Observeren en begeleiden van een zorgvrager tijdens een slechtnieuwsgesprek

Transcriptie

1 OPDRACHTFORMULIER Observeren en begeleiden van een zorgvrager tijdens een slechtnieuwsgesprek Naam student: Datum: 1 Lees het handelingsformulier en noteer vragen en opmerkingen. Bespreek deze met medestudenten of je docent. 2 Lees de bijbehorende theorie. 3 Beantwoord de volgende vragen. a Beschrijf in je eigen woorden de taak van de zorgverlener tijdens een slechtnieuwsgesprek. b Hoe reageer je als de zorgvrager tijdens het slechtnieuwsgesprek met de arts aan jou een vraag stelt? c Hoe reageer je als naasten het gesprek overnemen of voor de zorgvrager gaan invullen? In de meeste gevallen is het niet de zorgverlener, maar de arts die het slechtnieuwsgesprek voert. De zorgverlener vervult de rol van observator/begeleider. Met behulp van de volgende opdrachten oefen je deze vaardigheid. Voorbereiding Lees eerst de praktijksituatie beschreven bij de uitvoering. Uitvoering Mevrouw Jonker verblijft al jaren in het verpleeghuis. Met haar opgeruimde en optimistische karakter zorgt ze vaak voor een goede sfeer. Ze heeft belangstelling voor jou als zorgverlener en je kunt echt met haar lachen. Iedereen heeft veel bewondering voor haar. Vanwege haar reuma heeft ze namelijk altijd pijn en is ze erg afhankelijk. De laatste tijd voelt ze zich erg moe. Het bloedonderzoek is wat afwijkend en in het ziekenhuis wordt een röntgenfoto van haar longen gemaakt. Vandaag heeft de arts de uitslag binnen. Er is een afwijking te zien op de longen, mogelijk een tumor. Tijdens de voorbespreking van de dagelijkse visite vertelt hij je dit alvast en vraagt jou een afspraak met mevrouw en de familie te maken voor gesprek die middag. Op dat moment rijdt mevrouw Jonker net langs de teamkamer. Opgewekt zwaait ze naar je Bespreek met een aantal medestudenten de volgende vragen 1 Hoe reageer je zelf op de uitslag? 2 Wat vind je van het idee dat je mevrouw Jonker de hele dag nog moet verzorgen, terwijl jij de uitslag al weet en zij niet? Zwaai je terug als ze langsrijdt? 3 Hoe vertel je mevrouw Jonker dat er vanmiddag een gesprek met de arts is en dat je daarvoor ook de familie wilt vragen? 4 Hoe ga je in op vragen en opmerkingen als: - Weet u of de uitslag al binnen is? - Ik hoop maar dat het geen kanker is. daar ben ik zo bang voor! - Het is vast niets ernstigs. Dan had ik er wel wat van gemerkt, toch? 5 Hoe zou jij de familie uitnodigen voor het gesprek? Welke woorden kies je? 6 Welke voorbereidingen tref je? Om vier uur die middag zitten jullie met elkaar in de spreekkamer op de afdeling. De dochter van mevrouw is erg druk. Mevrouw Jonker zelf maakt ene gespannen indruk en probeert krampachtig naar je te glimlachen. De arts neemt het woord: Vanochtend is de uitslag van het onderzoek binnengekomen. Het is, helaas, geen goede uitslag. Er is een tumor te zien op uw longen. Noordhoff Uitgevers bv 1

2 Hierna zegt hij even niets. Mevrouw Jonker bijt op haar lip, de dochter slaat haar handen voor het gezicht. De arts gaat verder: Het is geen goed nieuws dat ik u vertel. Ik kan me voorstellen dat u er erg van schrikt. Hierna is het weer even stil. Ondertussen kijkt hij mevrouw jonker en haar dochter aan. Mevrouw Jonker begint te huilen en vraagt hoe het nu verder moet. De arts legt uit dat het niet duidelijk is of het een kwaadaardige tumor is of een goedaardige tumor. Ze zou eigenlijk naar het ziekenhuis moeten voor verder onderzoek. Hij vraagt of ze dat wil. Mevrouw Jonker zegt dat ze hier nog over na wil denken en er met haar dochter over wil praten. De arts vertelt dat hij altijd gebeld kan worden bij vragen en altijd bereid is tot een gesrpek. Als hij weg is, blijft het lang stil in de kamer. Bespreek de volgende vragen met enkele medestudenten 7 Wat vind je van de wijze waarop de arts het slechtnieuwsgesprek voert? 8 In welke fasen zou je het gesprek kunnen onderverdelen? 9 Beschrijf nauwkeurig jouw rol tijdens de verschillende fasen van het gesprek. 10 Beschrijf ook de nazorg. 11 Hier volgen drie voorbeelden van een onjuiste gespreksvoering. Beschrijf bij elk voorbeeld wat er misgaat. Slechtnieuwsgesprek: voorbeelden van hoe het niet moet Voorbeeld 1 Fijn dat u gekomen bent. Ik hoop dat u een goede reis gehad heeft, het weer is erg slecht. Ik moest vanmorgen een dikke laag ijs van mijn voorruit krabben. En dan nog al die ongelukken op de weg. Voorbeeld 2 Nou, de uitslagen zijn binnen. Op de thoraxfoto is een klein vlekje te zien, een soort schaduw. Het kan best zijn dat een operatie niet mogelijk is. Misschien kunnen we met chemotherapie nog wat doen. Wellicht wordt het plekje dan wat kleiner. Voorbeeld 3 Weet u nog dat ik maandag vertelde wat er op de foto te zien was? Tijdens de scopie zagen we toch wat meer. Helaas is het dat waar we toen al bang voor waren U kunt het misschien al raden. Nabespreking Evalueer de opdrachten met behulp van het handelingsformulier. Aandachtspunten / Persoonlijke leerdoelen: 2 Noordhoff Uitgevers bv

3 HANDELINGSFORMULIER Observeren en begeleiden van een zorgvrager tijdens een slechtnieuwsgesprek Naam student: Naam observator: Datum: Beoordeling: Voor alle handelingen geldt: Raadpleeg het dossier; Zorg voor voldoende privacy; Was je handen volgens de WIP-procedure; Pas de voorschriften toe; Observeer en controleer de zorgvrager. De student: Uitvoering Goed Fout 1 Verzamel gegevens over het gesprek. Wie zijn erbij aanwezig, hoe laat en waar vindt het plaats? 2 Zorg voor een goede opstelling: wie zit waar? Zet boodschapper en ontvanger niet te ver uit elkaar, maar ook niet op elkaars lip. Zet alle aanwezigen bij voorkeur rond een niet te grote tafel. 3 Maak aan het eind van het gesprek indien gewenst een afspraak voor een volgend gesprek. 4 Vertel waar de zorgvrager en zijn familie terecht kunnen met vragen of problemen. 5 Bied de zorgvrager en de familie extra zorg aan. Vraag bijvoorbeeld of ze nog even in de aparte ruimte met elkaar willen blijven zitten of iets willen drinken. 6 Ga na of er behoefte is aan begeleiding van een pastor, psycholoog, maatschappelijk werker of andere professionele hulpverleners. 7 Ga na of alles duidelijk is geweest. 8 Rapporteer nauwkeurig de volgende punten in het verpleegdossier: de aanwezigen en hun functie of relatie tot de zorgvrager; datum; je eigen naam en functie; een letterlijke weergave van wat de arts gezegd heeft, zodat er geen misverstanden kunnen ontstaan. Bijvoorbeeld: De arts vertelde de zorgvrager dat een operatie helaas geen zin heeft ; de reactie van de zorgvrager en de familie; eventuele gemaakte afspraken. Noordhoff Uitgevers bv 3

4 Aandachtspunten Goed Fout 9 Ik let op de (non-)verbale reacties van de zorgvrager, zoals: heftige emoties: huilen, woede, schrik; dichtslaan: wordt de zorgvrager heel stil? nerveus worden: de zorgvrager gaat bijvoorbeeld heen en weer schuiven; luchtig, laconiek, ontkennend reageren. 10 Ik let op vergelijkbare reacties van de eventueel aanwezige familie, en waak er ook voor dat zij het gesprek overnemen, of voor de zorgvrager gaan spreken (invullen). 11 Ik let op de interactie tussen: de zorgvrager en de arts; de arts en de familie; de zorgvrager en de familie. 12 Ik beantwoord eventuele vragen op niet-medisch gebied. 13 Ik maak mijn eigen gevoelens bespreekbaar. Aandachtspunten / Persoonlijke leerdoelen: 4 Noordhoff Uitgevers bv

5 TOETSFORMULIER Observeren en begeleiden van een zorgvrager tijdens een slechtnieuwsgesprek Naam student: Naam beoordelaar: Datum: Beoordeling: Kruis aan hoe de handelingen zijn uitgevoerd. Kies uit: V = Voldoende; O = Onvoldoende Kruis aan door wie de beoordeling is gedaan. Kies uit: B = BPV; S = School Opdracht Je observeert en begeleidt een zorgvrager tijdens een slechtnieuwsgesprek door een andere discipline. Vooraf Je bestudeert het instructieformulier bij deze vaardigheid. Breng je eigen beginsituatie ten aanzien van deze vaardigheid in kaart. Stel jezelf op de hoogte van de regels, protocollen en standaardprocedures in de praktijk ten aanzien van deze vaardigheid. Nabespreking Bespreek de vaardigheid aan de hand van de observatie. Voorbereiding V O B S 1 Gaat na wie er aanwezig zijn, hoe laat en waar het gesprek is. 2 Schept de voorwaarden voor het gesprek. Uitvoering V O B S 3 Observeert de zorgvrager en diens naasten tijdens het gesprek. 4 Signaleert reacties als woede, schrik, ontkenning en schuldgevoelens. 5 Let op de interactie tussen de aanwezigen. 6 Beantwoordt vragen die betrekking hebben op haar eigen deskundigheidsgebied op de juiste manier. 7 Maakt indien gewenst een vervolgafspraak. 8 Vertelt waar de zorgvrager en zijn familie terechtkunnen met vragen of problemen. 9 Vraagt of de zorgvrager en zijn familie nog even in de aparte ruimte met elkaar willen blijven zitten of iets willen drinken. Noordhoff Uitgevers bv 5

6 V O B S 10 Gaat na of er behoefte is aan begeleiding door andere professionele hulpverleners. 11 Gaat na of alles duidelijk is geweest. 12 Biedt de zorgvrager indien gewenst in overleg met de arts extra pijnstilling, rustgevers of slaapmedicatie aan. Nazorg V O B S 13 Rapporteert de juiste gegevens over de inhoud van het gesprek, haar observaties en gemaakte afspraken. 14 Kan eigen gevoelens en reacties op de juiste manier bespreekbaar maken. 15 Observeert de zorgvrager de avond en dagen na het gesprek en biedt regelmatig hulp aan. Aandachtspunten / Persoonlijke leerdoelen: 6 Noordhoff Uitgevers bv