regieorgaan Nationaal Initiatief Hersenen en Cognitie. Meer informatie in Kennisbasis voor ICT-toepassingen Van gezondheidszorg en voedingssector tot cultureel erfgoed, in alle maatschappelijke sectoren groeit de hoeveelheid digitale data en communicatie. Optimale benutting van dit potentieel vergt een sterke ICT-kennisbasis. In afstemming met ICTRegie (zie paragraaf voor meer informatie over ICTRegie) zet NWO in op toepassing van ICT-kennis in bijvoorbeeld de dienstensector, politie en justitie en de zorg. Het thema geeft concrete invulling aan de strategische onderzoeksagenda s van de ICT-innovatie Platforms. Het NWO-programma Jacquard startte in 2009 een tweede subsidieronde voor projecten op het gebied van Software as a Service. Met het Nederlands Forensisch Instituut, andere partners uit de wereld van politie en justitie en met universitaire onderzoekers startten in 2009 de voorbereidingen voor een onderzoeksprogramma Forensic Science Maatschappelijk verantwoord innoveren Het thema draagt bij aan maatschappelijk verantwoorde innovatie door een verbreding en verdieping van het onderzoek naar de maatschappelijke en ethische aspecten van wetenschap en technologie. Hierbij is ook het internationale perspectief belangrijk. In 2009 vond de eerste subsidieronde plaats. Zestien aanvragen zijn gehonoreerd. De aanvragen zijn geselecteerd op zowel wetenschappelijke kwaliteit als maatschappelijke relevantie. Eind 2009 presenteerden de zestien projecten zich aan elkaar en aan een breder publiek. Meer informatie: Nieuwe instrumenten voor de gezondheidszorg Het thema stimuleert de infrastructuur op het gebied van nieuwe instrumenten voor de gezondheidszorg. Het thema richt zich op vijf speerpunten waarin Nederland sterk is: minimaal-invasieve technieken, medische optiek en akoestiek, medische beeldverwerking, hoge precisie instrumentatie en veilige extramurale zorg. In het startprogramma van 2009 kwamen ruim honderd aanvragen binnen. Dat is boven verwachting veel. In 2009 is verder een samenwerkingsprogramma met India opgezet. Ook zijn voorrondes voor ideeën voor Centres of Research Excellence gehouden. De Centres vormen de basis van een nationaal masterplan dat in november 2010 zal worden gelanceerd, met als doel hier grootschalige funding voor te verwerven. Meer informatie: Research & Innovation in Smart Creative Contexts (voorheen: Creatieve industrie) De creatieve sector neemt in onze economie een steeds belangrijker plaats in. Dat biedt kansen, maar werpt ook nieuwe vragen op. De wetenschap kan helpen de vragen te beantwoorden, knelpunten op te lossen, innovatie te stimuleren en daardoor onze concurrentiepositie te versterken. Binnen het thema (voorheen Creatieve industrie) zet NWO onderzoeksprojecten op voor, over en vooral samen met de sector zelf. In 2009 is ingezet op samenwerking met partners om de kennisketen in de creatieve industrie te versterken. NWO participeerde in de FES-aanvraag Creatieve Industrie Research Programme. Voor de onderzoekslijn Kunst, Wetenschap en Innovatie ging eind 2009 een call for proposals uit voor promotieprojecten voor beeldend kunstenaars. Hierbij werkt NWO samen

47 45 Hoofdstuk 5 Actielijn 3 Wetenschap voor de samenleving met het Fonds Beeldende Kunst, Vormgeving en Bouwkunst. Tenslotte is voor Science for Arts een ontwerp gemaakt voor een restauratieprogramma waarin wetenschap en nationale en internationale erfgoedinstellingen samenwerken Systeembiologie Systeembiologie omvat een nieuw wetenschapsterrein met drie kenmerken. Ten eerste integreert systeembiologie kennis uit de biologie, fysica, chemie, wiskunde, informatica en medische wetenschappen. Ten tweede beantwoordt systeembiologie vragen over complexe levende systemen van moleculen, via cellen, organen en organismen, tot populaties en ecosystemen aan toe. En ten derde kent het onderzoek een cyclisch verloop. Gegevens uit gerichte experimenten vormen de input voor computermodellen en simulaties. Uit simulaties komen nieuwe, gerichte experimenten. En ga zo maar door. In 2009 is een call voor Centres for Systems Biology Research opengesteld. Een panel van buitenlandse deskundigen evalueerde de ingediende plannen. 5.2 Kenniswerkersregeling Via de regeling Kenniswerkers zijn ruim 1900 kenniswerkers en bijna 200 recent gepromoveerden aan het werk gegaan met belangrijke maatschappelijke thema s. Het kabinet heeft voor deze regeling 180 miljoen euro beschikbaar gesteld, verdeeld over 2009 en De regeling is bedoeld om kenniswerkers te behouden voor het Nederlandse bedrijfsleven tijdens deze economisch moeilijke tijd en te voorkomen dat er een verloren generatie van recent gepromoveerden ontstaat. NWO heeft samen met Agentschap NL (voorheen SenterNovem) de regeling uitgevoerd in opdracht van de ministeries van Economische Zaken en Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Bedrijven kunnen hun onderzoekers inzetten bij kennisinstellingen voor onderzoek en ontwikkeling op het gebied van belangrijke thema s. Een of meerdere bedrijven dienen samen met een of meerdere kennisinstellingen een voorstel in voor het inzetten van de te detacheren onderzoeker(s). Een project kon ook plaats bieden aan jonge onderzoekers, die samen met de kenniswerkers aan het project werken. In twee rondes zijn er in 2009 in totaal 344 voorstellen ingediend. Een team van circa 50 mensen van NWO en Agentschap NL heeft de beoordeling van de projectvoorstellen op zich genomen en het advies van de beoordelingscommissie, onder voorzitterschap van Peter Kwant (ex-shell), voorbereid. Met de honorering van 179 aanvragen worden ruim 1900 kenniswerkers en bijna 200 jonge onderzoekers geaccommodeerd. Zij kunnen nu voor anderhalf jaar aan de slag bij universiteiten, Grote Technologische Instituten (GTI s), TNO en hogescholen. 5.3 Valorisation Grants Doel van de STW Valorisation Grant is bevorderen dat commercieel veelbelovende kennis van universiteiten en onderzoeksinstituten tot commerciële toepassing wordt gebracht. De STW Valorisation Grant overbrugt de zogeheten financieringskloof. De subsidie bestaat uit twee fases. In fase 1 onderzoeken aanvragers de commerciële haalbaarheid van hun idee. In fase 2 werken de aanvragers hun idee verder uit. Meer informatie staat op Regieorganen In 2009 werd voor fase 1 over 61 aanvragen een besluit genomen, 31 aanvragen werden gehonorereerd. Voor fase 2 werd over 22 aanvragen een besluit genomen, waarvan er 11 werden gehonoreerd. NWO heeft vier regieorganen binnen haar organisatie: ACTS, ICTRegie, NGI en NIHC. De regieorganen hebben tot taak om met een gerichte en flinke financiële impuls nieuw wetenschappelijk toponderzoek op specifieke strategische terreinen te stimuleren en wetenschappers en kennisvragers uit de maatschappij bij elkaar te brengen.

48 46 Hoofdstuk 5 Actielijn 3 Wetenschap voor de samenleving ACTS Advanced Chemical Technologies for Sustainability ACTS is binnen NWO het platform voor publiekprivate samenwerking op het gebied van duurzame chemische technologieën. ACTS ondersteunt de ontwikkeling hiervan door het opzetten en coördineren van uitdagende publiekprivate programma s die aansluiten op de doelstellingen uit het business plan van de Regiegroep Chemie. Deze programma s bestaan elk uit diverse onderzoeksprojecten, die worden uitgevoerd binnen universiteiten en onderzoeksinstellingen in nauwe samenwerking met partners uit de industrie. Het MKB-programma binnen Integration of Bio- and Organic Synthesis, een van de vijf ACTSprogramma s, toont dat deelname van het chemisch midden- en kleinbedrijf in publiekprivate initiatieven unieke vormen van samenwerking en kennisuitwisseling tot stand kan brengen. In totaal heeft het programma ruim 2,2 miljoen euro geïnvesteerd in elf MKB-projecten op het gebied van bio- en organische synthese. Onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen en Enzyscreen BV gingen op zoek naar een manier om aardappelen langer eetbaar te houden. Binnen het programma Duurzaam waterstof werd een nieuwe methode ontwikkeld om schoon syngas te winnen uit biomassa, zoals bos- en landbouwafval. Dit proces kan de hoeveelheid kooldioxide in de atmosfeer verminderen. De volgende stap is om te kijken hoe dit proces ingezet kan worden op grote schaal in de industrie ICTRegie Nationaal Regieorgaan voor ICT-onderzoek en -innovatie ICT verandert de samenleving en speelt een belangrijke rol bij het oplossen van grote maatschappelijke uitdagingen. De missie van ICTRegie ( is het versterken van het ICT-onderzoek en de aansluiting bij maatschappelijke en bedrijfsdoelstellingen. ICTRegie stimuleert samenwerkingsvormen in ICT-innovatieplatforms (IIPs), waarin onderzoekers, ondernemers en gebruikers gezamenlijk strategische onderzoeksagenda s ontwikkelen rondom een thema. In 2009 groeide het aantal IIPs uit van negen tot veertien. De vijf nieuwe IIPs zijn: IIP Brain & Cognition, IIP Productsoftware, IIP RoboNed, IIP Domotica & Smart Living en IIP Duurzame ICT. ICTRegie realiseerde in 2009 samen met vele partijen ICT2030.nl, een actieagenda voor de lange termijn. Op ICTDelta, het jaarlijks evenement van ICTRegie, is de agenda gepresenteerd. Ook publiceerde ICTRegie het boek Tegen de stroom in van Martin Rem. In 2009 is ICTRegie gaan participeren in ipoort, onderdeel van het internationale perscentrum Nieuwspoort. ipoort streeft naar realisatie van een reëel vertrouwen in toepassing en gebruik van ICT in een maatschappelijke, ethische, juridische, economische en sociale context NGI Netherlands Genomics Initiative Het Netherlands Genomics Initiative (NGI) financiert en regisseert het genomicsonderzoek in Nederland. Doelstelling van NGI ( is een excellente kennisinfrastructuur te realiseren die nieuwe economische activiteiten genereert en waarvan de resultaten ten goede komen aan de samenleving. Het onderzoek is geconcentreerd in grootschalige consortia die zich richten op inhoudelijke thema s: gezondheid, voeding, veiligheid, duurzaamheid, technologie en maatschappelijk onderzoek, communicatie en educatie. Binnen de zestien genomics-centra werken universiteiten, onderzoeksinstituten, industrie en maatschappelijke organisaties samen aan kennisontwikkeling en valorisatie. NGI, opgericht in 2002, wordt gefinancierd door de Nederlandse overheid en is in 2008 haar tweede fase tot 2013 ingegaan. Tijdens het Life Sciences Momentum 2009 werd in het bijzijn van meer dan zeshonderd deelnemers het startschot gegeven voor een gezamenlijke actie richting de overheid. De eerste stap in deze samenwerking was de publicatie van het visieboek Partners in de Polder. Minister Van der Hoeven nam het eerste exemplaar in ontvangst en benadrukte het belang van publiek-private samenwerkingen binnen Nederland. Het boek geeft drie kerndoelen aan waarop het veld wil inzetten. Het gaat om continuïteit van het innovatiebeleid, het voortbouwen op de sterkten die zijn ontwikkeld en het positioneren van Nederland als één bioregio. Doel is om deze drie aanbevelingen aan te kaarten bij de ministeriële departementen, de politiek en natuurlijk bij het publiek. Voor meer informatie:

49 47 Hoofdstuk 5 Actielijn 3 Wetenschap voor de samenleving NIHC Nationaal Initiatief Hersenen en Cognitie Het regieorgaan Nationaal Initiatief Hersenen en Cognitie is eind 2009 van start gegaan. Voorheen was Hersenen & Cognitie een van de thema s uit de NWO-strategie Wetenschap gewaardeerd! Minister Plasterk van OCW en NWO-voorzitter Jos Engelen gaven in november het startschot voor het nieuwe regieorgaan. NWO en de ministeries van OCW, VWS, Justitie, Defensie, Binnenlandse Zaken en Jeugd & Gezin ondersteunen het initiatief. Ook het FES-programma Hersenen & Cognitie: maatschappelijke innovatie in gezondheidszorg, onderwijs en veiligheid ging van start. Het doel van dit programma is het bevorderen van onderzoek dat is gericht op maatschappelijke innovatie binnen de gezondheidszorg, onderwijs en sociale veiligheid. Binnen dit kader zijn drie specifieke doelen gesteld: het stimuleren van excellent interdisciplinair onderzoek; deelname van private of publieke maatschappelijke partners gericht op structurele veranderingen die noodzakelijk zijn binnen de gezondheidszorg, onderwijs en sociale veiligheid; maatschappelijke implementatie van resultaten. 5.5 Communicatie en kennisoverdracht NWO wil kwaliteit en vernieuwing van wetenschappelijk onderzoek bevorderen én de resultaten van dat wetenschappelijk onderzoek ten goede laten komen aan de maatschappij. NWO hecht daarom groot belang aan communicatie over de maatschappelijke relevantie van onderzoek richting het algemene publiek, politici en partners binnen en buiten de wetenschap. Hiermee wil NWO de positie versterken van de Nederlandse wetenschap in Nederland en in het buitenland. In 2009 verstuurde NWO tientallen persberichten over onderzoeksresultaten, honoreringen en beleidsveranderingen. Tijdens Bessensap, hét jaarlijkse evenement voor pers en wetenschap, ontmoetten journalisten en wetenschappers elkaar. Verder hield NWO een serie publiekslezingen van Spinozawinnaars in het Paard van Troje te Den Haag. De serie is een initiatief van Spinozawinnaar Leo Kouwenhoven in samenwerking met NWO, NRC Handelsblad, Teleac en het Rathenau Instituut. Het NWO-magazine Hypothese verscheen vier keer. Daarnaast was er Synthese, het gepopulariseerde jaarverslag. Het vierde deel van het publieksboek EXPERIMENT NL, Wetenschap in Nederland kwam uit. NWO nam ook deel aan het VPRO-project Beagle, in het kielzog van Darwin. Met name binnen de NWO-programma s werd een groot scala aan activiteiten, producten en prijzen ontwikkeld voor professionals. De meeste van deze activiteiten staan genoemd in eerdere paragrafen en hoofdstukken. Speciaal voor onderzoekers werden dagen voor expertiseontwikkeling en bewustwording georganiseerd. Pump your Career bracht vrouwelijke wetenschappers samen. Tijdens de Talentendagen proefden jonge onderzoekers van diverse workshops. Bij de Talent Classes verdiepten jonge onderzoekers zich verder. NWO betaalt voor Nederland de contributie voor AlphaGalileo, het Europese persbureau voor wetenschapsnieuws. Zeventien Nederlandse instellingen kunnen daardoor gratis berichten plaatsen. Samen met de KNAW, de Volkskrant en Nemo organiseerde NWO in het kader van de Oktober Kennismaand het symposium Kennis op zondag. Ook was er in 2009 weer een Nationale wetenschapsquiz Senior en Junior. Vele kranten publiceerden de quizzen. De voorrondes en de finales werden uitgezonden op de televisie. Daarnaast nam NWO deel aan de Academische Jaarprijs.

50 48 Hoofdstuk 5 Actielijn 3 Wetenschap voor de samenleving Tabel 26: Totaal aantal aanvragen en honoreringen actielijn 3 Wetenschap voor de samenleving Aantal vooraanmeldingen Aantal aanvragen Aantal honoreringen Bruto honoreringspercentage Netto honoreringspercentage M V Totaal M V Totaal M V Totaal M V Totaal M V Totaal Thema s Overig Totaal Totaal Toelichting bij tabel 26 Het aantal aanvragen is hoger dan het aantal vooraanmeldingen, omdat niet alle subsidie-instrumenten die vallen onder deze actielijn werken met vooraanmeldingen. Overig: hieronder vallen onder meer de volgende programma s: Gebruiksondersteuning ruimteonderzoek, Valorisation grants, Nederlands polair programma. Voor uitleg van bruto en netto honoreringspercentages zie de begrippenlijst.

51 49 Hoofdstuk 6 Financieel beleid 6 Financieel beleid NWO is verantwoordelijk voor een zorgvuldig beheer van de aan haar toevertrouwde middelen. Het financieel beleid van NWO is gericht op de optimale inzet van beschikbare middelen voor de versterking van het wetenschappelijk onderzoek. In dit hoofdstuk wordt verslag gedaan over het in 2009 gevoerde financieel beleid inclusief een vooruitblik. De volledige verantwoording over de middelen en bestedingen is opgenomen in hoofdstuk Bestedingsbeleid NWO voert een bestedingsbeleid dat erop is gericht om de aan NWO beschikbaar gestelde financiële middelen optimaal in te zetten voor het wetenschappelijk onderzoek. De bestedingen (geconsolideerd) van NWO namen in 2009 toe met M 131 tot M 652. Dat is een stijging met 25% ten opzichte van Een groot deel van deze stijging komt door de afspraken die met het ministerie van OCW zijn gemaakt om bestedingen die in latere jaren waren voorzien voor de Vernieuwingsimpuls eerder uit te keren Subsidies Instituten Beheerskosten Overige lasten Figuur 5: Ontwikkeling bestedingen NWO , realisaties, geconsolideerd in M. De middelen (geconsolideerd) van NWO namen in 2009 toe met M 106 tot M 707. Deze stijging komt vooral door een toename van de middelen die door het ministerie van OCW beschikbaar zijn gesteld voor nieuwe programma s, dan wel continuering van bestaande programma s, zoals Graduate schools, Aspasia, en Mozaïek. Ook heeft er een verschuiving (en aanvulling) plaatsgevonden op de Vernieuwingsimpuls: deze is vanaf 2009 opgenomen in de Rijksbijdrage. De bijdragen van derden, waaronder de bijdragen van tien andere departementen, zijn ten opzichte van 2008 iets afgenomen naar M Vooruitblik In meerjarig perspectief is er sprake van voorfinanciering: er zijn meer verplichtingen aangegaan dan op grond van de beschikbare middelen mogelijk zou zijn. Deze hogere verplichtingen zullen in de komende jaren tot fors hogere uitgaven leiden in vergelijking tot de inkomsten. Uit onderstaande tabel met (enkelvoudige) begrotingscijfers blijkt dat er voor de komende jaren jaarlijks een substantiële overbesteding wordt voorzien; de eerder aangegane extra verplichtingen komen dan tot uitbetaling. Voor 2009 is in de realisatie nog sprake van minder uitgaven dan begroot: 663

52 50 Hoofdstuk 6 Financieel beleid vs. 614 miljoen Euro, wat lager is dan de ont vangen middelen (ca. 650 miljoen Euro). De belangrijkste reden voor deze onderuitputting is de onderbesteding bij een aantal (deels recent gestarte) gebiedsen thema programma s, centrale programma s en de regieorganen. Tabel 27: Resultaatverwachting (enkelvoudig, M ) Meerjarenbegroting Rekening Begroting en meerjarenramingen Middelen Bestedingen Resultaat Eind 2009 staat een totaal van 1,6 miljard Euro uit aan externe verplichtingen, ofwel 2,3 keer de jaaromzet van NWO. Dit bedrag moet worden gefinancierd uit het beschikbare eigen vermogen van NWO en toekomstige bijdragen van het ministerie van OCW en derden. De voorfinanciering kan alleen worden volgehouden indien NWO erin slaagt om (op de enkelvoudige balans) het eigen vermogen op peil te houden en conform afspraak met het ministerie van OCW de stand van de algemene reserve van het AB niet lager wordt dan -300 miljoen Euro. Ook moet de liquiditeit zodanig zijn, dat NWO aan zijn betalings verplichtingen kan voldoen. De huidige liquiditeit bedraagt bijna 300 miljoen Euro, maar deze middelen zijn reeds bestemd en grotendeels nodig voor de toekomstige uitgaven. De prognose is dat de liquiditeit in de komende jaren sterk gaat dalen, omdat een aantal grote programma s (VI oude stijl, NGI, Big Facilities) nog moeten worden gefinancierd. Dat leidt tot uitputting van middelen zonder dat er inkomsten tegenover staan. 6.3 Beheer beschikbare middelen Het rendement dat is behaald met het kasbeheer is gedaald en bedroeg in ,7% (5,5% in 2008). Deze daling van het rendement in 2009 is het gevolg van de scherpe rentedalingen die zich eind 2008 als gevolg van de kredietcrisis hebben voorgedaan. Het rendement op de deposito s van het Ministerie van Financiën is echter nog steeds hoger dan de gemiddeld door het ministerie vergoede rente voor het passief bankieren op de rekening-courant in het kader van het schatkistbankieren (0,7%). Voor de komende jaren wordt een vergelijkbaar rendement verwacht. 1 De middelen zijn inclusief de financiële (rente)baten.

53 51 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO Jaarrekening NWO 2009 Het voorliggende hoofdstuk van het NWO-jaarverslag omvat de jaarrekening 2009 voor de organisatie NWO en de aan NWO verbonden organisaties, opgesteld onder verantwoordelijkheid van het Algemeen Bestuur. In de jaarrekening zijn opgenomen de geconsolideerde jaarrekening en de enkelvoudige jaarrekening van NWO. De bijlagen bevatten een specificatie van de subsidies van het ministerie van OCW, de subsidies van derden, de bestemde fondsen en de subsidies afkomstig van de ministeries van Buitenlandse Zaken en Economische Zaken. Inhoudsopgave Jaarrekening 7.1 Jaarrekening (geconsolideerd) 52 Geconsolideerde balans (na resultaatbestemming) 52 Geconsolideerde staat van baten en lasten 53 Geconsolideerd kasstroomoverzicht 54 Grondslagen 55 Toelichting op de geconsolideerde balans 63 Toelichting op de geconsolideerde staat van baten en lasten Jaarrekening (enkelvoudig) 79 Enkelvoudige balans (na resultaatbestemming) 79 Enkelvoudige staat van baten en lasten 80 Enkelvoudig kasstroomoverzicht 81 Grondslagen 82 Toelichting op de enkelvoudige balans 83 Toelichting op de enkelvoudige staat van baten en lasten Overige gegevens 93 Samenstelling Algemeen Bestuur 93 Verantwoording Topinkomens 93 Resultaatbestemming 93 Accountantsverklaring 94 Bijlage1 Overzicht subsidies van het ministerie van OCW 99 Bijlage 2 Overzicht subsidies van derden 100 Bijlage 3 Overzicht verloop bestemde fondsen 106 Bijlage 4 Overzicht specifieke subsidies ministerie van Economische Zaken 126 Bijlage 5 Overzicht specifieke subsidies ministerie van Buitenlandse Zaken 128 Bijlage 6 Overzicht van lopende themaprogramma s in 2009, 131 thema s strategie Bijlage 7 Overzicht van lopende themaprogramma s in 2009, 133 thema s strategie

54 52 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO Jaarrekening (geconsolideerd) Geconsolideerde balans (na resultaatbestemming) (bedragen in k ) Activa Materiële vaste activa Financiële vaste activa Vaste activa Voorraden Onderhanden projecten Vorderingen Liquide middelen Vlottende activa Totaal Passiva Algemene reserve Algemeen Bestuur ( ) ( ) Algemene reserve, bestemd Bestemde fondsen Eigen vermogen Voorzieningen Langlopende schulden Kortlopende schulden Vreemd vermogen Totaal

55 53 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009 Geconsolideerde staat van baten en lasten (bedragen in k ) Realisatie 2009 Realisatie 2008 Baten Rijksbijdragen OCW Specifieke subsidies OCW Subsidies & bijdragen van derden Opbrengsten uit royalties, octrooien en licenties Vrijval voorzieningen Overige baten Bijzondere baten Totaal baten Lasten Verstrekte subsidies Subsidies aan derden Af: Afwikkelingen projectsubsidies (6.176) (7.322) Totaal Verstrekte subsidies Exploitatie instituten Personeel Materieel Totaal Exploitatie Instituten Algemene beheerskosten Dotatie voorzieningen Overige lasten Bijzondere lasten Totaal lasten Resultaat Resultaat operationele bedrijfsvoering Financiële baten en lasten Totaal resultaat Resultaatbestemming Mutatie bestemde fondsen (68.397) Mutatie algemene reserve

56 54 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009 Geconsolideerd kasstroomoverzicht (bedragen x k ) Resultaat operationele bedrijfsvoering Aanpassingen voor Afschrijvingen Afschrijvingen desinvesteringen (5.256) (1.305) Afboeking aanschafwaarde desinvesteringen Voorzieningen (3.600) Resultaat op deelnemingen (geen effect op liquide middelen) (68) 23 Totaal aanpassingen Veranderingen in werkkapitaal: Afname vorderingen, exclusief nog te ontvangen interest (8.948) Toename onderhanden projecten & voorraden (3.961) (352) Toename kortlopende schulden (7.246) Totaal veranderingen in werkkapitaal (16.546) Kasstroom uit bedrijfsoperaties Ontvangen interest Kasstroom uit operationele activiteiten Aankoop effecten Vening Meinesz fonds (1) (13) Verkoop effecten Vening Meinesz fonds 22 Vergoeding afstoting/verkoop deelnemingen 11 Gestort in deelnemingen (8) Investeringen in materiële vaste activa (40.436) (25.882) Kasstroom uit investeringsactiviteiten (40.437) (25.870) Ontvangen op aflossingen leningen Afgelost op door derden verstrekte langlopende leningen (16.372) (673) Afname pensioendepot 968 (376) Verstrekte leningen (1.100) (2.466) Kasstroom uit financieringsactiviteiten (16.263) (3.507) Netto Kasstroom Koers- en omrekeningsverschillen op geldmiddelen (1) Toename liquide middelen Beginstand liquide middelen Mutatie Eindstand liquide middelen

57 55 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009 Grondslagen Inleiding Onder verantwoordelijkheid van het Algemeen Bestuur wordt de geconsolideerde jaarrekening opgesteld voor de organisatie NWO en de aan NWO verbonden organisaties, waaronder de onder NWO ressorterende onderzoeksorganisaties, zoals vastgelegd in het NWO Reglement. Consolidatie vindt plaats op grond van de economische en organisatorische verbondenheid op grond van de artikelen 1.2 en 12.4 van het NWO Reglement. In de jaarrekening zijn opgenomen de geconsolideerde jaarrekening en de enkelvoudige jaarrekening van NWO. Met de geconsolideerde jaarrekening wordt verantwoording afgelegd over de financiële uitkomsten van de uitvoering van de wettelijke taak van NWO in Met de enkelvoudige jaarrekening wordt verantwoording afgelegd over de uitvoering van de door de Minister van OCW goedgekeurde begroting Daarnaast wordt met de in de bijlage opgenomen specificatie van bestemde fondsen op hoofdlijnen financiële verantwoording afgelegd over de specifieke subsidies die NWO mocht ontvangen van OCW en andere financiers. Als gevolg van de afspraken met het ministerie van Economische Zaken en het ministerie van Buitenlandse Zaken over de accountantscontrole is tevens nog een bijlage opgenomen waarin de besteding van de subsidies afkomstig van beide ministeries zijn weergegeven. NWO-groep, verbonden partijen en deelnemingen Enkelvoudig In de enkelvoudige jaarrekening zijn de financiële gegevens opgenomen van de onderdelen die vallen onder NWO Den Haag : de gebiedsbesturen Aard- en Levenswetenschappen 2 (ALW) Chemische Wetenschappen (CW) Exacte Wetenschappen (EW) Geesteswetenschappen (GW) Maatschappij- en Gedragswetenschappen (MaGW) Medische Wetenschappen (MW) 3 Natuurkunde (N) Technische Wetenschappen (TW) 4 de subsidieorganisaties WOTRO Science for Global Development Stichting Nationale Computerfaciliteiten (NCF) de tijdelijke aansturingsorganen Advanced Chemical Technologies for Sustainability (ACTS) Nationaal Initiatief Hersenen & Cognitie (NIHC) Netherlands Genomics Initiative (NGI) Nationaal Regieorgaan voor ICT-onderzoek en innovatie (ICTRegie) 2 Inclusief de Stichting Biowetenschappen en Maatschappij 3 Deze middelen worden ter beschikking gesteld aan ZonMw 4 Deze middelen worden ter beschikking gesteld aan STW

58 56 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009 de rechtstreeks onder het Algemeen Bestuur vallende centrale programma s Aspasia Vernieuwingsimpuls Mozaïek Graduate schools Spinozapremie Cognitie Internationaal beleid / contributies Beurzen Publicatiebijdragen Casimir Rubicon Euryi Toptalent NWO-Groot Grootschalige onderzoeksfaciliteiten Grote Infrastructuur Smartmix Stimuleringsprogramma s Prioriteitenprogramma s en Basissubsidies NWO-Instituten Consolidatie In de geconsolideerde jaarrekening zijn, naast de enkelvoudige jaarrekening, opgenomen de financiële gegevens van: de groepsonderdelen van NWO die deel uitmaken van NWO op grond van het NWO Reglement: Stichting Technische Wetenschappen (gebiedsbestuur Technische Wetenschappen) te Utrecht; Stichting ASTRON Netherlands Institute for Radio Astronomy (ASTRON) te Dwingeloo 5 ; Stichting Centrum voor Wiskunde en Informatica (CWI) te Amsterdam 6 ; Stichting Fundamenteel Onderzoek der Materie (FOM) te Utrecht, met daarin begrepen: de drie onderzoeksinstituten: FOM-Instituut voor Atoom- en Molecuulfysica (AMOLF) te Amsterdam; FOM-Instituut Nationaal instituut voor subatomaire fysica (NIKHEF) te Amsterdam; FOM-Instituut voor Plasmafysica Rijnhuizen te Nieuwegein. de door het gebiedsbestuur Natuurkunde ter beschikking gestelde middelen voor de geldverdelende functie van FOM voor de natuurkunde; Instituut Nederlandse Geschiedenis (ING) te Den Haag; Stichting Koninklijk Nederlands Instituut Onderzoek der Zee (Kon. NIOZ) op Texel; Stichting Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving (NSCR) te Leiden; Stichting SRON Netherlands Institute for Space Research (SRON), te Utrecht. de in opdracht van NWO extern beheerde programma s: Gebruikersondersteuning Ruimteonderzoek (onderdeel van het Netherlands Space Office (NSO) te Den Haag in opdracht van ALW); de op grond van de beslissende invloed van NWO bij bestuursbenoemingen volgende rechtspersonen: Stichting Beheer Wetenschappelijk Centrum Watergraafsmeer en het daaronder ressorterende projectbureau, te Amsterdam. Niet geconsolideerd in de jaarrekening van NWO zijn de volgende organisaties waar NWO (inclusief de groepsonderdelen) wel duurzaam mee verbonden is op grond van de mogelijkheid tot het direct of indirect voordragen, benoemen of ontslaan van één van de bestuurders: Centre Européen de Calcul Atomatique et Moleculaire (CECAM) te Lyon ; Commanditaire Vennootschap Lofar te Dwingeloo; 5 Inclusief het aan ASTRON verbonden ASTROTEC Holding BV 6 Inclusief het aan CWI verbonden CWI Incubator BV en de Stichting Wiskunde en Informatica Conferenties

59 57 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009 Commanditaire Vennootschap tot exploitatie van de Internationale Magneetfaciliteit te Utrecht; Consortium ITER-NL te Delft; European and Developing Countries Clinical Trials Partnerschip (EDCTP) te Den Haag; European Synchotron Radiation Facility te Grenoble; Samenwerkingsverband Buro ESF-CRAF te Dwingeloo; Samenwerkingsverband Nederlandse Combinatie voor Fundamenteel Onderzoek van Kust en Zee (FOKUZ); Samenwerkingsverband Nederlands Instituut voor Systeembiologie (NISB) te Amsterdam; Samenwerkingsverband SAF/NIKHEF te Amsterdam; Stichting Beheer CWI Incubator te Amsterdam; Stichting Beheer Internationale Magneetfaciliteit (SBIM) te Utrecht; Stichting C.A. Muller Radio Station te Dwingeloo; Stichting Centre for Society Genomics (CSG) te Nijmegen; Samenwerkingsverband Darwin Center te Utrecht; Stichting Dutch Polymer Institute te Eindhoven; Stichting Eurandom te Eindhoven; Stichting Hague Institute for the internationalisation of Law (HiiL) te Den Haag; Stichting IDL te Assen; Stichting JIVE te Dwingeloo; Stichting LOFAR te Dwingeloo; Stichting Nationaal GBIF Kennisknooppunt (NL-BIF) te Amsterdam; Stichting Netherlands Bioinformatica Centre (NBIC) te Amersfoort; Stichting Netherlands Proteomic Centre (NPC) te Utrecht; Stichting Nicis Institute te Den Haag; Stichting SURF te Utrecht; Stichting Zeeinzicht op Texel; Vereniging Gridforum Nederland te Den Haag; Vereniging (in oprichting) Marbef+; Vereniging Neth-ER te Brussel; Werkgeversvereniging Onderzoeksinstellingen (WVOI) te Den Haag. In de geconsolideerde jaarrekening van NWO zijn de volgende organisaties, waar NWO geen beslissende zeggenschap uitoefent maar wel een duurzaam kapitaalbelang in heeft, verantwoord als deelneming onder de financieel vaste activa: Adaptive Planet B.V. te IJsselstein; Amsterdam Science Park C.V te Amsterdam; Amsterdam Science Park N.V. te Amsterdam; Commanditaire Vennootschap Lofar te Dwingeloo; Commanditaire Vennootschap tot exploitatie van de Internationale Magneetfaciliteit te Utrecht; Dutch Sigma B.V. te Dwingeloo; Dysi Holding B.V. te Assen; IBFI Schloss Dagstuhl te Wadern, Duitsland; Filitron B.V. te Dwingeloo; MonetDB B.V. te Amsterdam; NOFIQ Holding B.V. te Assen; VectorWise Holding B.V. te Amsterdam. Grondslagen consolidatie In de geconsolideerde jaarrekening zijn de onderlinge schulden, vorderingen en transacties tussen groepsonderdelen geëlimineerd. De groepsonderdelen zijn integraal geconsolideerd.

60 58 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009 Grondslagen algemeen De jaarrekening is opgesteld in euro, alle bedragen zijn vermeld in duizenden euro s, tenzij anders vermeld. Waar nodig zijn de cijfers van vorig jaar voor vergelijkingsdoeleinden aangepast. Uitgangspunt voor de grondslagen voor waardering en resultaatbepaling vormen de Richtlijnen Begroting en Financiële verslaglegging NWO van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (d.d. 1 juli 1998). In artikel 2 van deze Richtlijnen is aangegeven dat Titel 9 Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek van toepassing is, tenzij in de Richtlijnen anders is voorgeschreven. In aanvulling op de Richtlijnen van OCW zijn afspraken gemaakt tussen NWO en het Ministerie van OCW, vastgelegd in brieven van OCW d.d. 8 december 2000, d.d. 10 april 2002, d.d. 1 mei 2002 en d.d. 22 april 2009, waarbij op de volgende punten overeenstemming is bereikt: Het vervallen van het onderscheid tussen de exploitatie- en investeringsrekening; Het presenteren van de bestemde fondsen als post onder het eigen vermogen; Het hanteren van de historische kostprijs voor de materiele vaste activa in plaats van de taxatiewaarde; Het rangschikken van de financiële activa met een looptijd langer dan een jaar, die niet duurzaam ten dienste staan aan NWO onder de vlottende activa in plaats van onder de vaste activa; Het niet opnemen van een geconsolideerde begroting voor de gehele NWO-organisatie; de realisatie van de door de Minister goedgekeurde begroting wordt apart zichtbaar gemaakt in de enkelvoudige jaarrekening; Het tijdelijk aanpassen van de bekostigingssystematiek van de universiteiten voor programma s van de Vernieuwingsimpuls. NWO heeft zijn grondslagen ingericht volgens de RJ640 bestemd voor organisaties zonder winstoogmerk. Deze jaarrekening wijkt echter in zijn toegepaste grondslagen op twee punten af van de RJ640: Verplichtingen die zijn aangegaan door het toekennen van bedragen voor meerjarig onderzoek, voor zover deze geen betrekking hebben op achterliggende boekjaren, zijn opgenomen onder de niet in de balans opgenomen verplichtingen (RJ640: artikel 314 en 427); Bestemmingsreserves als bedoeld in RJ640 worden als bestemde reserve gebieden, stichtingen en instituten in de NWO-jaarrekening gepresenteerd onder de algemene reserve (bestemd); Met ingang van 2008 is voor onderwijsinstellingen de RJ660 in werking getreden. Mogelijk zal de externe verslaggeving van NWO in de toekomst onder de RJ660 gaan vallen. NWO heeft geanalyseerd op welke onderdelen er knelpunten zijn om haar verslaggeving op de RJ660 aan te kunnen passen en in hoeverre de RJ660 voor NWO passend is en het inzicht in haar verantwoording verbetert ten opzichte van de huidige gehanteerde grondslagen. Hierover vindt nog overleg plaats met het ministerie van OCW. Grondslagen voor de waardering van activa en passiva De grondslagen die worden toegepast voor de waardering van activa en passiva zijn gebaseerd op historische kosten, tenzij anders vermeld (bijvoorbeeld een éénmalige taxatie van materiële vaste activa indien de historische kostprijs niet meer is te achterhalen). Voor zover niet anders vermeld, worden activa en passiva opgenomen tegen nominale waarde. Grondslagen voor de resultaatbepaling De baten en lasten worden toegerekend aan de periode waarop zij betrekking hebben.

61 59 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009 Als baten worden beschouwd de voor het boekjaar door het ministerie van OCW toegekende rijksbijdrage en de door dit ministerie en andere financiers toegekende subsidies. Subsidies die zijn toegezegd met een speciale bestemming en die niet geheel zijn besteed in het jaar van ontvangst, worden verantwoord in de balans onder de bestemde fondsen. De post verstrekte subsidies aan derden is gelijk aan de bedragen die betaalbaar zijn gesteld voor werk aan onderzoeksprojecten, betrekking hebbend op het boekjaar. Voor onderzoeksprojecten die worden gefinancierd in overeenstemming met het contract betreffende het overlaten werkgeverschap is dat bedrag gelijk aan de betaalde of de per ultimo boekjaar nog te betalen tranches. Daarnaast kent NWO steunvormen waarbij de toekenning geschiedt in de vorm van een premie of toekenning waarmee voor meerdere jaren onderzoek wordt uitgevoerd. Deze toekenningen worden in het jaar van toekenning voor het gehele bedrag als last verantwoord. Met het ministerie van OCW zijn in het voorjaar van 2009 afspraken gemaakt dat voor de Vernieuwingsimpuls (VI) vanaf 2009 jaarlijks minimaal 100 miljoen euro wordt uitbetaald aan de onderzoeksinstellingen. Dit is voor 2009 mede gerealiseerd door middel van de zogenaamde kasschuifoperatie op de VI-ronden 2008 t/m 2011 waarbij door het ministerie goedkeuring is verleend om tijdelijk de bekostigingssystematiek (en daarmee ook de grondslagen voor de jaarrekening van NWO) van de Vernieuwingsimpuls aan te passen. De aanpassing houdt voor de jaarrekening 2009 in dat onder de lasten van 2009 worden verantwoord de uitbetalingen in 2009 van uitstaande subsidieverplichtingen van de VI-ronde 2008 die aanvankelijk pas in de periode 2010 tot 2015 zouden worden uitbetaald. De algemene beheerskosten van NWO zijn de integrale kosten die door de subsidieverstrekker ten behoeve van de subsidiëring van projecten van wetenschappelijk onderzoek worden gemaakt. De beheerskosten betreffen dus de kosten gemaakt voor de geldverdelende activiteiten van NWO. Tenslotte zijn er ontvangsten en uitgaven die alleen via de balans en niet via de staat van baten en lasten zijn verwerkt. Dit betreffen ontvangsten en uitgaven die niet voor rekening en risico van NWO worden gedaan. Grondslagen voor de omrekening van vreemde valuta De uit transacties in vreemde valuta voortvloeiende kosten en opbrengsten worden omgerekend tegen de koers op transactiedatum. Vorderingen, schulden en liquide middelen in vreemde valuta worden omgerekend tegen de koers per balansdatum. Koersverschillen worden onder de financiële baten en lasten ten gunste of ten laste van het resultaat over het verslagjaar gebracht. Financiële instrumenten Financiële instrumenten omvatten investeringen in aandelen en obligaties, handels- en overige vorderingen, geldmiddelen, leningen en overige financieringsverplichtingen, handelsschulden en overige te betalen posten. Financiële instrumenten worden bij de eerste opname verwerkt tegen reële waarde. Indien instrumenten niet zijn gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst- en verliesrekening, maken eventuele direct toerekenbare transactiekosten deel uit van de eerste waardering. Na de eerste opname worden financiële instrumenten gewaardeerd volgens de onder het navolgende onderdeel Grondslagen balans beschreven wijze.

62 60 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009 Grondslagen balans Materiële vaste activa De materiële vaste activa zijn gewaardeerd tegen aanschaffingsprijs (of vervaardigingprijs) verminderd met lineaire afschrijvingen gebaseerd op de verwachte economische levensduur. Op terreinen en gebouwen in aanbouw wordt niet afgeschreven. In het jaar van ingebruikname vindt de eerste afschrijving plaats. Gehanteerde afschrijvingspercentages per jaar: Gebouwen 3% Vaartuigen 7,5% Installaties en apparatuur 10, 15 of 20%, afhankelijk van economische gebruiks duur of van de projectduur Computerapparatuur (incl. software) 25% Kantoormeubilair 10% Transportmiddelen 20% Financiële vaste activa De deelnemingen worden gewaardeerd tegen de netto vermogenswaarde of indien deze niet kan worden vastgesteld de verkrijgingprijs. Deelnemingen met een negatieve netto vermogenswaarde worden op nihil gewaardeerd. Verstrekte leningen en overige vorderingen worden gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs, verminderd met bijzondere waardeverminderingverliezen. Effecten worden gewaardeerd tegen de reële waarde. Vlottende activa De voorraden zijn gewaardeerd tegen kostprijs of, indien lager, de marktwaarde. Onder de post onderhanden projecten worden opgenomen de geactiveerde uitgaven van nog niet voltooide projecten in opdracht voor derden. Reeds gedeclareerde termijnen worden hierop in mindering gebracht. Onderhanden projecten zijn gewaardeerd tegen kostprijs zijnde de directe kosten en een opslag voor indirecte kosten. In het geval van verwachte verliesgevendheid van een (gestart of niet gestart) project wordt ten laste van het resultaat van de periode waarin de verwachting van dit verlies ontstaat een voorziening gevormd, in mindering te brengen op de balanspost onderhanden projecten. Projecten waarbij de gedeclareerde termijnen de gerealiseerde projectkosten overstijgen (projecten met creditstand) worden verantwoord onder de kortlopende schulden. De vorderingen worden gewaardeerd tegen de reële waarde. De liquide middelen bestaan uit banktegoeden in rekening courant, deposito s en kasmiddelen en worden gewaardeerd tegen nominale waarde. Tenzij anders vermeld, staan deze ter vrije beschikking. Eigen vermogen Onder het eigen vermogen worden de algemene reserve en de bestemde fondsen gepresenteerd. De algemene reserve bestaat uit de reserves die ter beschikking staan van de verschillende besturen binnen NWO: de algemene reserve ter beschikking van het algemeen bestuur; de (bestemde) reserves ter beschikking van de gebiedsbesturen en subsidieorganisaties; de (bestemde) reserves ter beschikking van de onderzoeksinstituten. De bestemde fondsen geven het bedrag weer dat nog niet is besteed van de door het ministerie van OCW, overige departementen, het Algemeen Bestuur van NWO en door overige derden subsidiegevers voor specifieke doelen aan NWO beschikbaar gestelde bedragen.

63 61 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009 Voorzieningen Voorzieningen hebben betrekking op de op balansdatum voorziene: verplichtingen en verliezen waarvan de omvang op balansdatum onzeker is, doch redelijkerwijs is in te schatten; concrete, redelijkerwijs te kwantificeren bestaande risico s, die in latere jaren alsnog tot verplichtingen zullen leiden en in omvang redelijkerwijs zijn in te schatten; uitgaven welke in een volgend boekjaar zullen worden gemaakt, mits het maken van die uitgaven zijn oorsprong mede vindt in het boekjaar of in een voorafgaand boekjaar en de voorziening strekt tot gelijkmatige verdeling van de lasten over een aantal boekjaren. NWO heeft de volgende voorzieningen opgenomen: rechten in verband met pensioenen, gewaardeerd op de uitkomsten van daartoe gemaakte actuariële berekeningen; wachtgelduitkeringen, getroffen voor gewezen werknemers van NWO die recht hebben op een werkloosheidsuitkering (WW). De WW uitkering wordt door de uitvoeringsorganisaties bij NWO in rekening gebracht. De berekening van de omvang van de voorziening geschiedt op persoonniveau en op basis van toegekend recht; de maximale uitkering die op basis van de WW mogelijk is op basis van de voorhanden zijnde gegevens op balansdatum; reorganisatie, getroffen om structurele maatregelen te kunnen treffen die leiden tot een gezonde financiële bedrijfsvoering. Het in de voorziening opgenomen bedrag dient gebaseerd te zijn op een formeel vastgesteld reorganisatieplan; seniorenverlof, getroffen voor het doorbetaalde deel van de werktijdvermindering bij werknemers van NWO die deelnemer zijn aan de zogenaamde Seniorenregeling (SOP). De berekening van de omvang van de voorziening geschiedt op persoonniveau en op basis van het toegekende recht en het geldende salaris/functieomvang per balansdatum; jubileumuitkeringen, gevormd voor de verplichtingen uit hoofde van toekomstige uitkeringen bij ambtsjubilea van personeel in dienst van NWO en is gebaseerd op een berekening van de tot ultimo van het jaar opgebouwde rechten door de personeelsleden; overige voorzieningen. Schulden Onder de schulden zijn zowel de langlopende schulden (looptijd langer dan 1 jaar) als de kortlopende schulden opgenomen. Onder de post Toegekend nog niet uitgekeerd zijn opgenomen de aan onderzoeksinstellingen toegekende subsidies tot en met het boekjaar, waarvoor nog geen betalingen zijn verricht. Onder de schulden zijn ook opgenomen de verplichtingen die voortvloeien uit openstaande verlofaanspraken van in NWO-dienst zijnde personeelsleden. De berekeningsgrondslag voor de opgebouwde rechten van verlofdagen of spaarverlof voor andere doeleinden gaat uit van het totaal einde boekjaar openstaande verlofuren per schaalgroep en het per schaalgroep berekend gemiddeld uurloon. De door de werkgever verschuldigde sociale lasten wordt ook in de berekening meegenomen. Kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld in overeenstemming met de indirecte methode. Stelsel- en presentatiewijzigingen en overige correcties In 2009 hebben de volgende wijzigingen plaatsgevonden:

64 62 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009 Stelselwijziging: Opname voorziening seniorenverlof met ingang van 2009 Met ingang van 2009 is een voorziening getroffen voor het doorbetaalde deel van de werktijdvermindering bij werknemers van NWO die deelnemer zijn aan de zogenaamde Seniorenregeling (SOP). In het kader van deze stelselwijziging heeft een aanpassing van de beginbalans plaatsgevonden. Overige correcties en presentatiewijzigingen beginbalans In de beginbalans van 2009 zijn ten opzichte van de in de jaarrekening 2008 opgenomen eindbalans (ultimo 2008) de volgende wijzigingen aangebracht: Met ingang van 2009 is de nieuwe richtlijn Onderhanden Projecten van kracht geworden ter vervanging van de oude Richtlijn 221 Onderhanden projecten in opdracht van derden. Dit heeft gevolgen voor de presentatie in de balans. Onderhanden projecten met debetstanden worden niet meer verantwoord als onderdeel van de voorraden, maar als afzonderlijke post in de balans tussen de vorderingen en de voorraden in. In geval van onderhanden projecten met creditstanden worden deze als afzonderlijke post in de balans gepresenteerd onder de kortlopende schulden. Projecten met debetstanden en met creditstanden worden derhalve niet meer gesaldeerd in de balans gepresenteerd. Bij SRON is de beginbalans gecorrigeerd vanwege een kleine aanpassing van de schuld aangaande verlofaanspraken. In de volgende tabel zijn de stelsel- en presentatiewijzigingen en correcties weergegeven: (bedragen in k ) Activa Eigen Vermogen Vreemd Vermogen Voorziening seniorenverlof Stelselwijziging (1.757) Aanpassing schuld verlofdagen SRON Correctie 7 (7) Onderhanden projecten Presentatiewijziging Totaal aanpassingen beginbalans (1.750) Aanpassingen vergelijkende cijfers 2008 In de vergelijkende cijfers 2008 is ten opzichte van de in de jaarrekening 2008 opgenomen staat van baten en lasten de volgende presentatiewijziging aangebracht: Met ingang van 2009 zijn de lasten (universitaire werkgemeenschappen) van FOM die verband houden met de geldverdelende functie van FOM gepresenteerd onder de post Verstrekte subsidies aan derden. Deze lasten werden voorheen onder de post Exploitatie lasten instituten gepresenteerd. In de volgende tabel is de betreffende presentatiewijziging in de lasten weergegeven: (bedragen in k ) Verstrekte subsidies Lasten Instituten Wijziging presentatie lasten universitaire werkgemeenschappen FOM Presentatiewijziging (20.525) Totaal aanpassingen vergelijkende cijfers (20.525)

65 63 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009 Toelichting op de geconsolideerde balans Activa Materiële vaste activa De materiële vaste activa zijn met M 22,4 toegenomen tot een bedrag van M 109,2 hoofdzakelijk veroorzaakt door investeringen van de onderzoeksinstituten in installaties en apparatuur en in nieuwe huisvesting: (bedragen in k ) Terreinen Gebouwen Vaar- Installaties tuigen & app. Projectgebonden Computerapp. Instal. & App. Kantoormeubilair Transportmiddelen Totaal Stand eind 2008 Aanschafprijs Cumulatieve afschrijvingen (52.960) (14.961) (35.027) (5.799) (14.502) (6.988) (920) ( ) Activa in aanbouw Stand eind 2008 (boekwaarde) Mutaties in boekwaarde: Investeringen Desinvesteringen (3.393) (1.252) (610) (1) (5.256) Afschrijvingen (3.673) (352) (4.079) (315) (2.278) (983) (36) (11.716) Afschrijvingen desinvesteringen Activa in aanbouw, investeringen Activa in aanbouw, desinvesteringen (6.129) (235) (6.364) Totaal mutaties (315) 474 (110) (3) Stand eind 2009: Aanschafprijs Cumulatieve afschrijvingen (56.633) (15.313) (35.713) (6.114) (15.529) (7.361) (956) ( ) Activa in aanbouw Stand eind 2009 (boekwaarde) Gebouwen, terreinen en vaartuigen De terreinen in eigendom van NWO betreffen de percelen van het Science Park Amsterdam en de percelen in eigendom van NIOZ en FOM. De gebouwen betreffen de huisvesting van ASTRON, CWI, de FOM-instituten, NIOZ en SRON. De vaartuigen zijn ten behoeve van de activiteiten van het NIOZ. De terreinen van het Science Park Amsterdam (Science park, 1098 XG Amsterdam) hebben een boekwaarde van M 0,9 op grond van de in 1997 middels éénmalige taxatie bepaalde historische kostprijs. Op grond van een op 12 juni 2007 gehouden taxatie van de percelen is de huidige actuele grondwaarde M 7,1.

66 64 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009 De investeringen in de gebouwen (M 18,8) betreffen: de nieuwbouw voor het FOM-instituut AMOLF (M 7,1); de aanbouw van het gebouw van CWI (M 8,3); de renovatie van gebouwen van NIOZ (M 1,6); overige gebouwen van FOM (M 1,8). Installaties en apparatuur De categorie installaties en apparatuur bestaat hoofdzakelijk uit activa die gebruikt wordt door de NWO-instituten ten behoeve van de uitvoering van hun taken in het onderzoeksveld. De verzekerde (herbouw)waarde van de materiële vaste activa bedraagt circa M 520. Het verschil met de aanschafprijs van M 218 is te verklaren door: het verschil tussen de historische aanschafwaarde en de huidige waarde; verzekerde apparatuur die volledig is afgeschreven en niet meer in de verloopstaat is opgenomen; projectgebonden apparatuur, die wel verzekerd is maar bij aanschaf niet is geactiveerd. Financiële vaste activa Het bedrag aan financiële vaste activa van M 19,2 is ten opzichte van vorig jaar nauwelijks gewijzigd: (bedragen in k ) Deelnemingen Effecten Leningen Pensioendepots Langlopende vordering op OCW Totaal Stand per 31 december Mutaties Investeringen en verstrekte leningen Desinvesteringen en afgeloste leningen (241) (241) Resultaat deelnemingen, effecten en depots (968) (883) Stand per 31 december Deelnemingen De deelnemingen passen in het kader van de uitoefening van de wettelijke taak van NWO. Er is sprake van een duurzame betrekking die de betekenis van de gehouden aandelen als waardepapier overschrijdt. Het gaat NWO bij deze deelnemingen niet om het behalen van opbrengst of koerswinst. De kapitaalinbreng in de deelnemingen is dan ook in de meeste gevallen beperkt van omvang en heeft als doel te participeren in initiatieven om wetenschappelijk onderzoek te bevorderen en te versterken. In 2007 is de lening ad k aan Amsterdam Science Park C.V. omgezet in vennootschappelijk kapitaal in verband met de financiële herstructurering van ASP. In 2007 hebben de vennoten, waaronder NWO, het recht van tweede hypotheek verworven op de Matrix-gebouwen I t/m V van ASP. Het totale overzicht van de deelnemingen en afgestoten deelnemingen is opgenomen in de grondslagen van deze jaarrekening. Effecten De effecten zijn onderdeel van het legaat Vening Meinesz Fonds (VMF). Periodiek (ééns in de twee jaar) wordt vanuit de beleggingsopbrengsten uit dit fonds een VMF-prijs toegekend. In 2008 is voor het laatst een prijs van ,- toegekend. De aandelenportefeuille is gewaardeerd op marktwaarde per balansdatum en bestaat uit aandelen Fortis OBAM N.V. (40%), ING BK Hoog dividend (49%) BK Hoog dividend (35%) en Wereldhaven (15%). Door het herstel van de koersen op de beurs in 2009 zijn de aandelen in waarde gestegen met een bedrag van k 17.

67 65 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009 Leningen De post leningen, exclusief de langlopende vordering op het ministerie van OCW, bestaat uit: een renteloze lening (M 1,6) aan de stichting LOFAR voor t/m 2007 door NWO aan ASTRON voor verstrekte leningen in rekening gebrachte rente. Deze rentevordering is in 2008 omgezet van een vordering op ASTRON in een vordering op de stichting LOFAR die geen deel uitmaakt van de NWO-groep. Voor deze vordering is voor een identiek bedrag een voorziening getroffen voor het aanwezige risico dat de lening niet kan worden afgelost; In 2007 is gestart met het verstrekken van een lening aan Biogeneration Ventures B.V. te Naarden conform de aangegane leningsovereenkomst met deze organisatie die ten doel heeft te investeren in technostarters die voornamelijk actief zijn op het gebied van life-sciences. NGI/ NWO zorgt voor de initiële financiering in de vorm van een renteloze achtergestelde lening met winstdeling voor een bedrag van maximaal M 6. Terugbetaling vindt plaats door toekomstige aan NWO/NGI toekomende rendementen uit de investeringen die met het geleende geld zijn gedaan door Biogeneration Ventures B.V. Tot en met 2009 is het geleende bedrag M 2. In 2009 is uit rendementen op investeringen k 233 aan NWO ter aflossing terugbetaald. Voor deze lening aan Biogeneration Ventures B.V. is voor een identiek bedrag een voorziening getroffen voor het aanwezige risico dat de lening niet kan worden afgelost; Overige leningen (M 0,1). Langlopende vordering op het ministerie van OCW De langlopende vordering op het ministerie van OCW heeft betrekking op de door OCW opgelegde kaskorting van nominaal M 9,1 (destijds Mƒ 20) in de periode , die in verband met de daarover met het ministerie gemaakte afspraken als langlopende vordering wordt gepresenteerd. Depot inzake pensioenverplichtingen Het pensioendepot wordt aangehouden bij Centraal Beheer en het ministerie van Financiën ter dekking van verplichtingen voor pensioenen die niet bij het ABP zijn ondergebracht. Het betreft aanvullende pensioenvoorzieningen voor (oud) medewerkers, op grond van hun dienstjaren bij de Stichting FOM vóór 1 januari 1977, de datum van overgang van de pensioenverzekering bij Centraal Beheer naar die bij het ABP. Voor hen is vanaf 1977 t/m 1979 een depot gevormd door middel van stortingen bij Centraal Beheer. Jaarlijks wordt bekeken of de in het depot aangehouden middelen toereikend zijn ten opzichte van de actuarieel berekende pensioenverplichtingen (zie pensioenvoorzieningen). Het depot is per saldo afgenomen met M 1 naar een bedrag van M 4,2. Voorraden De voorraden hulpmaterialen van FOM en NIOZ namen licht af tot een bedrag van M 0,4. Onderhanden projecten De onderhanden projecten in uitvoering bij ASTRON, NIOZ en SRON zijn met ruim M 4 gestegen tot een bedrag van M 7. De stijging van de positie in onderhanden projecten komt in belangrijke mate door het geplande op gang komen van de bestedingen voor het LOFAR-project bij ASTRON. De onderhanden projecten in uitvoering bij ASTRON, NIOZ en SRON waarbij de gedeclareerde termijnen hoger zijn dan de gerealiseerde projectkosten zijn opgenomen onder de kortlopende schulden. (bedragen in k ) Stand per einde 2009 Stand per einde 2008 Gerealiseerde projectkosten Af: Verwerkte verliezen (32) Af: Gedeclareerde termijnen (15.754) (10.934) Totaal

68 66 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009 Vorderingen De vorderingen zijn afgenomen met M 15 tot een bedrag van M 46,4: (bedragen in k ) Bedrag met looptijd Bedrag met looptijd korter dan 1 jaar langer dan 1 jaar Stand per einde 2009 Stand per einde 2008 OC&W inzake rijksbijdragen en specifieke subsidies Derden inzake bijdragen/ subsidies Debiteuren Voorschotten Vooruitbetaalde bedragen Nog te ontvangen bedragen Overige overlopende activa Totaal Vorderingen De afname van de vorderingen met M 15 is voornamelijk het gevolg van: het in 2009 daadwerkelijk ontvangen van over eerdere jaren behaald rendement op afgesloten deposito s en een garantiefonds (M 6); het in 2009 ontvangen van vorderingen op subsidies en bijdragen van derden die reeds langer dan een jaar openstonden (M 6); de in 2009 door STW ontvangen gelden van AgentschapNL van door STW in 2008 voorgefinancierde uitgaven voor het BSIK-programma Nanoned (M 11); overige mutaties (-/- M 8). Onder de vorderingen op derden inzake bijdragen en subsidies zijn opgenomen de nog te ontvangen bijdragen van onder meer de verschillende departementen voor geoormerkte programma s. Onder de vooruitbetaalde bedragen is een bedrag van ca M 3,3 (waarvan M 3 langlopend) opgenomen aan betaalde BTW-schade aan verhuurder Fortis NV betreffende de huur van de kantoorgebouwen in Den Haag. Deze BTW-schade wordt over de resterende looptijd van de huurperiode toegerekend aan de beheerskosten. Per 30 maart 2010 zijn de kantoorgebouwen in Den Haag door Fortis NV verkocht aan WestInvest Gesellschaft für Investment fonds mbh te Dusseldorf, Duitsland. Dit heeft naar verwachting geen gevolgen voor de huurprijs. Onder de nog te ontvangen bedragen is opgenomen een bedrag van M 5,2 aan nog te ontvangen financiële baten. Dit bedrag is kortlopend en zal in 2010 worden ontvangen. Liquide middelen De liquide middelen zijn met M 52,8 toegenomen tot M 397: (bedragen x k ) Stand per einde 2009 Stand per einde 2008 Banktegoeden in rekening courant Kasmiddelen Deposito s Overige effecten Totaal

69 67 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009 Alle uitstaande liquide middelen zijn kortlopend (looptijd korter dan 1 jaar) en zijn als volgt over de groepsonderdelen verdeeld: Ultimo 2007 Ultimo 2008 Ultimo 2009 NWO-instituten inclusief FOM STW en NWO-overige NWO-DenHaag De toename van de liquide middelen is toegelicht in het kasstroomoverzicht, opgenomen in deze jaarrekening. De toename door operationele activiteiten ad M 109,5 wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door: de stijging van het werkkapitaal en ontvangen rente met M 40 door hoofdzakelijk afname van de vorderingen en toename van de kortlopende schulden; de vertraging in de inzet van ontvangen financiële middelen met M 69,5 door het hoofdzakelijk later dan gepland starten van gehonoreerde onderzoeksprojecten en programma s bij de onderzoeksinstellingen en de NWO-instituten. De liquide middelen bij de groepsonderdelen belast met het verstrekken van subsidies aan onderzoeksinstellingen (NWO Den Haag, STW en deels FOM) zijn vastgelegd in bestemde fondsen en in bij subsidieronden aangegane verplichtingen waarvoor de uitbetalingen in de komende jarentranches moeten worden verricht (zie ook de toelichting van de niet in de balans opgenomen verplichtingen). Ook de liquide middelen bij de NWO-instituten zijn grotendeels in (interne) verplichtingen vastgelegd. Investeringen in vaste activa (installaties en apparatuur en nieuwe huisvesting van de NWO-instituten) van per saldo M 40,4 en de uitgaven van M 16,3 voor financieringsactiviteiten (de vroegtijdige aflossing van een langlopende lening van FOM bij het ministerie van Financiën) zijn de overige oorzaken van de per saldo toename van de liquide middelen. Daarbij wordt opgemerkt dat M 25 van de liquide middelen betrekking heeft op liquiditeiten die door ZonMw in rekening courant bij NWO worden aangehouden. De bij het ministerie van Financiën aangehouden middelen worden uit oogpunt van rendement zoveel mogelijk belegd in deposito s. Een zo laag mogelijk bedrag wordt in rekening courant bij het ministerie van Financiën aangehouden. Passiva Algemene reserve De algemene reserve stijgt met M 133,5 tot een bedrag van M 42,7. Binnen de reserve wordt onderscheid gemaakt in de reserve ter beschikking van het Algemeen Bestuur, de bestemde reserves ter beschikking van de gebiedsbesturen en de stichting WOTRO (geldverdelend) en de bestemde reserves ter beschikking van de instituten:

70 68 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009 (bedragen in k ) Stand per Aanpassingen 6 Stand per Resultaat Stand per Reserve Algemeen Bestuur ( ) (688) ( ) ( ) Bestemde reserve (geldverdelend) Bestemde reserve (instituten) (1.062) Totaal Algemene reserve (89.050) (1.750) (90.800) Reserve Algemeen Bestuur Deze reserve is het resultaat van de allocatie door het Algemeen Bestuur van de ter beschikking gestelde middelen van het ministerie van OCW. Via de begroting van NWO vindt jaarlijks de allocatie van deze middelen plaats aan de wetenschapsgebieden, stichtingen, regieorganen, instituten, centrale programma s en overige posten. De sterk negatieve stand van de reserve van het Algemeen Bestuur is het gevolg van het de afgelopen jaren gevoerde beleid van overbesteding dat erop is gericht om de liquide middelen voor wetenschappelijk onderzoek optimaal in te zetten. Bij overbesteding worden door NWO ten laste van deze reserve meer middelen voor het uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek uitgetrokken dan aan rijksbijdragen van het ministerie van OCW zijn ontvangen. Het negatieve saldo geeft daarom aan dat NWO de afgelopen jaren voor een bedrag van M 100 aan overbesteding heeft gepleegd. Aan de algemene reserve Algemeen Bestuur wordt in 2009 M 93,2 toegevoegd. De toename is vooral het gevolg van het nog niet tot besteding zijn gekomen van de middelen voor de Grote Infrastructuur en de Vernieuwingsimpuls nieuwe stijl. De verplichtingen voor de Grote infrastructuur en de Vernieuwingsimpuls 2009 zijn wel aangegaan. De kasschuifoperatie voor de Vernieuwingsimpuls in 2009 is toegepast en heeft alleen effect op de bestemde fondsen. Bestemde reserves De bestemde reserves staan ter beschikking van de besturen van de wetenschapsgebieden, stichtingen en instituten. De toename van deze reserves ad M 40,3 is het gevolg van: het achterblijven van de begrote bestedingen bij de wetenschapsgebieden en de stichting WOTRO (M 17,5) door vertragingen in de geplande start van gesubsidieerde onderzoeksprojecten bij de onderzoeksinstellingen; vertraging in de realisatie van de begrote besteding van ontvangen middelen bij de instituten (M 22,8), door vertragingen in de start van vooral nieuwe geoormerkte onderzoeksprogramma s. 6 De aanpassingen betreffen in hoofdzaak de effecten van de stelselwijziging ter opname van de voorziening voor seniorenverlof

71 69 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009 Bestemde fondsen De bestemde fondsen zijn afgenomen met M 68,4 tot een bedrag van M 354,8: (bedragen in k ) Stand per einde Bijdrage NWO Bijdrage OCW Subsidies en bijdragen derden Overige baten Bij: Totaal bijdragen Verstrekte subsidies / onderzoekskosten Afwikkelingen subsidies (4.530) Overhead en beheerskosten Overige kosten Afschrijvingskosten en desinvesteringen Af: Totaal lasten Vrijval fondsen 551 Af: Totaal vrijgevallen fondsen 551 Stand per einde Onder de post bestemde fondsen zijn opgenomen de door het Algemeen Bestuur en de Gebiedsbesturen enerzijds en het ministerie van OCW en de andere financiers anderzijds tot en met het boekjaar beschikbaar gestelde middelen voor specifieke geoormerkte onderzoeksprogramma s, die eind 2009 nog niet zijn besteed. De post bijdrage NWO heeft betrekking op de matchingsbijdragen van het Algemeen Bestuur en de gebiedsbesturen, gebaseerd op de afspraken met OCW en andere financiers van onderzoeksprogramma s. Aan de beschikbaarstelling door andere departementen dan OCW zijn, naast het specifieke bestedingsdoel, ook voorwaarden gesteld voor de verslaglegging, de financiële verantwoording en de accountantscontrole. Projectsubsidies en opbrengsten voor contractresearch bij instituten worden verantwoord onder de baten overeenkomstig de gefactureerde termijnen. In bijlage III bij dit jaarverslag wordt bovenstaande tabel gespecificeerd naar de verschillende financiers en programma s. Daarin wordt zichtbaar gemaakt welke bedragen zijn toegevoegd middels bijdragen van het Algemeen Bestuur, van het ministerie van OCW, van derden (andere departementen dan OCW en andere financiers) en overige baten, en welke bedragen zijn ingezet door de besteding van subsidies, door in rekening gebrachte beheerslasten, afschrijvingslasten of overige lasten (bijvoorbeeld wachtgelduitkeringen). Onder de lasten zijn zoals gebruikelijk de afwikkelingen in mindering gebracht. Bij een aantal programma s is sprake van een negatief saldo, omdat soms voorfinanciering door NWO plaatsvindt voor bijdragen van derden die pas later beschikbaar worden gesteld. De afname van de bestemde fondsen met ruim M 68 tot M 355 wordt vooral veroorzaakt door de onttrekking aan het bestemde fonds Vernieuwingsimpuls van M 62. Daarnaast zijn onttrekkingen gedaan aan de bestemde fondsen voor Smartmix (M 8), NGI (M 8), Grootschalige onderzoeksfaciliteiten (M 6) en ACTS (M 1). Dotaties aan de bestemde fondsen zijn gedaan bij de wetenschapsgebieden en stichtingen (M 11) en overige fondsen van ondermeer de NWO-instituten (M 6). De oorzaak van deze toename is het

72 70 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009 achterblijven van de geplande (geoormerkte) bestedingen van gebieden en centrale programma s door vertraging in de geplande start van onderzoeksprojecten en programma s. Voorzieningen De voorzieningen zijn afgenomen met M 3,6. Het verloop van de voorzieningen over 2009 is als volgt: (bedragen in k ) Stand per einde 2008 Gedoteerd aan voorziening Onttrokken aan voorziening Vrijval van voorziening i.v.m. uitgaven Stand per einde 2009 Pensioenen (1.382) (1.341) 447 Wacht- en uitkeringsgelden (853) (397) Reorganisatie 468 (84) (23) 361 Jubileumuitkeringen (74) Seniorenverlof (941) Overige (82) (1.296) Totaal (3.416) (3.057) De voorzieningen hebben voor M 9 (2008: M 10) een langlopend karakter. Voorziening pensioenen Dit betreft pensioenverplichtingen van FOM en CWI die niet bij het ABP zijn ondergebracht. Deze pensioenrechten zijn opgebouwd bij Centraal Beheer voordat de pensioenrechten bij het ABP werden verzekerd. Voorziening wacht- en uitkeringsgelden Deze voorziening geeft de verplichtingen van NWO weer voor de lopende wachtgeldregelingen getroffen met voormalig personeel conform de CAO. Voorziening reorganisatie Dit zijn de resterende ingeschatte kosten van in eerdere jaren ten uitvoering gebrachte reorganisatieplannen van FOM (SAF/NIKHEF) en NIOZ. Voorziening jubileumuitkeringen Deze voorziening is gevormd voor verplichtingen uit hoofde van toekomstige uitkeringen bij ambtsjubilea van personeel in dienst van NWO. Voorziening seniorenverlof Deze voorziening is getroffen voor het doorbetaalde deel van de werktijdvermindering bij werknemers van NWO die deelnemer zijn aan de zogenaamde Seniorenregeling (SOP). Overige voorzieningen Er zijn verder nog voorzieningen getroffen voor: mogelijke oninbaarheid van de vorderingen op Biogeneration Ventures B.V. en de stichting LOFAR (M 3,4); ingecalculeerde verplichtingen uit oogpunt van afgesloten regelingen en contracten (NIOZ en SRON) (M 0,5); ingecalculeerde meerkosten en resterende matchingsverplichtingen van het project SKADS bij ASTRON (M 0,7).

73 71 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009 Schulden De schulden van NWO zijn in 2009 toegenomen met M 2,1 tot een bedrag van M 170,9: (bedragen x k ) Bedrag met looptijd korter dan 1 jaar Bedrag met looptijd tussen 1 en 5 jaar Stand per einde 2009 Stand per einde 2008 Toegekende, niet uitgekeerde bedragen (subsidies) Crediteuren Door derden verstrekte leningen (waaronder kredietinstellingen) Schulden ter zaken van belastingen en premies Schulden ter zake van pensioenen Overige schulden Nog te betalen bedragen uit hoofde van vakantie-uitkering Nog te betalen bedragen uit hoofde van openstaande verlofdagen Nog te betalen bedragen uit hoofde van spaarverlofdagen Nog te ontvangen facturen 140 Overige nog te betalen bedragen Vooruit ontvangen bedragen Onderhanden projecten met creditstand Overige overlopende passiva Totaal De schulden kennen voor het overgrote deel een looptijd tot 1 jaar. Langlopende schulden Door derden verstrekte leningen: lening nieuwbouw AMOLF Het ministerie van Financiën heeft in 2007 aan FOM een lening verstrekt van M 17,7. De looptijd was 20 jaar (1 februari 2027) met een vast rentepercentage van 3,9%. In 2009 is door FOM besloten het restant saldo van de lening (M 16,8) vervroegd af te lossen. Dit is geëffectueerd per 1 december Kortlopende schulden Toegekende, niet uitgekeerde bedragen De schulden van NWO hebben voor een groot deel betrekking op de voor wetenschappelijk onderzoek door onderzoeksinstellingen opeisbare maar nog niet door NWO uitbetaalde gelden. Deze blijven stabiel op M 42,8. Crediteuren De post crediteuren is ten opzichte van eind 2008 met M 9 gestegen tot een bedrag van M 24,1 welke in belangrijke mate is veroorzaakt door een incidentele stijging van de crediteurenpositie van NWO Den Haag door enkele op het einde van het jaar ontvangen substantiële subsidieafrekeningen van ZonMw (M 7).

74 72 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009 Overige schulden en nog te betalen bedragen Onder deze posten bevinden zich ondermeer: overige schulden van M 25,2 (M 24,1 eind 2008) betreffende de rekening-courantverhouding met ZonMw; een bedrag van M 8,9 voor openstaande verlofdagen en spaarverlof (M 9,0 eind 2008); een bedrag van M 3,8 in verband met de in 2009 opgebouwde en de in 2010 uit te keren rechten op vakantiegeld (M 3,6 eind 2008); een bedrag van M 8,4 (M 2,3 eind 2008) aan per saldo te betalen belastingen (BTW en loonbelasting) en premies. Vooruit ontvangen bedragen Deze post ad M 14,5 bestaat naast vooruit ontvangen bedragen bij de instituten (M 9,6) uit vooruit ontvangen subsidies van een aantal departementen onder andere: Ministerie van Economische zaken ten behoeve van het Open Technologieprogramma van STW ad M 1,8 (M 8,0 eind 2008); Ministerie van Buitenlandse Zaken ten behoeve van onderzoeksprogramma s van de stichting WOTRO ad M 3,1 (M 0,5 eind 2008). De vooruit ontvangen bedragen zijn met M 7,8 afgenomen. De oorzaak van de daling komt voor M 6 voor rekening van vooruit ontvangen subsidies voor het LOFAR-project van ASTRON welke in 2009 daadwerkelijk zijn besteed (onderhanden projecten). Onderhanden projecten De onderhanden projecten in uitvoering bij ASTRON, NIOZ en SRON waarbij de gedeclareerde termijnen hoger zijn dan de gerealiseerde projectkosten zijn opgenomen onder de kortlopende schulden en bedragen eind 2009 een bedrag van M 6,3 (eind 2008: M 4,7). (bedragen in k ) Stand per einde 2009 Stand per einde 2008 Af: Gerealiseerde projectkosten (7.829) (7.878) Bij: Verwerkte verliezen (20) Bij: Gedeclareerde termijnen Totaal Overige overlopende passiva Deze post ad M 24,1 bestaat voor het grootste deel ad M 20,7 (M 8,8 eind 2008) uit de door NGI en STW van het ministerie van OCW en AgentschapNL ontvangen, en door NWO nog niet uitbetaalde, bedragen voor BSIK projecten. Niet in de balans opgenomen verplichtingen. Voorwaardelijke verplichtingen De subsidies van NWO hebben betrekking op projecten die een doorlooptijd hebben over meerdere jaren. Overeenkomstig de richtlijnen van OCW worden alleen de bestedingen verantwoord die betrekking hebben op onderzoek uitgevoerd in het boekjaar. De nog openstaande verplichtingen worden alleen besteed indien het gesubsidieerde onderzoek ook daadwerkelijk in de komende jaren wordt uitgevoerd. Eind 2009 staat een bedrag van M open aan verplichtingen (eind 2008 M ). 7 De correctie van de stand eind 2008 betreft enkele verschuivingen over de jaren en een bijstelling van minus 16,4 miljoen euro voor verplichtingen van NWO Den Haag, FOM en het extern programma Gebruikersondersteuning Ruimteonderzoek.

75 73 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009 Openstaande subsidieverplichtingen (bedragen in k ) Realisatie Openstaand e.v. Totaal Openstaande verplichtingen Correctie opgave 2008 (43.202) (5.016) (14.363) (483) (4.316) (16.350) Openstaande verplichtingen Bij: Aangegane Verplichtingen Af: Afgewikkelde verplichtingen t/m 2009 (3.073) (3.073) Af: Lasten boekjaar Openstaande Verplichtingen vóór eliminatie Af: Eliminatie, mutatie Verplichtingen intercompany t.o.v. stand 2008 (13.944) (5.983) (2.572) (2.581) (1.826) (1.851) (1.641) (2.510) Openstaande Verplichtingen De gepresenteerde lasten onder de realisatie 2009 maken deel uit van de lasten opgenomen in de staat van baten en lasten. Financiering van de ultimo 2009 uitstaande verplichtingen vindt plaats uit de bestemde fondsen en bestemde reserves en in de toekomst te ontvangen (rijks)bijdragen. Door de integratie van het wetenschapsgebied MW en ZON in ZonMw is met ingang van 2006 een verplichting vanuit NWO richting ZonMw ontstaan die gelijk is aan de bij ZonMw uitstaande verplichtingen voor de in opdracht van NWO/MW uitgevoerde programma s. Naast de geoormerkte middelen die door het AB zijn toegekend is deze verplichting gebonden aan een maximum gelijk aan de basissubsidie voor MW voor vier jaar. De verdeling van de openstaande subsidieverplichtingen over de onderdelen is als volgt: (bedragen x k ) evj GB-ALW inclusief GO GB-CW GB-EW GB-GW GB-MaGW GB-MW GB-N STW WOTRO NCF NGI ICT-Regie ACTS Centrale Programma s SmartMix FOM NSCR Eliminaties intercompany (14.390) (8.252) (5.831) (3.858) (2.515) (1.641) (36.487) (33.977) Totaal

76 74 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009 De belangrijkste mutaties van de openstaande verplichtingen worden veroorzaakt door: het effect van de kasschuifoperatie voor de Vernieuwingsimpuls waardoor uitstaande subsidieverplichtingen van de VI-ronde 2008 aanvankelijk opgenomen onder de jaren vanaf 2010 nu in 2009 al zijn uitbetaald; dalende openstaande verplichtingen bij op termijn aflopende specifiek geoormerkte programma s met weinig resterende ruimte voor het aangaan van nieuwe verplichtingen (zoals de regieorganen ACTS, ICT-Regie en NGI alsmede Smartmix); toename van de uitstaande verplichtingen Centrale Programma s door subsidies Grote Infrastructuur; toename van de uitstaande subsidieverplichtingen van FOM en STW. NWO is een van de deelnemende organisaties in EDCTP, een naar Europees recht in 2003 opgerichte rechtspersoon (European Economic Interest Grouping, EEIG). Bij deze rechtsvorm kunnen alle deelnemende rechtspersonen aangesproken worden op de eventuele tekorten die ontstaan bij de rechtspersoon. Aangezien NWO deelneemt namens de Staat der Nederlanden wordt ervan uitgegaan dat in het zeldzame geval dat het komt tot een aansprakelijkheidsstelling bij NWO, er in samenspraak met OCW een oplossing zal worden gevonden. Afgegeven garanties en borgstellingen NWO heeft voor een bedrag van M 1,7 aan garanties en borgstellingen afgegeven voor: bankgarantie huur kantoorgebouwen Den Haag (M 0,8); borgstelling ten behoeve van ASP NV, inzake aangegane kredieten door ASP bij de Rabobank ten behoeve van de bouw van het Matrix V gebouw te Amsterdam (M 0,4); garantstelling door stichting NCF (BIG GRID) voor vooruitgeschoven uitgaven om de transitie van EGEE naar EGI en het lokale optuigen van EGI.org goed te laten verlopen (M 0,5). Verplichtingen tot subsidiëren tekorten derden of anderszins opgenomen verplichtingen derden Voor de CV internationale magneetfaciliteit te Nijmegen heeft FOM zich verplicht tot een maximale kapitaalstorting van M 16, waarvoor uit de middelen voor investeringen NWO-Groot een bedrag van M 14,5 beschikbaar is gesteld. FOM heeft zich garant gesteld voor de dekking van het (mogelijke) financieringstekort van M 1,4. In 2007 is gestart met het verstrekken van een lening aan Biogeneration Ventures B.V. te Naarden conform de aangegane leningsovereenkomst met deze organisatie die ten doel heeft te investeren in technostarters die voornamelijk actief zijn op het gebied van life-sciences. NGI/NWO zorgt voor de initiële financiering in de vorm van een renteloze achtergestelde lening met winstdeling voor een bedrag van maximaal M 6. Tot en met 2009 is het geleende bedrag opgelopen tot M 2. Daarom is per balansdatum nog een uitstaande maximale verplichting aanwezig van M 4. Verplichtingen uit hoofde van bestellingen van materiële vaste activa Ultimo boekjaar staan er bestellingen namens de instituten uit voor activa ter waarde van M 2,7. Een bedrag van M 0,9 heeft betrekking op de nieuwbouw van de huisvesting van het FOM-instituut AMOLF en M 1,5 heeft betrekking op werk aan gebouwen, projecten en schepen van NIOZ. Meerjarige financiële verplichtingen Op grond van diverse contracten, waaronder die voor de huur van gebouwen in gebruik bij het bureau NWO Den Haag, heeft NWO een jaarlijkse verplichting van M 8. De huurcontracten voor de gebouwen in Den Haag lopen tot 2020 respectievelijk 2021, met een jaarlijkse last van M 3,9 (waarvan een gedeelte in rekening wordt gebracht bij ZonMw en andere onderhuurders). Verder zijn verplichtingen aangegaan voor contributies voor deelname in internationale faciliteiten zoals de Europese faciliteit ESRF, te gebruiken door Nederlandse onderzoekers. In het kader van de zogenaamde Coördination Actions en Specific Support Actions uit het zesde Kaderprogramma van de EU zijn diverse NWO-onderdelen betrokken bij ERANET-projecten, al dan niet als coördinator. Partijen die onderdeel uitmaken van een ERANET zijn verantwoordelijk voor het opvangen van de financiële risico s als één van de betrokken partijen afvalt en de EU geld terugvordert.

77 75 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009 Toelichting op de geconsolideerde staat van baten en lasten Baten De totale baten (inclusief financiële baten) van NWO zijn in 2009 ten opzichte van het vorige jaar M 99 (16%) toegenomen tot M 717. De toename is vooral het gevolg van de stijging met M 107 van de bijdragen van het ministerie van OCW. Verder is er sprake van lagere financiële baten (M 7, daling rentestand)) en lagere baten van overige ministeries (M 4) en bedrijfsleven (M 1). De overige baten namen daarentegen met M 4 toe. Rijksbijdrage en specifieke subsidies van het ministerie van OCW Rijksbijdrage OCW De baten van NWO bestaan vooral uit de rijksbijdrage van OCW. Deze rijksbijdrage heeft een structureel karakter. De rijksbijdrage is in vergelijking met 2008 met M 99 toegenomen door de loon- en prijsbijstelling (M 20) en door de ophogingen van de Vernieuwingsimpuls (met M 75 tot M 150), van de Graduate Schools (met M 2) en van de grote infrastructuur (met M 6). Daartegenover staat het oplopen met ruim M 4 van de in 2007 aan NWO opgelegde korting op de rijksbijdrage. Subsidies OCW Door het ministerie van OCW worden subsidies beschikbaar gesteld, voor specifieke doelen met afzonderlijke subsidievoorwaarden, die een niet-structureel karakter hebben. Ten opzichte van 2008 zijn de specifieke (doel)subsidies van het ministerie van OCW met ruim M 8 toegenomen tot een bedrag van M 108 vooral veroorzaakt door de in vergelijking met 2008 hogere bate voor het Netherlands Genomics Initiative (NGI). Bijlage I bevat een specificatie van de subsidies van OCW. Bijdragen derden Naast het ministerie van OCW stellen ook andere departementen, alsmede andere financiers, aan NWO middelen beschikbaar voor specifieke bestedingsdoelen. In de onderstaande tabel worden de door verschillende financiers toegekende middelen gespecificeerd. Ten opzichte van 2008 zijn de bijdragen derden afgenomen met M 4,8 van M 88,9 naar M 84,1. (bedragen x k ) Ministerie van Economische Zaken Ministerie van Buitenlandse Zaken Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Ministerie van Justitie Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Ministerie van Verkeer en Waterstaat Ministerie van Binnenlandse Zaken Ministerie van Jeugd en Gezin Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (1) Industrie Universiteiten ZonMw Euratom Koninklijk Nederlands Historisch Genootschap MFI Europe, ESF en de EU Inkomsten en contractresearch instituten, diversen Overige Totaal

78 76 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009 De inzet van de verschillende subsidies is zichtbaar gemaakt in bijlage II (Overzicht subsidies van derden) en bijlage III (Overzicht verloop bestemde fondsen). Opbrengsten royalty s, octrooien en licenties In 2009 is een bedrag gerealiseerd van M 0,9 (M 1,1 in 2008), in het bijzonder door STW in het kader van het beleid rond kennishandel. De kosten voor het verkrijgen van deze baten zijn onder de overige lasten opgenomen. Vrijval voorzieningen Een bedrag van M 3,1 (M 1,1 in 2008) is vrijgevallen, voor een belangrijk deel ten gevolge van vrijgevallen pensioenverplichtingen bij FOM. Zie ook de verloopstaat en toelichting van de balanspost voorzieningen. Overige baten De overige baten M 9,1 (M 7 in 2008) bestaan voornamelijk uit overige inkomsten van de instituten van NWO. Bijzondere baten Onder de bijzondere baten is verantwoord een bedrag van k 139 hoofdzakelijk het gevolg van enkele buitengewone correctieposten op voorgaande jaren bij ASTRON. Lasten De lasten van NWO hebben betrekking op subsidies voor onderzoeksprogramma s, de kosten (personeel en materieel) van de NWO-instituten, de beheerskosten, dotaties aan voorzieningen en de overige lasten. De afschrijvingslasten voor een bedrag van M 11,7 zijn toegerekend aan de beheerskosten of aan de exploitatielasten van de instituten. Verstrekte subsidies NWO verstrekt op grond van kwaliteit en een sterke onderlinge competitie, financiële ondersteuning aan onderzoekers waarmee aanstellingen voor onderzoekspersoneel en materiële kosten worden gefinancierd 8. Ten opzichte van 2008 is deze post toegenomen met M 122,6 naar M 468,3. De post verstrekte subsidies aan derden is inclusief de subsidie verstrekt aan ZonMW (M 52,5). Exploitatie instituten De exploitatie van de instituten betreft de inzet van de middelen verkregen van het Algemeen bestuur van NWO (basisfinanciering), de middelen die worden verkregen in de competitie bij NWO, de middelen verkregen van derden en de middelen uit overige inkomsten. Ten opzichte van 2008 zijn de exploitatielasten gestegen met M 7 tot M 144,9 en bestaan uit: bedragen in k Personeel Materieel Afschrijvingen Totaal personele lasten De onderzoekers zijn in dienst bij de kennisinstellingen, in hoofdzaak de universiteiten. In tabel 6 op pagina 15 van het jaarverslag is een specificatie opgenomen van de bestedingen in 2009 naar de kennisinstellingen.

79 77 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009 De personele lasten van de instituten zijn met M 6,4 gestegen en zijn als volgt gespecificeerd: (bedragen in k ) Salarissen Pensioenen Overige sociale lasten Overige personele lasten Mutatie onderhanden werk (740) (617) Totaal De toename van de personele lasten wordt veroorzaakt door de algemene salarismaatregelen en de toename van personeel 9. Algemene beheerskosten De algemene beheerskosten (kosten die samenhangen met de geldverdelende functie van de bureaus van NWO Den Haag, STW, het extern programma Gebruikersondersteuning Ruimteonderzoek bij NSO en FOM) zijn ten opzichte van 2008 vooral door de algemene salarismaatregelen gestegen met M 1,8 naar M 33,9 en zijn als volgt te specificeren: (bedragen in k ) Personeel Huisvesting Bureaukosten Overige beheerskosten Totaal Doorberekende beheerskosten (6.376) (6.233) Totaal Totaal lasten Aandeel beheerskosten in lasten 5,2% 6,2% De huisvestingskosten bevatten de kosten voor de huur van de kantoorgebouwen te Den Haag en te Utrecht. De overige beheerskosten bevatten onder meer de kosten voor automatisering, voorlichting en reis- en verblijfkosten. De personele kosten zijn als volgt gespecificeerd: (bedragen in k ) Salarissen Pensioenen Overige sociale lasten Overige personele lasten Totaal In tabel 7 op pagina 18 van het jaarverslag is een specificatie opgenomen van het personeel (in fte s) in dienst van de NWO-instituten.

80 78 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009 De toename van de personeelskosten van M 2,9 is veroorzaakt door de algemene salarismaatregelen en uitbreiding van taken bij een aantal wetenschapsgebieden. De afname van de overige beheerskosten wordt hoofdzakelijk verklaard door de lagere beheerskosten (M 0,9) van het ACTS-programma BBasic en iets lagere kosten bij de gebieden voor beheerskosten toebehorend bij geoormerkte programma s. De doorberekende beheerskosten hebben, naast de aan de instituten van FOM toegerekende algemene beheerskosten van FOM, betrekking op aan derden gefactureerde beheerskosten, onder meer aan de Stichting BioWetenschappen, werkzaamheden voor de NTU (programma STEVIN van GW) en de EU (Eranet-programma s in uitvoering bij NWO). Dotatie voorzieningen Aan de diverse voorzieningen is in 2009 een bedrag van M 2,9 gedoteerd (M 4,1 in 2008). Zie de verloopstaat en toelichting van de balanspost voorzieningen. Overige lasten De overige lasten (M 0,6) bestaan hoofdzakelijk uit de kosten voor kennishandel van STW. Bijzondere lasten Onder de bijzondere lasten is verantwoord een bedrag van M 1,6 dat hoofdzakelijk betrekking heeft op de bij CWI vervallen vordering op de belastingdienst voor BTW. Resultaat Financiële baten en treasury De per saldo gerealiseerde financiële baten zijn ten opzichte van 2008 met M 7,4 afgenomen tot een bedrag van M 10 (2008: M 17,4). Deze opbrengsten betreffen rente-inkomsten uit deposito s en rekeningen courant (M 11) en overige opbrengsten (M 0,2). Op deze opbrengsten zijn in mindering gebracht de rentelasten (M 1,2) die hoofdzakelijk bestaan uit de rentelasten van de in december 2009 vervroegd afgeloste lening van het ministerie van Financiën voor de nieuwbouw van het FOMinstituut AMOLF. De sterke daling ten opzichte van 2008 is het gevolg van de zeer sterke rentedalingen die in de loop van 2008 en 2009 hebben plaatsgevonden als gevolg van de krediet- en economische crisis. NWO bankiert bij de Schatkist, waar de keuze bestaat om de middelen voor korte of langere tijd vast te zetten. Het rendement van de beleggingen over de gemiddeld uitstaande liquiditeiten in 2009 (M 370) komt uit op 2,7% (= M 10), een daling t.o.v (5,5% = M 17,4). Het behaalde rendement over 2009 is wel aanmerkelijk hoger dan passief bankieren op de rekening-courant (gemiddeld rendement 0,71%); in euro s een verschil van ca. M 7,4.

81 79 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO Jaarrekening (enkelvoudig) Enkelvoudige balans (na resultaatbestemming) bedragen in k ) Activa Materiële vaste activa Financiële vaste activa Vaste activa Vorderingen Liquide middelen Vlottende activa Totaal Passiva Algemene reserve Algemeen Bestuur ( ) ( ) Algemene reserve Gebieden en Stichtingen Bestemde fondsen Eigen vermogen Voorzieningen Langlopende schulden Kortlopende schulden Vreemd vermogen Totaal

82 80 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009 Enkelvoudige staat van baten en lasten 10 (bedragen in k ) Begroting Rekening 2009 Rekening 2008 Baten Rijksbijdragen OCW Specifieke subsidies OCW Subsidies & bijdragen van derden Bijdragen van NWO-groepsonderdelen Vrijval voorzieningen 233 Overige baten 95 1 Totaal baten Lasten Verstrekte subsidies Subsidies aan derden Af: Afwikkelingen op projectsubsidies (6.176) (7.322) Subsidies en bijdragen aan NWO-groepsonderdelen Totaal Verstrekte subsidies Algemene beheerskosten Dotatie voorzieningen Totaal lasten Resultaat Resultaat operationele bedrijfsvoering (19.432) Financiële baten en lasten Totaal resultaat (10.732) Resultaatbestemming Mutatie bestemde fondsen (48.331) (67.869) Mutatie algemene reserve Gebieden en Stichtingen Mutatie algemene reserve Algemeen Bestuur Betreft de herziene begroting 2009 opgenomen in de begroting NWO 2010 d.d. 31 oktober 2009

83 81 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009 Enkelvoudig kasstroomoverzicht (bedragen in k ) Resultaat operationele bedrijfsvoering Aanpassingen voor Afschrijvingen Mutatie Voorzieningen Totaal aanpassingen Veranderingen in werkkapitaal Afname vorderingen (3.098) Toename kortlopende schulden Totaal veranderingen in werkkapitaal Kasstroom uit bedrijfsoperaties Ontvangen interest per saldo Kasstroom uit operationele activiteiten Aankoop () / Verkoop aandelen Vening Meinesz Fonds (1) 10 Investeringen in materiële vaste activa (1.060) (773) Kasstroom uit investeringsactiviteiten (1.061) (763) Ontvangen op aflossingen leningen Verstrekte leningen (6.548) (9.001) Kasstroom uit financieringsactiviteiten (5.666) (8.355) Netto Kasstroom Koers- en omrekeningsverschillen op geldmiddelen (1) Toename liquide middelen Beginstand liquide middelen Mutatie Eindstand liquide middelen

84 82 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009 Grondslagen De grondslagen opgenomen in de paragraaf grondslagen bij de geconsolideerde jaarrekening zijn eveneens van toepassing op de enkelvoudige jaarrekening. Niet alle onderdelen worden uitgebreid toegelicht in de enkelvoudige jaarrekening omdat deze informatie al is opgenomen in de toelichting bij de geconsolideerde jaarrekening. In de enkelvoudige jaarrekening worden de toekenningen aan de overige onderdelen van NWO verantwoord als last onder de post subsidies en bijdragen aan NWO groepsonderdelen. Stelsel- en presentatiewijzigingen In 2009 hebben de volgende wijzigingen plaatsgevonden: Stelselwijziging: Opname voorziening seniorenverlof met ingang van 2009 Met ingang van 2009 is een voorziening getroffen voor het doorbetaalde deel van de werktijdvermindering bij werknemers van NWO die deelnemer zijn aan de zogenaamde Seniorenregeling (SOP). In het kader van deze stelselwijziging heeft een aanpassing van de beginbalans plaatsgevonden. In de volgende tabel is het effect van bovenstaande wijzigingen weergegeven: (bedragen in k ) Activa Eigen verm. Vreemd verm. Voorziening seniorenverlof Stelselwijziging (688) 688 Totaal aanpassingen beginbalans (688) 688

85 83 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009 Toelichting op de enkelvoudige balans Activa Materiele vaste activa (bedragen in k ) Terreinen Installaties & apparatuur Computerapparatuur Kantoormeubilair Transportmiddelen Totaal Stand per einde 2008 Aanschafprijs Cumulatieve afschrijvingen (244) (4.504) (3.674) (7) (8.429) Stand per einde 2008 (boekwaarde) Mutaties in boekwaarde Investeringen Afschrijvingen (43) (735) (548) (7) (1.333) Totaal mutaties (43) 271 (494) (7) (273) Stand per einde 2009: Aanschafprijs Cumulatieve afschrijvingen (287) (5.239) (4.222) (14) (9.762) Stand per einde 2009 (boekwaarde) De terreinen betreffen de percelen van het Science Park Amsterdam en hebben een actuele (taxatie d.d. 12 juni 2007) onderhandse verkoopwaarde van M 7,1. De overige activa is inventaris ten behoeve van het NWO bureau in Den Haag van in totaal M 2,7 waaronder de bedragen besteed aan de ontwikkeling van software (boekwaarde M 0,8) voor de eigen bedrijfsvoering van NWO. Financiële vaste activa (bedragen in k ) Deelnemingen Effecten Leningen Langlopende vordering op OCW Totaal Stand per einde Mutaties Verstrekte leningen Aflossingen leningen (882) (882) Resultaat effecten Stand per einde De post deelnemingen betreft de netto vermogenswaarde van het Amsterdam Science Park C.V. De deelneming in ASP N.V. is op nihil gewaardeerd. De post leningen (M 27,6), exclusief de langlopende vordering op het ministerie van OCW, bestaat in belangrijke mate uit leningen verstrekt aan de instituten ASTRON (M 8), CWI (M 14) en NIOZ (M 2,1) ter ondersteuning van de liquiditeitspositie en in verband met de financiering van nieuwbouw.

86 84 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009 Vorderingen (bedragen in k ) Bedrag met looptijd korter dan 1 jaar Bedrag met looptijd langer dan 1 jaar Stand per einde 2009 Stand per einde 2008 Op OCW inzake rijksbijdragen en subsidies Op NWO-groepsonderdelen inzake toegezegde subsidies/bijdragen Derden inzake bijdragen/subsidies Debiteuren Voorschotten Vooruitbetaalde bedragen Nog te ontvangen bedragen Totaal De afname van de vorderingen met M 7,5 is het gevolg van: het in 2009 daadwerkelijk ontvangen van over eerdere jaren behaald rendement op afgesloten deposito s en een garantiefonds (M 6); het in 2009 ontvangen van vorderingen op subsidies en bijdragen van derden die reeds langer dan een jaar openstonden (M 3); overige mutaties (-/- M 1,5) Onder de nog te ontvangen bedragen is opgenomen een bedrag van M 4,2 aan nog te ontvangen financiële baten (nog te ontvangen renteopbrengsten tot en met 2009). Dit bedrag wordt in 2010 ontvangen. Liquide middelen De liquide middelen zijn met M 52,7 gestegen tot een bedrag van M 296,1. De bij het ministerie van Financiën aangehouden middelen worden uit oogpunt van rendement zoveel mogelijk belegd in deposito s (M 295). Een zo laag mogelijk bedrag wordt in rekening courant bij het ministerie van Financiën aangehouden (M 1). De toename van de liquide middelen is toegelicht door middel van het kasstroomoverzicht dat in deze jaarrekening is opgenomen. De toename door operationele activiteiten ad M 59 wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door: stijging van het werkkapitaal en ontvangen rente met M 32 door de afname van de vorderingen en de toename van de kortlopende schulden; vertraging in de inzet van ontvangen financiële middelen met M 27 door het hoofdzakelijk later dan gepland starten van gehonoreerde onderzoeksprojecten en programma s. Opgemerkt wordt dat een bedrag van M 51 (eind 2008: M 43 ) van de liquide middelen betrekking heeft op liquiditeiten die door de bij NWO aangehouden middelen van ZonMw (M 25), STW (M 9) en het ministerie van OCW (BSIK/NGI M 17). De investeringen in vaste activa van per saldo M 1 en de betalingen van ruim M 5 uit financieringsactiviteiten, waaronder de in 2009 verstrekte leningen aan CWI in het kader van nieuwbouw zijn de overige oorzaken voor de per saldo toename van de liquide middelen over 2009.

87 85 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009 Passiva Eigen vermogen Het verloop van het eigen vermogen is als volgt: (bedragen in k ) Stand per Aanpassingen Stand per Resultaat Stand per Reserve Algemeen Bestuur ( ) (688) ( ) ( ) Bestemde reserve Gebieden en Stichtingen Algemene reserve ( ) (688) ( ) (71.540) Bestemde fondsen (67.869) Totaal (688) De algemene reserve neemt toe met M 103,2 tot een bedrag van M 71,5 negatief. Binnen de algemene reserve zijn te onderscheiden de algemene reserve die ter beschikking staat van het Algemeen Bestuur en de bestemde reserves die ter beschikking staan van de gebiedsbesturen en de stichting WOTRO. De algemene reserve is al toegelicht in de toelichting bij de geconsolideerde balans, waarnaar kortheidshalve wordt verwezen. De bestemde fondsen nemen met M 67,9 af naar een bedrag van M 297,5. Ook de bestemde fondsen zijn al toegelicht in de toelichting bij de geconsolideerde balans, waarnaar kortheidshalve wordt verwezen. De aansluiting tussen het enkelvoudig eigen vermogen en het geconsolideerd eigen vermogen is als volgt: (bedragen in k ) NWO Den Haag (NWOenkelvoudig) STW Instituten Incl. FOM Externe Programma s Technische aanpassingen Eliminaties Geconsolideerd Stand per einde (9.413) Resultaat algemene reserve Resultaat bestemde fondsen (67.869) (285) (989) (68.397) Stand per einde (10.402) Voorzieningen Het verloop van de voorzieningen is als volgt: (bedragen in k ) Wacht- en uitk. gelden Jubileumuitkeringen Senioren verlof Lening Biogeneration Lening Rente Lofar Totaal Stand per einde Bij: dotaties Af: vrijval (233) (233) Af: uitgaven (491) (23) (561) (1.075) Stand per einde

88 86 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009 De voorzieningen hebben voor M 4,9 (2008: M 4,1) een langlopend karakter. De voorzieningen zijn gestegen met M 0,3 vooral als gevolg van in 2009 verstrekte leningen van NWO/NGI aan Biogeneration Ventures B.V. met het aanwezige risico op niet terugbetaling van de leningen. Schulden De totale schulden zijn met M 15 toegenomen tot een bedrag van M 125,9 waarvan M 4,5 een langlopend karakter heeft. (bedragen in k ) Looptijd Korter dan 1 jaar Looptijd langer dan 1 jaar Stand per einde 2009 Stand per einde 2008 Toegekende nog niet uitgekeerde bedragen Crediteuren Overige schulden aan andere NWO-groepsonderdelen Schulden ter zake van belastingen en premies van sociale verzekering Schulden ter zake van pensioenen Nog te betalen bedragen inzake vakantie-uitkeringen Nog te betalen bedragen inzake openstaande verlofdagen Nog te betalen bedragen uit hoofde van spaarverlof Overige schulden Overige nog te betalen bedragen Vooruit ontvangen bedragen Overige overlopende passiva Totaal schulden Langlopende schulden Onder de langlopende schulden is opgenomen de over de jaren 2002 t/m 2005 aan FOM opgelegde kaskorting ad M 4,5. Kortlopende schulden De toename van de kortlopende schulden van M 15 is hoofdzakelijk veroorzaakt door: de stijging van de door het ministerie van OCW voor BSIK/NGI overgemaakte middelen (M 9,5); een incidentele stijging van de crediteurenpositie betreffende enkele substantiële subsidieafrekeningen met ZonMw (M 6,6); daling van nog te betalen bedragen met M 4,1 inzake de jaarafrekening Smartmix. De afrekening over 2009 is al in 2009 voldaan; overige toename (M 3). Toegekende, niet uitgekeerde bedragen De schulden van NWO hebben voor een groot deel betrekking op de voor wetenschappelijk onderzoek aan onderzoeksinstellingen toegekende maar nog niet door NWO uitbetaalde gelden. Overige schulden aan andere NWO-groepsonderdelen Onder deze post zijn opgenomen de rekening courant tegoeden aangehouden bij NWO Den Haag van STW (M 9,4) en de instituten ASTRON, ING, NSCR en SRON (totaal M 1,5).

89 87 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009 Overige kortlopende schulden en nog te betalen bedragen Onder deze posten bevinden zich ondermeer: overige schulden van M 25,2 (M 24,1 eind 2008) inzake het rekening-courant tegoed van ZonMw; een bedrag van M 1 voor openstaande verlofdagen en spaarverlof (M 1,1 eind 2008); een bedrag van M 1,6 in verband met de in 2009 opgebouwde en de in 2010 uit te keren rechten op vakantiegeld (M 1,5 eind 2008); nog te besteden Era-net subsidies -/- M 0,1; ontvangen voorschot ministerie van Buitenlandse Zaken ten behoeve van de stichting WOTRO voor 2010: M 3,1 (M 0,5 eind 2008). Overige overlopende passiva Deze post ad M 17 (M 7,6 eind 2008) betreft uitsluitend de door NGI van het ministerie van OCW ontvangen (en nog niet uitbetaalde) bedragen voor projecten BSIK. Niet in de balans opgenomen verplichtingen Per einde 2009 staat een bedrag van M 814 open aan uitstaande subsidieverplichtingen (M 851 gecorrigeerde stand per einde 2008).

90 88 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009 Toelichting op de enkelvoudige staat van baten en lasten De staat van baten en lasten in de enkelvoudige jaarrekening laat de realisatie zien van de door de Minister van OCW goedgekeurde begroting (zie ook het hoofdstuk financiën in dit jaarverslag). Deze begroting geeft de geldverdelende rol van het Algemeen Bestuur en de gebiedsbesturen weer. De navolgende tabel geeft het beeld van de rekening voor 2009 ten opzichte van de begroting van 2009 (de oorspronkelijke begroting 2009 per 1 nov en bijgestelde begroting 2009 per 1 november 2009) en de cijfers van De lasten zijn onderverdeeld naar onderdelen van NWO Den Haag: (bedragen in k ) Oorspr. Begroting 2009 Bijgestelde Begroting 2009 Realisatie 2009 Realisatie 2008 Baten Rijksbijdragen OCW Specifieke subsidies OCW Subsidies & bijdragen van derden Bijdragen van NWO-groepsonderdelen Vrijval voorzieningen Overige baten 95 1 Financiële baten en lasten Totaal baten Lasten Verstrekte subsidies Gebieden en Stichtingen Tijdelijke aansturingsorganen Instituten Centrale programma s Overige centrale posten Totaal Verstrekte subsidies Beheerskosten Centrale Beheerskosten Gebieden en Stichtingen Tijdelijke aansturingsorganen Overige Totaal Beheerskosten Dotatie voorzieningen Overige lasten Totaal lasten

91 89 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009 (bedragen in k ) Oorspr. Begroting 2009 Bijgestelde Begroting 2009 Realisatie 2009 Realisatie 2008 Totaal resultaat (21.824) (10.732) Resultaatbestemming Mutatie bestemde fondsen: Gebieden en Stichtingen (12.995) (16.251) (3.273) Tijdelijke aansturingsorganen (26.799) (26.145) (6.068) (7.086) Centrale programma s (5.035) (59.829) Overige centrale posten (1.449) (900) (803) Totaal mutatie bestemde fondsen (5.015) (48.331) (67.869) Mutatie bestemde reserves Gebieden en Stichtingen Mutatie algemene reserve AB (17.099) Totaal mutatie algemene reserve (16.809) Baten De totale baten (inclusief financiële baten) van NWO zijn in 2009 ten opzichte van het vorige jaar M 98 toegenomen tot M 649. De toename is vooral het gevolg van de stijging met M 107 van de bijdragen van het ministerie van OCW. Daartegenover staat dat de bijdragen van derden met ruim M 4 zijn gedaald doordat ondermeer een aantal ingecalculeerde bijdragen zijn doorgeschoven naar het volgend jaar. De financiële baten zijn afgenomen met ruim M 4 als gevolg van de daling van de rentestand. Rijksbijdrage en Geoormerkte subsidies van OCW De baten van NWO bestaan voor het overgrote deel uit inkomsten van het ministerie van OCW (totaal M 608). Daarvan heeft M 502 betrekking op de reguliere rijksbijdrage. De rijksbijdrage is in vergelijking met 2008 met M 99 toegenomen door de loon- en prijsbijstelling (M 20) en door de ophogingen van de Vernieuwingsimpuls (met M 75 tot M 150), van de Graduate Schools (met M 2) en van de grote infrastructuur (met M 6). Daartegenover staat het oplopen met ruim M 4 van de in 2007 aan NWO opgelegde korting op de rijksbijdrage. Ten opzichte van 2008 zijn de specifieke (doel)subsidies van het ministerie van OCW met ruim M 8 toegenomen tot een bedrag van M 106 vooral veroorzaakt door de in vergelijking met 2008 hogere bate voor NGI. Voor specifieke (doel)subsidies van het ministerie van OCW was M 103,7 begroot. De mutaties na 1 november 2009 hebben betrekking op het Regieorgaan Nationaal Initiatief Hersenen & Cognitie (M 2), de bilaterale samenwerking met India (M 0,55) en het Sectorplan Natuur- en Scheikunde (M 0,13). Bijdragen derden De bijdragen van derden komen voor 2009 uit op een bedrag van M 30,8 (M 35,5 in 2008). Dit is M 7 minder dan begroot, dat wordt veroorzaakt door: de afloop van het programma Casimir waardoor geen aanspraak meer bestaat op een in de begroting nog verwachte bijdrage van het Platform Beta & Techniek (M 3); niet in de begroting meegenomen eindafrekeningen van subsidies waarbij overschotten zijn terugbetaald en deze negatief op de baten zijn verwerkt (M 1,5); 11 Bij de mutatie algemene reserve AB wijkt de realisatie sterk af van de bijgestelde begroting. Dit betreft een technische bijstelling aangezien in de herziene begroting het effect van de kasschuif voor de vernieuwingsimpuls nog was verwerkt op de algemene reserve in plaats van op de bestemde fondsen.

92 90 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009 kasschuiven van begrote bijdragen naar latere jaren bij subsidies van diverse ministeries en bijdragen uit het bedrijfsleven (M 2,5). De bijdragen van derden bestaan uit: (bedragen x K ) Ministerie van Economische Zaken Ministerie van Buitenlandse Zaken Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Ministerie van Verkeer en Waterstaat Ministerie van Binnenlandse Zaken Ministerie van Justitie 155 Ministerie van Jeugd en Gezin Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (1) Bedrijfsleven ZonMw Overige Totaal Bijdragen van NWO groepsonderdelen Onder de bijdragen van NWO groepsonderdelen (M 0,8 in 2008) is opgenomen een bedrag van M 0,2 afkomstig van STW ten behoeve van programma s van andere wetenschapsgebieden. Financiële baten NWO bankiert bij de Schatkist, waar de keuze bestaat om de middelen voor korte of langere tijd vast te zetten. Het rendement van de beleggingen in 2009 komt uit op 3,4% (= M 9), een daling t.o.v (6,5% = M 14). Het rendement van 3,4% is aanmerkelijk hoger dan passief bankieren op de rekening-courant (gemiddelde rentestand over 2009 van 0,71%); in euro s een verschil van ruim M 7. De afname van het absolute rendement is het gevolg van de zeer sterke rentedalingen die in de loop van 2008 en 2009 hebben plaatsgevonden als gevolg van de krediet- en economische crisis. Lasten De bestedingen voor 2009 komen uit op M 614, wat een stijging ten opzichte van 2008 is van M 138. De toename is hoofdzakelijk het gevolg van: het effect van de kasschuifoperatie voor de Vernieuwingsimpuls bij de gebieden (M 77); hogere bestedingen bij NGI (M 16); hogere subsidies voor de NWO Instituten (M 10); hogere investeringssubsidies bij NWO Groot en Grote Infrastructuur (M 16); hogere uitgaven Smartmix (M 4); overige stijgingen van de bestedingen (M 15). De bestedingen zijn M 49 lager dan begroot in de bijgestelde begroting 2009 (M 663). Daarmee is in totaal 93% van de begroting gerealiseerd. De onderbesteding heeft onder meer betrekking op de

93 91 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009 Gebieden en stichtingen (M 10), centrale programma s (M 22), en de regieorganen (M 17, waarvan ACTS M 3, ICT-Regie M 2 en NGI M 12). Vertraging in de geplande start van onderzoeksprogramma s en onderzoeksprojecten is over het algemeen de oorzaak van de onderuitputting. Verstrekte subsidies aan derden Onder de post verstrekte subsidies aan derden worden verantwoord de subsidies die in 2009 zijn verstrekt voor het verrichten van wetenschappelijk onderzoek aan kennisinstellingen. NWO verstrekt op grond van kwaliteit en een sterke onderlinge competitie, financiële ondersteuning aan onderzoekers waarmee aanstellingen voor onderzoekspersoneel en materiële kosten worden gefinancierd. Ten opzichte van 2008 is deze post gestegen met M 111 naar M 386. Dit is vooral het gevolg van de kasschuifoperatie voor de Vernieuwingsimpuls, hogere subsidies voor investeringsprogramma s en hogere bestedingen van NGI. De post verstrekte subsidies aan derden is inclusief de subsidie inzake MW verstrekt aan ZonMw (M 52,5). Verstrekte subsidies aan groepsonderdelen Aan de groepsonderdelen zijn subsidies verstrekt voor een bedrag van M 197 (2008: M 173): de door NWO toegekende basisfinanciering en doelsubsidies aan de instituten (M 98,7, waaronder M 39,6 aan de FOM instituten); de door NWO toegekende subsidie aan STW (M 42,4); de door het wetenschapsgebied Natuurkunde aan FOM toegekende middelen voor de uitvoering door FOM van de programma s en van de open competitie op het terrein van de natuurkunde (M 31,4); aan de instituten van NWO en STW toegekende middelen voor in vrije competitie verworven projectsubsidies (M 20,8); de bijdragen aan het extern (Netherlands Space Office) uitgevoerde programma Gebruikersondersteuning Ruimteonderzoek van ALW (M 2,3) overige toekenningen (M 1,4). De toename van deze post is vooral het gevolg van een stijging in de basisfinanciering en doelsubsidies ten behoeve van de instituten van M 10, een stijging van de subsidie aan STW van M 4 (kasschuif Vernieuwingsimpuls) en een toename van M 10 van de door de instituten en STW bij NWO Den Haag in vrije competitie verworden middelen. Dotatie voorzieningen De dotatie voorzieningen (M 1,6) is toegelicht in de verloopstaat voorzieningen opgenomen in de toelichting op de balans. Beheerskosten Ten opzichte van 2008 is het totaal van de beheerskosten van NWO Den Haag M 1,8 hoger uitgekomen. Het aandeel van de beheerskosten in de totale lasten is met een procent gedaald van 5,7% naar 4,7%. In onderstaande tabel is de ontwikkeling van de verschillende kostensoorten zichtbaar. (bedragen in k ) Personeel Huisvesting Bureaukosten Overige beheerskosten Doorberekende beheerskosten (1.908) (2.290) Totaal

94 92 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009 De toename van de beheerskosten (M 1,8) worden verklaard door de toename bij de personeelskosten (M 2,1), een lichte stijging van de bureaukosten (M 0,2), een afname van de overige beheerskosten (M 0,9) en lagere doorberekende beheerskosten aan derden (M 0,4). De personeelskosten zijn als volgt gespecificeerd: (bedragen in k ) Salarissen Pensioenen Overige sociale lasten Overige personele lasten Totaal De toename van de personeelskosten van M 2,1 is veroorzaakt door de algemene salarismaatregelen en uitbreiding van taken bij een aantal wetenschapsgebieden. De afname van de overige beheerskosten van M 0,9 wordt verklaard door de lagere beheerskosten van het ACTS-programma BBasic en iets lagere kosten bij de gebieden voor beheerskosten toebehorend bij geoormerkte programma s. De doorberekende beheerskosten hebben betrekking op de aan derden gefactureerde beheerskosten, onder meer aan de Stichting BioWetenschappen (door ALW overgenomen van OCW), werkzaamheden voor de NTU (programma STEVIN van GW) en de EU (Era-net programma s in uitvoering bij NWO). De daling van de doorberekende kosten van M 0,4 komt vrijwel geheel voor rekening van lagere doorberekeningen in het kader van de uitvoering van de Eranet contracten.

95 93 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO Overige gegevens Samenstelling Algemeen Bestuur Het Algemeen Bestuur (AB) van NWO was eind 2009 samengesteld uit een voorzitter en vier leden: Dhr. prof. dr. J.J. Engelen (voorzitter) Dhr. prof. dr. C.H.C.M Buys Mw. prof. dr. F.M.G. de Jong Dhr. prof. dr. B. de Kruijff Dhr. prof. dr. C.P. Veerman Per 1 januari 2010 heeft Dhr. prof. dr. C.H.C.M Buys, na 8 jaar lang op geëngageerde wijze zijn bestuurslidmaatschap vorm te hebben gegeven, afscheid genomen als lid van het Algemeen Bestuur en is per 1 februari 2010 opgevolgd door Mw. prof. dr. M. de Visser. De secretaris van het Algemeen Bestuur van NWO, tevens algemeen directeur, is Dhr. dr. C. de Visser. De samenstelling van de besturen van de gebieden ALW, CW, EW, GW, MaGW, N, STW, ZonMw en de onderzoeksorganisaties WOTRO, NCF, FOM, NIOZ, CWI, ASTRON, SRON, ING en NSCR zijn opgenomen op de website van NWO. Onder de algemene beheerskosten zijn opgenomen de salarissen en vergoedingen voor de (oud) leden van het Algemeen Bestuur, voor een bedrag van k 386 (2008: k 330). Verantwoording Topinkomens Op basis van de Wet openbaarmaking uit publieke middelen gefinancierde topinkomens (Stb. 2006, 905), de mededeling Gemiddelde belastbare loon Ministers over 2009 van 4 februari 2010 (Stcrt. 11 februari 2010, nr. 2054) en de Regeling berekening gemiddeld belastbare loon ministers van 7 maart 2006 (Stcrt. 14 maart 2006, nr. 52) waren er in 2009 bij NWO geen medewerkers die een belastbaar loon (inclusief voorzieningen ten behoeve van beloningen betaalbaar op termijn) ontvingen dat de daarin genoemde grens van ,- te boven ging. Resultaatbestemming Het boekjaar 2009 wordt afgesloten met een voordelig resultaat (geconsolideerd) van M 65,1. Een bedrag van M 68,4 dient als gevolg van de oormerking door het ministerie van OCW, derden en het Algemeen Bestuur te worden onttrokken aan de bestemde fondsen. Het resterende saldo van M 133,5 wordt toegevoegd aan de algemene reserve. Hiervan dient M 40,3 te worden toegevoegd aan de bestemde reserves van de gebieden, stichtingen en instituten, zodat aan de reserve ter beschikking van het Algemeen Bestuur M 93,2 wordt toegevoegd.

96 94 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009 Accountantsverklaring Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de in dit verslag (hoofdstuk 7) opgenomen jaarrekening 2009 van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek te Den Haag bestaande uit de geconsolideerde en enkelvoudige balans per 31 december 2009 en de geconsolideerde en enkelvoudige staat van baten en lasten over 2009 met de toelichting gecontroleerd. Verantwoordelijkheid van het Algemeen Bestuur Het Algemeen Bestuur van NWO is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met de Richtlijnen Begroting en Financiële verslaglegging NWO van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (d.d. 1 juli 1998) en de aanvullingen daarop. Tevens is het Algemeen Bestuur van NWO verantwoordelijk voor de financiële rechtmatigheid van de in de jaarrekening verantwoorde baten, lasten en balansmutaties. Dit houdt in dat deze bedragen in overeenstemming dienen te zijn met de begroting en met de in de relevante wet- en regelgeving opgenomen bepalingen. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer: het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een intern beheersingssysteem relevant voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving en het maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle als bedoeld in artikel 26 van de Wet op de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht en het controleprotocol NWO 2004 van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico s van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat, alsmede het voor de naleving van de betreffende wet- en regelgeving relevante interne beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controlewerkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn maar die niet tot doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem van NWO. Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die het Algemeen Bestuur van NWO heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.

97 95 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009 Oordeel Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van NWO per 31 december 2009 en van het resultaat over 2009 in overeenstemming met de Richtlijnen Begroting en Financiële verslaglegging NWO van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (d.d. 1 juli 1998) en de aanvullingen daarop. Voorts zijn wij van oordeel dat de in deze jaarrekening verantwoorde baten, lasten en balansmutaties over 2009 voldoen aan de eisen van financiële rechtmatigheid. Dit houdt in dat deze bedragen in overeenstemming zijn met de in de relevante wet- en regelgeving opgenomen bepalingen, zoals die in het controleprotocol NWO 2004 zijn opgenomen. Verklaring betreffende andere wettelijke voorschriften en/of voorschriften van regelgevende instanties Op grond van de wettelijke verplichting ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder e BW melden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW. Den Haag, 10 juni 2010 KPMG ACCOUNTANTS N.V. W.A. Touw RA

98 96 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009

99 97 Organogram NWO 2009 Exacte Wetenschappen (EW) Aard- en Levenswetenschappen (ALW) Chemische Wetenschappen (CW) Advanced Chemical Technologies for Sustainability (ACTS) Netherlands Genomics Initiative (NGI) Nationaal Regieorgaan ICT-onderzoek en -innovatie (ICTRegie) Geesteswetenschappen (GW) Maatschappij- en Gedragswetenschappen (MaGW) Nationaal Initiatief Hersenen & Cognitie (NIHC) ASTRON Medische Wetenschappen (ZonMw) CWI Natuurkunde (N) (Grotendeels via FOM) Technische Wetenschappen (STW) Stichting Nationale Computerfaciliteiten (NCF) WOTRO Science for Global Development Algemeen Bestuur, directie en bureau FOM NIOZ NSCR SRON ING AMOLF Rijnhuizen FOM-Nikhef via ZonMw, waarin NWO met het ministerie van VWS samenwerkt via Technologiestichting STW, waarin NWO met het ministerie van EZ samenwerkt Wetenschapsgebieden/Stichtingen Tijdelijke aansturingsorganen Instituten Afkortingen ASTRON Netherlands Institute for Radio Astronomy CWI Centrum Wiskunde & Informatica FOM Stichting voor Fundamenteel Onderzoek der Materie AMOLF FOM-instituut voor Atoom- en Molecuulfysica Rijnhuizen FOM-instituut voor Plasmafysica Rijnhuizen FOM-Nikhef FOM-instituut voor subatomaire fysica Nikhef ING Instituut voor Nederlandse Geschiedenis NIOZ Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek NSCR Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving SRON Netherlands Institute for Space Research STW Stichting Technische Wetenschappen ZonMw Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie

100 98 Hoofdstuk 7 Jaarrekening NWO 2009

101 99 Bijlage 1 Overzicht subsidies van het ministerie van OCW 1 Overzicht subsidies van het ministerie van OCW (bedragen x k ) Rekening 2009 Rekening 2008 Beleidsgericht onderzoek primair onderwijs (BOPO) Aspasia Vernieuwingsimpuls Vernieuwingsimpuls FES Vernieuwingsimpuls Stimuleringsfonds Vrouwen in de Vernieuwingsimpuls Netherlands Genomics Initiative (NGI), Nationaal Regieorgaan voor ICT-onderzoek en -innovatie (ICT-Regie) ICT-Regie: Bijdrage Apparaatskosten Ministerie van EZ/OCW ICT-Regie: Game Research for Training and Entertainment (GATE) ICT-Regie: IM-Pact (IBBT) Mozaiek Rubicon Nationaal programma voor investeringen in grootschalige onderzoeksfaciliteiten Nationaal programma voor investeringen in grootschalige onderzoeksfaciliteiten, beheerskosten PROO TIMSS advanced Gebruikersondersteuning Ruimteonderzoek Nationaal programma zee- en kustonderzoek Toptalent ITER (via TNO naar FOM) PREPska Continuous Access to Cultural Heritage (CATCH) Top Instituut Evidence based education Research (TIER) Odyssee Cohort Onderzoek Voor- en Vroegschoolse Periode (Pre-COOL) Pilot 90 Cohort Onderzoek Voor- en Vroegschoolse Periode (Pre-COOL) 450 CATCHPLUS 1 68 CATCHPLUS Joint Scientific Thematic Research Programma (JSTP), China 750 Opzetten bilateraal onderzoeksprogramma met India 550 Sectorplan Natuur- en Scheikunde 113 Nationaal Initiatief Hersenen & Cognitie (Regieorgaan) Hersenen & Cognitie 20 Wiskunde clusters QCT Samenwerking Rusland International Polar Year - Nederland Lorentz Center 700 PROO Effecten van duale leerwegen in het HBO 73 ICT-Regie: NAP PRIMA 370 CONTACTPLUS 332 Totaal

102 100 Bijlage 2 Overzicht subsidies van derden 2 Subsidies van derden 2009 (bedragenin k ) Ministerie van Justitie Ministerie van Buitenlandse Zaken Ministerie van Landbouw Natuur en Voedselkwaliteit Ministerie van Volkshuisvesting Ruimtelijke ordening en Milieubeheer Ministerie van Verkeer en Waterstaat Stimuleringsprogramma s en Prioriteitenprogramma s Stimuleringsprogramma Informatietechnologie en recht (ITeR) (MaGW) Stimuleringsprogramma Softlink (CW) Prioriteitenprogramma Ethiek & Beleid (GW) Stimuleringsprogramma Maatschappij en de elektronische snelweg (MES) (MaGW) Totaal Stimuleringsprogramma s en Prioriteitenprogramma s Centrale programma s Casimir European Young Investigators (Euryi) Dutch Belgian Beamline (DUBBLE) Publicatiebijdragen Totaal Centrale programma s Aard- en Levenswetenschappen (ALW) Nederlands polair programma / International Polar Year Nederland Biowetenschappen en Maatschappij Waardering van dierenwelzijn 735 Ecologie rond genetisch gemodificeerde organismen (ERGO) Nationaal programma zee en kustonderzoek Totaal Aard en Levenswetenschappen (ALW) Chemische Wetenschappen (CW) Combinatoriële chemie Totaal Chemische Wetenschappen (CW) Exacte Wetenschappen (EW) Joint Academic and Commercial Quality Research & Development (JACQUARD) Toegankelijkheid en kennisontsluiting in Nederland (ToKeN) Peter Paul Peterichbeurs Computational Life Sciences (CLS) Complexe systemen (COMPLEX) Wiskundeclusters Totaal Exacte Wetenschappen (EW)

103 101 Bijlage 2 Overzicht subsidies van derden Ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport Ministerie van Economische Zaken Ministerie van Sociale Zaken Ministerie van Binnenlandse Zaken Ministerie van Defensie Ministerie van Jeugd en Gezin ZonMw Universiteiten MFI Europe EU ESF Industrie en Bedrijfsleven Overige Totaal (335) (335) (27) (27) (27) 3 (24) (253) (253) (113)

104 102 Bijlage 2 Overzicht subsidies van derden (bedragenin k ) Ministerie van Justitie Ministerie van Buitenlandse Zaken Ministerie van Landbouw Natuur en Voedselkwaliteit Ministerie van Volkshuisvesting Ruimtelijke ordening en Milieubeheer Ministerie van Verkeer en Waterstaat Geesteswetenschappen (GW) Culturele Dynamiek 105 Maatschappelijk verantwoord innoveren Omstreden democratie Urbanisatie en stadscultuur 8 Towards a New Age of Partnership (TANAP) (120) Totaal Geesteswetenschappen (GW) Maatschappij en Gedragswetenschappen (MaGW) Stedelijk innovatieprogramma (STIP) Onderwijsonderzoek PROO Conflict en Veiligheid Duurzame Aarde 200 Duurzame Aarde : Energy en Resources Co Reach (KNAW) Hersenen & cognitie Eurostress Thema Jeugd en Gezin 50 Totaal Maatschappij en Gedragswetenschappen (MaGW) Stichting Technische Wetenschappen (STW) Open technologieprogramma Overige Totaal Stichting Technische Wetenschappen (STW) Stichting WOTRO Science for global development NACCAP Science for International development Global Health Policy and Health Systems Platform (GHSR) 77 Global Health Policy and Health Systems (GHPHS) 53 Intellectuele eigendomsrechten en Innovatie voor MDG s 100 Conflict and cooperation over natural resources 350 South Africa Netherlands research Programme on Alternatives in Development (SANPAD) 247 East Kalimantan (EKP) Agriculture Beyond Food Indo Dutch Programme on Alternatives in Development (IDPAD) (1.143) Totaal Stichting WOTRO Science for global development 5.497

105 103 Bijlage 2 Overzicht subsidies van derden Ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport Ministerie van Economische Zaken Ministerie van Sociale Zaken Ministerie van Binnenlandse Zaken Ministerie van Defensie Ministerie van Jeugd en Gezin ZonMw Universiteiten MFI Europe EU ESF Industrie en Bedrijfsleven Overige Totaal (120) (1.143)

106 104 Bijlage 2 Overzicht subsidies van derden (bedragenin k ) Ministerie van Justitie Ministerie van Buitenlandse Zaken Ministerie van Landbouw Natuur en Voedselkwaliteit Ministerie van Volkshuisvesting Ruimtelijke ordening en Milieubeheer Ministerie van Verkeer en Waterstaat Netherlands Genomics Initiative (NGI) Life Sciences Totaal Netherlands Genomics Initiative (NGI) Advanced Chemical Technologies for Sustainability (ACTS) Koepelorganisatie, bureau, PIN, ACENET Integration of Biosynthesis and Organic Synthesis (IBOS) Duurzaam Waterstof Advanced Sustainable Processes by Engaging Catalytic Processes (ASPECT) Biobased Sustainable Industrial Chemicals (B BASIC) Process on a Chip (POAC) Totaal Advanced Chemical Technologies for Sustainability (ACTS) Instituten ASTRON Netherlands Institute for Radio Astronomy (ASTRON) Centrum Wiskunde en informatica (CWI) Stichting voor Fundamenteel Onderzoek der Materie (FOM) Instituut voor Nederlandse Geschiedenis (ING) 200 Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving (NSCR) 825 Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) SRON Netherlands Institute for Space Research (SRON) 37 Astrotec Totaal Instituten Totaal bijdragen van derden Totaal bijdragen van derden

107 105 Bijlage 2 Overzicht subsidies van derden Ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport Ministerie van Economische Zaken Ministerie van Sociale Zaken Ministerie van Binnenlandse Zaken Ministerie van Defensie Ministerie van Jeugd en Gezin ZonMw Universiteiten MFI Europe EU ESF Industrie en Bedrijfsleven Overige Totaal (1)

108 106 Bijlage 3 Overzicht verloop bestemde fondsen 3 Overzicht verloop bestemde fondsen 2009 (bedragen x 1.000,-) Saldo fonds Bij: 1 Jan 2009 Specifieke Subsidies OCW Bij: Subsidies NWO Bij: Subsidies van Derden Bij: Overige Baten en Rente Bij/Af: Technische correcties Stimuleringsprogramma s Soft link (CW) Bodemarchief in behoud en ontwikkeling (GW) 51 Biodiversiteit (ALW) 93 Systeemgericht ecotoxicologisch onderzoek (ALW) 45 Kustonderzoek (ALW) 93 Informatietechnologie en recht (ITeR, MaGW) (696) (335) Milieu en Economie (MaGW) 81 Sociale cohesie (MaGW) 78 Stimuleringsactie Rechtswetenschappelijk onderzoek (SaRo) (MaGW) 159 Energieonderzoek (MaGW) 163 Maatschappij en de Electronische Snelweg (MES) (MaGW) (160) 270 Verkeer en Vervoer (MaGW) 58 Totaal Stimuleringsprogramma s 7 2 Prioriteitenprogramma s Ethiek en Beleid (GW) 60 (27) Sustainable use and conservation of marine living resources (SUSUSE) (ALW) 68 Biodiversity in disturbed ecosystems (WOTRO) 65 Scholing, arbeidsmarkt en economische ontwikkeling (MaGW) 85 Psychische vermoeidheid in de arbeidssituatie (MaGW) 53 Totaal Prioriteitenprogramma s 331 (27) Vernieuwingsimpuls Centraal (71.760) 237 ALW CW EW GW MaGW N STW ZonMw Totaal Vernieuwingsimpuls

109 107 Bijlage 3 Overzicht verloop bestemde fondsen Totaal BATEN Af: Verstrekte Bij: Afwikkelingen subsidies op projecten en overige onderzoeks kosten Af: Overhead (incl. beheerskosten) Af: Overige kosten Af: Afschrijvings kosten en desinvesteringen Af: Vrijval fonds Totaal LASTEN Saldo fonds 31 Dec (4) 26 (131) (109) (27) 3 (24) 27 (11) 11 (2) (9) (11) (17) (2) 43 (65) 47 (2) (20) 73 (335) (81) (81) (78) (78) (2) (157) (159) (87) 62 (34) (54) (113) (13) 81 (178) (110) (58) (58) 2 (207) 245 (57) (57) (27) (7) (7) 26 (65) 73 (16) (8) 60 (15) (15) 50 (85) (85) (53) (53) (27) (80) 73 (23) (138) (168) 136 (43.963) (419) 65 (56) (410) (18.234) 237 (12) (18.009) (14.326) 3 (14.323) (10.905) 34 (10.871) (18.236) 130 (18.106) (28.657) 381 (28.276) (100) (10.755) (10.755) (13.817) (13.817) (22.426) (22.426) ( ) 847 (65) ( )

110 108 Bijlage 3 Overzicht verloop bestemde fondsen (bedragen x 1.000,-) Saldo fonds Bij: 1 Jan 2009 Specifieke Subsidies OCW Bij: Subsidies NWO Bij: Subsidies van Derden Bij: Overige Baten en Rente Bij/Af: Technische correcties Vernieuwingsimpuls 2e fase ALW 820 CW 693 EW 430 GW 771 MaGW (848) N 400 Totaal Vernieuwingsimpuls 2e fase (848) Rubicon Centraal (4.450) 48 MaGW N ALW Totaal Rubicon Centrale programma s European and Developing Countries Clinical Trials Partnership 24 PIN PREPska NAVO 27 Samenwerking Duitsland (DFG) Aspasia Mozaïek Casimir (253) European Young Investigators (Euryi) Vervangend Onderhoud en Nieuwbouw Instituten Wetenschappelijk Centrum Watergraafsmeer. grondexploitatie (205) Samenwerking Frankrijk Van Gogh 208 ISIS 126 Dutch Belgian Beamline (DUBBLE) Publicatiebijdragen 2 Nationaal programma voor investeringen in grootschalige onderzoeksfaciliteiten Smartmix secretariaat 335 Smartmix projecten Toptalent Cognitie (ALW) Evolutie en gedrag (MaGW) Arbeidsvoorwaardengelden Maatschappelijke Topinstituten 189 Samenwerking Rusland (471)

111 109 Bijlage 3 Overzicht verloop bestemde fondsen Totaal BATEN Af: Verstrekte Bij: Afwikkelingen subsidies op projecten en overige onderzoeks kosten Af: Overhead (incl. beheerskosten) Af: Overige kosten Af: Afschrijvings kosten en desinvesteringen Af: Vrijval fonds Totaal LASTEN Saldo fonds 31 Dec (67) (67) (68) (68) (67) (67) (68) (68) (46) (46) (270) (46) (316) (402) (45) (45) (1.464) (51) (1.515) (1.269) (52) (1.321) (2.357) (61) (2.418) (5.090) (209) (5.299) (24) (24) 494 (1.065) (1.065) (22) 20 (14) (14) (546) 297 (249) (1.796) (37) (1.833) (4.055) 127 (133) (4.061) (253) (978) 113 (30) (895) (3.170) (3.170) (205) (30) (212) (126) (3.567) 86 (58) (3.539) 2 (2) (2) (16.218) (10) (16.228) (46) (46) 289 (8.091) (8.091) (2.793) (2.793) (498) 88 (63) (176) (649) (487) 51 (32) (39) (507) (1.911) (1.911) (471) (1.171) 94 (30) (1.107) 1.681

112 110 Bijlage 3 Overzicht verloop bestemde fondsen (bedragen x 1.000,-) Saldo fonds Bij: 1 Jan 2009 Specifieke Subsidies OCW Bij: Subsidies NWO Bij: Subsidies van Derden Bij: Overige Baten en Rente Bij/Af: Technische correcties Centrale programma s Samenwerking Hongarije 512 Vening Meinesz Fonds Kunst 14 Joint Scientific Thematic Research Programma (JSTP), China 750 (750) Opzetten bilateraal onderzoeksprogramma met India 550 (550) Sectorplan Natuur en Scheikunde 113 Beagle reis 50 Totaal Centrale programma s Aard en Levenswetenschappen (ALW) Gebruikersondersteuning ruimteonderzoek aardobservatie Gebruikersondersteuning ruimteonderzoek microgewicht onderzoek Gebruikersondersteuning ruimteonderzoek planeetonderzoek Nederlands polair programma / International Polar Year Nederland Zaaikapitaal (Biopartner) Van molecuul tot cel 262 Kwetsbaarheid, Adaptie, Mitigatie (KAM) 200 Persoonsgerichte impuls voor onderzoeksgroepen met nieuwe ideeën voor excellente research (PIONIER) 39 TRIpartite Approach to Soil System Processes (TRIAS) 4 Vlaams Nederlandse Samenwerking in zeeonderzoek 102 Systeembiologie (WCW) Biowetenschappen en Maatschappij Internationale activiteiten Systeem Aarde Klimaatvariabiliteit De gekoppelde bio geosfeer Eurocores Water Netherlands Bremen Oceanography Cooperation 125 Ecologie rond genetisch gemodificeerde organismen (ERGO) Nationaal programma zee en kustonderzoek System Biology of Micro Organism (SYSMO) ERA NET Plant Genomics ESF Waardering van dierenwelzijn Zuid Afrika uitwisseling 37 Haar 45 Terugkoppelingen in Klimaatsystemen (TKS) 300 Nationaal Partnerschap Duurzame Aarde (NPDA) 300

113 111 Bijlage 3 Overzicht verloop bestemde fondsen Totaal BATEN Af: Verstrekte Bij: Afwikkelingen subsidies op projecten en overige onderzoeks kosten Af: Overhead (incl. beheerskosten) Af: Overige kosten Af: Afschrijvings kosten en desinvesteringen Af: Vrijval fonds Totaal LASTEN Saldo fonds 31 Dec (113) (113) 50 (50) (50) (44.592) 988 (431) (2.126) (296) (46.457) (1.001) (1.001) (202) (202) (1.272) (229) (1.501) (1.979) 118 (268) (317) (2.446) (93) 77 (33) (83) (132) 130 (200) (200) (25) (14) (39) 3 (7) (4) (102) (102) (240) (1) (241) (36) (43) (12) (91) (708) 141 (27) (8) (602) (1.018) 8 (1.010) (1.657) 64 (1.593) (366) 11 (50) (405) (2.176) (83) (12) (2.271) (3.406) (168) (26) (3.600) (446) (6) (452) (946) (946) (279) (42) (321) (37) (37) 45 (38) (38) (13) (2) (15) (2) (4) (6) 294

114 112 Bijlage 3 Overzicht verloop bestemde fondsen (bedragen x 1.000,-) Saldo fonds Bij: 1 Jan 2009 Specifieke Subsidies OCW Bij: Subsidies NWO Bij: Subsidies van Derden Bij: Overige Baten en Rente Bij/Af: Technische correcties Aard en Levenswetenschappen (ALW) Agricultur beyond Food (ABF) 300 Water China (WCHINA) 50 Energy & Resources (ENERES) 250 Communicatie Duurzame Aarde (COMDA) 250 Investeringen 100 Totaal Aard en Levenswetenschappen (ALW) Chemische Wetenschappen (CW) Persoonsgerichte impuls voor onderzoeksgroepen met nieuwe ideeën voor excellente research (PIONIER) 252 Combinatoriële chemie Internationale programma s (Eurocores, CERC) Scheidingstechnologie 255 Euromembrane 65 Totaal Chemische Wetenschappen (CW) Exacte Wetenschappen (EW) Toegankelijkheid en kennisontsluiting in Nederland (ToKeN) (111) Persoonsgerichte impuls voor onderzoeksgroepen met nieuwe ideeën voor excellente research (PIONIER) 53 EUropean institute for the study of RANDOMness (EURANDOM) Joint Academic and Commercial Quality Research & Development (JACQUARD) Peter Paul Peterichbeurs 1 39 Continuous Acces to Cultural Heritage (CATCH) 746 Continuous Acces to Cultural Heritage2 (CATCH2) Computational Life Sciences (CLS) De Mayerne (14) reinforcing CompUter Science (FOCUS) (1.084) 335 Wiskundeclusters Wiskundecluster GQT, rente PIN 12 Joint Institute for VLBI in Europe 450 Lorentz Center CATCHPLUS Vrije competitie 350 Complexe systemen (COMPLEX) VLBI 500 ESF 22 GPU Cluster 80 Totaal Exacte Wetenschappen (EW)

115 113 Bijlage 3 Overzicht verloop bestemde fondsen Totaal BATEN Af: Verstrekte Bij: Afwikkelingen subsidies op projecten en overige onderzoeks kosten Af: Overhead (incl. beheerskosten) Af: Overige kosten Af: Afschrijvings kosten en desinvesteringen Af: Vrijval fonds Totaal LASTEN Saldo fonds 31 Dec (32) (32) (100) (100) (16.150) 422 (960) (527) (172) (17.387) (100) (100) (5) 1 (34) (55) (93) 200 (133) (133) 474 (215) (215) (65) (65) 326 (518) 1 (34) (55) (606) (332) 68 (8) (272) (74) (53) (1.308) 39 (177) (1.446) (39) (1) (40) 746 (747) 1 (746) (595) (595) (1.014) 31 (21) (1.004) (21) (307) 37 (270) (1.019) (2.595) (2.595) (12) (12) 450 (450) (450) 7 (360) (360) (422) (422) (350) (350) (22) (22) 80 (80) (80) (8.612) 211 (206) (96) (8.703) 3.661

116 114 Bijlage 3 Overzicht verloop bestemde fondsen (bedragen x 1.000,-) Saldo fonds Bij: 1 Jan 2009 Specifieke Subsidies OCW Bij: Subsidies NWO Bij: Subsidies van Derden Bij: Overige Baten en Rente Bij/Af: Technische correcties Geesteswetenschappen (GW) Towards a New Age of Partnership (TANAP) 40 (120) Vlaams Nederlandse Samenwerking Geesteswetenschappen Dyslexie Nederlandse multiculturele en pluriforme samenleving (MPS) Persoonsgerichte impuls voor onderzoeksgroepen met nieuwe ideeën voor excellente research (PIONIER) 36 NEC 182 De oogst van Malta 85 Bedreigde talen 190 Toekomst van het religieuze verleden (Future of the Religious Past) Interactieve Multimodale Informatie Extractie (IMIX) 69 Ethiek, Onderzoek & Bestuur Urbanisatie & stadscultuur. Stadsontwikkeling en stedelijkheid in Nederland Spraak en taaltechnologische essentiële voorzieningen in het Nederlands (STEVIN) Maatschappelijk verantwoord innoveren Omstreden democratie (275) Transformaties in kunst en cultuur Culturele dynamiek Odyssee (Eurocores) LOGICC Creatieve Industrie Creatieve Industrie, Catch II 250 HERA JSP 500 Totaal Geesteswetenschappen (GW) Maatschappij en Gedragswetenschappen (MaGW) Bindende kracht van familierelaties (59) 182 Persoonsgerichte impuls voor onderzoeksgroepen met nieuwe ideeën voor excellente research (PIONIER) Beleidsgericht onderzoek primair onderwijs III (BOPO) 401 Beleidsgericht onderzoek primair onderwijs IV (BOPO) 817 Onderwijsonderzoek PROO PROO TIMMS Advanced Cohort Onderzoek Voor en Vroegschoolse Periode (Pre-COOL) Pilot 90 Cohort Onderzoek Voor en Vroegschoolse Periode (Pre-COOL) 450 PROO Effecten duale leerwegen in het HBO 30 (30) Netherlands Institute for City Innovation studies (NICIS) Network for Studies on Pensions, Aging and Retirement (NETSPAR) Hersenen & Cognitie, BCIA

117 115 Bijlage 3 Overzicht verloop bestemde fondsen Totaal BATEN Af: Verstrekte Bij: Afwikkelingen subsidies op projecten en overige onderzoeks kosten Af: Overhead (incl. beheerskosten) Af: Overige kosten Af: Afschrijvings kosten en desinvesteringen Af: Vrijval fonds Totaal LASTEN Saldo fonds 31 Dec 2009 (120) (366) 2 (29) (49) (442) (29) (10) (39) (1) (1) 35 (182) (182) (75) (75) 10 (77) 14 (8) (4) (75) (522) 28 (21) (22) (537) (7) (10) (16) 53 (259) 101 (41) (78) (277) (568) (19) (42) (629) (388) (47) 50 (385) (1.329) (95) (77) (1.501) (1.203) 38 (29) (6) (1.200) (313) (21) (15) (349) (1.095) (53) (1) 182 (967) (780) (41) (821) (668) (668) (74) (1) (75) (250) (250) 500 (500) (500) (8.347) 453 (495) (330) (8.719) (29) 2 (20) (20) (67) (84) (84) (440) (74) (514) (3.268) 111 (26) (11) (3.194) (128) (128) (1) 90 (90) (90) 450 (1.250) (1.250) (800) (30) (1.007) (1.007) (40) 15 (72) (185) (282) 2.644

118 116 Bijlage 3 Overzicht verloop bestemde fondsen (bedragen x 1.000,-) Saldo fonds Bij: 1 Jan 2009 Specifieke Subsidies OCW Bij: Subsidies NWO Bij: Subsidies van Derden Bij: Overige Baten en Rente Bij/Af: Technische correcties Maatschappij en Gedragswetenschappen (MaGW) Hersenen & Cognitie, HLMP Hersenen & Cognitie, Thema (30) 375 Shifts in Governance Netwerken van Netwerken (137) Kwetsbaarheid, Adaptie, Mitigatie (KAM) Gammaonderzoek, Milieu, Omgeving, Natuur (GAMON) 44 European Social Survey Stedelijk innovatieprogramma (STIP) (706) 678 Ruimte voor tijd (RVT) Hague Institute fot the Internationalisation of Law Dynamisering van innovatie (57) Top Instituut Evidence based education Research (TIER) Conflict & Veiligheid (14) Eurostress Emerging Science Nations Duurzame Aarde Thema Jeugd & Gezin (17) Thema Duurzame Aarde (3) 200 Jeugd en Gezin (H&C) 70 ESS 2009/ Energy and Resources (Duurzame Aarde) Norface (Transnational Programme) 675 Co-Reach (KNAW) Totaal Maatschappij en Gedragswetenschappen (MaGW) Natuurkunde (N) Funderend Energieonderzoek (3) Totaal Natuurkunde (N) (3) Stichting Technische Wetenschappen (STW) MEDEA 96 Information Technology for European Advancement (ITEA) 36 Valorization Grant (ZonMw) 725 Valorization Grant (ICT-regie) 850 Freeband-Impuls Sentinels 750 Gedispergeerde Meerfasenstroming ERA-NET 229 Nanoned 200 Programme for Research on Embedded Systems & Software II (PROGRESS II) 85

119 117 Bijlage 3 Overzicht verloop bestemde fondsen Totaal BATEN Af: Verstrekte Bij: Afwikkelingen subsidies op projecten en overige onderzoeks kosten Af: Overhead (incl. beheerskosten) Af: Overige kosten Af: Afschrijvings kosten en desinvesteringen Af: Vrijval fonds Totaal LASTEN Saldo fonds 31 Dec (386) (386) (40) (10) (50) (330) 9 (20) (341) 164 (199) (9) (19) (227) (364) 220 (314) 20 (28) (33) (355) 261 (161) 57 (3) (21) (128) (84) 125 (175) (175) (21) 678 (231) (10) (1.500) (1.500) (400) (73) (15) (88) (145) (1.000) (1.000) (597) 62 (89) (624) (254) (254) (804) (85) (46) (935) (4) (4) (1) (1) (26) (26) (3) (3) (675) (675) 300 (214) (214) (13.275) 498 (381) (355) (13.513) (44) (44) (47) (44) (44) (47) 96 (96) (96) 36 (36) (36) 725 (725) (725) 850 (850) (850) 750 (750) (750) 229 (229) (229) 200 (200) (200) 85 (85) (85)

120 118 Bijlage 3 Overzicht verloop bestemde fondsen (bedragen x 1.000,-) Saldo fonds Bij: 1 Jan 2009 Specifieke Subsidies OCW Bij: Subsidies NWO Bij: Subsidies van Derden Bij: Overige Baten en Rente Bij/Af: Technische correcties Stichting Technische Wetenschappen (STW) Innovative Genomic Clusters Cognitie toegepaste cognitieve projecten 123 Totaal Stichting Technische Wetenschappen (STW) Stichting WOTRO Science for global development Health Research in Developing countries 221 Indo Dutch Programme on Alternatives in Development (IDPAD) (1.143) East Kalimantan (EKP) NACCAP Poverty Related Infection Oriented Research Ghanaian-Dutch Health Research for Development 189 Research for development 295 Science for International development The Dutch Development Policy Review Network (DPRN) (262) 538 Science for International development, oude verplichtingen 301 Conflict and cooperation over natural resources Global Health Policy and Health Systems (GHPHS) Intellectuele eigendomsrechten en Innovatie voor MDG s Global Health Policy and Health Systems Platform (GHSR) Population, Reproductive Health and Economic Development South Africa Netherlands research Programme on Alternatives in Development (SANPAD) Tripartiete samenwerking 400 Agriculture Beyond Food 150 Samenwerking India Social Science Cooperation India Netherlands (SSCIN) 65 Totaal Stichting WOTRO Science for global development Stichting Nationale Computerfaciliteiten (NCF) Algemeen BIGGRID Totaal Stichting Nationale Computerfaciliteiten (NCF) Netherlands Genomics Initiative (NGI) Algemeen Biogeneration Ventures Functional Genomics P (FGP) 157 Biomoleculaire informatica (BMI) 236 Maatschappelijke Component Genomicsonderzoek (MCG) 835 Fellowships 24 Horizon EraPG

121 119 Bijlage 3 Overzicht verloop bestemde fondsen Totaal BATEN Af: Verstrekte Bij: Afwikkelingen subsidies op projecten en overige onderzoeks kosten Af: Overhead (incl. beheerskosten) Af: Overige kosten Af: Afschrijvings kosten en desinvesteringen Af: Vrijval fonds Totaal LASTEN Saldo fonds 31 Dec (2.500) (2.500) 123 (123) (123) (5.594) (5.594) (2) (2) 219 (1.143) 809 (524) (524) (3.654) (67) (3.721) (129) (129) 6 (30) (30) 159 (309) 23 (286) (2.041) (300) (2.341) (535) (535) (259) 301 (301) (301) 898 (190) (190) (62) (62) (352) (352) (138) (138) 41 4 (387) (387) (254) (195) (449) (50) (50) (8.958) 23 (562) (9.497) (6.539) 71 (256) (6.724) (6.876) 76 (6.800) (13.415) 147 (256) (13.524) (37.300) 145 (1.532) (834) 116 (39.405) (1.400) (232) (1.632) 298 (455) (157) (20) 4 (16) 220 (368) 74 (53) (63) (410) 425 (3) 3 24 (1.919) (1.919) (250) (250) 1.070

122 120 Bijlage 3 Overzicht verloop bestemde fondsen (bedragen x 1.000,-) Saldo fonds Bij: 1 Jan 2009 Specifieke Subsidies OCW Bij: Subsidies NWO Bij: Subsidies van Derden Bij: Overige Baten en Rente Bij/Af: Technische correcties Netherlands Genomics Initiative (NGI) Samenwerking China 500 Samenwerking India 500 STW Totaal Netherlands Genomics Initiative (NGI) Nationaal Regieorgaan voor ICT onderzoek en innovatie (ICT Regie) Algemeen Game Research for Training and Entertainment (GATE) IM Pact (IBBT) Totaal Nationaal Regieorgaan voor ICT-onderzoek en -innovatie (ICT Regie) Advanced Chemical Technologies for Sustainability (ACTS) Koepelorganisatie, bureau, PIN Koepel II Integration of Biosynthesis and Organic Synthesis (IBOS) Duurzaam Waterstof Advanced Sustainable Processes by Engaging Catalytic Processes (ASPECT) Biobased Sustainable Industrial Chemicals (B BASIC) Process on a Chip (POAC) Gezamenlijk Taiwanees Nederlands programma voor katalyse 360 ACENET ERA IB 175 Totaal Advanced Chemical Technologies for Sustainability (ACTS) Nationaal Initiatief Hersenen & Cognitie Algemeen Totaal Nationaal Initiatief Hersenen & Cognitie (NIHC) ASTRON Netherlands Institute for radio Astronomy (ASTRON) Vervangend en groot onderhoud Totaal Netherlands Institute for radio Astronomy (ASTRON) Centrum Wiskunde en informatica (CWI) Vervangend en groot onderhoud Dynamiseringsfonds 900 Missieversterking en impuls wetenschap voor de samenleving Totaal Centrum Wiskunde en informatica (CWI) Stichting voor Fundamenteel Onderzoek der Materie (FOM) FOM-AMOLF: Imaging massaspectrometrie 101 FOM-AMOLF: FIB/EBL systeem 305 FOM-Rijnhuizen: FELICE 447 FOM-Rijnhuizen: PSI-Lab

123 121 Bijlage 3 Overzicht verloop bestemde fondsen Totaal BATEN Af: Verstrekte Bij: Afwikkelingen subsidies op projecten en overige onderzoeks kosten Af: Overhead (incl. beheerskosten) Af: Overige kosten Af: Afschrijvings kosten en desinvesteringen Af: Vrijval fonds Totaal LASTEN Saldo fonds 31 Dec 2009 (325) (325) (200) (200) 300 (2.300) (2.300) (44.085) 524 (1.585) (1.352) (116) (46.614) (5.414) (5.414) (1.936) (1.936) (152) (152) (7.502) (7.502) (531) (531) (141) (141) (2.742) 15 (12) (2.739) (1.808) 83 (15) (1.740) (925) (89) (8) (1.022) (4.719) (19) (227) (4.965) (819) (3) (822) (144) (7) (151) (60) (60) (187) (187) (12) (11.404) 98 (639) (413) (12.358) (148) (148) (148) (148) (40) (40) (398) (398) (438) (438) (62) (62) 39 (209) (209) 96 (447) (447) 548 (1.165) (1.165) 1.689

124 122 Bijlage 3 Overzicht verloop bestemde fondsen (bedragen x 1.000,-) Saldo fonds Bij: 1 Jan 2009 Specifieke Subsidies OCW Bij: Subsidies NWO Bij: Subsidies van Derden Bij: Overige Baten en Rente Bij/Af: Technische correcties Stichting voor Fundamenteel Onderzoek der Materie (FOM) FOM: Maganeet 787 FOM: SAF/NIKHEF: ANTARES 87 FOM Groot onderhoud Nieuwbouw AMOLF (881) ITER (1.564) Totaal Stichting voor Fundamenteel Onderzoek der Materie (FOM) (458) (1.564) Instituut voor Nederlandse Geschiedenis (ING) Vervanging meubilair en apparatuur 126 Dynamiseringsfonds 175 Webportaal, Upgrade BMGN 9 Gewestelijke financiën (2) 23 Grondwetcommissies 35 Missieversterking 93 Digitalisering verleden 110 Oorlogsgetroffenen Opsporing en verificatie Boekhouder generaal Batavia 159 Biografisch portaal Totaal Instituut voor Nederlandse Geschiedenis (ING) Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving (NSCR) Samnewerking Vrije Universiteit van Amsterdam 80 Experimenteel (BW) 245 Criminele carrieres Patterns in adult offending Scholen en sociale cohesie STIP Stedelijk burgerschap (23) 23 Zwartrijden NS Does imprisonment have effect 20 6 Detentieschade 18 Straffen en gevangenisonderzoek SPAN leefomgeving jongeren 144 STIP kennisdisseminatie (11) 13 Onderzoeksimpuls Huisstijl NSCR 2 Vervangend onderhoud Totaal Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving (NSCR)

125 123 Bijlage 3 Overzicht verloop bestemde fondsen Totaal BATEN Af: Verstrekte Bij: Afwikkelingen subsidies op projecten en overige onderzoeks kosten Af: Overhead (incl. beheerskosten) Af: Overige kosten Af: Afschrijvings kosten en desinvesteringen Af: Vrijval fonds Totaal LASTEN Saldo fonds 31 Dec (81) (81) (1.533) (1.533) (3.497) (3.497) (34) (34) (9) (9) 23 (21) (21) 35 (93) (93) (110) (110) 90 (81) (81) (81) (81) 46 (85) (85) (67) (67) (547) (34) (581) (54) (54) (45) 8 (37) 23 6 (26) (26) (18) (18) 160 (160) (160) 107 (91) (91) (2) (2) 259 (247) (247) 499 (2) (2) 25 (8) (23) (31) (625) (23) (20) (668) 1.032

126 124 Bijlage 3 Overzicht verloop bestemde fondsen (bedragen x 1.000,-) Saldo fonds Bij: 1 Jan 2009 Specifieke Subsidies OCW Bij: Subsidies NWO Bij: Subsidies van Derden Bij: Overige Baten en Rente Bij/Af: Technische correcties Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) Gebouwen complex Investeringen NWO Groot en Middelgroot MRF Investeringen RV Pelagia Upgrade netwerk Totaal Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) SRON Netherlands Institute for Space Research (SRON) Mask alligner I 31 Mask aligner II 128 Dynamiseringsfonds SAFARI 411 Upgrade cleanroom ADR Cooler 72 HEAT / STIM 350 Technologietransfer & Valorisatie 118 Tropomi Totaal Netherlands Institute for Space Research (SRON) Stichting Wetenschappelijk Centrum Watergraafsmeer projectbureau NWO middelen projectbureau HIRB (Provincie Noord Holland) kv Netwerk Totaal Stichting Wetenschappelijk Centrum Watergraafsmeer Totaal (1.564)

127 125 Bijlage 3 Overzicht verloop bestemde fondsen Totaal BATEN Af: Verstrekte Bij: Afwikkelingen subsidies op projecten en overige onderzoeks kosten Af: Overhead (incl. beheerskosten) Af: Overige kosten Af: Afschrijvings kosten en desinvesteringen Af: Vrijval fonds Totaal LASTEN Saldo fonds 31 Dec (1.122) (1.122) (859) (859) (65) (470) (535) (166) (166) (65) (2.617) (2.682) (15) (15) 16 (15) (15) (277) (277) (15) (15) (14) (14) (336) (336) (828) (828) 661 (206) (206) (237) (237) (1.034) (237) (1.271) ( ) (6.574) (10.303) (3.833) (551) ( )

128 126 Bijlage 4 Overzicht specifieke subsidies ministerie van Economische Zaken 4 Overzicht specifieke subsidies Ministerie van Economische Zaken (bedragen in K ) Verplichtingennummer (1) Verplicht cumulatief per (1) Verplicht in 2009 (1) Verplicht cumulatief eind 2009 Koepelactiviteiten (Koepel II) (1) SN ACTS0801K 578,3 0,0 578,3 Advanced Sustainable Processes by Engaging Catalytic Processes (ASPECT) (1) SN ACTS ,0 0, ,0 Integration of Biosynthesis and Organic Synthesis (IBOS) (1) SN ACTS ,8 0, ,8 Duurzaam Waterstof (1) SN ACTS ,8 0, ,8 Process on a Chip (POAC) (2) SN ACTS ,0 0, ,0 Biobased Sustainable Industrial Chemicals (B-BASIC) (1) SN BSIK ,0 0, ,0 Combinatoriële chemie (1) SN CC ,5-25, ,3 Joint Academic and Commercial Quality Research & Development (JACQUARD) (1) SN HYP ,4 0, ,4 Wiskundeclusters (1) DGOI ,0 0, ,0 Toegankelijkheid en kennisontsluiting in Nederland (ToKeN) (1) SN PR ,2 0, ,2 Dynamisering van innovatie (1) DGOI ,5 0,0 759,5 Netwerk voor Netwerken SN PR ,6 0, ,6 Energy Transitions Programma SN LTNWO , , ,0 Softlink (1) SN HYP ,9-386, ,6 Maatschappij en de elektronische snelweg (MES) (1) SN PR ,1-92, ,2 Informatietechnologie en recht (ITeR) (1) SN PR , , , ,6-668, ,4 (1): Bij deze verplichtingen zijn de totale kosten hoger dan de verplichting. Dit heeft als oorzaak dat er naast de middelen van EZ/AgentschapNL er ook andere financiers van deze programma s zijn zoals matching door NWO. (2): Bij het programma POAC zijn de zogenaamde In-Kind -bijdragen van universiteiten niet verantwoord in de NWO-jaarrekening. Deze bijdragen hebben in 2009 een omvang van circa euro.

129 127 Bijlage 4 Overzicht specifieke subsidies ministerie van Economische Zaken (2) Totaal ontvangst t/m 2008 (2) Totaal ontvangst in 2009 (2) Totaal ontvangst t/m 2009 (3)=1-2) Restant verplichting eind 2009 (4) beheers kosten 2009 (5) onderzoeks projecten 2009 (6) TOTAAL beheers kosten t/m 2009 (7) TOTAAL onderzoeksprojecten t/m 2009 (8)=6+7) TOTAAL t/m 2009 (9) Kort lopende schulden eind 2009 (10)=8-9) Betaald t/m 2009 Status 93,3 0,0 93,3 485,0 141,2 0,0 370,5 0,0 370,5 0,0 370,5 Lopend 2.717,2 435, , ,1 96,3 925,0 758, , ,2 34,3 7,771,9 Lopend 2.720,6 345, , ,4 11, ,1 824, , ,9 0,8 9,981,1 Lopend 5.024,4 867, , ,4 14, , , , ,4 5,9 10,545,5 Lopend 1.768,4 205, , ,3 3,1 819,0 356, , ,5 0,1 3,258,4 Lopend , , , ,0 247, , , , ,0 0,0 25,169,0 Lopend 1.048,3 0, , ,9 5,7 180, , ,1 0,0 3,331,1 Afgelopen 3.723,5 548, , ,3 177, ,8 820, , ,7 439,8 7,245,9 Lopend 620,5 979, ,0 400,0 0, ,4 0, , ,5 716,9 7,132,6 Lopend 3.304,2 0, ,2 826,0 8,2 263,8 543, , ,5 163,7 8,243,8 Eindfase 588,4 0,0 588,4 171,1 15,0 72,7 78, , ,7 72,7 1,420,0 Lopend 3.297,3 0, ,3 824,3 27,6 199,2 546, , ,5 149,4 3,512,1 Lopend 0, , ,0 0,0 3,0 0,0 3,0 0,0 3,0 0,0 3,0 Lopend 1.815,1 67, ,6 0,0 0,0-22,5 90, , ,8 0,0 5,752,8 Afgelopen 1.452,1 270, ,2 0,0 0,0-67,6 554, , ,8 0,0 3,612,8 Afgelopen 2.547,0 578, ,7 0,0 0,0-6,1 468, , ,6 0,0 5,194,6 Afgelopen , , , ,9 779, , , , ,7 1,583, ,1

130 128 Bijlage 5 Overzicht specifieke subsidies ministerie van Buitenlandse Zaken 5 Overzicht specifieke subsidies Ministerie van Buitenlandse Zaken (bedragen in K ) Aciviteiten nummer (1) Verplicht cumulatief per (1) Verplicht in 2009 (1) Verplicht cumulatief eind 2009 (2) Totaal ontvangst t/m 2008 (2) Totaal ontvangst in 2009 Indo-Dutch Programme on Alternatives in Development (IDPAD) IN , , , , ,149.9 NACCAP , , , ,275.0 Research for development Research for development , , , Bezoekersbeurzen Research for development 11, , , Science for International development Science for International development , , , ,389.6 Actielijn I, Integrated Programmes oude stijl , , Internationale conferentie over onderzoek en ontwikkeling The Dutch Development Policy Review Network (DPRN) , , Science for International development 21, , , ,740.0 Global Health Policy and Health Systems Platform (GHSR) (4) Global Health Policy and Health Systems (GHPHS) , , Intellectuele eigendomsrechten en Innovatie voor MDG s Conflict and cooperation over natural resources , , Towards a new Age of Partnership (TANAP 1) (3) , , , Maatschappelijk Verantwoord Innoveren (3) Nederlands Antarctisch programma (NAAP) (2) (3) Des2003i0002 4, , , Nederlands Polair Programma (2) , , , Internationaal Polar Year Nederland (1) (3) , , , Totaal 72, , , , ,653.3 (1) : In de verplichting van het International Polar Jaar is inbegrepen de bijdragen van de ministeries van VROM (M 1) en V&W (M 1) (2): De kosten (beheerskosten en kosten onderzoeksprojecten) t.a.v. de verplichtingen Des2003i0002 en kunnen vanwege het doorlopende karakter van het onderzoeksprogramma niet worden toegerekend over oude en nieuwe verplichting. Alle kosten zijn in dit overzicht onder de oude verplichting weergegeven. (3): Bij deze verplichtingen zijn de totale kosten hoger dan de verplichting. Dit heeft als oorzaak dat er naast de middelen van het ministerie van Buitenlandse Zaken er ook andere financiers van deze programma s zijn zoals matching door NWO zelf of bijdragen van andere departementen en derden. (4): Bij deze verplichting worden uitsluitend de kosten vermeld die ten laste van de BUZA-subsidie komen. Voor dit programma dragen VROM en WOTRO ook geld bij voor andere kosten welke niet in dit overzicht zijn opgenomen

131 129 Bijlage 5 Overzicht specifieke subsidies ministerie van Buitenlandse Zaken (2) Totaal ontvangst t/m 2009 (3)=1-2) Restant verplichting eind 2009 (4) beheers kosten 2009 (5) onderzoeks projecten 2009 (6) TOTAAL beheers kosten t/m 2009 (7) TOTAAL onderzoeksprojecten t/m 2009 (8)=6+7) TOTAAL t/m 2009 (9) Kort lopende schulden eind 2009 (10)=8-9) Betaald t/m 2009 Status 3, , , ,830.1 Afgelopen 16, , , , , , ,037.3 Lopend 11, , , ,917.2 Afgerond , , ,617.9 Lopend 11, , , , , , , , , ,310.9 Lopend , Lopend Afgelopen , , Lopend 11, , , , , , Lopend , Lopend Lopend , Lopend 2, , , ,961.3 Afgelopen , , , ,610.0 Lopend 4, , , , ,636.0 Lopend 2, , Lopend 2, , , , ,624.5 Lopend 55, , , , , , , ,076.8

132 130 Bijlage 6 Overzicht van lopende themaprogramma s in 2009, thema s strategie