Nieuwe Hollandse Waterlinie Kanon IJzeren van 24 pond ligte Bewapening naslagwerk

Transcriptie

1 Nieuwe Hollandse Waterlinie Kanon IJzeren van 24 pond ligte Bewapening naslagwerk Dirk de Groot.

2 Voorwoord Vanaf 2015 zijn wij: Jos Rams, Ruud Mosk en ondergetekende begonnen met het schrijven van naslagwerken over de bewapening van de nieuwe Hollandse Waterlinie van 1815 tot We hebben geprobeerd om alle denkbare informatie over de wapens te documenteren om deze door te kunnen geven aan belangstellenden. Het naslagwerk is nog niet compleet en zal dat waarschijnlijk nooit worden. Ook zullen er mogelijk fouten in staan of zijn verhalen niet compleet. Ik hou mij dus ten alle tijde aanbevolen voor aanvullingen, verbeteringen en bijzondere foto s, tekeningen documenten, correspondentie en nieuwsberichten. Mocht u losse foto s, tekeningen en/of documenten willen hebben dan kunt u ze via deze link aanvragen: Dirk de Groot Een bijzonder woord van dank aan Jaap de Zee en Martijn Binnenveld die de poorten naar hun privé collectie hebben opengezet om zoveel mogelijk personen deelgenoot te maken van de kennis de Nederlandse artillerie. 2

3 Algemene gegevens Algemeen: Wapen: Kanon Officiële benaming: Kanons IJzeren van 24 Pd. No. 2 Ligte. Kanons. IJ. van 24 pond Lt. KANONS. IJ. van 24 Pd. Lt. Kanonnen. IJ. Gl. van 15 cm. Lt. Functie: Kanon Beschrijving loop: Gladde loop. Voorlaadkanon Kaliber: 0,1517 el / 15 cm. Gewicht: 1734 pond / 1734 kg. ligte Looplengte: 2,8900 el / 2,8900 m. ligte Effectieve dracht: Maximale dracht: Fabrikant: Luik Ingevoerd: Rond 1819 Afgevoerd: Vuursnelheid St en Br: Bemanning: Volgens de Armementen vastgesteld in 1848 werd dit wapen een kanon genoemd. Op de forten van de waterlinie word het Kanon van 24 pond in de zware uitvoering en de ligte uitvoering gebruikt. Gebruik kanon ijzeren van 24 pond ligte op forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie Voor zover bekend uit de Armementen van 1848 Fort Stuks Functie affuit Nieuwersluis 6 lt De Bildtstraat 4 lt Houtensche lunetten 5 lt Jutphaas 2 lt Hondswijk 6 lt Everdingen 6 lt Stelling te Asperen 2 lt Vuren 6 lt R = Remiseaffuit K=Kazemataffuit 3

4 Kanon IJzeren van 24 pond ligte Algemene gegevens volgens het Legermuseum: Kanons IJzeren van 24 Pd. No. 2 Ligte. Zie: Tafels van afmetingen, beschrijvingen, wijzigingen, enz. (met plaat) behoorende bij: ARTILLERIE. Atlas van het Nederl. Artillerie-Materieel Stamboeknummer Zie: PESCH. Handleiding kennis Artillerie. Afd. Techniek. Hoofdstuk III. Geschut. Stamboeknummer Bladzijde 24. Uit: Instructie Inventaris Hoofdstuk I. Kaliber 0,1517. Gewicht 1734 KG. Worden: Kanons. IJ. van 24 pond Lt. (Instructie Inventaris 1858) Zie: ARTILLERIE. Atlas van Platen. (1861) Stamboeknummer Bladzijde 33 en plaat XLIII Figuur 1, 2, 3 en 4. Zie: OVERSTRATEN. Handleiding kennis Artillerie. Stamboeknummer e Druk Par. 22. IJzeren kanonnen 24 Lt. 6e Druk Par. 24, 36 en 39. IJzeren kanons van 24 Pd. Lt. KANONS. IJ. van 24 Pd. Lt. Uit: Instructie Inventaris Hoofdstuk I. Hebben een druifoog in plaats van een druifbol en een viziernok op den kop. De ziel wordt gesloten met een halven bol en heeft een kegelvormige uitboring aan de monding. Versierd met: L. Gegoten te Luik Zijn dezelfde als de: Kanons IJzeren van 24 Pd. No. 2 Ligte. (Instructie Inventaris 1843) Worden: Kanonnen. IJ. Gl. van 15 cm. Lt. (Instructie Inventaris 1871) Kanons IJ. van 24 Pd. Lt Belegering- en vestinggeschut. Kaliber: 0,1517 el. Lengte: 2,8900 el. Gewicht: 1734 pond. Benaming der verschillende deelen: De druif, verdeeld in druifoog en druifhals; de versterking van den stootbodem; 4

5 de stootbodem; de hoogste band met vizierkeep; het zundgat; de platte band vóór aan het bodemstuk; de tappen met tapborsten; de halsband, de kop met viziernok en korrel; de monding; de ziel. Affuiten: Affuiten. Belegering- No. 2 VM. tot kanons van 24 Pd. Lt. en 18 Pd. Affuiten. Belegering- No. 3 BM. tot kanons van 24 Pd. Lt. en 18 Pd. Affuiten. Belegering- No. 13 OM. tot IJ. kanons van 24 Pd. Lt. en 18 Pd. Affuiten. Vesting- No. 1 tot IJ. kanons van 24 Pd. Lt. en 18 Pd. Affuiten. Wal- No. 8 VM. tot kanons van 24 Pd. Lt. en 18 Pd. Affuiten. Wal- No. 9 BM. tot kanons van 24 Pd. Lt. en 18 Pd. Rolpaarden No. 1 tot IJ. kanons van 24 Pd. Lt. en 18 Pd. Munitie: Kogel, ronde Kartets van model zwaar Kartets van model ligt Kartets oud model zwaar Kartets oud model ligt Kartetskogel, ijzeren Granaatkartets, gewone van model Granaatkartets, gewone buiten model Kanonnen. IJ. Gl. van 15 cm. Lt. Uit: Instructie Inventaris Hoofdstuk I. Zijn ingedeeld als vestinggeschut. Zijn dezelfde als de: Kanons. IJ. van 24 Pd. Lt. (Instructie Inventaris 1858) 5

6 Affuiten Kanons IJ. van 24 Pd. Lt Affuiten. Belegering- No. 2 VM. tot kanons van 24 Pd. Lt. en 18 Pd. Affuiten. Belegering- No. 3 BM. tot kanons van 24 Pd. Lt. en 18 Pd. Affuiten. Belegering- No. 13 OM. tot IJ. kanons van 24 Pd. Lt. en 18 Pd. Affuiten. Vesting- No. 1 tot IJ. kanons van 24 Pd. Lt. en 18 Pd. Affuiten. Wal- No. 8 VM. tot kanons van 24 Pd. Lt. en 18 Pd. Affuiten. Wal- No. 9 BM. tot kanons van 24 Pd. Lt. en 18 Pd. Rolpaarden No. 1 tot IJ. kanons van 24 Pd. Lt. en 18 Pd. Affuiten. Belegering- No. 2 VM. tot kanons van 24 Pd. Lt. en 18 Pd. Zie: Inst. -Inv Hoofdstuk III. A. en: ARTILLERIE. Teekeningen Artillerie-Materieel. Stamboeknummer Plaat 2. (1861) Affuiten. Belegering- No. 3 BM. tot kanons van 24 Pd. Lt. en 18 Pd. Geen verdere documentatie Affuiten. Belegering- No. 13 OM. tot IJ. kanons van 24 Pd. Lt. en 18 Pd. Geen verdere documentatie 6

7 Affuiten. Vesting- No. 1 tot IJ. kanons van 24 Pd. Lt. en 18 Pd. Uit: Instructie Inventaris Hoofdstuk III. A. Hebben 2 K. hooge zijwangen, aan de boven achterzijde van spaaktrappen voorzien en door middel van 2 kalven te zamen verbonden; zij rusten van voren op 1 Ht. as met 2 raden, en achter op 1 rolstuk met 2 rolklossen, waartusschen zich een gegoten IJ. rol tot ramen van walaffuiten BM. beweegt. Moetenaltijd op een raam tot vestingaffuit gebruikt en, bij het ontbreken dezer ramen, tot walaffuiten BM. gewijzigd worden. Worden door middel van het vervoerraam en den vervoerbout No. 1 met de belegeringsvoorwagens VM. en OM. vervoerd, waartoe het klapmutsgat in dat raam met de draaipen van den voorwagen wordt verbonden. Zijn in het algemeen alleen voor IJ. kanons bestemd, hoewel eenige tot Br. en IJ. kanons zijn ingerigt en andere alleen tot Br, kanons kunnen dienen. 7

8 Worden: Affuiten. Vesting- van 15 cm. Lt. en 13 cm. (Instructie Inventaris 1871) Zie: ARTILLERIE. Atlas van Platen. Stamboeknummer Bladzijde 75 en plaat XCIII. Figuur 7 en 8 affuit op raam en bedding. Figuur 9 IJ rol, Figuur 10 rigtblok, Figuur 11 oprijwig, Figuur 12 steelwig, Figuur 13 vervoerraam, Figuur 14 vervoerbout. Affuiten. Wal- No. 8 VM. tot kanons van 24 Pd. Lt. en 18 Pd. Zie: Instructie Inventaris Hoofdstuk III. A. en: ARTILLERIE. Teekeningen Artillerie-Materieel. Stamboeknummer Plaat 36. (1865) Zie: Instructie Inventaris Hoofdstuk III. A. en: ARTILLERIE. Teekeningen Artillerie-Materieel. Stamboeknummer Plaat 30. (1859) Op Kl. raden. 8

9 Affuiten. Wal- No. 9 BM. tot kanons van 24 Pd. Lt. en 18 Pd. Geen verdere documentatie Rolpaarden No. 1 tot IJ. kanons van 24 Pd. Lt. en 18 Pd. Geen verdere documentatie Over Rolpaard. Uit: ARTILLERIE. Handboek Stamboeknummer Bladzijde 25. Rolpaarden of scheeps-affuiten kunnen soms dienstig zijn op zeer beperkte plaatsen, als versterkte torens, in kanonkelders, tot bestrijking van grachten, bruggen, enz. Bestaan bij de artillerie nog voor IJ. kanons van 24, 18, 12 en 6 Pd. Zijn zamengesteld uit 2 korte zijwangen met spaaktrappen, door 2 zware kalven, enz. verbonden, in welke de assen zijn aangebragt en waaraan een los borststuk van voren; bewegen zich op 4 kleine houten blokraden (rollen); hebben veelal rigtblokken of stelwiggen in plaats van de stelschroef; zijn ter weerszijde voorzien van een IJ. ringbout met broekingsring en van achteren van oogbouten, om ze daardoor met touwen te besturen of te sjorren. Dezelve worden echter niet meer aangemaakt, en vervangen door de walaffuiten op kleine raden. Op zoodanige rolpaarden bezigde men eertijds aan boord van schepen de carronnades. 9

10 Munitie Kanons IJ. van 24 Pd. Lt Munitie: Kogel, ronde Kartets van model zwaar Kartets van model ligt Kartets oud model zwaar Kartets oud model ligt Kartetskogel, ijzeren Granaatkartets, gewone van model Granaatkartets, gewone buiten model Granaten Gewone No. 1-3 van 80 Dm. Granaten Gewone No van 60 Pd. en 20 Dm. Granaten Gewone No van 15 Dm. Zie: Instructie Inventaris Hoofdstuk II. en: ARTILLERIE. Teekeningen Artillerie-Materieel. Stamboeknummer Plaat 5. (1861) 10

11 Kartetsen No. 8 van 24 Pd. VM. Lt. Zie: Instructie Inventaris Hoofdstuk II. en: ARTILLERIE. Teekeningen Artillerie-Materieel. Stamboeknummer Plaat 1. (1861) Worden: Kartetsen IJ. van 15 cm. Lt. Instructie Inventaris

12 Granaatkartetsen Zie: Instructie Inventaris Hoofdstuk II. en: ARTILLERIE. Teekeningen Artillerie-Materieel. Stamboeknummer Plaat 5. (1861) Kardoeskokers No. 3 van 24 Pd. Zie: Instructie Inventaris Hoofdstuk V. Dienen om de kardoezen uit de beurstonnen naar de vuurmonden te brengen. en: ARTILLERIE. Teekeningen Artillerie-Materieel. Stamboeknummer Plaat 43. (1863) 12

13 Richtmiddelen 13

14 Aanvullende informatie: Artillerie materiaal van het Koninklijke Nederlandsche leger Gereedschap behorende bij een kanon 14

15 [A] Ronde kogels [B] Opgekloste kogels [C] Kartetsen [D] Kanonproppen tussen [E] Kanonproppen voor [F] Bom [G] Granaten gewone [H] Granaten punt [I] Granaatkartetsen gewone [K] Granaatkartetsen punt [L] Kogelklossen [M] Granaatklossen houten [N] Granaatklossen kurken [O] Mortieren schalen t.b.v. puntgranaten [P] Steen of kogelmanden [Q] Laadgatstoppen [R] Buisgatstoppen 15

16 In de vesting Brielle staan nog enkele Kanonnen IJzeren van 24 pond ligte op rolpaard affuit en van daaruit werden de volgende foto s ter beschikking gesteld: 16

17 Schietbuizen uit 1819 en

18 Bronnen en literatuur Bron Literatuur A. Albarda Nederlands geschut sinds 1877 Legermuseum Collectie Informatie Centrum (CIC) Website bunkers/gorinchem/gorinchem-nl.htm Website Website Website Met dank aan: Naam Materiaal Website Vesting Brielle Foto s 18