22 september 2015 i.v.m. besluitvorming overige Avalex-gemeenten

Transcriptie

1 Datum Nummer d Datum commissievergadering Datum raadvergadering OPLEGGER Registratienummer / 15Z Onderwerp omgekeerd inzamelen Portefeuillehouder Hans Horlings Uiterste behandeldatum (+reden) Eerdere besluitvorming 22 september 2015 i.v.m. besluitvorming overige Avalex-gemeenten Samenvatting Om te komen tot de 75% afvalscheidingsdoelstelling in 2020 van staatssecretaris Mansveld is, gelet op het draagvlak bij inwoners en de raden van de zes Avalex gemeenten, een transitie naar Omgekeerd inzamelen op dit moment het best haalbare op het gebied van gezamenlijkheid in het gehele Avalex verzorgingsgebied. Argumenten De argumenten voor Omgekeerd Inzamelen zijn: 1. Het is het scenario dat op dit moment het best scoort ten aanzien van de kostenreductie, het verbeteren van de afvalscheiding en het handhaven van het serviceniveau; 2. Het is een duurzaam, flexibel en toekomstbestendig scenario omdat het zich leent om doorontwikkeld te worden in combinatie met flankerende maatregelen, zoals: a. tarief-individualisering; b. toekomstige technieken van nascheiding; 3. Het benadrukt een positieve waardebeleving van grondstoffen, door op de herbruikbare afvalfracties een hogere service te bieden dan op restafval. Dit is voor gedragsverandering een belangrijk aspect; 4. Het is een inmiddels beproefd systeem dat in steeds meer gemeenten ingevoerd wordt; 5. De deelname is van een minder vrijblijvend karakter, waardoor het verwachte milieueffect groot is; 6. Het kan op voldoende draagvlak rekenen bij inwoners, gelet op de uitkomsten van de informatie avonden voor raden en inwoners (bijlage 5b); 7. Het concept is in eerdere (gezamenlijke) raadsbijeenkomsten al aangegeven als een belangrijke optie; 8. De verwachte (extra) kosten worden naar verwachting voldoende gedekt vanuit de opbrengsten van de grondstoffen en de besparingen in de restafvalverwerking. Kanttekeningen 1. Reikwijdte: Grip op Grondstoffen heeft vooralsnog alleen betrekking op de inzameling van huisvuil aan huis (en in de wijk). Andere beleidsterreinen (grofvuil, brengstations etc.) zijn hierin * *

2 niet meegenomen. 2. Bebouwing: Bij omgekeerd inzamelen is het bieden van service op grondstoffen voor inwoners uit hoogbouw, centrumgebieden en buitengebieden nog een aandachtspunt. 3. Modelberekeningen: De scenariostudies binnen Grip op Grondstoffen zijn uitgevoerd op basis van modelberekeningen met: (landelijke) ervaringscijfers; (landelijk) gehanteerde kentallen; historische analysegegevens; realistische aannames. Deze informatiebronnen hebben een zekere betrouwbaarheidsmarge. Hierdoor hebben ook de uitkomsten van de scenarioberekeningen een zekere betrouwbaarheidsmarge. 4. Toezicht en handhaving: De inzet, kosten en het beleid voor toezicht en handhaving op de huisvuilinzameling wordt (nog) per individuele gemeenten geregeld met buitengewoon opsporingsambtenaren (BOA s). Ook het proactief handelen vanuit de gemeentelijke buitendienst speelt bij het toezicht een belangrijke rol als het gaat om de ogen en oren in het veld. Te nemen besluit Bijlagen Het college stelt uw raad voor: 1. kennis te nemen van bijgaande brief van het DB van Avalex, dd. 21 mei 2015; 2. kennis te nemen van bijgaand rapport Grip op Grondstoffen ; 3. Avalex de overgang van de huisvuilinzameling naar het concept van Omgekeerd Inzamelen : a. te laten uitwerken in een operationeel plan voor de periode tot 2020; b. dit operationele plan in uitvoering te nemen onder de voorwaarden dat: i. Avalex dit uitvoert tegen een maximaal gelijkblijvende DVO-bijdrage per gemeente; ii. Avalex dit uitvoert met een tenminste gelijkblijvend serviceniveau voor de huisvuilinzameling; iii. Avalex hiermee ten minste 75% hergebruik van grondstoffen uit huisvuil nastreeft; iv. Avalex zorg draagt voor een adequate monitoring van en actief informatie verstrekt over de uitvoering en de kaders, parallel aan de P&C-cyclus; 4. in overleg te treden met Avalex om de voor de gemeente Midden Delfland meest efficiënte methode van inzameling van oud papier en karton uit te werken. Documentnummer(s) Corsa registratie: Startdocument Van Afval naar Grondstof (VANG) Rapport Grip op Grondstoffen Bijlagen Grip op Grondstoffen Brief dagelijks bestuur Avalex inzake de transitie naar Omgekeerd Inzamelen Project Initiatie Document Procesbeschrijving plaatsing ondergrondse containers Toezicht en handhaving waar ontmoet de wortel de stok Aanbiedingsnota raad inclusief raadsbesluit. 2

3 Advies commissie De commissie stemt in met het voorstel en geleidt het als hamerstuk door naar de gemeenteraad. De commissie verzoekt om de nodige inspanningen om een snelle invoering van dit nieuwe systeem te bewerkstelligen. De commissie spreekt uit dat de te behalen financiële resultaten zullen leiden tot een verlaging van de afvalstoffenheffing. Raadsbesluit o Akkoord / o Niet akkoord opmerking: Arjan de Vos griffier Arnoud Rodenburg burgemeester 3

4 Inleiding In de afgelopen jaren zijn door diverse gemeenten initiatieven gestart, gericht op het verbeteren van de afvalscheiding van huishoudens en het vergroten van het hergebruik van grondstoffen. Aanleiding hiervoor was o.a. de 65% afvalscheidingsdoelstelling van staatsecretaris Atsma (later door de huidige staatssecretaris Mansveld verhoogd naar 75% in 2020). Om de landelijke doelstellingen te kunnen realiseren, hebben de portefeuillehouders afval en milieu van de zes Avalex-gemeenten gezamenlijk op 27 maart 2014 de Stuurgroep Gezamenlijk Afvalbeleid ingesteld (bestaande uit de zes portefeuillehouders Afval en Milieu). Deze Stuurgroep heeft de wens geuit voor een gezamenlijke aanpak van de huisvuilinzameling, die in het Avalex-verzorgingsgebied moet leiden tot: meer afvalscheiding (i.c. meer hergebruik van grondstoffen uit huisvuil) meer harmonisatie meer synergie verbeterde efficiency lagere kosten De stuurgroep heeft vervolgens opdracht vertrekt om in Avalex-verband te komen tot een voorstel om dit te realiseren, met daarbij tevens een gezamenlijke communicatie aanpak. Wat gaan wij hiervoor doen? Gezamenlijke besluitvorming De uitvoering van het afvalbeleid is een, op basis van de Mantelovereenkomst en de jaarlijkse Dienstverleningsovereenkomst, door het college aan Avalex overgedragen verantwoordelijkheid. Het vaststellen van het afvalbeleid is een bevoegdheid van de raad. Omdat de besluitvorming in zes colleges en zes raden synchroon moet plaatsvinden, is het tot stand komen van een nieuw en eenduidig afvalbeleid een complex proces. Proces In 2014 hebben de gezamenlijke portefeuillehouders afvalinzameling (als Stuurgroep Gezamenlijk Afvalbeleid) in bijgaand Startdocument Gezamenlijk Afvalbeleid, opdracht gegeven tot het in nauwe onderlinge samenwerking uitwerken van een nieuw afvalbeleid (huisvuilinzameling, afvalcommunicatie en educatie). Deze samenwerking heeft geleid tot een advies van de Stuurgroep op basis van het bijgaand rapport Grip op Grondstoffen. Inmiddels heeft het DB van Avalex, ten aanzien van het advies van de Stuurgroep Gezamenlijk Afvalbeleid, haar vertrouwen uitgesproken over de voorgestelde transitie naar Omgekeerd inzamelen, zowel op het vlak van financiële haalbaarheid als milieudoelstelling (zie bijgaande brief DB, dd. 21 mei 2015). Op basis van het advies van de Stuurgroep Gezamenlijk Afvalbeleid en de reactie van het DB van Avalex hierop, wordt nu aan de colleges van de Avalex-gemeenten gevraagd in te stemmen met het advies van de Stuurgroep Gezamenlijk Afvalbeleid (het rapport Grip op Grondstoffen ) en dit voor besluitvorming door te geleiden aan hun raad. Om tot het gewenste eensluidende besluit per gemeente te kunnen komen geeft de Stuurgroep Gezamenlijk Afvalbeleid er de voorkeur aan de beeldvorming voor alle raden van de zes Avalexgemeenten in een gezamenlijke (presentatie-)bijeenkomst te laten plaatsvinden. Daarbij kan de Stuurgroep (ondersteund door de verschillende beleidsambtenaren en Avalex) integraal en gelijkluidend antwoord geven op de (vooraf gestelde schriftelijke en de tijdens de bijeenkomst te stellen mondelinge) technische vragen van raadsleden. Naar verwachting kan deze bijeenkomst eind augustus 2015 gehouden worden. Vervolgens zal per individuele raad de oordeelvormende discussie gevoerd worden en een (bij voorkeur eensluidend) besluit genomen worden. Voor de gemeente Midden Delfland kan dit in de raadscyclus van september 2015 plaatsvinden. 4

5 Avalex wil vervolgens de transitie naar Omgekeerd Inzamelen in het gehele verzorgingsgebied gelijktijdig maar gefaseerd uitvoeren. Alle gemeenten profiteren zo vanaf het begin mee, hoewel de uitgangssituatie per gemeente verschilt. Avalex is vervolgens verantwoordelijk voor de implementatie van Omgekeerd Inzamelen op basis van een nog door Avalex (in samenwerking met de deelnemende gemeenten) op te stellen operationeel plan. Hierbij zal actief gestuurd worden op de meegegeven kaders en zal regelmatig verantwoording worden afgelegd aan het DB zodat, indien nodig, tijdig kan worden bijgestuurd. Beoogd effect In de Stuurgroep Gezamenlijk Afvalbeleid zijn de kaders geformuleerd voor een gezamenlijk afvalbeleid binnen Avalex, te weten: 1. Een tenminste gelijkwaardig serviceniveau; 2. Tegen maximaal gelijkblijvende kosten; 3. Een streven naar realisatie van de landelijke beleidsdoelen (75% afvalscheiding). In een werkgroep hebben de zes Avalex-gemeenten gezamenlijk met Avalex de mogelijkheden hiertoe onderzocht op basis van de diverse maatregelen die op dit moment in Nederland bekend zijn op het gebied van afvalinzameling en afvalscheiding. Daarbij zijn binnen de gestelde kaders diverse scenario s onderzocht op service, kosten en milieu (de Afvaldriehoek). Bijgaande rapportage Grip op Grondstoffen geeft het resultaat van deze studie. Dit leidt tot een voorkeur voor de variant Omgekeerd Inzamelen om de geformuleerde kaders te realiseren. Argumenten Beslispunt 1 Geen nadere argumenten Beslispunt 2 Geen nadere argumenten Beslispunt 3 Mede gelet op het draagvlak bij inwoners en de raden van de zes Avalex gemeenten, is een transitie naar Omgekeerd inzamelen op dit moment het best haalbare op gebied van gezamenlijkheid in het gehele Avalex verzorgingsgebied. De argumenten voor Omgekeerd Inzamelen zijn: 1. Het is het scenario dat op dit moment het best scoort ten aanzien van de kostenreductie, het verbeteren van de afvalscheiding en het handhaven van het serviceniveau; 2. Het is een duurzaam, flexibel en toekomstbestendig scenario omdat het zich leent om doorontwikkeld te worden in combinatie met flankerende maatregelen, zoals: a. tarief-individualisering; b. toekomstige technieken van nascheiding; 3. Het benadrukt een positieve waardebeleving van grondstoffen, door op de herbruikbare afvalfracties een hogere service te bieden dan op restafval. Dit is voor gedragsverandering een belangrijk aspect; 4. Het is een inmiddels beproefd systeem dat in steeds meer gemeenten ingevoerd wordt; 5. De deelname is van een minder vrijblijvend karakter, waardoor het verwachte milieueffect groot is; 6. Het kan op voldoende draagvlak rekenen bij inwoners, gelet op de uitkomsten van de informatie avonden voor raden en inwoners (bijlage 5b); 7. Het concept is in raadsbesluiten (begrotingbehandeling Avalex) en raadsinformatiebijeenkomsten al aangegeven als een belangrijke optie; 8. De verwachte (extra) kosten worden naar verwachting voldoende gedekt vanuit de opbrengsten van de grondstoffen en de besparingen in de restafvalverwerking. 5

6 Ad 2a Om bewoners geïndividualiseerd te kunnen laten betalen voor restafval, moeten voldoende voorzieningen operationeel zijn om afval gescheiden aan te kunnen bieden. Tarief-individualisatie stelt daarom hoge eisen aan het inzamelsysteem. Met name het op orde hebben van de beschikbaarheid van voorzieningen is belangrijk. Tarief-individualisatie kan ook leiden tot meer zwerfafval en ontwijkgedrag. Een aantal raden heeft daarom duidelijk aangegeven op dit moment geen voorstander te zijn voor de invoering van tariefindividualisatie. Tarief-individualisatie heeft dus consequenties voor de kosten vanwege: 1. het op orde krijgen en houden van de inzamelvoorzieningen; 2. de technische en administratieve middelen en maatregelen; 3. communicatie over het aanbieden van huisvuil; 4. handhaving op foutief en illegaal aanbieden van huisvuil. Veel andere gemeenten voeren overigens eerst omgekeerd inzamelen in en daarna pas tariefindividualisering. Ad 2b De technische ontwikkelingen op het gebied van nascheiding zijn op dit moment volop in beweging maar nog onvoldoende uit ontwikkeld. Voor de nascheiding van droge componenten (zoals plastic, metaal en drankenkartons) ontstaat op dit moment verwerkingscapaciteit. Nascheiding van natte fracties (zoals GFT) verkeert vooralsnog in de onderzoeks- en pilotfase. Implementatie van nascheiding samen met Omgekeerd inzamelen is daarom in Avalex verband op dit moment nog te onzeker en daarom voor de korte termijn niet opportuun. Mochten de ontwikkelingen van nascheiding leiden tot kansen om de afvalscheiding (na bronscheiding) nog beter uit te nutten, dan zullen deze in Avalex verband verder geëvalueerd worden op de wens en mogelijkheden tot implementatie. Nascheiding biedt voor de toekomst wel kansen. Avalex volgt deze ontwikkelingen daarom op de voet. Beslispunt 4 Op dit moment zijn in de gemeente Midden Delfland ook enkele stichtingen en verenigingen betrokken bij de inzameling van grondstofstromen (met name oud papier en karton). Voor de inzameling van oud papier en karton krijgen deze stichtingen en verenigingen een vergoeding van de gemeente bestaande uit een garantiesubsidie van 35,-- per ton (daalt de papierprijs beneden de 35,-- per ton dan vult de gemeente Midden Delfland dit aan tot 35,-- per ton oud papier). De rol van niet commerciële organisaties (zoals de stichtingen en verenigingen) bij de inzameling van grondstoffenstromen heeft daarom binnen de gemeente Midden Delfland specifieke betekenis. Vanuit de Stuurgroep is er op aangedrongen dat er binnen Grip op Grondstoffen ruimte moet zijn voor dergelijke lokale aspecten. In Grip op Grondstoffen is daarover aangegeven dat de inzet van stichtingen en verenigingen bij de inzameling van grondstofstromen voortgezet kan worden onder nog nader te bepalen condities. Het DB van Avalex heeft daarover in haar brief vermeld dat: Indien een gemeente ervoor kiest de opbrengst van een grondstofstroom bijvoorbeeld rechtstreeks aan een vereniging uit te keren, kan dit consequenties hebben voor de resultaten van Grip op Grondstoffen voor de betreffende gemeente. Een en ander afhankelijk van de invulling van de rol van de betreffende vereniging. Ook worden de resultaten van Grip op Grondstoffen voor een gemeente beïnvloed door het serviceniveau dat de betreffende Gemeenteraad wenst te bieden. Binnen het voorstel is hierin een zekere ruimte voor gemeenten een eigen keuze te maken. Een individuele gemeente kan daarom op onderdelen afwijken van het gezamenlijke beleidskader van Grip op Grondstoffen. De eventuele meerkosten hiervan komen dan echter volledig voor rekening van die gemeente. 1. Op dit moment zijn de effecten van de inzet van stichtingen en verenigingen bij de inzameling van grondstofstromen, op de kosten en het milieurendement (afvalscheiding), nog niet doorgerekend. Zodra Avalex de transitie naar Omgekeerd inzamelen verder heeft uitgewerkt, 6

7 zullen ook deze effecten doorgerekend worden. De gemeente Midden Delfland zal daarom in overleg met Avalex treden om de gewenste condities en de meest efficiënte invulling bij de inzet van stichtingen en verenigingen (en andere niet commerciële doelen) te bepalen. Voor de ophalende verenigingen in Midden Delfland verandert er vooralsnog niets. Wel zullen aan de burgers van Midden Delfland die nog geen blauwe papiercontainer hebben (40%) een container worden aangeboden. Kanttekeningen 1.Reikwijdte: Grip op Grondstoffen heeft vooralsnog alleen betrekking op de inzameling van huisvuil aan huis (en in de wijk). Andere beleidsterreinen (grofvuil, brengstations etc.) zijn hierin niet meegenomen. 2.Bebouwing: Bij omgekeerd inzamelen is het bieden van service op grondstoffen voor inwoners uit hoogbouw, centrumgebieden en buitengebieden nog een aandachtspunt. Afvalscheiding in hoogbouw en centrumgebieden vergt speciale aandacht vanwege de complexiteit en de hier beperkte mogelijkheden van het gescheiden aanbieden van huisvuil. Avalex neemt daarom deel aan het landelijke onderzoek van de vier grote gemeenten, naar het verbeteren van afvalscheiding en inzameling in de hoogbouw. De uitkomsten van dit onderzoek worden eind 2016 verwacht. In buitengebieden wordt Omgekeerd inzamelen, vanwege de (geaccepteerde) loopafstanden, anders toegepast dan in de kernen. Woningen in het buitengebied blijven hun restafvalcontainer behouden en hebben straks dus 4 containers bij hun woning (restafval, papier, GFT, plastic). 3.Modelberekeningen: De scenariostudies binnen Grip op Grondstoffen zijn uitgevoerd op basis van modelberekeningen met: (landelijke) ervaringscijfers; (landelijk) gehanteerde kentallen; historische analysegegevens; realistische aannames. Deze informatiebronnen hebben een zekere betrouwbaarheidsmarge. Hierdoor hebben ook de uitkomsten van de scenarioberekeningen een zekere betrouwbaarheidsmarge. Negatieve en positieve afwijkingen zullen elkaar deels compenseren. Het netto resultaat is echter onvoorspelbaar. Rekening houdend met deze betrouwbaarheidsmarges heeft het DB van Avalex (mede op basis van het advies ter zake van de Auditcommissie) schriftelijk haar vertrouwen uitgesproken over de haalbaarheid van de voorgestelde transitie naar Omgekeerd inzamelen, binnen de gestelde kaders ten aanzien van financiën en milieurendement. Om te voorkomen dat door onverwachte (externe) omstandigheden de realisatie niet mogelijk wordt binnen deze kaders, is met Avalex afgesproken dat zij zorg draagt voor een adequate monitoring van de voortgang van de transitie en een actieve rapportage van de bevindingen, parallel aan de P&C cyclus. 4.Toezicht en handhaving: De inzet, kosten en het beleid voor toezicht en handhaving op de huisvuilinzameling wordt (nog) per individuele gemeenten geregeld met buitengewoon opsporingsambtenaren (BOA s). Ook het proactief handelen vanuit de gemeentelijke buitendienst speelt bij het toezicht een belangrijke rol als het gaat om de ogen en oren in het veld. Bij de gefaseerde invoering van Omgekeerd Inzamelen zal daarom afstemming nodig zijn met Avalex over de mogelijke, de gewenste en de noodzakelijke inzet van gemeentelijke BOA s en buitendienst medewerkers. Met name bij textiel en metalen wordt geconstateerd dat deze door derden ongewenst voor commerciële doelen worden ingezameld. De opbrengsten vanuit deze grondstofstroom verdwijnen daarmee onbedoeld als financiële drager voor het concept van Omgekeerd Inzamelen. Om deze ongewenste inzameling van grondstofstromen terug te dringen is extra toezicht en handhaving gewenst. 7

8 Financiën Op basis van het rapport Grip op Grondstoffen en de brief van het DB van Avalex, kan geconcludeerd worden dat de transitie naar Omgekeerd inzamelen voldoende kansen biedt voor kostenreductie en in ieder geval geen nadelige financiële gevolgen zal hebben op de DVO-bijdrage van de gemeente. Tegenover de kosten van de transitie staan ruim voldoende opbrengsten (vanwege meer grondstoffen) en besparingen (vanwege minder restafvalverbranding). In bijgaande brief van het DB van Avalex wordt uitgebreid ingegaan op de financiële aspecten van de transitie. In haar brief presenteert het DB het integrale inverdienmodel op basis waarvan de transitie zal plaatsvinden. De inverdienmodellen per gemeente zijn uitgewerkt in bijlage 8 van het rapport Grip op Grondstoffen. Ook bij het inverdienmodel voor de gemeente Midden Delfland is sprake van een verwachte netto kostenreductie. Communicatie Externe kernboodschap Het college heeft besloten aan de raad voor te stellen om Avalex de omvorming van de huisvuilinzameling naar een systeem van Omgekeerd Inzamelen te laten uitwerken en uit te voeren, om zo te komen tot meer hergebruik van grondstoffen uit huisvuil tegen lagere kosten. Communicatieparagraaf a. Communicatie Communicatie is onlosmakelijk verbonden met het nieuwe afvalbeleid. Om te komen tot 75% afvalscheiding is een omkeer in gedrag van inwoners noodzakelijk. In het afgelopen jaar is met gemeenten gezamenlijk consensus bereikt over het communicatieplan. Dit ligt klaar om na bestuurlijke besluitvorming verder uitgerold te worden. De uitwerking van de activators (waaronder een gezamenlijk educatieprogramma over afval) zal in 2015 vorm krijgen. b. Vraag en antwoord Q&A s Nog niet aanwezig. Wordt door Avalex opgepakt bij de gezamenlijke presentatie aan de raden. Q&A wordt door Avalex opgesteld in overleg met de zes Avalex-gemeenten. c. Communicatieplan Geen communicatieplan per gemeente. Avalex behartigt de communicatie centraal, in overleg met de zes Avalex-gemeenten. Vervolgstappen Avalex is verantwoordelijk voor de implementatie van Omgekeerd Inzamelen op basis van een nog door Avalex (in samenwerking met de deelnemende gemeenten) op te stellen operationeel plan. Hierbij zal actief gestuurd worden op de meegegeven kaders en zal regelmatig verantwoording worden afgelegd aan het DB zodat, indien nodig, tijdig kan worden bijgestuurd. Reactie college op commissiebehandeling 8