Hoe voorkom je dat (operatie) pijn chronisch wordt. Inge Arnts Verpleegkundig specialist pijn Radboud UMC Nijmegen
|
|
- Esther van Wijk
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Hoe voorkom je dat (operatie) pijn chronisch wordt Inge Arnts Verpleegkundig specialist pijn Radboud UMC Nijmegen
2 Lesopzet Kennismaking Casuistiek Definities Prevalentie Bespreking recente studies Alle feiten op een rijtje Oplossingen Hoe verder te verbeteren Take home message
3 Kennismaking
4 Het belang Impact op Qol Dagelijks functioneren Stemming Ziekteverlof ) Ziektekosten Bron: Chronische pijn, Regieraad Kwaliteit van Zorg 2011
5 Casus Mevrouw P.
6 Casus 2. De mannen
7
8 Acute pijn vs CPCP vs Neuropatische pijn (IASP) Acute pijn an unpleasant sensory and emotional experience associated with actual or potential tissue damage, or described in terms of such damage. CPCP Pain that develops after surgical intervention lasts at least two months other causes being excluded, in particular pain from a condition preceding surgery Chronische pijn >3 months continue or intermittent Unclear cause? Neuropathic pain Pain initiated or caused by a primary lesion or dysfunction in the nervous system The International Association for the Study of Pain (IASP)
9 Verschillen acute vs chronische pijn Acuut Chronisch Korte duur Nociceptieve pijn Leidt tot adaptief gedrag Neuronale gevoeligheid nl Normale biologische reactie Een symptoom van een aandoening Kan functioneren beïnvloeden op vele dimensies > 2/3 mnd na de genezing Niet nociceptief Maladaptief gedrag Abnormale neuronale gevoeligheid Abnormale biologische reactie Kan symptoom van een aandoening zijn, maar kan ook primair. Kan lijden veroorzaken en is invaliderend Bron:Handboek pijngeneeskunde 2014
10 Epidemiologie Acute pijn-> 2:5 huisartsen consulten In 20% bestaan de klachten>6 maanden 41% van de chirurgische patiënten ondervindt matige tot ernstige pijn waarvan 26% aangeeft te weinig pijnstilling te hebben gehad Persisterende pijnklachten na chirurgie 5-50% van de patiënten Bron: Handboek Pijngeneeskunde 2014, hfst 9
11 Prevalentie 2011 Postoperatieve pijn: matige tot ernstige pijn 40-75% Chronische pijn gemiddeld percentage 19% (2006 Brevic) Bij 60% duurde chronische pijn 2-15 jaar. In 34% van de chronische pijn groep ernstige pijn ( NRS >8) Rugpijn en gewrichtspijn meest voorkomend Bij 25% invloed op het werk 21% ook diagnose depressie Bron: Chronische pijn; Regieraad Kwaliteit van Zorg 2011
12 Doel: ervaring leert dat osteoarthritis (OA) patient die een revisie van de Totale knieprothese (TKP) ondergaan meer chronische pijn ervaren dan patiënten die een primaire TKP operatie kregen Methode: 99 OA patiënten die een revisie van TKP ondergaan versus 215 primaire TKP( te Denemarken) Inclusie:alle TKP patiënten, voldaan aan de Klinische OA definitie ( American College of Rheumatology) in Drie jaar na de ingreep. Exclusie: rheumatoid arthritis, fybromyalgie, kniefractuur Methode:Cross sectional studie: beschrijving van pijn, VAS, de Knee Society Score, en de OA research society international questionnaire. Clin J Pain Volume 31, Number 1, January 2015.Chronic Postoperative Pain After Primary and Revision Total Knee Arthroplasty.Kristian K. Petersen, MSc,* et
13 Resultaat: Reden voor revisie: infectie 17% aseptic loosening (35%) instabiliteit (18%) pijn zonder oorzaak ( 20%) andere redenen ( 10%) Gemiddelde tijd tussen primaire en revisie TK was 34.3 maanden Specifieke uitkomsten ernstige tot ondraaglijke postoperatiieve chronische pijn: 19% primaire TKP vs 47% revisie TKP In de postoperatieve periode: revisie TK hoger pijn intensiteit gedurende rust ( p=0.0039), mobiliteit ( p= 0.008) en gemiddeld over 24 uur ( p=0.0050). De wandelafstand was significant minder p=0.001, ( primaire groep verbeterd) toename van gebruik van wandelondersteuning QoL vermindering p=0.001
14
15 Conclusie Revisie TKP heeft verhoogde risico op chronische postoperatieve pijn, hogere pijnscore, lager QoL en slechter mobiliteit Advies: nauwkeurige selectie voor een revisie. Wanneer dit alleen gebaseerd is op pijnscore dan alternatieve opties???
16 Prevalence and predictive factors of chronic postsurgical pain and poor global recovery one year after outpatient surgery Daisy M. N. Hoofwijk MD1, Audrey A. A. Fiddelers PhD1, Madelon L. Peters PhD2, Björn Stessel MD3, Alfons G. H. Kessels MD MSc4, Elbert A. Joosten, PhD1, Hans-Fritz Gramke MD PhD1, Marco A. E. Marcus MD PhD1,5 Doel: prospectief onderzoek naar prevalentie en voorspellende factoren van chronische post chirurgische pijn (CPCP )en matig herstel bij patiënten die kort zijn opgenomen ( dagopname). Methode: prospectief beschrijvend onderzoek nov april Vragenlijsten op 3 tijdstippen: 1 week voor, 4 dagen na en een jaar na de operatie. Een NRS> 3 werd aangeduid als matige tot ernstige pijn. Een score van, 80% Global Surgical Recovery Index was gedefinieerd als slecht herstel. The Clinical Journal of Pain Publish Ahead of Print DOI: /AJP
17 Baseline uitkomsten 908 patienten Vrouwen 56.4% met gemiddelde leeftijd 53 jaar ( jr). Gemiddelde snijtijd 49 min 716 pt kregen algemene anesthesie 63,3% ambulante behandeling 34,1% short stay 2,6% > 24 uur 67 patienten (7,4% )onderging gedurende dat jaar opnieuw een ingreep welke in 62,7% gerelateerd was aan de originele procedure
18 Resultaten 980 patienten Matige tot ernstige pre operatieve pijn in 37,7% acute post chirurgische pijn 26.7% CPCP 15,3% matig tot ernstig pijn (15-60% in literatuur) CPCP 2,3% ernstige pijn (4-10% in literatuur) Matige global recovery 22.3%
19 Risicofactoren CPCP Soort chirurgie Pre operatieve pijn Pre operatief analgesie gebruik Angst voor ingreep Acute postoperatieve pijn Weinig optimisme ( persoon) Slechte pre operatieve Q0L Herstel Herhaalde operatie ivm eerdere bekende pathologie Pre operatieve pijn Pre operatieve analgetica gebruik Angst voor operatie Pessimistische kijk op OK Slechte QoL 4 dagen post ok In groep met pre operatief medicatie gebruik en geen pre operatieve pijn, de prevalentie van CPSP was 8% vs 32% met de groep met ernstige pre operatieve pijn. Orhtopedisch (39,2%), plastisch, opthamologisch, KNO, urologisch tot algemene chirurgie (17,8%).
20 Type ingrepen welke predictors zijn In deze studie ( short stay) Orthopedische ingrepen: meest ernstige pijn. -> centrale sensitisatie General abdominal procedures 13,1% Laparscopische cholecystectomie 10% ( algemene chirurgie 9,6%) ( 5-50% in literatuur) Borst kanker chirurgie 10% (20% tot 50% in literatuur) -> Zenuw schade bij axillair chirurgie, Hernia Inguinalis chirurgie 13,1% ( 5-35% in literatuur) -> OK techniek Opthalmologische, urologisch en gynaecologische chirurgie scoorde de laagste pijnscore in dit onderzoek
21 Voorbeeld van neuropatische pijn Prevalentie bij verwijderen van axilliare lymfeknoop voor CPCP 51% vs 23% bij het niet verwijderen hiervan (chemo en radioth). Steegers MA et al Pain 2008
22
23 Andere voorspellende factoren in deze studie Matige tot ernstige pre operatieve pijn: central sensitisatie!!!!! Effectief gebruik van pre operatieve analgetic gebruik m.a.g. daling pre operatieve pijn ( niet zozeerallen het gebruik van) Psychologische factoren (angst, catastroferen) Acute postoperatieve pijn: belangrijke predictor echter lijkt minder belangrijk dan pre operatieve pijn Gerelateerde chirurgie in het voorgaande jaar en vervolg chirurgie in het opvolgend jaar Poor QoL Leeftijd en sexe niet geassocieerd in dit onderzoek.
24 Conclusie en aanbeveling CPCP bij short stay opnames is een belangrijk probleem welke niet onderschat mag worden. Risico patiënten zouden in de pre operatieve fase herkend moeten worden.
25 Persistent pain after surgery S. Haroutiunian et al. / PAIN 154 (2013)
26 Epidemiology Chronic post-thoracotomy pain: a retrospective study. The overall incidence of chronic post-operative pain was 52% Voorspellende factoren. Acute post-operative pain More severe acute post-operative pain More extensive surgical procedure Pluijms WA1, Steegers MA, Acta Anaesthesiol Scand Aug;50(7):804-8
27 Acute pijn CPCP Pre operatieve factoren Pre operatieve pijn, intensiteit en duur + + Angst pre operatief + + Psychologische kwetsbaarheid: catastroferen + + Jonge leeftijd +/- +/- Vrouw +/- +/- Genetisch?? Perioperatieve factoren Type chirurgie + + Grootte incisie +? Zenuwschade? + Postoperatieve factoren Acute pijn + Radiotherapie/chemotherapie + Depressie/angst/catastroferen + Handboek Pijngeneeskunde 2014 Hfdst 9
28 Zenuwschade Acute Pijn Andere factoren Sensitisatie Chronische Pijn
29 Hoe aan te pakken? Wat zou jij doen Wat doen we al Wat kunnen we verbeteren?
30 Informatie voorziening Goede informatie over de ingreep Informatie over de post operatieve zorg Verwachting van de patient: is deze reeel. Pijneducatie, een praktische handleiding voor (para) medici 2010
31 Pre operatieve aanpak Voorspellende modellen ( kwantitatieve sensorische testen, Janssen model.) Pre emptieve analgesie ( preventie analgesie) Pre operatieve pijn verminderen. Door wie? Herkennen van psychologische factoren. Door wie?
32 Predictie van postoperatieve pijn Kwalitatieve sensorische testen: detectie centrale sensitisatie en evaluatie centrale pijnmodulatie Genetische test nog in ontwikkeling eenvoudig predictiemodel (Janssen et al., 2008) Bron: richtlijn postoperatieve pijn NVA 2012
33 Pre operatief. Gezien de relatief lage voorspelbaarheid vande kwalitatieve sensorische test en de nog te ontwikkelen genetische tests, raadt de werkgroep aan om een eenvoudig Predictiemode l(janssen et al., 2008) te gebruiken als men de mate van postoperatieve pijn wil voorspellen. Het predictiemodel bevat De volgende risicofactoren: geslacht, leeftijd, type chirurgie, verwachte incisie grootte ( 10 cm), preoperatieve pijnscore en APAIS-scores (eenmaat voor preoperatieveangst en Informatiebehoefte.
34 Pre emptieve en preventie algesie Doel: beperken nociceptieve transmissie welke door de operatie wordt veroorzaakt. Meta analyse: preventieve analgesie door epidurale analgesie, lokale wondinfiltratie en door NSAIDs een gunstig effect hebben op de acute pijn. Er zijn aanwijzingen en nog lopende studies dat pregabaline, gabapentine, ketamine en locoregionale technieken de incidentie van chronische postoperatieve pijn kunnen verminderen. Vit C op inflammatoir respons NSAIDs pre ok
35 Perioperatief Epidurale analgesie, locoregionale technieken Bij thoracothomie en laparatomie voor de chirurgische ingreep en in post operatieve situatie verminderd pijnprikkels en dus indirect sensitisatie. Anesth Analg 2008;107: )
36 Laparotomie en epidurale analgesie? Intra-opertatief epidurale analgesie gecombineerd met ketamine (20 patiënten per groep) Intraveneus: lidocaine sufentanil clonidine Epidural : bupivacaine sufentanil clonidine) Vier groepen : 1. Alleen IV 2. Peri-operatief IV daarna EPI 3. Alleen EPI 4. Perioperatief EPI daarna IV Conclusion: Combined with an antihyperalgesic dose of ketamine, intraoperative epidural analgesia provides effective preventive analgesia after major digestive surgery Lavand'homme P, De Kock M, Waterloos H. Anesthesiology 2005; 103:
37 Para vertebraal blok vermindert acute pijn Single-Injection Paravertebral Block Before General Anesthesia 30 patiënten placebo/30 patiënten bupivacaine 1. Significant verschil in pijnscores 2. Significant minder opioid gebruik 3. Significant minder PONV PVB vermindert intensiteit en prevalentie van chronische pijn (2006) (Pekka M. Kairaluoma Anesth Analg 2004;99: )
38 Persoonlijkheid Psyche (angst): ben bang of juist onverschillig voor pijn? Gewenning: in welke mate ben je gewend aan pijn? Hoe is je mentale vermogen om pijn te aanvaarden/accepteren en je er overheen te zetten? Psychische pijnverwerking: hoe ervaar je de pijn precies? Opvoeding: hoe hardhandig of zachtaardig ben je opgevoed? Culturele & sociale beleving: hoe wordt er in je omgeving omgegaan met pijn? Interpretatie: welke betekenis ken je toe aan pijn? Hulpvraag: hoe presenteer je je pijn naar hulpverleners toe? Pijngrens/pijndrempel: vanaf welke intensiteit ervaar je pijn als pijn?
39 Het model van Loeser
40 Bron: Samwel et al, 2006
41 Post operatief traject APS dienst VMS Pijnscore-> beoordelen-> inzetten behandeling-> evaluatie Patient controlled medicatie
42 Richtlijn post operatieve pijn In 2011is in 95% van de ziekenhuizen de gegevens bekend, goede verbetering te zien van het percentageveranderen van ziekenhuizen met patie nten die een pijnscore hoger dan zeven hebben gegeven; 34% in 2007 en 16 in Het percentage ziekenhuizen waarin 0 tot 5% van de patie nten een pijnscore hoger dan zeven geeft is nog te laag; 38%, Maar.heeft dit ook effect op de chronische post chirurgische pijn?
43
44 Sleutelwoorden voor conclusie
45 Take Home
Over angst en chronische pijn
Over angst en chronische pijn Maurice Theunissen afdeling Anesthesiologie & Pijnbehandeling Maastricht UMC+ Ik ga naar huis.. Preoperatieve angst Angst Operatie Postoperatieve pijn Angst Acute pijn
Nadere informatieChronificatie van postoperatieve pijn
Chronificatie van postoperatieve pijn Dr. Baeyens Malika, ASO Dienst anesthesie 5 december 2017 Wat is pijn? IASP definition (1994) An unpleasant sensory and emotional experience associated with actual
Nadere informatieRapid Recovery. Anesthesiologische mogelijkheden. Xander Eijsbouts Xeijsbouts@fzr.nl Anesthesioloog Franciscus Ziekenhuis Roosendaal
Rapid Recovery Anesthesiologische mogelijkheden Original in the Royal College of Surgeons of England, London. 18th Century Surgery October 17, 1846: First public demonstration of the use of ether in anesthesia
Nadere informatieDe rol van optimisme (en andere beschermende factoren) voor lichamelijke klachten
De rol van optimisme (en andere beschermende factoren) voor lichamelijke klachten madelon peters de overtuiging dat men over het algemeen goede uitkomsten zal ervaren in het leven Scheier & Carver, 1985
Nadere informatieAcute pijn bij volwassenen. Dr. Markus Klimek, D.E.A.A., E.D.I.C. Plaatsverv. Afdelingshoofd / Plaatsverv. Opleider
Acute pijn bij volwassenen Dr. Markus Klimek, D.E.A.A., E.D.I.C. Plaatsverv. Afdelingshoofd / Plaatsverv. Opleider Acute pijn - geen probleem? De zorgvragen bij acute pijn: Waarom heb ik die pijn? Hoe
Nadere informatieMethadon... als pijnstiller?
Methadon... als pijnstiller? Amon Heijne AIOS anesthesiologie Imago probleem Ook iets voor de OK? Inhoud Waar of niet waar? Historisch perspectief Wat gebeurt er in het lichaam met methadon? Waarom zouden
Nadere informatieAnesthesiologisch beleid bij heupfracturen. Vrijdagochtendkrans 26/09/2014 Sarah Cornelis DrP Van Loon
Anesthesiologisch beleid bij heupfracturen Vrijdagochtendkrans 26/09/2014 Sarah Cornelis DrP Van Loon Anesthesie en heupfracturen Inleiding Pre-operatieveaandachtspunten Pre-operatiefmanagement Intra-operatief
Nadere informatieDexamethasone Indicaties en potentiële neveneffecten. Vrijdagochtendkrans 10/04/2015
Dexamethasone Indicaties en potentiële neveneffecten Vrijdagochtendkrans 10/04/2015 Inhoud Indicaties: 1) Postoperative nausea & vomiting (PONV) preventie 2) Verlengen perifeer zenuwblock 3) Multimodale
Nadere informatiePatiënt onderschat soms het effect van dagbehandeling. Björn Stessel MD, PhD
Patiënt onderschat soms het effect van dagbehandeling Björn Stessel MD, PhD The prevalence of postoperative pain in a cross-sectional group of patients after day-case surgery in a university hospital.
Nadere informatieGoed pijnmanagement op de SEH, belangrijk voor zowel acute als chronische pijn!
Goed pijnmanagement op de SEH, belangrijk voor zowel acute als chronische pijn! Jorien Pierik -Minisymposium pijnbestrijding van A tot Z- 1 Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling
Nadere informatiePersisterende postchirurgische pijn. 22 mei 2013 Multidisciplinair Pijncentrum dr. J. De Witte
Persisterende postchirurgische pijn 22 mei 2013 Multidisciplinair Pijncentrum dr. J. De Witte Definitie chronische postchirurgische pijn IASP: pijn moet ontstaan zijn na chirurgie pijn duurt 2 maanden
Nadere informatiePROGRAMMA PIJN EN AMPUTATIE PIJN EN AMPUTATIE BIJ HEMODIALYSE PATIËNTEN. o THEORETISCHE ACHTERGROND EN STUDIE UZ LEUVEN o B.
PROGRAMMA PIJN EN AMPUTATIE o THEORETISCHE ACHTERGROND EN STUDIE UZ LEUVEN o B. MERTENS PIJN EN AMPUTATIE BIJ HEMODIALYSE PATIËNTEN o PROJECT AZ DELTA o K. VERMEULEN PIJN EN AMPUTATIE Een onafscheidelijk
Nadere informatieFast Track Het ontwikkelen van een database: orthopedie TKA en THA.
Fast Track Het ontwikkelen van een database: orthopedie TKA en THA. Isala Anouk Spijkerman & Marieke Hollewand 24 september 2014 Introductie Veel voorkomende operaties in Nederland: Totale knie prothese:
Nadere informatieLIA Cocktail Jacqueline Jansen Anesthesioloog. Rapid Recovery symposium 11 april 2013 Fokker terminal Den Haag
LIA Cocktail Jacqueline Jansen Anesthesioloog OMC Sittard-Geleen Rapid Recovery symposium 11 april 2013 Fokker terminal Den Haag LIA cocktail Local infiltration Analgesia De cocktail Per operatief infiltratie
Nadere informatieStudy of unexplained neurologic deficit following neuraxial anesthesia or analgesia strategies
Study of unexplained neurologic deficit following neuraxial anesthesia or analgesia strategies Vrijdag 5 april 2013 Bram Peeters, Medical Student René Heylen, MD, PhD Guy Wilms, MD, PhD Marc Van de Velde,
Nadere informatiePijn en herstel na dagchirurgie: ruimte voor verbetering? Björn Stessel MD, PhD
Pijn en herstel na dagchirurgie: ruimte voor verbetering? Björn Stessel MD, PhD The prevalence of postoperative pain in a cross-sectional group of patients after day-case surgery in a university hospital.
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra
Nadere informatieZorginnovatie voor pijnlijke diabetische polyneuropathie. Margot Geerts Verpleegkundig Specialist
Zorginnovatie voor pijnlijke diabetische polyneuropathie Margot Geerts Verpleegkundig Specialist Diabetische polyneuropathie 1. Distale symmetrische polyneuropathie Uitval van een combinatie van sensore,
Nadere informatiePerifere zenuw blokkade bij een patiënt at risk voor compartiment syndroom? Lucie van Genugten 3 e jaars AIOS Anesthesiologie 7 November 2014
Perifere zenuw blokkade bij een patiënt at risk voor compartiment syndroom? Lucie van Genugten 3 e jaars AIOS Anesthesiologie 7 November 2014 Vraag Maskeert een perifere zenuwblokkade het optreden van
Nadere informatiePatient Reported Outcome Measures (PROMs) - design your own
Patient Reported Outcome Measures (PROMs) - design your own Tara Mackay, PhD-candidate chirurgie AMC Bengt van Rijssen, PhD-candidate chirurgie AMC en ANIOS Flevoziekenhuis Dutch Pancreatic Cancer Project
Nadere informatieAgenda. Uit onderzoek blijkt dat mensen significant minder actief zijn na een stoma operatie!
09-11-18 Recreatief: HET BELANG VAN BEWEGEN VOOR DE STOMADRAGER Golf Yoga Bowling Klimmen Wandelen Zwemmen Stomadrager sinds 2016 Agenda Aanleiding ontwikkelen programma Doelstelling van de training Opbouw
Nadere informatieDe patiënt als helpende hand in de strijd tegen infecties
De patiënt als helpende hand in de strijd tegen infecties Postoperatieve wondinfecties? Hoe groot is het gevaar? 1 op 20 operaties leidt tot een postoperatieve wondinfecties Staphylococus aureus is de
Nadere informatieDe overgang van stepped care naar personalized care bij de combinatie van lichamelijke en psychische klachten
De overgang van stepped care naar personalized care bij de combinatie van lichamelijke en psychische klachten Dr. Jonna van Eck van der Sluijs Psychiater en senior onderzoeker Symposium Personalized medicine:
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 200 NEDERLANDSE SAMENVATTING Duizeligheid is een veel voorkomend probleem bij ouderen. Tot 30% van de thuiswonende ouderen van 65 jaar en ouder ervaart enige vorm van duizeligheid.
Nadere informatieOefentherapie bij patiënten met knieartrose en comorbiditeit. Mariëtte de Rooij
Oefentherapie bij patiënten met knieartrose en comorbiditeit Mariëtte de Rooij Inhoud Artrose en comorbiditeit Aangepaste oefentherapie bij comorbiditeit Resultaten pilot studie Voorbeeld Conclusie Randomized
Nadere informatieDiep blok waarom eigenlijk?
Diep blok waarom eigenlijk? Bart Torensma Klinisch epidemioloog (Drs/ PhD.c) Anesthesie ass 11 oktober 2016 Nederlandse OK dagen Introductie De slappe feitjes: Incidentie van post-operatieve rest curarisatie
Nadere informatieDE RELATIE TUSSEN TRAUMA EN PSYCHOSE. Tamar Kraan Psycholoog & PhD Student
DE RELATIE TUSSEN TRAUMA EN PSYCHOSE Tamar Kraan Psycholoog & PhD Student Definitie trauma in de kindertijd Emotioneel misbruik Emotionele verwaarlozing Fysiek misbruik Fysieke verwaarlozing Seksueel misbruik
Nadere informatieRibfixatie bij fladderthorax Vaker doen? Vera Linssen, AIOS anesthesiologie 5 november 2015
Ribfixatie bij fladderthorax Vaker doen? Vera Linssen, AIOS anesthesiologie 5 november 2015 Casus M: motorrijder versus ander voertuig, van motor gevlogen, helm losgeraakt I: verdenking hematothorax, hoofdwond
Nadere informatieObesitas bij ortopedische ingrepen: challenge of contra-indicatie? Co-assistent: Philippe Leire Promotor: Dr. A. Kumar
Obesitas bij ortopedische ingrepen: challenge of contra-indicatie? Co-assistent: Philippe Leire Promotor: Dr. A. Kumar Kaart toenemende demografie obesitas The influence of obesity on total joint arthroplasty.
Nadere informatiehoofdstuk 1 doelstellingen hoofdstuk 2 diagnosen
Dit proefschrift gaat over moeheid bij mensen die dit als belangrijkste klacht presenteren tijdens een bezoek aan de huisarts. In hoofdstuk 1 wordt het onderwerp moeheid in de huisartspraktijk kort geïntroduceerd,
Nadere informatieMeten is weten. Baccaert Griet
Meten is weten. PIJNBEOORDELING Baccaert Griet Wat is pijn? Pijn is een onplezierige, sensorische en emotionele ervaring die gepaard gaat met feitelijke of mogelijke weefselbeschadiging, of die beschreven
Nadere informatieDelier na cardiochirurgie Kiki Stolzenbach AIOS Anesthesiologie
Delier na cardiochirurgie 03-08-2017 Kiki Stolzenbach AIOS Anesthesiologie Epidemiologie Incidentie 5-55% Meestal eerste uiting tussen dag 1-3 postoperatief O Neal et al Can J Anesth 2017, Cereghetti et
Nadere informatiePijn bij patiënten met een dwarslaesie
Pijn bij patiënten met een dwarslaesie Incidentie op IC en mechanisme 26 januari 2018 Quirine Habes Casus Patient, 30 Traumatische dwarslaesie C5-C6 met central cord lesion na trauma Spondylodese en miami
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting Dikkedarmkanker is een groot gezondheidsprobleem in Nederland. Het is de derde meest voorkomende vorm van kanker bij mannen en de tweede meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen. In 2008
Nadere informatieEnkele vragen als opwarmer: II. Enkele vragen als opwarmer: I. Enkele vragen als opwarmer: IV. Enkele vragen als opwarmer: III
De richtlijn pijn bij patiënten met kanker. K.Vissers, K. Besse. R. van Dongen Academisch centrum voor pijn- en palliatieve geneeskunde. UMC St Radboud, Nijmegen Enkele vragen als opwarmer: I Acute pijn
Nadere informatieCRITICAL APPRAISED TOPIC Schouderluxatie. Merel Trijzelaar Onderwijsdag 6 mei 2014
CRITICAL APPRAISED TOPIC Schouderluxatie Merel Trijzelaar Onderwijsdag 6 mei 2014 INLEIDING 50% van alle gewrichtsluxaties op de SEH 95-97% anterieure luxatie 65% van de ziekenhuizen hebben een protocol
Nadere informatieFactsheet Indicatoren Knieprothese
Deze indicatorenset is opgenomen in het register van Zorginstituut Nederland waarmee het aanleveren van deze kwaliteitsgegevens in 2017 over verslagjaar 2016 wettelijk verplicht is. Colofon Internet: OmniQ
Nadere informatieKliniek ViaSana. Zelfstandig Behandelcentrum ZBC Mill November 2013
Kliniek ViaSana Zelfstandig Behandelcentrum ZBC Mill November 2013 Kliniek ViaSana Drs. Huub Jessen Anesthesioloog/pijnspecialist Kliniek ViaSana 2005 2007 : klinische Behandelingen 250 TKP en THP Kliniek
Nadere informatie25 jaar whiplash in Nederland
25 jaar whiplash in Nederland Vanuit een fysiotherapeutisch perspectief Maarten Schmitt M.Sc 1 2 Fysiotherapeut & manueeltherapeut Hoofd van de Divisie Onderwijs Stichting Opleidingen Musculoskeletale
Nadere informatieEvy Dhondt, Jessica Van Oosterwijck, Barbara Cagnie, Rahmat Adnan, Stijn Schouppe, Jens Van Akeleyen, Tine Logghe, Lieven Danneels
VK Symposium + Colloquium Topsport & Wetenschap 2015 Predictoren van therapietrouw en respons op een ambulant multimodaal revalidatieprogramma voor patiënten met chronische lage rugpijn: een cohort studie
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING 154 NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING 155 SAMENVATTING Achtergrond Hoewel het lumbosacraal radiculair syndroom (LSRS) zo lang bestaat als de geschiedenis van onze
Nadere informatieSamenvatting*en*conclusies* *
Samenvatting*en*conclusies* * Kwaliteitscontrole-in-vaatchirurgie.-Samenvattinginhetnederlands. Inditproefschriftstaankwaliteitvanzorgenkwaliteitscontrolebinnende vaatchirurgie zowel vanuit het perspectief
Nadere informatieNationaal AYA Jong & Kanker Platform
Nationaal AYA Jong & Kanker Platform www.aya4net.nl Kanker gerelateerde vermoeidheid Een aanhoudend, subjectief gevoel van uitputting gerelateerd aan kanker of aan de behandeling ervan, dat interfereert
Nadere informatieMicro-Endoscopic Discectomy
Micro-Endoscopic Discectomy George Homminga, M.D., Ph.D. NedSpine The Netherlands Hernia Nucleosi Pulposa Ander woord of afkorting: hernia Betekent letterlijk uitstulping van de kern van de tussenwervelschijf
Nadere informatieSamenvatting. Psoas compartiment nervus ischiadicus blokkade voor. prothetische heup chirurgie. Klinische effectiviteit versus ongewenste bijwerkingen
Psoas compartiment nervus ischiadicus blokkade voor prothetische heup chirurgie Klinische effectiviteit versus ongewenste bijwerkingen In dit proefschrift presenteren wij een risk / benefit analyse van
Nadere informatieSamenvatting hoofdstuk 1
Samenvatting In de inleiding (hoofdstuk 1) wordt de voorgeschiedenis van de hoofdhalsoncologie beschreven. De eerste publicatie over de radicale halsklierdissectie werd beschreven door Crile in 1906. Crile
Nadere informatieCover Page. Author: Wiltink, Lisette Title: Long-term effects and quality of life after treatment for rectal cancer Issue Date:
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/46445 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Wiltink, Lisette Title: Long-term effects and quality of life after treatment for
Nadere informatieChronificeren van acute postoperatieve pijn
University Hospitals Ghent Chronificeren van acute postoperatieve pijn een onderschat probleem? Patrick Wouters Anesthesie & Perioperatieve Geneeskunde Ugent UZ Gent Terminologie! Chronification! When
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING Nederlandse Samenvatting 195 NEDERLANDSE SAMENVATTING DEEL I Evaluatie van de huidige literatuur De stijgende incidentie van slokdarmkanker zal naar verwachting continueren in
Nadere informatieMarrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 131. chapter 10 samenvatting
Marrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 131 chapter 10 samenvatting Marrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 132 Marrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 133 Zaadbalkanker wordt voornamelijk bij jonge mannen vastgesteld
Nadere informatieSchouder prothesiologie in Dagbehandeling. Derk van Kampen, orthopedisch chirurg & epidemioloog
Schouder prothesiologie in Dagbehandeling Derk van Kampen, orthopedisch chirurg & epidemioloog Disclosure geen Waarom prothesiologie in dagbehandeling? Omdat wij ons altijd willen verbeteren Waarom prothesiologie
Nadere informatieErector spinae plane blok
Erector spinae plane blok Pijnstilling bij (oa.) ribfracturen Casuistiekbespreking IC 12-09-2018 Lianne van de Wetering AIOS Anesthesiologie Vraagstelling Wat is het precies? Hoe werkt het? Hoe prik je
Nadere informatiePAIN IS IN THE BRAIN Stress and benign chronic pain
PAIN IS IN THE BRAIN Stress and benign chronic pain D.L. Stronks PhD Center for Pain Medicine 1 Multidisciplinary team DEFINITION OF PAIN FROM IASP An unpleasant sensory and emotional experience associated
Nadere informatieMarlies Peters. Workshop Vermoeidheid
Marlies Peters Workshop Vermoeidheid De ene vermoeidheid is de andere niet Deze vermoeidheid is er plotseling, niet gerelateerd aan geleverde inspanning De vermoeidheid wordt als (zeer) extreem ervaren
Nadere informatieFactsheets indicatoren Vroege herkenning en behandeling van pijn. Structuurindicatoren
aan Factsheets indicatoren Vroege herkenning en behandeling van pijn Publicatienummer: 2010.1600 (jan 2010) (Kijk op www.vmszorg.nl voor updates) Versiebeheer Wijzigingen 2010.1600 (jan 2010) Eerste versie
Nadere informatieFactsheet Indicatoren Knieprothese (LROI)
Factsheet en Knieprothese (LROI) - 12 november 2014 Beschrijving van indicatoren Registratie gestart: 1 januari 2007 Inclusiecriteria: Alle geplaatste totale knieprothesen en unicondylaire knieprothesen
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/22739 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/22739 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Barzouhi, Abdelilah el Title: Paradigm shift in MRI for sciatica Issue Date: 2013-12-03
Nadere informatieVan het kind en het badwater Over ziekte en seksualiteit. Peter Leusink, huisarts, seksuoloog
+ Van het kind en het badwater Over ziekte en seksualiteit Peter Leusink, huisarts, seksuoloog + Take home Als je ziek bent kun je seksueel gezond zijn Seksuele gezondheid vraagt om aanpassing Aanpassing
Nadere informatieZijn distress en ziektestatus gerelateerd aan lichamelijke en emotionele problemen bij vrouwen met ovariumkanker?*
Zijn distress en ziektestatus gerelateerd aan lichamelijke en emotionele problemen bij vrouwen met ovariumkanker?* Floor Ploos van Amstel, RN, MSc, verpleegkundig expert, afd. Medische Oncologie Maaike
Nadere informatieHardlooponderzoek in Nederland nu en in de toekomst. Marienke van Middelkoop, Erasmus MC Sjouke Zijlstra, UMC Groningen
Hardlooponderzoek in Nederland nu en in de toekomst Marienke van Middelkoop, Erasmus MC Sjouke Zijlstra, UMC Groningen Hardloopblessures - Lange afstand lopen worden steeds populairder - Ook steeds meer
Nadere informatieVoorjaarsymposium KARVA
Voorjaarsymposium KARVA De voorspellende waarde van een positieve test: een gemiste kans Prof. Dr. Joost Weyler Epidemiologie en Sociale Geneeskunde Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen UA Voorspellende
Nadere informatieEFFECTIVITEIT VAN PIJNBEHANDELING BIJ PATIËNTEN MET ACUUT MUSCULOSKELETAAL TRAUMA
EFFECTIVITEIT VAN PIJNBEHANDELING BIJ PATIËNTEN MET ACUUT MUSCULOSKELETAAL TRAUMA Pierik JGJ 1, IJzerman MJ 1, Berben SA 2, Heurman G 1, Gaakeer MI 3, van Vugt AB 4, Doggen CJM 1 1. Universiteit Twente,
Nadere informatiePrehabilitatie en postoperatieve training CRC Netwerk bijeenkomst 5 maart
Prehabilitatie en postoperatieve training CRC Netwerk bijeenkomst 5 maart 2019 10-3-2019 1 Probleemstelling - 15.000 mensen per jaar krijgen de diagnose CRC - 30% krijgt complicaties binnen 30 dagen na
Nadere informatieCannabis & psychosen: alleen risico s of ook kansen?
Universitair Docent Hersencentrum Rudolf Magnus Afdeling Psychiatrie Universitair Medisch Centrum Utrecht Cannabis & psychosen: alleen risico s of ook kansen? Matthijs Bossong Overzicht Psychotische stoornis
Nadere informatieIs geboren worden pijnlijk? Is geboren worden pijnlijk? Is geboren worden pijnlijk? Pijn bij pasgeborenen en de gevolgen voor het latere leven
Pijn bij pasgeborenen en de gevolgen voor het latere leven Richard van Lingen has nothing to disclose It is easier to build strong children than to repair broken men Frederick Douglass 700 612 600 500
Nadere informatieAcute Low Back Pain Screening Questionnaire (ALBPSQ) S.J. Linton & K. Halldén (1996)
Acute Low Back Pain Screening Questionnaire (ALBPSQ) S.J. Linton & K. Halldén (1996) DOEL(GROEP): Inventariserende vragenlijst De Acute Low Back Pain Screening Questionnaire (ALBPSQ) is een biopsychosociaal
Nadere informatieBasisbegrippen in de anesthesie tijdens verdiepende stage (groep 2 - startend 8 april 2019):
Basisbegrippen in de anesthesie tijdens verdiepende stage (groep 2 - startend 8 april 2019): Aanpassingen op 19/03/2019 in t groen Aanpassingen op 25/03/2019 in t rood Maandag 8 april leslokaal 1 (1400-1830)
Nadere informatieGezondheidsklachten bij conservatorium studenten
Gezondheidsklachten bij conservatorium studenten de aanzet tot langdurig monitoren Suze Steemers, MSc Codarts Rotterdam/Erasmus MC 30-09-2017 aanleiding zware fysieke/mentale eisen relatief weinig studies
Nadere informatieOptimisme kun je leren. Madelon Peters Elke Smeets Yvo Meevissen Marjolein Hanssen Jantine Boselie Faculty of Psychology and Neuroscience
Optimisme kun je leren Madelon Peters Elke Smeets Yvo Meevissen Marjolein Hanssen Jantine Boselie De overtuiging dat men in het algemeen goede uitkomsten zal ervaren in het leven Scheier & Carver, 1985
Nadere informatieAcute en chronische pijn bij de geriatrische patiënt. Hellen Goossens & Tilly Pirotte Interne Liaison Geriatrie
Acute en chronische pijn bij de geriatrische patiënt Hellen Goossens & Tilly Pirotte Interne Liaison Geriatrie Inhoud 1. Definitie van pijn 2. Soorten pijn 3. Het model van Loeser 4. Onder behandeling
Nadere informatieGeriatrische Revalidatie voor de oudere patiënt met een cardiovasculaire aandoening Leonoor van Dam van Isselt, specialist ouderengeneeskunde Dian
Geriatrische Revalidatie voor de oudere patiënt met een cardiovasculaire aandoening Leonoor van Dam van Isselt, specialist ouderengeneeskunde Dian Pruijsers-Lamers, Verpleegkundig Specialist Cardiologie
Nadere informatieHORIZON-IC. Verbeteren van de kwaliteit van leven na een behandeling op IC in een regionaal Rijnmond netwerk
HORIZON-IC Verbeteren van de kwaliteit van leven na een behandeling op IC in een regionaal Rijnmond netwerk dr Michel van Genderen Onderzoeker Arts in opleiding tot specialist PICS Fysieke, cognitieve
Nadere informatieAcute Low Back Pain Screenings Questionnaire (ALBPSQ)
Acute Low Back Pain Screenings Questionnaire (ALBPSQ) S.J. Linton en K. Halldén, 1996 Instructie DOEL(GROEP): Prognostische en inventariserende vragenlijst De Acute Low Back Pain Screening Questionnaire
Nadere informatieAnesthesie en Ouderen
Dr B T Veering Afd Anesthesiologie LEIDS UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM Rembrandt 1606-1669 1890 2005 I. Inleiding II. Peri-operatief risico III. Intraoperatief IV. Postoperatieve periode verkoeverkamer
Nadere informatieITDD intake. Algemeen Patientcode. Patientgegevens Patiëntnummer kliniek (bijv. ZIS-code) Behandelaars Naam anesthesiolo(o)g(en)
ITDD intake Patientcode Patientgegevens Patiëntnummer kliniek (bijv. ZIS-code) Geslacht (1) man (2) vrouw Geboortedatum Behandelaars Naam anesthesiolo(o)g(en) Naam revalidatiearts(en) ziekenhuis Naam revalidatiearts(en)
Nadere informatie16u25-16u55 Gele vlaggen bij pijn. Gwen Van den Bergh en Dina Van Regenmortel Zorgexperten pijn, algologisch team
16u25-16u55 Gele vlaggen bij pijn Gwen Van den Bergh en Dina Van Regenmortel Zorgexperten pijn, algologisch team Algologisch team Betekenis algologie In de biologie: wetenschappelijke studie van algen
Nadere informatieMarijse Koelewijn huisarts
PIJN Marijse Koelewijn huisarts Je hoeft tegenwoordig toch geen pijn meer te lijden Moeilijk behandelbare pijn Om welke pijnen gaat het? Welke therapeutische mogelijkheden zijn er? Opzet workshop: Korte
Nadere informatieHoofdpijn bij kinderen. THEMA dagen 2010 Drs. M.C.G. Beeren. Kinderarts H.C. Stael. Semi-arts St. Anna ziekenhuis, Geldrop
Hoofdpijn bij kinderen THEMA dagen 2010 Drs. M.C.G. Beeren. Kinderarts H.C. Stael. Semi-arts St. Anna ziekenhuis, Geldrop Inhoudsopgave Epidemiologie Kinderen met hoofdpijn Multidisciplinair carrousel
Nadere informatiePatient-reported outcome measures (PROMs) in de cardiologie
Patient-reported outcome measures (PROMs) in de cardiologie De beroepsgroep is aan zet! Philip van der Wees NVVC, 5 april 2017 Opbouw 1. Wat zijn PROs en PROMs? 2. De PROM-toolbox 3. PROMs in de cardiologie:
Nadere informatieFICB: Fascia Iliaca Compartiment Blok bij heup-/proximale femurfracturen
FICB: Fascia Iliaca Compartiment Blok bij heup-/proximale femurfracturen Leonieke Groot, spoedeisende hulparts i.o. Inhoud Waarom dit praatje? Stukje achtergrond Doelstellingen Studie ontwerp Eindpunten
Nadere informatieDisclosure belangen Dyllis van Dijk
Disclosure belangen Dyllis van Dijk (Potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding
Nadere informatieDagbehandeling: rol van de huisarts CONGRES NVDK 10 NOVEMBER 2016
Dagbehandeling: rol van de huisarts CONGRES NVDK 10 NOVEMBER 2016 YVONNE HOGEWONING-VAN DER HARTEN, HUISARTS, KADERHUISARTS OUDERENGENEESKUNDE (potentiële) belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst
Nadere informatieMasterproef Joachim Gidts Convectie vs Conductie: Warmtegeleiding Review. Inhoud presentatie
Masterproef Joachim Gidts 15-04-2016 Convectie vs Conductie: Warmtegeleiding Review Dienst Anesthesie Promotor: Dr. E. Van Gerven Joachim Gidts Inleiding Inhoud presentatie Thermoregulatie pathofysiologie
Nadere informatieNederlandse samenvatting. Chapter 11
Nederlandse samenvatting Chapter 11 Chapter 11 Samenvatting Dit proefschrift beschrijft de resultaten van een groot vragenlijstonderzoek over de epidemiologie van chronisch frequente hoofdpijn in de Nederlandse
Nadere informatieUITKOMSTEN WAT IS EEN UITKOMST? 30/04/2013. A is beter dan B? C is goedkoper dan D? Uitkomst = Het effect van een bepaalde interventie op
UITKOMSTEN WAT IS EEN UITKOMST? A is beter dan B? C is goedkoper dan D? Mijn innovatie is beter dan de concurrentie Uitkomst = Het effect van een bepaalde interventie op Bijvoorbeeld: Mortaliteit Kwaliteit
Nadere informatieBehandeling thoraxtrauma in het ziekenhuis. Pieter Hoogland AIOS chirurgie
12-12-2018 Behandeling thoraxtrauma in het ziekenhuis Pieter Hoogland AIOS chirurgie Disclosure belangenverstrengeling voor de sprekers van de scholingsavond (Potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst
Nadere informatieCHAPTER. Samenvatting
CHAPTER 9 Samenvatting CHAPTER 9 Klachten aan pols en hand komen veel voor; bij 9 tot 12.5% van de Nederlandse volwassenen. Niet alle mensen bezoeken de huisarts voor pols- of handklachten. De huisarts
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING In het eerste gedeelte van dit proefschrift worden verschillende coagulatie instrumenten tijdens laparoscopische ingrepen geëvalueerd ter voorkoming van bloedingen en gerelateerde
Nadere informatieChronische pijn: enkele inzichten in een multifactoriële problematiek
Chronische pijn: enkele inzichten in een multifactoriële problematiek Stefaan Van Damme - er is geen enkel belangenconflict of financiële band met de industrie - slaapproblemen angst werkverzuim/conflict
Nadere informatieOsteoporose Voorkom Beenderbreuken
Osteoporose Voorkom Beenderbreuken Prof. Dr. S. Goemaere Reumatoloog, UZ Gent Belgian Bone Club (BBC) International Osteoporosis Foundation (IOF) EU-Osteoporosis Consultation Panel IOF Working Parties
Nadere informatiePsychological symptoms and clinical outcome after shoulder surgery Koorevaar, Cornelis
University of Groningen Psychological symptoms and clinical outcome after shoulder surgery Koorevaar, Cornelis IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you
Nadere informatieAnesthesie in dagbehandeling: De nieuwe uitdagingen
Anesthesie in dagbehandeling: De nieuwe uitdagingen Xavier Falières, Anesthesioloog Medisch manager OK, Medisch manager dagbehandeling Albert Schweitzer Ziekenhuis, Dordrecht NVDK congres, Ede 10 november
Nadere informatie12 e Post O.N.S. Meeting. Carolien Burghout Verpleegkundig specialist Jeroen Bosch Ziekenhuis
12 e Post O.N.S. Meeting Carolien Burghout Verpleegkundig specialist Jeroen Bosch Ziekenhuis Screening for distress The Sixth Vital Sign Doelen De toehoorder: 1. heeft achtergrondkennis over distress en
Nadere informatieLate chronische pijn na een operatie voorkomen door goede perioperatieve pijnbestrijding
STAND VAN ZAKEN Late chronische pijn na een operatie voorkomen door goede perioperatieve pijnbestrijding Monique A.H. Steegers en Oliver H.G. Wilder-Smith Chronische pijn na een chirurgische ingreep is
Nadere informatieNeurologische aandoeningen. Ronny Driesen Pijnverpleegkundige
Neurologische aandoeningen Ronny Driesen Pijnverpleegkundige Prevalentiecijfers Ziekte van Parkinson 40-60 % heeft pijn Pijn onderhevig aan het dopamineniveau Dementie 40-80% Juiste aantallen niet zeker,
Nadere informatieWorkshop 2E: Optimisme. Elke Smeets. Madelon Peters. Faculty of Psychology and Neuroscience
Workshop 2E: Optimisme Elke Smeets Madelon Peters Optimisme: 2 benaderingen attributie stijl benadering Seligman & Peterson uitkomst verwachtingen benadering Carver & Scheier attributie stijl benadering
Nadere informatieIs het proces van verandering tijdens cognitieve gedragstherapie voor het chronisch vermoeidheidssyndroom hetzelfde voor vermoeidheid en pijn?
Is het proces van verandering tijdens cognitieve gedragstherapie voor het chronisch vermoeidheidssyndroom hetzelfde voor vermoeidheid en pijn? Lotte Bloot, MSc Marianne Heins, Phd Rogier Donders, Phd Gijs
Nadere informatiePijn, pijnbeleving en behandeling bij kwetsbare ouderen. HHM Hegge, internist ouderengeneeskunde, UMCG NVFG Najaarscongres 2016
Pijn, pijnbeleving en behandeling bij kwetsbare ouderen HHM Hegge, internist ouderengeneeskunde, UMCG NVFG Najaarscongres 2016 Pijn ouderen Co-morbiditeit : wat veroorzaakt wat? Polyfarmacie: moeilijker
Nadere informatieIntroductie van Rapid Recovery voor primaire THP. een retrospectieve cohort studie
Introductie van Rapid Recovery voor primaire THP een retrospectieve cohort studie Y.M. den Hartog N.M.C. Mathijssen dr. S.B.W. Vehmeijer Afdeling Orthopedie en Traumatologie Reinier de Graaf Gasthuis,
Nadere informatie