Grensoverschrijdende overgang van onderneming en de gevolgen voor werknemers

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Grensoverschrijdende overgang van onderneming en de gevolgen voor werknemers"

Transcriptie

1 Grensoverschrijdende overgang van onderneming en de gevolgen voor werknemers Laurie Duijvis Studentnummer: Oktober 2010 Faculteit der Rechtsgeleerdheid Universiteit van Amsterdam Afstudeerrichting: Arbeidsrecht Scriptiebegeleider: mr. dr. R. M. Beltzer

2 Inhoudsopgave Lijst met afkortingen p. 3 Voorwoord p. 4 Samenvatting p Inleiding p Grensoverschrijdende overgang van onderneming p Richtlijn Overgang van onderneming p Territoriale werking van de Richtlijn p Territoriale werking van art. 7: BW p Ondernemingsbegrip p Grensoverschrijdende overgang p Werknemersbegrip p Conclusie p Toepasselijk recht na overgang van onderneming p Richtlijn Overgang van onderneming p Rome I-Verordening p Conclusie p Gevolgen voor werknemers na overgang van onderneming p Inleiding p Arbeidsovereenkomst p Ontslagbescherming p Collectieve rechten p Pensioenrechten p Harmonisatie p Conclusie p Toekomstvisie p Inleiding p Eenduidige conflictregels p Aanpassing van de wetgeving overgang van onderneming p Harmonisatie van nationale wetgeving p Overige mogelijkheden p Conclusie p Literatuurlijst p Jurisprudentielijst p. 40 Bijlage 1: Richtlijn overgang van onderneming 2

3 Lijst met afkortingen A-G Advocaat-generaal Art. Artikel BBA Buitengewoon Besluit Arbeidsverhoudingen 1945 BW Burgerlijk wetboek Cao Collectieve arbeidsovereenkomst EAT Employment Appeal Tribunal EER Europese Economische Ruimte ERA Employment Rights Act 1996 Eto-redenen Economische, technische of organisatorische redenen EU Europese Unie EVA Europese Vrijhandelsassociatie HR Hoge Raad HvJ EG Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen JAR Jurisprudentie Arbeidsrecht KG Kort geding LJN Landelijke Jurisprudentie Nummer NJ Nederlandse Jurisprudentie Prg. Praktijkgids Rb. Rechtbank SMA Sociaal Maandblad Arbeid Trb. Tractatenblad TUPE Transfer of Undertakings (Protection of Employment) Regulations 2006 UWV Uitvoeringsinstituut werknemersverzekeringen Waga Wet arbeidsvoorwaarden grensoverschrijdende arbeid Wet Avv Wet op het algemeen verbindend en het onverbindend verklaren van de bepalingen van collectieve arbeidsovereenkomsten Wet Cao Wet op de collectieve arbeidsovereenkomst WOR Wet op de ondernemingsraden 3

4 Voorwoord Deze scriptie is geschreven in het kader van de master Arbeidsrecht aan de Universiteit van Amsterdam. Graag spreek ik mijn dank uit aan de heer mr. dr. R. M. Beltzer voor zijn begeleiding en adviezen bij het schrijven van deze scriptie. Heerhugowaard, oktober 2010 Laurie Duijvis 4

5 Samenvatting In deze scriptie worden de gevolgen van een grensoverschrijdende overgang van onderneming voor werknemers uiteengezet. De Richtlijn Overgang van onderneming biedt weliswaar bescherming aan werknemers, maar is niet in alle gevallen van toepassing op een grensoverschrijdende overgang van onderneming. Er rijzen vooral problemen op het gebied van identiteitsbehoud. Als werknemers toch bescherming kunnen ontlenen aan de richtlijn gaan zij met behoud van al hun rechten en plichten uit de arbeidsovereenkomst mee over naar de buitenlandse verkrijger. Rechten en plichten uit de wet verliezen zij echter in dit geval. Als gevolg van de overgang zal namelijk in de meeste gevallen het toepasselijke rechtsstelsel veranderen. Ook bedrijfsgebonden arbeidsvoorwaarden, cao s en pensioenregelingen zullen lastig te handhaven zijn voor de verkrijgende onderneming. De roep om harmonisatie is dan ook groot. Voor de bescherming van werknemers is het van belang dat er snel een nieuwe richtlijn komt die specifiek gericht is op de grensoverschrijdende overgang van onderneming. 5

6 1. Inleiding In de jaren 60 en 70 vond er een golf aan overgangen plaats in Europa. We spreken van een overgang van onderneming wanneer een onderneming wordt overgenomen door een andere onderneming waarbij de werknemers in kwestie met een nieuwe werkgever te maken krijgen. Aangezien een overgang van onderneming grote consequenties voor werknemers heeft was het wenselijk dat de bescherming van werknemers wettelijk geregeld zou worden. Een eerste aanzet hiertoe is op Europees niveau gegeven in de vorm van een richtlijn. In 1977 zag dan ook de eerste Richtlijn Overgang van onderneming het levenslicht. Aangezien de overgangen zich voornamelijk binnen de grenzen van de individuele lidstaten afspeelden en niet zozeer tussen de lidstaten voorzag de richtlijn louter in nationale overgangen. 1 Vanaf de jaren 80 veranderde de situatie plots en nam het aantal grensoverschrijdende bedrijfsovergangen enorm toe. 2 De Richtlijn Overgang van onderneming voorziet in de bescherming van werknemers in geval van een overgang van onderneming en zorgt ervoor dat zij met behoud van hun rechten en plichten uit de arbeidsovereenkomst mee overgaan naar de verkrijgende onderneming. Inmiddels is de richtlijn verschillende malen gewijzigd. Dit kwam met name door de vele jurisprudentie van het Hof van Justitie van de EU over de uitleg van bepaalde begrippen in de richtlijn. De huidige richtlijn dateert uit Ondanks de vele grensoverschrijdende overgangen is echter vrij onduidelijk gebleven hoe de bescherming van de richtlijn er in deze internationale context uitziet. De richtlijn geeft namelijk geen specifieke regels over hoe om te gaan met een grensoverschrijdende overgang van onderneming. Gelet op de grote gevolgen die een dergelijke overgang voor de betrokken werknemers met zich mee brengt is dit opmerkelijk. Ook is onduidelijk of er überhaupt sprake kan zijn van een overgang van onderneming in de zin van de richtlijn indien de verkrijger in het buitenland is gevestigd. Aangezien over deze kwestie nog geen beslissing van het Hof van Justitie van de EU of van de Nederlandse Hoge Raad beschikbaar is zijn we vooralsnog aangewezen op uitspraken van lagere rechters. Het doel van deze scriptie is om enige duidelijkheid in de kwestie omtrent de grensoverschrijdende overgang van ondernemingen te scheppen. Mijn probleemstelling luidt dan ook als volgt: wat zijn de gevolgen voor werknemers van een grensoverschrijdende overgang van onderneming? In de eerste plaats ga ik onderzoeken in welke gevallen een grensoverschrijdende overgang van onderneming binnen de reikwijdte van de richtlijn valt. Problemen kunnen met name rijzen bij het identiteitsbehoud. Als er eenmaal sprake is van een grensoverschrijdende overgang van onderneming in het kader van de richtlijn komen de gevolgen aan bod. Hierbij ga ik vooral kijken naar het vraagstuk van het toepasselijke recht na de overgang en naar de positie van de werknemers. Ook eventuele knelpunten en mogelijke oplossingen komen aan bod. Uiteindelijk hoop ik op grond van het voorgaande duidelijk te maken wat een grensoverschrijdende overgang van onderneming voor de betrokken werknemers precies inhoudt. 1 Hepple 1998, p Hepple 1998, p Richtlijn 2001/23/EG van de Raad van 12 maart inzake de onderlinge aanpassing van de wetgeving der lidstaten betreffende de inhoud van de rechten van werknemers bij overgang van ondernemingen, vestigingen of onderdelen van ondernemingen of vestigingen. 6

7 2. Grensoverschrijdende overgang van onderneming 2.1 Richtlijn Overgang van onderneming De arbeidsrechtelijke positie van werknemers bij een overgang van onderneming is een typisch voorbeeld van de invloed van Brussel. De Nederlandse Wet overgang van onderneming is namelijk gebaseerd op Europese regelgeving. In 1977 zag de eerste richtlijn over dit onderwerp het levenslicht, te weten Richtlijn 77/187/EEG van de Raad van 14 februari 1977 inzake de onderlinge aanpassing van de wetgevingen der lidstaten betreffende het behoud van de rechten van de werknemers bij overgang van ondernemingen, vestigingen of onderdelen van ondernemingen of vestigingen. De gedachte achter deze richtlijn was dat de uitbouw van de Europese Gemeenschappen uiteindelijk zou leiden tot concentraties en fusies van ondernemingen. Werknemers die te maken krijgen met een overgang van de onderneming waarin zij werkzaam zijn kunnen hierdoor geconfronteerd worden met een verandering in hun rechten, zoals hun arbeidsvoorwaarden of ontslagbescherming. De richtlijn beoogt deze rechten te beschermen. Aangezien een richtlijn slechts verplichtingen in het leven roept voor lidstaten en niet voor burgers diende de richtlijn te worden omgezet in nationale wetgeving. 4 In Nederland is de richtlijn in 1981 geïmplementeerd in de artikelen 662 t/m 666 en 670 lid 8 van Boek 7 van het BW (oftewel de Wet overgang van onderneming), art. 14a Wet Cao en art. 2a Wet Avv. 5 De toepassing van de Nederlandse artikelen dient in overeenstemming te zijn met de richtlijn. Dit wordt ook wel richtlijnconforme interpretatie genoemd. Als er onduidelijkheid bestaat over de inhoud van de richtlijn kan er door de nationale rechter in een zogenoemde prejudiciële procedure uitleg worden gevraagd aan het Hof van Justitie van de EU. Dit is in de afgelopen jaren op grote schaal gebeurd bij de uitleg van belangrijke termen als onderneming, overgang en werknemer. Deze termen waren namelijk niet gedefinieerd in de richtlijn. Dit leidde dan ook tot een stortvloed aan gerechtelijke procedures. De hieruit voortvloeiende rechtspraak is uiteindelijk gecodificeerd in Richtlijn 98/50/EG. 6 In 2001 is deze richtlijn vervolgens vervangen door Richtlijn 2001/23/EG. 7 Ook deze wijzigingen betreffen voornamelijk een codificatie van de jurisprudentie van het Hof van Justitie, maar ook een vernummering en rationalisatie van de tekst van de vorige richtlijn. De nieuwe richtlijnen hebben ook geleid tot een aanpassing van de Nederlandse wetgeving omtrent overgang van onderneming. De kern van de richtlijn vinden we terug in artikel 3 en houdt in dat bij een overgang van onderneming de werknemer automatisch met behoud van alle uit zijn arbeidsovereenkomst voortvloeiende rechten en verplichtingen overgaat van de vervreemder naar de verkrijger. Met de term vervreemder wordt bedoeld de werkgever die de onderneming overdraagt 8 en de verkrijger is degene die de onderneming overneemt. 9 4 Een richtlijn is slechts verbindend ten aanzien van het te bereiken resultaat. Lidstaten mogen zelf bepalen hoe zij aan hun verplichtingen voldoen. De uitvoering op nationaal niveau is dus aan de lidstaten zelf waardoor zij veel vrijheid behouden en goed kunnen inspelen op de nationale situatie. Keerzijde hiervan is dat er verschillen in nationale wetgeving blijven bestaan hetgeen vooral voor een grensoverschrijdende overgang van onderneming problematisch kan zijn, zoals in deze scriptie zal blijken. Zie voor informatie over richtlijnen (bezocht op 15 juli 2010). 5 Met betrekking tot de overgang van onderneming in faillissementskwesties zijn er in de Faillissementswet ook nog enkele bepalingen ter implementatie van de richtlijn opgenomen. 6 Dit betreft de Richtlijn van de Raad van 29 juni 1998 tot wijziging van Richtlijn 77/187/EEG inzake de onderlinge aanpassing van de wetgevingen der lidstaten betreffende het behoud van de rechten van de werknemers bij overgang van ondernemingen, vestigingen of onderdelen van ondernemingen of vestigingen. Zie voor een uitleg van de begrippen onderneming, overgang en werknemer de paragrafen 2.4, 2.5 en 2.6 van deze scriptie. 7 Richtlijn 2001/23/EG van de Raad van 12 maart inzake de onderlinge aanpassing van de wetgeving der lidstaten betreffende de inhoud van de rechten van werknemers bij overgang van ondernemingen, vestigingen of onderdelen van ondernemingen of vestigingen. In het vervolg van deze scriptie wordt louter over richtlijn gesproken. Hiermee wordt gedoeld op deze laatste richtlijn. 8 Art. 2 lid 1 sub a van de richtlijn: vervreemder, iedere natuurlijke of rechtspersoon die door een overgang in de zin van artikel 1 lid 1, de hoedanigheid van ondernemer ten aanzien van de onderneming, de vestiging of het onderdeel van de onderneming of vestiging verliest. 9 Art. 2 lid 1 sub b van de richtlijn: verkrijger, iedere natuurlijke of rechtspersoon die door een overgang in de zin van artikel 1 lid 1, de hoedanigheid van ondernemer ten aanzien van de onderneming, de vestiging of het onderdeel van de onderneming of vestiging verkrijgt. 7

8 2.2 Territoriale werking van de Richtlijn De richtlijn is van toepassing indien en voor zover de ondernemingen, vestigingen of onderdelen van ondernemingen of vestigingen welke overgaan zich binnen de territoriale werkingssfeer van het Verdrag bevinden, aldus artikel 1 lid 2. Beslissend is dus slechts de plaats van de overgenomen onderneming. Bevindt deze zich binnen de Europese Unie, dan is de richtlijn van toepassing. Het gaat in dit geval om de 27 EU-lidstaten 10 en Liechtenstein, Noorwegen en IJsland. 11 Grote onduidelijkheid bestond lange tijd over de vraag naar de toepasselijkheid van de richtlijn in geval van een grensoverschrijdende overgang van onderneming. 12 De richtlijn laat zich hier niet specifiek over uit en maakt ook geen onderscheid tussen een grensoverschrijdende overgang en een overgang binnen één lidstaat. Ook het Hof van Justitie van de EU heeft hierover nog geen duidelijkheid verschaft. We zijn voorlopig dan ook aangewezen op nationale rechtspraak. Verschillende nationale rechters hebben de vraag naar de toepasselijkheid van de regels bij een grensoverschrijdende overgang namelijk bevestigend beantwoord. Zo oordeelde het Engelse Employment Appeal Tribunal (EAT) dat de richtlijn (en de daarop gebaseerde Engelse wetgeving) van toepassing kan zijn op een overgang van onderneming binnen de EU maar ook buiten de EU. 13 Het ging in deze zaak om de overgang van een onderneming van het Verenigd Koninkrijk naar Israël. Het EAT kwam tot dit oordeel op grond van het doel van de richtlijn, namelijk de bescherming van rechten van werknemers. Deze rechten zouden ook beschermd moeten worden indien de onderneming overgaat naar een ander land, zelfs als dit land buiten de Europese Unie ligt. 14 Ook uit de literatuur blijkt dat werknemers de bescherming van de richtlijn kunnen inroepen bij een grensoverschrijdende overgang. 15 De conclusie dat de richtlijn van toepassing is op een grensoverschrijdende overgang van onderneming heeft echter weinig nut indien de verkrijger zich buiten de EU bevindt en derhalve niet binnen de territoriale werkingssfeer van de richtlijn valt, aldus Beltzer. 16 Volgens hem gaat de richtlijn dan ook niet zo ver dat een buiten de EU gevestigde verkrijger die een onderneming uit de EU overneemt verplicht kan worden de richtlijn toe te passen. Ook De Jong neemt aan dat de richtlijn in zo n geval niet van toepassing behoort te zijn. 17 Dit probleem met een buiten de EU gevestigde verkrijger is ook door het EAT erkend. 18 Het kan voor werknemers namelijk lastig zijn hun rechten af te dwingen in een ander land. Toch is dit voor het EAT geen reden niet uit te gaan van de toepasselijkheid van de richtlijn. Eén van de redenen hiervoor is dat het afdwingen van rechten binnen de EU óók problematisch kan zijn. 19 De richtlijn bepaalt overigens nergens op welk moment de onderneming zich binnen de territoriale werkingssfeer moet bevinden. De opvatting dat dit zou moeten zijn op het moment van de overgang is in dit geval te kort door de bocht. Een overgang van onderneming vindt doorgaans namelijk niet op één dag plaats. Vaak geschiedt de overheveling van activiteiten op een meer geleidelijke manier. Ook kan een overgang in twee of zelfs drie fasen verlopen. 20 Volgens Beltzer moet in dit geval niet een te strenge interpretatie worden gehanteerd. Hij leidt namelijk niet direct uit de tekst van de richtlijn af dat de onderneming zich zowel op het moment van de vervreemding als op het moment van verkrijging binnen de EU moet bevinden. 21 De territoriale werking van de richtlijn kan al met al vrij ruim worden geïnterpreteerd. 10 De 27 lidstaten op volgorde van toetreding zijn België, Duitsland, Frankrijk, Italië, Luxemburg, Nederland (allen in 1957 toegetreden), Denemarken, Ierland, Verenigd Koninkrijk (1973), Griekenland (1981), Portugal, Spanje (1986), Finland, Oostenrijk, Zweden (1995), Cyprus, Estland, Hongarije, Letland, Litouwen, Malta, Polen, Slovenië, Slowakije, Tsjechië (2004), Bulgarije & Roemenië (2007). Zie (bezocht op 15 juli 2010). 11 Deze drie landen maken samen met Zwitserland deel uit van de Europese Vrijhandelsassociatie (EVA). Samen met de EU vormt de EVA, met uitzondering van Zwitserland, de Europese Economische Ruimte (EER). 12 De Jong 2009a, p. 13 & 14 en Hepple 1998, p EAT 13 augustus 2007, UKEAT/0171/07/CEA (Holis Metal Industries Limited/GMB). 14 Zie r.o. 41 van Holis Metal Industries Limited/GMB. 15 Zie bijvoorbeeld Beltzer 2008a, p. 7 en Van Hoek 2000, p Beltzer 2008a, p De Jong 2009c, p Zie r.o. 43 van Holis Metal Industries Limited/GMB. 19 De gevolgen van een grensoverschrijdende overgang komen in de volgende hoofdstukken aan bod. 20 Zie ook Beltzer 2003, p

9 2.3 Territoriale werking van art. 7: BW In Nederland is de richtlijn zogezegd geïmplementeerd in de artikelen 7: BW. Deze artikelen bevatten geen bepaling over de territoriale werking. De Hoge Raad heeft zich over deze kwestie ook nog niet uitgelaten, maar een aantal lagere rechters heeft dat wel gedaan. In verschillende uitspraken hebben zij geoordeeld dat de regels omtrent overgang van onderneming ook van toepassing zijn op een grensoverschrijdende overgang indien de onderneming welke overgaat zich binnen Nederland bevindt. Dit is in overeenstemming met art. 1 lid 2 van de richtlijn. Zo ziet de Kantonrechter Eindhoven niet in dat een nationale regeling die haar oorsprong vindt in een Europese Richtlijn die is gericht op de bescherming van de werknemer niet zou gelden in grensoverschrijdende situaties. 22 Sterker nog, volgens de Kantonrechter wilde men oorspronkelijk zelfs alleen en uitsluitend de bescherming van werknemers bij internationale concentraties en fusies regelen. Vervolgens onderkende men dat dit ook op het nationale vlak van betekenis is. 23 Ook in andere uitspraken achtten rechters de regels van toepassing op een grensoverschrijdende overgang van onderneming. 24 Het feit dat de regels omtrent het arbeidsrecht, socialezekerheidsrecht en fiscale recht in het verkrijgende land zullen afwijken van de regels in het land waar de vervreemder is gevestigd maakt dit niet anders. Neemt echter een ondernemer die buiten de EU is gevestigd een onderneming of onderdeel daarvan uit Nederland over dan zal deze niet gebonden zijn aan de bepalingen omtrent overgang van onderneming. 25 Toch zou een werknemer hier in theorie een beroep op kunnen doen. Als op de arbeidsovereenkomst Nederlands recht van toepassing is zijn immers ook de regels omtrent overgang van onderneming aan de orde. De afdwingbaarheid is echter een groot struikelblok, zoals ook al in de voorgaande paragraaf bleek. Verder wordt er ook voor gepleit de bepalingen omtrent overgang van onderneming toe te passen ingeval een Nederlandse ondernemer een onderneming van een buiten de EU gevestigde werkgever overneemt. 26 Het is echter de vraag of dit in overeenstemming is met de richtlijn. Dit volgt namelijk niet uit de letterlijke tekst van de richtlijn. Anderzijds komt dit wel overeen met de beschermingsgedachte van de richtlijn en de Wet overgang van onderneming. Bij de implementatie van de richtlijn hebben de andere lidstaten net als Nederland de toepasselijkheid van hun wetgeving beperkt tot situaties waarin de over te nemen onderneming zich binnen hun eigen lidstaat bevindt. Uitzonderingen hierop zijn Spanje en Portugal die in hun wetgeving hebben bepaald dat deze ook van toepassing is op een overgang van onderneming die zich buiten hun grondgebied bevindt indien de betreffende onderneming eigendom is van een Spaanse respectievelijk Portugese onderneming. 27 Ter illustratie: wordt een Nederlandse onderneming overgenomen door een onderneming die zich in Frankrijk bevindt dan is de Nederlandse wetgeving van toepassing. Hoewel de overgang eveneens gevolgen kan hebben voor de belangen van de werknemers in de Franse onderneming hebben zij niet de mogelijkheid een beroep te doen op de Franse wetgeving omtrent overgang van onderneming. De over te nemen onderneming bevindt zich immers in Nederland. Indien de verkrijgende onderneming zich niet Frankrijk maar in Spanje bevindt en de over te nemen onderneming in Nederland reeds in handen is van een Spaanse onderneming ten tijde van de overgang dan is de Spaanse wetgeving omtrent overgang van onderneming eveneens van toepassing. In de hierna volgende paragrafen komen de voorwaarden die aan een grensoverschrijdende overgang van onderneming worden gesteld aan bod. Pas als aan deze voorwaarden is voldaan kan een werknemer een beroep doen op de bescherming van de Wet overgang van onderneming. Er moet in de eerste plaats sprake zijn van een onderneming. Vervolgens moet het gaan om een overgang van deze onderneming. Tot slot is van belang te onderzoeken wie te beschouwen zijn als werknemer en dus een beroep kunnen doen op de bescherming. 22 Kantonrechter Eindhoven 9 september 2008, JAR 2008/271 (Jonas, Nagelkerke en Houben/SMC). 23 Aldus de Kantonrechter Eindhoven in bovenstaande zaak in r.o Zie bijvoorbeeld Kantonrechter Amsterdam 8 augustus 1995, KG 1995, 339 (G.M.J. Chevrolet en D. Hernandez- Cape/diverse Memorex vennootschappen), Kantonrechter Tilburg 26 juli 2007, JAR 2007/259 & Kantonrechter Zaandam 26 september 2007, JAR 2008/ Beltzer 2003, p. 19 & de Jong 2009a, p Beltzer 2003, p Hepple 1998, p. 5. 9

10 Als is voldaan aan de voorwaarden voor een overgang van onderneming dienen de gevolgen hiervan onder de loep te worden genomen. Deze komen in de volgende hoofdstukken aan bod. 2.4 Ondernemingsbegrip Er kan uitsluitend een beroep worden gedaan op de bescherming van de richtlijn als er sprake is van een onderneming. Kunnen de activiteiten of activa en passiva en dergelijke niet als onderneming worden gekwalificeerd dan kunnen de betrokken werknemers geen bescherming aan de richtlijn ontlenen. Het begrip onderneming was zogezegd niet in de eerste richtlijn gedefinieerd. Ook in het Burgerlijk Wetboek vonden we geen definitie terug. Voor het antwoord op de vraag wanneer sprake is van een onderneming was men dus vooral aangewezen op de nadere invulling die het Hof van Justitie in haar rechtspraak gaf. Deze invulling van het Hof is vastgelegd in art. 1 van de latere Richtlijnen 98/50/EG en 2001/23/EG. In het eerste lid onder sub b wordt bepaald dat de richtlijn van toepassing is indien sprake is van een overgang met het oog op voortzetting van een al niet hoofdzakelijk economische activiteit, van een economische eenheid die haar identiteit behoudt, waaronder een geheel van georganiseerde middelen wordt verstaan. In art. 7:662 BW wordt het begrip onderneming omschreven als een economische eenheid die op haar beurt wordt gedefinieerd als een geheel van georganiseerde middelen, bestemd tot het ten uitvoer brengen van een al niet hoofdzakelijk economische activiteit. Het begrip is door het Hof van Justitie dusdanig gedefinieerd dat het voor nationale rechters uiterst lastig is om te bepalen waar de grens ligt. Voor een goede weergave van het ondernemingsbegrip is het dan ook van belang om deze jurisprudentie nader te bekijken. Het gaat zogezegd om een geheel van georganiseerde middelen, bestemd tot het ten uitvoer brengen van een economische activiteit. Het is niet vereist dat de onderneming een winstoogmerk heeft. 28 Een non-profitinstelling kan dus ook onder het ondernemingsbegrip van de richtlijn vallen. De richtlijn ziet ook toe op de overdracht van slechts een onderdeel of een vestiging van een onderneming. Het onderdeel hoeft niet zelfstandig deel te nemen aan het economisch verkeer. Verder is ook niet nodig dat vervreemder en/of verkrijger de overgang tot doel moeten hebben gehad. Op deze manier zou immers de bescherming van de richtlijn gemakkelijk teniet kunnen worden gedaan. Een belangrijk arrest over het ondernemingsbegrip is Spijkers/Benedik 29. In deze zaak stond het Hof van Justitie voor het eerst uitgebreid stil bij het begrip overgang van onderneming en kwam het criterium identiteitsbehoud naar voren. Het ging in deze zaak om het volgende. Benedik kocht enkele bedrijfsmiddelen van Colaris, wiens bedrijf enige tijd stillag. Na enkele weken nam Benedik de ondernemingen weer in gebruik en nam hij alle werknemers van Colaris, op twee na, in dienst. Eén van die twee werknemers was Spijkers en hij beweerde dat hij automatisch bij Benedik in dienst was getreden op grond van de werking van art. 7:662 e.v. BW. Dat er geen enkele goodwill meer in de onderneming zat en dat de onderneming enige weken had stilgelegen deed volgens Spijkers niet ter zake. Spijkers streed door tot Hoge Raad die op haar beurt aan het Hof van Justitie enkele prejudiciële vragen stelde om te achterhalen of het stilleggen van een bedrijf in de weg kan staan aan het aannemen van een overgang van onderneming. Het Hof van Justitie overwoog in zijn arrest onder meer: uit de opzet van richtlijn nr. 77/187 en de bewoordingen van art. 1 lid 1 blijkt immers, dat de richtlijn ten doel heeft, ook bij verandering van ondernemer de continuïteit van de in het kader van een bedrijf bestaande arbeidsverhoudingen te waarborgen. Voor het antwoord op de vraag, of er sprake is van een overgang in de zin van de richtlijn, is dus het beslissende criterium of de identiteit van het bedrijf bewaard blijft. 30 Volgens het Hof gaat het hierbij om de vervreemding van een lopend bedrijf wat met name kan blijken uit het feit dat de exploitatie ervan in feite door de nieuwe ondernemer wordt voortgezet of hervat met dezelfde of soortgelijke bedrijfsactiviteiten. Om vast te stellen of hieraan is voldaan moet rekening worden gehouden met alle feitelijke omstandigheden die de betrokken transactie kenmerken zoals: - de aard van de betrokken onderneming of vestiging, - het al dan niet overdragen van de materiële activa zoals gebouwen en roerende goederen, - de waarde van de immateriële activa op het tijdstip van de overdracht, 28 HvJ EG 19 mei 1992, NJ 1992, 476 (Sophie Redmond Stichting/Stichting Sigma). 29 HvJ EG 18 maart 1986, NJ 1987, 502 (Spijkers/ Benedik). 30 Zie r.o. 12 van het Spijkers-arrest. 10

11 - het al dan niet overnemen van vrijwel al het personeel door de nieuwe ondernemer, 31 - het al dan niet overdragen van de klantenkring, - de mate waarin de voor en na de overdracht verrichte activiteiten met elkaar overeenkomen, - de duur van een eventuele onderbreking van die activiteiten. Al deze factoren zijn evenwel slechts deelaspecten van de beoordeling of de identiteit na de overgang is behouden en mogen daarom niet elk afzonderlijk worden beoordeeld. 32 Blijkt een onderneming haar identiteit door de overgang verloren te zijn dan verliest zij ook haar ondernemingsstatus. Tot het arrest Schmidt 33 waren velen in de veronderstelling dat ten minste activa moesten worden overgedragen alvorens te kunnen spreken van een overgang van onderneming. 34 Het Hof oordeelde in deze zaak echter dat wanneer een ondernemer de verantwoordelijkheid voor de exploitatie van een dienst van de onderneming, zoals het verrichten van schoonmaakwerkzaamheden, overdraagt aan een andere ondernemer, die overdracht onder de werkingssfeer van de richtlijn kan vallen. De overdracht van activa is dus slechts één van de factoren die een rol spelen bij de beoordeling of de onderneming haar identiteit heeft behouden. Daarnaast werd in het arrest duidelijk dat de activiteit die wordt overgedragen niet tot de kernactiviteiten van de onderneming hoeft te behoren. Een jaar later liet het Hof zich opnieuw uit over het ondernemingsbegrip in de zaak Rygaard/Strø Mølle Akustik 35. Het Hof bracht hierin een nuancering aan op zijn vorige uitspraken in die zin dat de overgang betrekking moet hebben op een duurzaam georganiseerde economische entiteit. De activiteit mag dus niet beperkt zijn tot de uitvoering van een bepaalde opdracht. In de zaak Süzen/Zehnacker 36 werd dit vereiste nadere gepreciseerd. In deze zaak zegde een school de overeenkomst met de onderneming die de klaslokalen schoonmaakte op om de opdracht vervolgens aan een ander schoonmaakbedrijf te gunnen waarbij overigens geen activa werden overdragen tussen beide schoonmaakbedrijven. Eén van de werknemers van het eerste schoonmaakbedrijf meende dat hij op grond van de richtlijn mee over zou moeten gaan naar het andere bedrijf. Volgens het Hof betekent het enkele feit dat de nieuwe opdrachtnemer soortgelijke werkzaamheden verricht niet dat er sprake is van een overgang van een economische entiteit. De identiteit van de onderneming blijkt namelijk niet alleen uit de activiteit waarmee zij is belast, in dit geval schoonmaken, maar ook uit factoren als de samenstelling van het personeel, de leiding, de taakverdeling, de bedrijfsvoering en de beschikbare productiemiddelen. 37 In dit arrest oordeelde het Hof vervolgens voor het eerst dat niet van een overgang van onderneming kan worden gesproken indien de opdrachtnemer niet een qua aantal en deskundigheid wezenlijk deel van het personeel overneemt dat zijn voorganger speciaal voor deze schoonmaakopdracht had ingezet, noch activa van betekenis van die voorganger op de opdrachtnemer zijn overgegaan. Met andere woorden, er is pas sprake van een overgang van onderneming indien óf een wezenlijk deel van het personeel is overgenomen óf activa van betekenis is overgenomen. Verder blijkt uit het arrest Süzen dat in sectoren waarin arbeidskrachten een belangrijke rol spelen, zoals de schoonmaaksector, de vraag of vrijwel al het personeel is overgenomen belangrijker lijkt te zijn dan de vraag of er al dan niet materiële activa zijn overgedragen. De materiële activa vormen namelijk niet zozeer de belangrijkste productiefactor, maar het personeel. Met andere woorden, het personeel vormt de duurzaam georganiseerde economische activiteit in de schoonmaaksector. De overdracht van materiële activa zal daarentegen doorslaggevend zijn in kapitaalintensieve sectoren. Dit kwam naar voren in het arrest Finse Busmaatschappijen In de literatuur wordt dit over het algemeen als een merkwaardige factor beschouwd. Immers, de vraag of sprake is van een overgang van onderneming en dus of al het personeel mee over gaat wordt afhankelijk gesteld van de omstandigheid of de verkrijger de betrokken werknemers al dan niet heeft overgenomen. Dit kan ertoe leiden dat de verkrijger het in eigen hand heeft of de richtlijn van toepassing is. Neemt hij geen personeel mee over dan is dit immers een aanwijzing dat er geen sprake is van een overgang van onderneming. Dit kan toch niet de bedoeling van het Hof zijn geweest. Zie over deze kwestie onder meer Sagel 2004, p Zie r.o. 13 van het Spijkers-arrest. 33 HvJ EG 14 april 1994, JAR 1994/ Beltzer 2008b, p HvJ EG 19 september 1995, NJ 1996, 520 (Rygaard /Strø Mølle Akustik). 36 HvJ EG 11 maart 1997, JAR 1997/91 (Süzen/Zehnacker). 37 Aldus het Hof van Justitie in r.o. 15 van het Süzen-arrest. 38 HvJ EG 25 januari 2001, JAR 2001/68. 11

12 Het ging in dit arrest om de overdracht van een vervoersconcessie voor busvervoer. Hierbij werd een groot deel van het personeel overgenomen, maar geen bussen. Het Hof merkte op dat busvervoer niet kan worden aangemerkt als een activiteit waarbij de arbeidskrachten de voornaamste factor zijn, aangezien het een belangrijke inzet van materieel en middelen vereist. Aangezien de verkrijger geen materiële activa van betekenis had overgenomen was de identiteit van de onderneming niet behouden gebleven en kon er dus niet gesproken worden van een overgang van onderneming. Sinds bovenstaande arresten is de vraag in welke sector een overgang plaatsvindt van eminent belang geworden. Grofweg kan geconcludeerd worden dat er in arbeidsintensieve sectoren geen overgang van onderneming plaatsvindt indien niet een qua aantal en deskundigheid wezenlijk deel van het personeel is overgenomen. In kapitaalintensieve sectoren daarentegen kan een onderneming haar identiteit niet behouden indien zij zonder activa van betekenis overgaat. 39 Het moet derhalve gaan om de overgang van een onderneming die haar identiteit behoudt. De vraag die nu rijst is of door de verplaatsing van een onderneming naar een ander land de identiteit van die onderneming behouden kan blijven. Uit de jurisprudentie van het Hof van Justitie zou kunnen worden afgeleid dat het feit dat de activiteiten niet meer op zelfde locatie worden uitgeoefend maar juist in het buitenland een aanwijzing kunnen vormen voor het verlies van identiteit. 40 Dit moet echter in samenhang met andere relevante factoren worden bekeken zodat uit deze enkele constatering niet zomaar conclusies kunnen worden getrokken. 41 Daarnaast speelt de beschermingsgedachte van de richtlijn een grote rol. Aan werknemers mag deze bescherming niet zomaar worden onthouden. Ook in de literatuur klinkt echter het geluid door dat in de meeste gevallen niet zal worden voldaan aan het vereiste van identiteitsbehoud in geval van een grensoverschrijdende verplaatsing van een onderneming. 42 Kas komt tot deze conclusie omdat volgens haar in de regel geen werknemers en materiële activa worden overgenomen en het werk meestal op geheel andere wijze worden uitgevoerd dan in het land van herkomst. Hoewel er weinig jurisprudentie over deze kwestie bestaat zijn er wel enkele uitspraken van lagere rechters. Reeds in 1995 oordeelde de Kantonrechter te Amsterdam dat de overplaatsing van een onderdeel van het bedrijf Memorex van Nederland naar België als overgang van onderneming kon worden aangemerkt en de betrokken werknemers dus automatisch mee over zouden gaan naar België. 43 Het betrof hier echter wel een overgang in de grensstreek van Nederland en België. In de praktijk betekende dit een verhuizing over een afstand van nog geen 20 kilometer. Ook de Kantonrechter in Tilburg achtte een verplaatsing van de bedrijfsactiviteiten van Tilburg naar België een overgang van onderneming. 44 In een zaak voor de Kantonrechter Eindhoven ging het om activiteiten die van Valkenswaard naar het Belgische Houthalen werden overgeheveld. 45 Enkele werknemers betwistten dat er sprake was van een overgang van onderneming omdat zij meenden dat de Wet overgang van onderneming alleen binnen Nederland geldt. De kantonrechter ging vooral in op de toepasselijkheid van de richtlijn en niet zozeer op de vereisten voor een overgang van onderneming maar achtte een overgang van de werknemers niet onaanvaardbaar. Een laatste interessante uitspraak is die van de Kantonrechter Zaandam Hoewel deze conclusie helder lijkt kan het uiterst lastig zijn om te bepalen of een onderneming al dan niet arbeidsintensief of kapitaalintensief is. In het Süzen-arrest werd de schoonmaaksector als arbeidsintensief beschouwd maar de zaak lijkt anders te liggen als het gaat om een schoonmaakbedrijf waarbij geavanceerde schoonmaakapparatuur wordt gebruikt. Cateringbedrijven worden gelet op de aanzienlijke uitrusting die hiervoor nodig is aangemerkt als kapitaalintensieve sector, aldus HvJ EG 20 november 2003, JAR 2003/17 (Abler/Sodexho). Duidelijk is dat van geval tot geval moet worden beoordeeld in welke sector een bepaalde onderneming valt. 40 De Jong 2009a, p De omstandigheden zoals aangehaald in het Spijkers-arrest zijn namelijk slechts deelaspecten bij de beoordeling of er sprake is van identiteitsbehoud. 42 Kas 2008, p Kantonrechter Amsterdam 8 augustus 1995, KG 1995, 339 (G.M.J. Chevrolet en D. Hernandez-Capel/diverse Memorex vennootschappen). 44 Kantonrechter Tilburg 26 juli 2007, JAR 2007/ Kantonrechter Eindhoven 9 september 2008, JAR 2008/271 (Jonas, Nagelkerke en Houben/SMC). 46 Kantonrechter Zaandam 26 september 2007, JAR 2008/67. 12

13 Hier zegde een Frans softwarebedrijf een distributieovereenkomst met een Nederlands bedrijf op om vervolgens een Franse dochtermaatschappij als nieuwe distributeur aan te stellen. 47 Eén van de werknemers vorderde vervolgens loondoorbetaling door de Franse werkgever omdat hij meende ten gevolge van de overgang van onderneming mee over te zijn gegaan. De kantonrechter gaf de werknemer gelijk en oordeelde dat er sprake was van een overgang van onderneming omdat een substantieel deel van de activiteiten, inclusief klantgegevens, was overgedragen. Opvallend was echter dat de Nederlandse werkgever van de werknemer spoedig na de overgang failliet ging waardoor de betreffende werknemer op straat zou komen te staan als geen overgang van onderneming zou worden aangenomen. De beschermingsgedachte van de richtlijn zal dus ongetwijfeld een rol hebben gespeeld bij het oordeel van de kantonrechter. Uit de hierboven aangehaalde jurisprudentie blijkt dus weliswaar dat er sprake kan zijn van identiteitsbehoud en dus van een grensoverschrijdende overgang van onderneming in de zin van de richtlijn maar de omstandigheden van het geval zijn van groot belang. Verplaatsingen over een korte afstand worden namelijk sneller als een overgang van onderneming aangemerkt dan activiteiten die over grote afstand over de grens worden verplaatst. Naarmate de afstand tussen de nieuwe en oude vestiging groter wordt bestaat er derhalve een grotere kans dat de onderneming haar identiteit verliest. Een andere taal, andere wetten en regels en een ander sociaal en economisch milieu kunnen immers betekenen dat de onderneming niet meer dezelfde identiteit als voorheen heeft. Dit heeft tot gevolg dat voornamelijk bedrijfsverplaatsingen in grensstreken als overgang van onderneming in de zin van de richtlijn zullen worden beschouwd. De aard van de onderneming speelt hierbij wel een belangrijke rol. De situatie dat een onderneming wordt overgenomen waarbij een geheel ander soort publiek bediend gaat worden verschilt namelijk van de situatie waarin een interne afdeling of een callcenter over de grens wordt verplaatst. De aard van de onderneming hoeft in het tweede geval niet wezenlijk te veranderen door de overgang waardoor de identiteit behouden kan blijven. Enige tijd geleden is in opdracht van de Europese Commissie onderzoek gedaan naar de toepasselijkheid van de richtlijn op grensoverschrijdende bedrijfsovergangen. Het rapport dat naar aanleiding hiervan is uitgebracht concludeert geheel in lijn met de rechtspraak van het Hof van Justitie dat binnen de EU sprake kan zijn van een grensoverschrijdende overgang van onderneming indien aan het gebruikelijke criterium is voldaan, namelijk de overgang van een economische entiteit met behoud van identiteit. 48 Het behoud van identiteit kan in gevaar komen zodra de onderneming naar een ander land verhuist waardoor de juridische, economische en sociale context waarin de onderneming zich bevindt verandert. 49 De identiteit van een onderneming hangt echter van meerdere elementen af en als het personeel en de directie mee overgaan en de manier waarop het werk wordt georganiseerd en uitgeoefend grotendeels hetzelfde blijft zal een verhuizing naar het buitenland niet noodzakelijkerwijs een verandering van de identiteit betekenen. In zo n geval valt de overgang dus wel onder de richtlijn. In het rapport wordt verder opgemerkt dat de nationale rechters de criteria zoals door het Hof van Justitie van EU zijn ontwikkeld over het algemeen naar behoren toepassen. De rechters gaan echter wat minder snel over tot het toepassen van de regels in geval van een grensoverschrijdende overgang van onderneming. Vooral Franse rechters, maar ook Duitse rechters, nemen al snel een wijziging van de identiteit aan. 50 Hierdoor kunnen de werknemers geen bescherming ontlenen aan de regels omtrent overgang van onderneming. Zij zullen dan ook niet mee overgaan met de onderneming, tenzij werknemers dit zelf met hun werkgever overeenkomen. 2.5 Grensoverschrijdende overgang Als overgang wordt volgens de richtlijn beschouwd de overgang van ondernemingen, vestigingen of onderdelen van ondernemingen of vestigingen op een andere ondernemer ten gevolge van een overdracht krachtens overeenkomst of een fusie Uit 2.5 blijkt dat een overgang ook in twee fasen kan verlopen, zie HvJ EG 10 februari 1988, NJ 1990, 423 (Daddy s Dance Hall). 48 Gaul e.a. 2006, p. 1 & Gaul e.a. 2006, p Gaul e.a. 2006, p Aldus art. 1 lid 1 sub a van de richtlijn. Op grond van art. 7:662 lid 2 sub a BW kan de overdracht ook ten gevolge van een splitsing plaatsvinden. 13

14 Is sprake van een onderneming in de zin van de richtlijn maar vindt er geen overgang krachtens overeenkomst plaats dan is de richtlijn niet van toepassing. Het gaat hier om de overdracht van ondernemingsactiviteiten. Het begrip wordt ruim uitgelegd door het Hof van Justitie. Ook uit de feitelijke gang van zaken kan de conclusie worden getrokken dat er tussen partijen besloten is tot een overgang van de onderneming over te gaan. 52 Zelfs de ontbinding van een pachtovereenkomst waarna de activiteiten (het exploiteren van een restaurant) na een rustperiode in eigen beheer worden uitgevoerd valt onder een overgang krachten overeenkomst. 53 Verder is niet vereist dat vervreemder en verkrijger beiden partij zijn bij de overeenkomst. De overgang kan namelijk ook in twee 54 en zelfs in drie 55 fasen geschieden. Een voorbeeld ter verduidelijking: het intrekken van een pachtovereenkomst (fase 1) gevolgd door het afsluiten van een nieuwe pachtovereenkomst met een derde (fase 2) wordt ook beschouwd als een overgang krachtens overeenkomst. Het Hof ging nog een stap verder in het eerder aangehaalde arrest Sophie Redmond Stichting. 56 In deze zaak was er helemaal geen overeenkomst aan te wijzen op grond waarvan de onderneming zou zijn overgegaan. Het ging hier om een subsidieverstrekking krachtens een beschikking van de gemeente die van de ene naar de andere stichting werd overgeheveld. Volgens het Hof was hier sprake van een overgang van onderneming omdat beide stichtingen actief zouden meewerken aan de overdracht van de patiënten. Het Hof maakte vervolgens helemaal korte metten met het begrip overeenkomst in de zaak Collino & Chiappero/Telecom Italia. 57 De privatisering van een overheidsdienst werd hier namelijk als overgang krachtens overeenkomst aangemerkt. Dit alles heeft het overgangsbegrip zodanig uitgerekt dan niet alleen een overeenkomst, fusie of splitsing hieronder valt maar eigenlijk elke juridisch relevante handeling die tot een overgang leidt. Ook de nationale rechters interpreteren het begrip overgang behoorlijk ruim. Zo kan de Belgische wetgeving omtrent overgang van onderneming, net als in Nederland, ook van toepassing zijn op een verandering in de juridische status van een onderneming. 58 Verder valt ook een overgang ten gevolge van een juridische uitspraak onder de Belgische regels. Franchise- en outsourcingovereenkomsten en servicecontracten worden ook als een overgang beschouwd. 59 De Nederlandse, Franse en Duitse wetgeving lijken het begrip overgang het meest te begrenzen omdat zij in ieder geval een contractuele transactie lijken te vereisen. 60 In de praktijk wordt het begrip echter in overeenstemming met de visie van het Hof van Justitie breed geïnterpreteerd. Het mag duidelijk zijn, een overgang krachtens overeenkomst zal in de meeste gevallen wel worden aangenomen en zal doorgaans geen problemen opleveren bij een grensoverschrijdende overgang van onderneming. 2.6 Werknemersbegrip De richtlijn uit 1997 bevatte geen definitie van het begrip werknemer. In de huidige richtlijn is wel een definitie opgenomen en deze is ontleend aan rechtspraak van het Hof van Justitie. In navolging van het arrest Mikkelsen 61 bepaalt art. 2 lid 1 sub d van de huidige richtlijn dat onder een werknemer wordt verstaan iedere persoon die in de lidstaat in kwestie krachtens de nationale arbeidswetgeving bescherming geniet als werknemer. De arbeidsovereenkomst van de betrokkene moet op het moment van de overgang van kracht zijn. 62 Het wordt dus aan lidstaten zelf overgelaten aan wie zij de bescherming van de richtlijn toekennen. In Nederland is de richtlijn geïmplementeerd in het BW, de Wet CAO en de Wet Avv waardoor als werknemer beschouwd worden degenen met een arbeidsovereenkomst in de zin van Titel 10 van Boek 7 BW. 52 Gerechtshof Den Bosch 10 oktober 1990, NJ 1991, 635 (Steencentrale Bastings). 53 HvJ EG 17 december 1987, NJ 1989, 674 (Ny Mølle Kro). 54 HvJ EG 10 februari 1988, NJ 1990, 423 (Daddy s Dance Hall). 55 HvJ EG 24 januari 2002, JAR 2002/47 (Temco). 56 HvJ EG 19 mei 1992, NJ 1992, 476 (Sophie Redmond Stichting/Stichting Sigma). Zie ook HvJ EG 14 september 2000, JAR 2000/225 (Collino & Chiappero/Telecom Italia). 58 Gaul e.a. 2006, p Gaul e.a. 2006, p Gaul e.a. 2006, p HvJ EG 11 juli 1985, NJ 1988, Aldus het Hof van Justitie in de zaak Mikkelsen. 14

15 Het hebben van een arbeidsovereenkomst bij de vervreemder wiens onderneming overgaat is dus een vereiste. Dit betekent dat ook directeuren, al dan niet grootaandeelhouder, onder het werknemersbegrip van de richtlijn vallen en dus aanspraak kunnen maken op bescherming. 63 Indien zij namelijk in dienst zijn getreden van een rechtspersoon worden zij als werknemer in de zin van Titel 10 Boek 7 BW aangemerkt. Ambtenaren zijn echter uitgesloten van bescherming door de richtlijn. 64 Uitzendkrachten zijn in dienst bij het uitzendbureau en gaan dus niet mee over indien de onderneming waar zij feitelijk hun werkzaamheden verrichten wordt overgenomen. In andere EU-landen zien we soortgelijke bepalingen. Toch komen er ook verschillen in de begrippen voor. Een voorbeeld hiervan zijn personen met een leidinggevende functie. Directeuren vallen ook in Engeland onder het werknemersbegrip, in Spanje vallen zij echter niet onder de bescherming van de regels omtrent overgang van onderneming. 65 Een lastige situatie treffen we daarnaast aan bij werknemers die werkzaam zijn in een concern. Zij zijn immers vaak in dienst van de moedermaatschappij maar werken feitelijk bij een dochtermaatschappij. Wordt de dochtermaatschappij overgenomen dan gaan deze werknemers niet automatisch mee over, zij zijn immers niet in dienst van de dochtermaatschappij en vloeien terug naar de moedermaatschappij. Er wordt hierbij uitgegaan van een formeel werknemersbegrip. Dit houdt in dat de werknemer in dienst moet zijn van de onderneming die wordt overgedragen. Is de werknemer niet in dienst, dan gaat hij niet mee over. 66 In Engeland, Duitsland en Frankrijk is de wetgever een stap verder gegaan. In geval van permanente detachering in concernverband wordt daar namelijk wél een arbeidsovereenkomst geacht te bestaan tussen de werknemer en de onderneming waar de werknemer is gedetacheerd. 67 Tijdens een overgang kan zo n werknemer dus bescherming aan de richtlijn ontlenen. In Nederland, net als in België, kan een detachering echter niet enkel door tijdsverloop in een arbeidsovereenkomst veranderen. 68 Het formele werknemersbegrip moet worden onderscheiden van het materiële werknemersbegrip. Dit begrip speelt een rol indien niet de gehele onderneming, maar slechts een onderdeel hiervan overgaat. Het hebben van een arbeidsovereenkomst bij de vervreemder biedt in dit geval geen uitkomst want het is niet de bedoeling dat alle werknemers van de vervreemder mee over gaan. In dit geval moet de vervreemder dan ook bepalen wie er feitelijk werkzaam is bij de over te dragen afdeling. Alleen deze werknemers gaan vervolgens mee over. Dit wordt wel de eis van de dubbele binding genoemd. 69 De zaak Botzen 70 vormt hier een goed voorbeeld van. In deze zaak bepaalde het Hof dat alleen werknemers die feitelijk bij het over te dragen onderdeel werkzaam zijn overgaan naar de verkrijger. 63 HvJ EG 11 juli 1985, NJ 1988, HvJ EG 14 september 2000, JAR 2000/225 (Collino & Chiappero/Telecom Italia). In deze zaak ging het om een privatisering en aangezien de ambtenaren op het moment van de overgang (nog) geen arbeidsovereenkomst hadden vielen zij niet onder de bescherming van de richtlijn. In de omgekeerde situatie, een deprivatisering, is de richtlijn wel van toepassing omdat het in zo n geval wel om werknemers met een arbeidsovereenkomst gaat, althans op het moment van overgang. Deze situatie was aan de orde in de zaak Mayeur, HvJ EG 26 september 2000, JAR 2000/ Gaul e.a. 2006, p Een illustratie van dit formele werknemersbegrip vormt de zaak Heidemij, Rb. Arnhem (pres.) 29 oktober 1982, NJ 1982, 619. Momenteel speelt een soortgelijke situatie, namelijk de zaak FNV Bondgenoten/Albron Catering B.V. De kern van deze kwestie is als volgt. Heineken heeft haar cateringpersoneel ondergebracht in een aparte personeels-bv. Dit personeel is gedetacheerd bij een dochtermaatschappij. Vervolgens zijn de cateringactiviteiten van de dochter overgegaan naar Albron waarbij Albron meent niet te zijn gebonden aan de richtlijn omdat de werknemers niet in dienst zijn bij de dochtermaatschappij die Albron heeft overgenomen. Zij zijn immers in dienst van de personeel-bv. In afwijking van de heersende leer oordeelde de kantonrechter Utrecht (15 maart 2006, JAR 2006/80) dat de werknemers rechten kunnen ontlenen aan de richtlijn ondanks het feit dat zij geen arbeidsovereenkomst hebben met de onderneming die is overgenomen. De kantonrechter achtte de feitelijke band tussen onderneming en werknemer belangrijker dan de formele band van de arbeidsovereenkomst. In hoger beroep besluit het Hof Amsterdam (29 mei 2008, JAR 2008/218) de kwestie voor te leggen aan het Hof van Justitie van de EG in de vorm van prejudiciële vragen (zie het arrest van 30 juni 2009, JAR 2009/195). De advocaat-generaal bij het Hof van Justitie heeft inmiddels van zich laten horen in zijn conclusie en kiest voor een materiële benadering; de weg die ook door de kantonrechter Utrecht is gekozen. Volgens de A-G is er dus wel degelijk sprake van een overgang van onderneming. Het wachten is nu echter op de uitspraak van het Hof van Justitie. 67 Knipschild 2008, p HR 5 april 2002, JAR 2002/100 (ABN AMRO/Malhi). 69 Knipschild 2008, p HvJ EG 7 februari 1985, NJ 1985, 902 (Botzen). 15

Richtlijn 2001/23/EG en de arbeidsrechtelijke zekerheid bij permanent detacheren buiten concernverband

Richtlijn 2001/23/EG en de arbeidsrechtelijke zekerheid bij permanent detacheren buiten concernverband Detacheren & Richtlijn 2001/23/EG Richtlijn 2001/23/EG en de arbeidsrechtelijke zekerheid bij permanent detacheren buiten concernverband Colinda van der Velden Universiteit van Tilburg Titelblad masterscriptie

Nadere informatie

ARREST VAN HET HOF (Vijfde kamer) 18 maart 1986

ARREST VAN HET HOF (Vijfde kamer) 18 maart 1986 ARREST VAN HET HOF (Vijfde kamer) 18 maart 1986 In zaak 24/85, betreffende een verzoek aan het Hof krachtens artikel 177 EEG-Verdrag van de Hoge Raad der Nederlanden, in het aldaar aanhangig geding tussen

Nadere informatie

ARREST VAN HET HOF 19 september 1995 *'

ARREST VAN HET HOF 19 september 1995 *' ARREST VAN HET HOF 19 september 1995 *' In zaak C-48/94, betreffende een verzoek aan het Hof krachtens artikel 177 EG-Verdrag van het Sø- og Handelsret i København, in het aldaar aanhangig geding tussen

Nadere informatie

Overgang van onderneming als gevolg van aanbesteding in de zorg. Mark Keuss en Frank ter Huurne

Overgang van onderneming als gevolg van aanbesteding in de zorg. Mark Keuss en Frank ter Huurne Overgang van onderneming als gevolg van aanbesteding in de zorg Mark Keuss en Frank ter Huurne Het kabinet Rutte II wil de oplopende kosten van zorg en welzijn tegengaan. In het regeerakkoord is een groot

Nadere informatie

DE ROL VAN DE OR BIJ OUTSOURCING EN INSOURCING. OR Summer Juli 2016 Henriëtte van Baalen

DE ROL VAN DE OR BIJ OUTSOURCING EN INSOURCING. OR Summer Juli 2016 Henriëtte van Baalen DE ROL VAN DE OR BIJ OUTSOURCING EN INSOURCING OR Summer Juli 2016 Henriëtte van Baalen OUTSOURCING/INSOURCING Opkomst : Betreft: Eind jaren 80, vooral ICT Uitbesteding van interne bedrijfsprocessen, niet

Nadere informatie

Permanent gedetacheerde werknemer in concernverhouding niet meer vogelvrij bij overgang van onderneming

Permanent gedetacheerde werknemer in concernverhouding niet meer vogelvrij bij overgang van onderneming Sociaal beleid Permanent gedetacheerde werknemer in concernverhouding niet meer vogelvrij bij overgang van onderneming Een bespreking van het arrest Albron (zaak C-242/09) Mr. C.J.M.W. Kote* 20 Op 21 oktober

Nadere informatie

ARREST VAN HET HOF (Derde kamer) 21 oktober 2010 (*)

ARREST VAN HET HOF (Derde kamer) 21 oktober 2010 (*) ARREST VAN HET HOF (Derde kamer) 21 oktober 2010 (*) Sociale politiek Overgang van ondernemingen Richtlijn 2001/23/EG Behoud van rechten van werknemers Concern waarvan werknemers in dienst zijn van werkgevervennootschap

Nadere informatie

Overgang van onderneming De belangrijkste arbeidsrechtelijke aspecten op een rij

Overgang van onderneming De belangrijkste arbeidsrechtelijke aspecten op een rij mr M.A. de Vries 1 Overgang van onderneming De belangrijkste arbeidsrechtelijke aspecten op een rij De financiële pagina s van de kranten laten zien dat het aantal fusies en overnames weer aantrekt. Uit

Nadere informatie

ARREST VAN HET HOF 11 maart 1997 *

ARREST VAN HET HOF 11 maart 1997 * ARREST VAN 11.3.1997 ZAAK C-13/95 ARREST VAN HET HOF 11 maart 1997 * In zaak C-13/95, betreffende een verzoek aan het Hof krachtens artikel 177 EG-Verdrag van het Arbeitsgericht Bonn in het aldaar aanhangig

Nadere informatie

UvA-DARE (Digital Academic Repository) Reorganisatie en overgang van onderneming Beltzer, R.M.

UvA-DARE (Digital Academic Repository) Reorganisatie en overgang van onderneming Beltzer, R.M. UvA-DARE (Digital Academic Repository) Reorganisatie en overgang van onderneming Beltzer, R.M. Published in: Arbeidsrechtelijke aspecten van reorganisatie Link to publication Citation for published version

Nadere informatie

De positie van de gedetacheerde werknemer na Albron

De positie van de gedetacheerde werknemer na Albron De positie van de gedetacheerde werknemer na Albron Katja Eckhardt Studentnummer: 9280723 Juli 2011 Faculteit der Rechtsgeleerdheid Universiteit van Amsterdam Afstudeerrichting: Arbeidsrecht Scriptiebegeleider:

Nadere informatie

Auteur. Onderwerp. Datum

Auteur. Onderwerp. Datum Auteur Stefan Nerinckx Onderwerp Het toepasselijk recht op verbintenissen voortvloeiend uit (internationale) arbeidsovereenkomsten: een nieuwe Europese verordening in de maak? Datum april 2005 Copyright

Nadere informatie

ARREST VAN HET HOF (Derde kamer) 21 oktober 2010 *

ARREST VAN HET HOF (Derde kamer) 21 oktober 2010 * ARREST VAN 21. 10. 2010 ZAAK C-242/09 ARREST VAN HET HOF (Derde kamer) 21 oktober 2010 * In zaak C-242/09, betreffende een verzoek om een prejudiciële beslissing krachtens artikel 234 EG, ingediend door

Nadere informatie

Reprivatisering van een onderneming;

Reprivatisering van een onderneming; Reprivatisering van een onderneming; De mogelijke rechtspositie van de gereprivatiseerde werknemer binnen de publieke sector Masterscriptie Sociaal Recht en Sociale Politiek Faculteit Rechtsgeleerdheid

Nadere informatie

Universiteit van Amsterdam Faculteit der Rechtsgeleerdheid

Universiteit van Amsterdam Faculteit der Rechtsgeleerdheid Werknemersbegrip bij overgang van onderneming: De rechtspositie van payrollwerknemers, uitzendkrachten en zzp ers bij een overgang van onderneming na het Albron-arrest Universiteit van Amsterdam Faculteit

Nadere informatie

GEMEENSCHAPPELIJKE VERKLARINGEN VAN DE HUIDIGE OVEREENKOMSTSLUITENDE PARTIJEN EN DE NIEUWE OVEREENKOMSTSLUITENDE PARTIJEN BIJ DE OVEREENKOMST

GEMEENSCHAPPELIJKE VERKLARINGEN VAN DE HUIDIGE OVEREENKOMSTSLUITENDE PARTIJEN EN DE NIEUWE OVEREENKOMSTSLUITENDE PARTIJEN BIJ DE OVEREENKOMST EN VAN DE HUIDIGE OVEREENKOMSTSLUITENDE PARTIJEN EN DE NIEUWE OVEREENKOMSTSLUITENDE PARTIJEN BIJ DE OVEREENKOMST AF/EEE/BG/RO/DC/nl 1 BETREFFENDE DE TIJDIGE BEKRACHTIGING VAN DE OVEREENKOMST BETREFFENDE

Nadere informatie

Overgang van onderneming en outsourcing

Overgang van onderneming en outsourcing Jasper Croonen Advocaat Mediator Overgang van onderneming en outsourcing Arbeidsrecht & Medezeggenschap 04 juni 2010 Inleiding Deze Legal Update gaat in op de uitspraak van de Kantonrechter te Amsterdam

Nadere informatie

ARREST VAN HET HOF (Derde kamer) 10 februari 1988 *

ARREST VAN HET HOF (Derde kamer) 10 februari 1988 * TELLERUP / DADDY'S DANCE HALL ARREST VAN HET HOF (Derde kamer) 10 februari 1988 * In zaak 324/86, betreffende een verzoek aan het Hof krachtens artikel 177 EEG-Verdrag van het Deense Højesteret, in het

Nadere informatie

ARKEST VAN HET HOF (Vijfde kamer) 14 april 1994 *

ARKEST VAN HET HOF (Vijfde kamer) 14 april 1994 * SCHMIDT ARKEST VAN HET HOF (Vijfde kamer) 14 april 1994 * In zaak C-392/92, betreffende een verzoek aan het Hof krachtens artikel 177 EEG-Verdrag van het Landesarbeitsgericht Schleswig-Holstein (Duitsland),

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET

TRACTATENBLAD VAN HET 66 (1991) Nr. 6 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2014 Nr. 39 A. TITEL Overeenkomst betreffende samenwerking en een douane-unie tussen de Europese Gemeenschap en haar lidstaten,

Nadere informatie

Permanent gedetacheerde werknemer in concernverhouding niet meer vogelvrij bij overgang van onderneming

Permanent gedetacheerde werknemer in concernverhouding niet meer vogelvrij bij overgang van onderneming Sociaal beleid Permanent gedetacheerde werknemer in concernverhouding niet meer vogelvrij bij overgang van onderneming Een bespreking van het arrest Albron (zaak C-242/09) Mr. C.J.M.W. Kote* 20 Op 21 oktober

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. JAARGANG 2004 Nr. 180

TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. JAARGANG 2004 Nr. 180 47 (1997) Nr. 4 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2004 Nr. 180 A. TITEL Overeenkomst inzake economisch partnerschap, politieke coördinatie en samenwerking tussen de Europese Gemeenschap

Nadere informatie

Hof van Justitie van de Europese Unie , BJN , (Sodexho)

Hof van Justitie van de Europese Unie , BJN , (Sodexho) Uittreksels Jurisprudentie rechtspraak UJA_101949, PDF gemaakt voor UJA-Nummer Instantie UJA_101949 Hof van Justitie van de Europese Unie datum 20-11-2003 wetsartikelen Art. 1 Richtlijn 77/187/EEG Hof

Nadere informatie

ANNEX BIJLAGE. bij VERSLAG VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD

ANNEX BIJLAGE. bij VERSLAG VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD EUROPESE COMMISSIE Brussel, 21.9.2018 COM(2018) 651 final ANNEX BIJLAGE bij VERSLAG VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD over de werking van Richtlijn 2011/24/EU betreffende de toepassing

Nadere informatie

Volume: 0-49 zendingen per jaar Europa 0 2 kg 2-10 kg kg kg

Volume: 0-49 zendingen per jaar Europa 0 2 kg 2-10 kg kg kg Wanneer u op basis van uw daadwerkelijkaantal zendingen boven de 49 zendingen per jaar uitkomt, dan kunt u ons contacteren voor verbeterde tarieven. Wij passen uw prijzen dan direct aan. Volume: 0-49 zendingen

Nadere informatie

Arbeidsmarkt allochtonen

Arbeidsmarkt allochtonen Streekpact 2013-2018 Cijferanalyse Publicatiedatum: 30 september 2013 Contactpersoon: Kim Nevelsteen Arbeidsmarkt allochtonen Samenvatting 1.176 werkzoekende allochtone Kempenaren (2012) vaak man meestal

Nadere informatie

Hof van Cassatie van België

Hof van Cassatie van België 28 JANUARI 2013 S.11.0132.N/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. S.11.0132.N ASSOCIATED RETAIL nv, met zetel te 6220 Fleurus, Route de Gosselies 408, eiseres, vertegenwoordigd door mr. Willy van Eeckhoutte,

Nadere informatie

1. 31958 Q 1101: EAEC Raad: De Statuten van het Voorzieningsagentschap van Euratom (PB 27 van 6.12.1958, blz. 534), gewijzigd bij:

1. 31958 Q 1101: EAEC Raad: De Statuten van het Voorzieningsagentschap van Euratom (PB 27 van 6.12.1958, blz. 534), gewijzigd bij: 9. ENERGIE 1. 31958 Q 1101: EAEC Raad: De Statuten van het Voorzieningsagentschap van Euratom (PB 27 van 6.12.1958, blz. 534), gewijzigd bij: 31973 D 0045: Besluit 73/45/Euratom van de Raad van 8 maart

Nadere informatie

GEMEENSCHAPPELIJKE VERKLARINGEN VAN DE HUIDIGE OVEREENKOMSTSLUITENDE PARTIJEN EN DE NIEUWE OVEREENKOMSTSLUITENDE PARTIJEN BIJ DE OVEREENKOMST

GEMEENSCHAPPELIJKE VERKLARINGEN VAN DE HUIDIGE OVEREENKOMSTSLUITENDE PARTIJEN EN DE NIEUWE OVEREENKOMSTSLUITENDE PARTIJEN BIJ DE OVEREENKOMST 443 der Beilagen XXIII. GP - Staatsvertrag - 91 niederländische Erklärungen (Normativer Teil) 1 von 13 EN VAN DE HUIDIGE OVEREENKOMSTSLUITENDE PARTIJEN EN DE NIEUWE OVEREENKOMSTSLUITENDE PARTIJEN BIJ DE

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET. Verdrag betreffende de Europese Unie; (met Protocollen) Maastricht, 7 februari 1992

TRACTATENBLAD VAN HET. Verdrag betreffende de Europese Unie; (met Protocollen) Maastricht, 7 februari 1992 10 (1992) Nr. 13 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2012 Nr. 182 A. TITEL Verdrag betreffende de Europese Unie; (met Protocollen) Maastricht, 7 februari 1992 B. TEKST De Nederlandse

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET

TRACTATENBLAD VAN HET 26 (1990) Nr. 15 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2010 Nr. 291 A. TITEL Overeenkomst ter uitvoering van het tussen de Regeringen van de Staten van de Benelux Economische Unie,

Nadere informatie

Actualiteitenseminar Loonheffingen & Arbeidsrecht 2010

Actualiteitenseminar Loonheffingen & Arbeidsrecht 2010 Actualiteitenseminar Loonheffingen & Arbeidsrecht 2010 Actualiteiten Arbeidsrecht Actualiteiten arbeidsrecht Ontwikkelingen ontslagvergoeding Overgang van onderneming (ovo) Actualiteiten 16 Ontwikkelingen

Nadere informatie

MEDEDELING VAN DE COMMISSIE

MEDEDELING VAN DE COMMISSIE EUROPESE COMMISSIE Brussel, XXX [ ](2013) XXX draft MEDEDELING VAN DE COMMISSIE Uitvoering van artikel 260 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie Aanpassing van de gegevens die worden

Nadere informatie

Overgang van onderneming. Contractwisseling wel of geen overgang van onderneming?

Overgang van onderneming. Contractwisseling wel of geen overgang van onderneming? Overgang van onderneming Contractwisseling wel of geen overgang van onderneming? Een onderzoek naar de betekenis van de reikwijdte van artikel 38 van de Cao Schoonmaak- en Glazenwassersbedrijf inzake contractwisseling

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. JAARGANG 2015 Nr. 181

TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. JAARGANG 2015 Nr. 181 24 (2012) Nr. 3 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2015 Nr. 181 A. TITEL Handelsovereenkomst tussen de Europese Unie en haar lidstaten, enerzijds, en Colombia en Peru, anderzijds;

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET

TRACTATENBLAD VAN HET 33 (1996) Nr. 7 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2010 Nr. 275 A. TITEL Euro-mediterrane Overeenkomst waarbij een associatie tot stand wordt gebracht tussen de Europese Gemeenschappen

Nadere informatie

Het Albron-arrest, de contractuele werkgever versus de niet-contractuele werkgever en de mogelijke gevolgen voor andere uitzendvarianten

Het Albron-arrest, de contractuele werkgever versus de niet-contractuele werkgever en de mogelijke gevolgen voor andere uitzendvarianten Mr. J.P.H. Zwemmer 1 Het Albron-arrest, de contractuele werkgever versus de niet-contractuele werkgever en de mogelijke gevolgen voor andere uitzendvarianten 4 In het Albron-arrest oordeelt het Hof van

Nadere informatie

COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN. Voorstel voor een BESCHIKKING VAN DE RAAD

COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN. Voorstel voor een BESCHIKKING VAN DE RAAD COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN Brussel, 16.5.2007 COM(2007) 256 definitief 2007/0090 (CNS) Voorstel voor een BESCHIKKING VAN DE RAAD overeenkomstig artikel 122, lid 2, van het Verdrag betreffende

Nadere informatie

Thema 2 Om ons heen. Samenvatting. Meander Samenvatting groep 7. Landschappen. Klimaten. Samenwerking. de regering. Onder de loep.

Thema 2 Om ons heen. Samenvatting. Meander Samenvatting groep 7. Landschappen. Klimaten. Samenwerking. de regering. Onder de loep. Meander Samenvatting groep 7 Thema 2 Om ons heen Samenvatting Landschappen Landschappen in Europa zijn heel verschillend. Nederland is een heel vlak land. Frankrijk is een land met heuvels en bergen. Zweden

Nadere informatie

Personele consequenties van outsourcing

Personele consequenties van outsourcing Trefwoorden Outsourcing Overdracht onderneming Arbeidsovereenkomst Personele consequenties van outsourcing Pieter Huys Welke consequenties heeft outsourcing voor het personeel dat verbonden is aan het

Nadere informatie

Publicatieblad Nr. L 082 van 22/03/2001 blz. 0016-0020

Publicatieblad Nr. L 082 van 22/03/2001 blz. 0016-0020 Richtlijn 2001/23/EG van de Raad van 12 maart 2001 inzake de onderlinge aanpassing van de wetgevingen der lidstaten betreffende het behoud van de rechten van de werknemers bij overgang van ondernemingen,

Nadere informatie

Dit document vormt slechts een documentatiehulpmiddel en verschijnt buiten de verantwoordelijkheid van de instellingen

Dit document vormt slechts een documentatiehulpmiddel en verschijnt buiten de verantwoordelijkheid van de instellingen 2006R1412 NL 01.07.2013 003.001 1 Dit document vormt slechts een documentatiehulpmiddel en verschijnt buiten de verantwoordelijkheid van de instellingen B VERORDENING (EG) Nr. 1412/2006 VAN DE RAAD van 25

Nadere informatie

De reorganisatie door overdracht onder gerechtelijk gezag: aanpassing van de regelgeving noodzakelijk?

De reorganisatie door overdracht onder gerechtelijk gezag: aanpassing van de regelgeving noodzakelijk? De reorganisatie door overdracht onder gerechtelijk gezag: aanpassing van de regelgeving noodzakelijk? De zaak Plessers (C-509/17) We work for people, not clients Duurzaam samenwerken Excellent juridisch

Nadere informatie

Tarieven Europa: staffel 1

Tarieven Europa: staffel 1 Tarieven Europa: staffel 1 Wanneer u op basis van uw daadwerkelijkaantal zendingen boven de 49 zendingen per jaar uitkomt, dan kunt u ons contacteren voor verbeterde tarieven. Wij passen uw prijzen dan

Nadere informatie

aanpassingen van de wetgevingen van de lidstaten inzake collectief ontslag ( 6 ) en de in de meeste lidstaten reeds geldende wetsbepalingen;

aanpassingen van de wetgevingen van de lidstaten inzake collectief ontslag ( 6 ) en de in de meeste lidstaten reeds geldende wetsbepalingen; L 201/88 NL Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen RICHTLIJN 98/50/EG VAN DE RAAD van 29 juni 1998 tot wijziging van Richtlijn 77/187/EEG inzake de onderlinge aanpassing van de wetgevingen der lidstaten

Nadere informatie

De grensoverschrijdende zelfstandige: een grijs gebied?

De grensoverschrijdende zelfstandige: een grijs gebied? De grensoverschrijdende zelfstandige: een grijs gebied? Bij een controle door de Arbeidsinspectie worden in de boomgaard van een fruitteeltbedrijf drie Roemenen aangetroffen die daar aan het werk zijn.

Nadere informatie

UITVOERINGSBESLUIT VAN DE COMMISSIE. van

UITVOERINGSBESLUIT VAN DE COMMISSIE. van EUROPESE COMMISSIE Brussel, 6.6.2016 C(2016) 3347 final UITVOERINGSBESLUIT VAN DE COMMISSIE van 6.6.2016 tot vaststelling van de lijst van bewijsstukken die visumaanvragers moeten verstrekken in Iran,

Nadere informatie

Ontstaan van de EU Opdrachtenblad Schooltv-beeldbank

Ontstaan van de EU Opdrachtenblad Schooltv-beeldbank Ontstaan van de EU Opdrachtenblad Schooltv-beeldbank GROEP / KLAS.. Naam: Ga www.schooltv.ntr.nl Zoek op trefwoord: EU Bekijk de clip Het ontstaan van de EU en maak de volgende vragen. Gebruik de pauzeknop

Nadere informatie

Raad van de Europese Unie Brussel, 18 mei 2017 (OR. en)

Raad van de Europese Unie Brussel, 18 mei 2017 (OR. en) Raad van de Europese Unie Brussel, 18 mei 2017 (OR. en) 9438/17 ADD 1 MAP 12 BEGELEIDENDE NOTA van: ingekomen: 17 mei 2017 aan: de heer Jordi AYET PUIGARNAU, directeur, namens de secretaris-generaal van

Nadere informatie

I. VERZOEK OM INFORMATIE betreffende de transnationale terbeschikkingstelling van werknemers met het oog op het verrichten van diensten

I. VERZOEK OM INFORMATIE betreffende de transnationale terbeschikkingstelling van werknemers met het oog op het verrichten van diensten FORMULIER VOOR (FACULTATIEF) GEBRUIK DOOR DE OVERHEIDSINSTANTIE DIE OM INFORMATIE VERZOEKT I. VERZOEK OM INFORMATIE betreffende de transnationale terbeschikkingstelling van werknemers met het oog op het

Nadere informatie

15410/17 JVS/sht DGC 1A. Raad van de Europese Unie. Brussel, 14 mei 2018 (OR. en) 15410/17. Interinstitutioneel dossier: 2017/0319 (NLE)

15410/17 JVS/sht DGC 1A. Raad van de Europese Unie. Brussel, 14 mei 2018 (OR. en) 15410/17. Interinstitutioneel dossier: 2017/0319 (NLE) Raad van de Europese Unie Brussel, 14 mei 2018 (OR. en) 15410/17 Interinstitutioneel dossier: 2017/0319 (NLE) COLAC 144 WTO 329 WETGEVINGSBESLUITEN EN ANDERE INSTRUMENTEN Betreft: Derde aanvullend protocol

Nadere informatie

Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD. ter bepaling van de samenstelling van het Economisch en Sociaal Comité

Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD. ter bepaling van de samenstelling van het Economisch en Sociaal Comité EUROPESE COMMISSIE Brussel, 11.6.2014 COM(2014) 227 final 2014/0129 (NLE) Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD ter bepaling van de samenstelling van het Economisch en Sociaal Comité NL NL TOELICHTING

Nadere informatie

HET KONINKRIJK BELGIË, DE REPUBLIEK BULGARIJE, DE TSJECHISCHE REPUBLIEK, HET KONINKRIJK DENEMARKEN, DE BONDSREPUBLIEK DUITSLAND, DE REPUBLIEK ESTLAND,

HET KONINKRIJK BELGIË, DE REPUBLIEK BULGARIJE, DE TSJECHISCHE REPUBLIEK, HET KONINKRIJK DENEMARKEN, DE BONDSREPUBLIEK DUITSLAND, DE REPUBLIEK ESTLAND, AANVULLENDE OVEREENKOMST TUSSEN TEN EERSTE, DE EUROPESE UNIE EN HAAR LIDSTATEN, TEN TWEEDE, IJSLAND, EN TEN DERDE, HET KONINKRIJK NOORWEGEN, BETREFFENDE DE TOEPASSING VAN DE OVEREENKOMST INZAKE LUCHTVERVOER

Nadere informatie

Hof van Cassatie van België

Hof van Cassatie van België 7 MEI 2012 S.10.0085.N/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. S.10.0085.N COMPASS GROUP BELGILUX nv, met zetel te 1130 Brussel, Haachtsesteenweg 1179, eiseres, vertegenwoordigd door mr. Caroline De Baets,

Nadere informatie

~ :-.~? 'J~ ~ Vlaamse Regering. DE VLAAMSE MINISTER VAN WEL2;IJN, VOLKSGEZONDHEID EN GEZI1ir

~ :-.~? 'J~ ~ Vlaamse Regering. DE VLAAMSE MINISTER VAN WEL2;IJN, VOLKSGEZONDHEID EN GEZI1ir I 'J~ ~ ~ :-.~? Vlaamse Regering DE VLAAMSE MINISTER VAN WEL2;IJN, VOLKSGEZONDHEID EN GEZI1ir Omzendbrief betreffende de toepassing van de Vlaamse zorgverzekering voor Belgisch sociaal verzekerden met:

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET

TRACTATENBLAD VAN HET 34 (2007) Nr. 7 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2015 Nr. 4 A. TITEL Verdrag van Lissabon tot wijziging van het Verdrag betreffende de Europese Unie en het Verdrag tot oprichting

Nadere informatie

Sabine Heijning. het Notarieel Bureau. voor vragen:

Sabine Heijning. het Notarieel Bureau.  voor vragen: Sabine Heijning het Notarieel Bureau www.hetnb.nl voor vragen: ipr@hetnb.nl De Verordening in de tijd Nalatenschap opengevallen vóór of na 17 augustus 2015 Wanneer oud ipr toepassen? Welk ipr? Wat valt

Nadere informatie

Europese octrooiaanvragen

Europese octrooiaanvragen Vereenigde Octrooibureaux N.V. Johan de Wittlaan 7 2517 JR Postbus 87930 2508 DH Den Haag Telefoon 070 416 67 11 Telefax 070 416 67 99 patent@vereenigde.com trademark@vereenigde.com legal@vereenigde.com

Nadere informatie

> Retouradres Postbus EH Den Haag. Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG

> Retouradres Postbus EH Den Haag. Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG 1 > Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Turfmarkt 147 2511 DP Den Haag Postbus 20301 2500 EH Den Haag www.rijksoverheid.nl/venj

Nadere informatie

PUBLIC. Brussel, 29 oktober 2003 (05.11) RAAD VAN DE EUROPESE UNIE 13967/03 LIMITE JUSTCIV 208 TRANS 275

PUBLIC. Brussel, 29 oktober 2003 (05.11) RAAD VAN DE EUROPESE UNIE 13967/03 LIMITE JUSTCIV 208 TRANS 275 Conseil UE RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 29 oktober 2003 (05.11) 13967/03 LIMITE PUBLIC JUSTCIV 208 TRANS 275 NOTA van: het voorzitterschap aan: het Comité burgerlijk recht (algemene vraagstukken)

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Informatie voor grensarbeiders

Inhoudsopgave. Informatie voor grensarbeiders Inhoudsopgave WERKEN IN TWEE LANDEN 2 Wonen in Nederland en werken buiten Nederland Waar verzekerd bij werken in twee landen Voorkom dubbele premiebetaling Werkgevers- en werknemersverklaring DE PROCEDURE

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET

TRACTATENBLAD VAN HET 49 (1994) Nr. 7 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2015 Nr. A. TITEL Overeenkomst inzake Partnerschap en Samen waarbij een partnerschap tot stand wordt gebracht tussen de Europese

Nadere informatie

BESCHIKKING VAN HET HOF (Eerste kamer) 12 juli 2001 *

BESCHIKKING VAN HET HOF (Eerste kamer) 12 juli 2001 * WELTHGROVE BESCHIKKING VAN HET HOF (Eerste kamer) 12 juli 2001 * In zaak C-102/00, betreffende een verzoek aan het Hof krachtens artikel 234 EG van de Hoge Raad der Nederlanden, in het aldaar aanhangige

Nadere informatie

Overgang van onderneming: een doolhof voor gevorderden. Een onderzoek naar de rechtspositie van de werknemer bij een overgang van onderneming

Overgang van onderneming: een doolhof voor gevorderden. Een onderzoek naar de rechtspositie van de werknemer bij een overgang van onderneming Overgang van onderneming: een doolhof voor gevorderden Een onderzoek naar de rechtspositie van de werknemer bij een overgang van onderneming Zheng Mak Helmond, mei 2012 Overgang van onderneming: een doolhof

Nadere informatie

de heer Jordi AYET PUIGARNAU, directeur, namens de secretarisgeneraal van de Europese Commissie

de heer Jordi AYET PUIGARNAU, directeur, namens de secretarisgeneraal van de Europese Commissie Raad van de Europese Unie Brussel, 23 mei 2017 (OR. en) 9601/17 ADD 4 JAI 537 ASIM 57 CO EUR-PREP 27 BEGELEIDENDE NOTA van: ingekomen: 17 mei 2017 aan: de heer Jordi AYET PUIGARNAU, directeur, namens de

Nadere informatie

Enkele recente ontwikkelingen inzake overgang van een onderneming

Enkele recente ontwikkelingen inzake overgang van een onderneming Enkele recente ontwikkelingen inzake overgang van een onderneming 1 Inleiding Ingevolge richtlijn 2001/23/EG 1 (hierna: de richtlijn) worden de rechten van werknemers beschermd bij overgang van een onderneming.

Nadere informatie

Opinie inzake Voorzieningenrechter Rechtbank Utrecht 17 augustus 2007, LJN: BB1867 (Sint Antonius Ziekenhuis)

Opinie inzake Voorzieningenrechter Rechtbank Utrecht 17 augustus 2007, LJN: BB1867 (Sint Antonius Ziekenhuis) Opinie inzake Voorzieningenrechter Rechtbank Utrecht 17 augustus 2007, LJN: BB1867 (Sint Antonius Ziekenhuis) mr. J.C. (Kees) van de Water, KW Legal, juli 2008 Aan de orde in onderhavige zaak is (mede)

Nadere informatie

Actualiteitenseminar Loonheffingen & Arbeidsrecht 2011

Actualiteitenseminar Loonheffingen & Arbeidsrecht 2011 Actualiteitenseminar Loonheffingen & Arbeidsrecht 2011 Actualiteiten Arbeidsrecht Inhoudsopgave Loonsanctie UWV bij onvoldoende re-integratie Wetsvoorstel aanpassing vakantiewetgeving Aanscherping Wet

Nadere informatie

Werknemersmobiliteit in de EU:

Werknemersmobiliteit in de EU: Mijke Houwerzijl 23 september 2010 Werknemersmobiliteit in de EU: via vrij verkeer van werknemers en/of diensten? Vrij verkeer EU-burgers in the spotlights Parijs 9 sept 2010: Betoging tegen uitzetting

Nadere informatie

Docentenvel opdracht 18 (De grote klimaat- en Europa- quiz)

Docentenvel opdracht 18 (De grote klimaat- en Europa- quiz) Docentenvel opdracht 18 (De grote klimaat- en Europa- quiz) Lees ter voorbereiding de volgende teksten en bekijk de vragen en antwoorden van de quiz. De juiste antwoorden zijn vetgedrukt. Wat wil en doet

Nadere informatie

Datum van inontvangstneming : 14/03/2017

Datum van inontvangstneming : 14/03/2017 Datum van inontvangstneming : 14/03/2017 VERZOEK OM EEN PREJUDICIËLE BESLISSING VAN 30. 12. 2016 ZAAK C-60/17 [OMISSIS] 2 BESCHIKKING [OMISSIS] In het HOGER BEROEP, ingesteld [OMISSIS] namens en [OMISSIS]

Nadere informatie

Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD. ter bepaling van de samenstelling van het Comité van de Regio's

Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD. ter bepaling van de samenstelling van het Comité van de Regio's EUROPESE COMMISSIE Brussel, 11.6.2014 COM(2014) 226 final 2014/0128 (NLE) Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD ter bepaling van de samenstelling van het Comité van de Regio's NL NL TOELICHTING 1. ACHTERGROND

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET

TRACTATENBLAD VAN HET 34 (2007) Nr. 4 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2010 Nr. 245 A. TITEL Verdrag van Lissabon tot wijziging van het Verdrag betreffende de Europese Unie en het Verdrag tot oprichting

Nadere informatie

De overname van personeel in Wmo-cao s

De overname van personeel in Wmo-cao s 2012 De overname van personeel in Wmo-cao s M.E. (Marlies) Goudriaan Master Arbeidsrecht Scriptiebegeleider R.M. Beltzer 19-11-2012 Inhoudsopgave Samenvatting 3 Hoofdstuk 1 Inleiding 1.1 Aanleiding & achtergrond

Nadere informatie

CAO-commissie MKB-Nederland 14 juni 2011

CAO-commissie MKB-Nederland 14 juni 2011 Internationaal werkgeverschap CAO-commissie MKB-Nederland 14 juni 2011 Mr. R.A.M. Blaakman/AWVN Senior adviseur internationaal Juridische Zaken 14-6-2011 #479440 1 Hebben jullie in de sector te maken met

Nadere informatie

RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 21 maart 2005 (24.03) 6238/05 JUSTCIV 22

RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 21 maart 2005 (24.03) 6238/05 JUSTCIV 22 RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 21 maart 2005 (24.03) 6238/05 JUSTCIV 22 INFORMATIEVE NOTA van: het secretariaat-generaal van de Raad aan: het Coreper/de Raad nr.vorig doc.: 11093/04 JUSTCIV 101 Betreft:

Nadere informatie

Centrale Raad van Beroep , ECLI:NL:CRVB:2016:4322

Centrale Raad van Beroep , ECLI:NL:CRVB:2016:4322 SZR-Nummer SZR 2016-1126 Instantie Centrale Raad van Beroep datum 11-11-2016 trefwoorden wetsartikelen risico van betaling WGA-uitkering; overgang van de vestiging; overgang van zelfstandige economische

Nadere informatie

"Culturele Hoofdstad van Europa" voor het tijdvak 2005 tot 2019 ***I

Culturele Hoofdstad van Europa voor het tijdvak 2005 tot 2019 ***I P5_TA(2004)0361 "Culturele Hoofdstad van Europa" voor het tijdvak 2005 tot 2019 ***I Wetgevingsresolutie van het Europees Parlement over het voorstel voor een besluit van het Europees Parlement en de Raad

Nadere informatie

Europese feestdagen 2019

Europese feestdagen 2019 Januari - Februari - Maart Bestemming Januari Februari Maart Nederland (NL) 01-01 Bestemming Januari Februari Maart België (BE) 01-01 Bosnie en Herzegovina (BA) 01-01 02-01 01-03 Bulgarije (BG) 01-01 01-02

Nadere informatie

In Nederland veroordeeld, in eigen land de straf of maatregel ondergaan Informatie voor buitenlandse gedetineerden in Nederland over de mogelijkheid

In Nederland veroordeeld, in eigen land de straf of maatregel ondergaan Informatie voor buitenlandse gedetineerden in Nederland over de mogelijkheid In Nederland veroordeeld, in eigen land de straf of maatregel ondergaan Informatie voor buitenlandse gedetineerden in Nederland over de mogelijkheid om de in Nederland opgelegde sanctie (verder) in eigen

Nadere informatie

EUROPESE UNIE HET EUROPEES PARLEMENT PE-CONS 3659/1/01 REV 1

EUROPESE UNIE HET EUROPEES PARLEMENT PE-CONS 3659/1/01 REV 1 EUROPESE UNIE HET EUROPEES PARLEMENT DE RAAD Brussel, 27 mei 2002 2001/0138 (COD) LEX 311 PE-CONS 3659/1/01 REV 1 TRANS 181 PECOS 199 CODEC 1126 VERORDENING (EG) Nr. /2002 VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET

TRACTATENBLAD VAN HET 23 (2008) Nr. 2 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2013 Nr. 147 A. TITEL Stabilisatie- en associatieovereenkomst tussen de Europese Gemeenschappen en hun lidstaten, enerzijds en

Nadere informatie

Europese feestdagen 2018

Europese feestdagen 2018 Januari - Februari - Maart Bestemming Januari Februari Maart Nederland (NL) 01-01 Bestemming Januari Februari Maart België (BE) 01-01 Bosnie en Herzegovina (BA) 01-01 02-01 01-03 Bulgarije (BG) 01-01 03-03

Nadere informatie

Artikel 1 van het nieuwe Verdrag Personen op wie het Verdrag van toepassing is

Artikel 1 van het nieuwe Verdrag Personen op wie het Verdrag van toepassing is Artikel 1 van het nieuwe Verdrag Personen op wie het Verdrag van toepassing is Art. 1. Dit Verdrag is van toepassing op personen die inwoner zijn van een of van beide verdragsluitende Staten. 2 larcier

Nadere informatie

AEG deel 3 Naam:. Klas:.

AEG deel 3 Naam:. Klas:. AEG deel 3 Naam:. Klas:. 1-Video Grensverleggend Europa; Het moet van Brussel. a-in welke Europese stad staat Jan Jaap v.d. Wal? b-beschrijf in het kort waarom een betere Europese samenwerking nodig was.

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. JAARGANG 2015 Nr. 70

TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. JAARGANG 2015 Nr. 70 13 (2013) Nr. 2 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2015 Nr. 70 A. TITEL Euro-mediterrane luchtvaartovereenkomst tussen de Europese Unie en haar lidstaten, enerzijds, en de regering

Nadere informatie

Bijlage 1 INSCHRIJFFORMULIEREN. Categorie 1: Veiligheid van producten die online worden verkocht. Vragen met betrekking tot de toelating

Bijlage 1 INSCHRIJFFORMULIEREN. Categorie 1: Veiligheid van producten die online worden verkocht. Vragen met betrekking tot de toelating Bijlage 1 INSCHRIJFFORMULIEREN Categorie 1: Veiligheid van producten die online worden verkocht Vragen met betrekking tot de toelating 1. Ik bevestig dat mijn bedrijf een zakelijke entiteit met een industrieel

Nadere informatie

EU-Verordeningen huwelijks- en partnerschapsvermogensrecht

EU-Verordeningen huwelijks- en partnerschapsvermogensrecht 29-05-2018 1 EU-Verordeningen huwelijks- en partnerschapsvermogensrecht ALV en cursusdag EPN Amersfoort, 29 mei 2018 Mr. dr. J.G. (Jan-Ger) Knot Agenda 2 Inleiding Conflictregelkalender Rechtskeuze en

Nadere informatie

Publicatieblad van de Europese Unie L 165 I. Wetgeving. Niet-wetgevingshandelingen. 61e jaargang. Uitgave in de Nederlandse taal. 2 juli 2018.

Publicatieblad van de Europese Unie L 165 I. Wetgeving. Niet-wetgevingshandelingen. 61e jaargang. Uitgave in de Nederlandse taal. 2 juli 2018. Publicatieblad van de Europese Unie L 165 I Uitgave in de Nederlandse taal Wetgeving 61e jaargang 2 juli 2018 Inhoud II Niet-wetgevingshandelingen BESLUITEN Besluit (EU) 2018/937 van de Europese Raad van

Nadere informatie

BIJLAGE. bij. Voorstel voor een Besluit van de Raad

BIJLAGE. bij. Voorstel voor een Besluit van de Raad EUROPESE COMMISSIE Brussel, 3.8.2017 COM(2017) 412 final ANNEX 1 BIJLAGE bij Voorstel voor een Besluit van de Raad betreffende de ondertekening, namens de Europese Unie en haar lidstaten, en de voorlopige

Nadere informatie

Scriptiebegeleider: R.M. Beltzer Student: Marloes Bartels Datum: 6 april Botsende cao s bij een overgang van onderneming.

Scriptiebegeleider: R.M. Beltzer Student: Marloes Bartels Datum: 6 april Botsende cao s bij een overgang van onderneming. Scriptiebegeleider: R.M. Beltzer Student: Marloes Bartels Datum: 6 april 2011 Botsende cao s bij een overgang van onderneming. Inhoudsopgave Inleiding p. 3 1. Wanneer is sprake van een overgang van onderneming?

Nadere informatie

SLOTAKTE. AF/EEE/XPA/nl 1

SLOTAKTE. AF/EEE/XPA/nl 1 SLOTAKTE AF/EEE/XPA/nl 1 De gevolmachtigden van: DE EUROPESE GEMEENSCHAP, hierna "de Gemeenschap" te noemen, en van HET KONINKRIJK BELGIË, HET KONINKRIJK DENEMARKEN, DE BONDSREPUBLIEK DUITSLAND, DE HELLEENSE

Nadere informatie

Instelling. Onderwerp. Datum

Instelling. Onderwerp. Datum Instelling Nieuwsbrief Rijksdienst voor Sociale zekerheid Directie Internationale Betrekkingen www.rsz.fgov.be Onderwerp Interimakkoorden en Europese Overeenkomst inzake Sociale Zekerheid: achterhaald?

Nadere informatie

De detacheringsrichtlijn en de wet arbeidsvoorwaarden grensoverschrijdende arbeid (waga)

De detacheringsrichtlijn en de wet arbeidsvoorwaarden grensoverschrijdende arbeid (waga) De detacheringsrichtlijn en de wet arbeidsvoorwaarden grensoverschrijdende arbeid (waga) 1 Inleiding Elke werkgever die een werknemer in het buitenland tewerkstelt, moet zich afvragen wat voor juridische

Nadere informatie

TRACTATENBLAD VAN HET. Overeenkomst betreffende de Europese Economische Ruimte; (met Protocollen, Bijlagen en Slotakte) Oporto, 2 mei 1992

TRACTATENBLAD VAN HET. Overeenkomst betreffende de Europese Economische Ruimte; (met Protocollen, Bijlagen en Slotakte) Oporto, 2 mei 1992 19 (1992) Nr. 8 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2012 Nr. 46 A. TITEL Overeenkomst betreffende de Europese Economische Ruimte; (met Protocollen, Bijlagen en Slotakte) Oporto, 2

Nadere informatie

COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN VERSLAG VAN DE COMMISSIE

COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN VERSLAG VAN DE COMMISSIE COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN Brussel, 7.1.2005 COM(2005) 858 definitief. VERSLAG VAN DE COMMISSIE over de juridische omzetting van het kaderbesluit van de Raad van 13 juni 2002 inzake gemeenschappelijke

Nadere informatie

Europese feestdagen 2017

Europese feestdagen 2017 Januari - Februari - Maart Bestemming Januari Februari Maart Nederland (NL) 01-01 Bestemming Januari Februari Maart België (BE) 01-01 Bosnie en Herzegovina (BA) 01-03 Bulgarije (BG) 01-01 03-03 Denemarken

Nadere informatie

Datum van inontvangstneming : 26/05/2014

Datum van inontvangstneming : 26/05/2014 Datum van inontvangstneming : 26/05/2014 Vertaling C-189/14-1 Zaak C-189/14 Verzoek om een prejudiciële beslissing Datum van indiening: 16 april 2014 Verwijzende rechter: Eparchiako Dikastirio Lefkosias

Nadere informatie

UITVOERINGSBESLUIT VAN DE COMMISSIE. van

UITVOERINGSBESLUIT VAN DE COMMISSIE. van EUROPESE COMMISSIE Brussel, 29.4.2014 C(2014) 2737 final UITVOERINGSBESLUIT VAN DE COMMISSIE van 29.4.2014 tot vaststelling van de lijst van bewijsstukken die door visumaanvragers moeten worden overgelegd

Nadere informatie

Raad van de Europese Unie Brussel, 6 oktober 2015 (OR. en)

Raad van de Europese Unie Brussel, 6 oktober 2015 (OR. en) Raad van de Europese Unie Brussel, 6 oktober 2015 (OR. en) Interinstitutioneel dossier: 2011/0444 (E) 12103/15 JUSTCIV 202 WETGEVINGSBESLUITEN EN ANDERE INSTRUMENTEN Betreft: BESLUIT VAN DE RAAD waarbij

Nadere informatie