Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Aviation voltijd. Hogeschool van Amsterdam

Transcriptie

1 Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Aviation voltijd Hogeschool van Amsterdam

2

3 Scheveningseweg KV Den Haag T (070) F (070) I E info@hobeon.nl Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Aviation voltijd Croho nr: Hogeschool van Amsterdam Hobéon Certificering BV Datum november 2008 Auditteam: drs W.G. van Raaijen P. Morrell H. Niemeier R. Koppers J.Herman Secretaris drs. G.W.M.C. Broers

4

5 INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding Functie van het rapport Bereik van de beoordeling Karakteristiek van de opleiding Aanpak Beoordelingsprocedure en werkwijze Beslisregels Auditteam Deelnemers visitatie Programma visitatie 23 april en 27 mei Bevindingen en beoordeling 7 Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding 7 Facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen 7 Facet 1.2. Niveau Bachelor 9 Facet 1.3. Oriëntatie HBO 11 Onderwerp 2: Programma 13 Facet 2.1. Eisen HBO 13 Facet 2.2. Relatie tussen Doelstellingen en Inhoud Programma 16 Facet 2.3. Samenhang Programma 18 Facet 2.4. Studielast 20 Facet 2.5. Instroom 22 Facet 2.6. Duur 24 Facet 2.7. Afstemming tussen Vormgeving en Inhoud 25 Facet 2.8. Beoordeling en Toetsing 27 Onderwerp 3: Inzet van Personeel 29 Facet 3.1. Eisen HBO 29 Facet 3.2. Kwantiteit Personeel 31 Facet 3.3. Kwaliteit Personeel 33 Onderwerp 4: Voorzieningen 36 Facet 4.1. Materiële Voorzieningen 36 Facet 4.2. Studiebegeleiding Onderwerp 5: Interne Kwaliteitszorg Facet 5.1. Evaluatie Resultaten 39 Facet 5.2. Maatregelen tot Verbetering 41 Facet 5.3. Betrekken van Medewerkers, Studenten, Alumni en Beroepenveld 43 Onderwerp 6: Resultaten 45 Facet 6.1. Gerealiseerd Niveau 45 Facet 6.2. Onderwijsrendement SAMENVATTEND OORDEEL 3.1. Oordeelschema HBO bachelor opleiding Aviation voltijd Integraal oordeel/ advies aan NVAO 50 Bijlage I: Curricula Vitae auditoren en onafhankelijkheidsverklaringen auditoren Bijlage II: Programma visitatie 21 en 23 april 2008

6

7 1. INLEIDING 1.1. Functie van het rapport Het voorliggende rapport bevat het advies aan de NVAO dat door Hobéon Certificering als Visiterende en Beoordelende Instantie is opgesteld ten behoeve van de accreditatie van de in paragraaf 1.2 genoemde HBO bachelor opleiding Bereik van de beoordeling De Hogeschool van Amsterdam, in casu de Amsterdamse Hogeschool voor Techniek verzorgt de HBO bachelor opleidingen Bouwkunde, Civiele Techniek, Bouwtechnische Bedrijfskunde, (Bachelor of Built Environment), Forensisch Onderzoek, Bedrijfswiskunde (Bachelor of Engineering), Elektrotechniek, Technische Bedrijfskunde, Engineering, Design & Innovation, Aviation, Logistiek en Technische Vervoerskunde (Bachelor of Engineering) en Maritiem Officier (Bachelor of Maritieme Operations). Het onderhavige rapport heeft betrekking op: Aviation, voltijd crohonummer: Hobéon Certificering heeft zijn oordeel over de voltijdvariant van de opleiding Aviation in het voorliggende rapport beschreven. De basis voor het onderzoek van Hobéon Certificering werd gevormd door de Management Review van de opleiding Aviation, voltijd Karakteristiek van de opleiding De Amsterdamse Hogeschool voor Techniek (hierna: AHT) is het techniekdomein van de HvA. De AHT telt ruim 4000 studenten en ongeveer 230 medewerkers. De AHT is in formele zin ontstaan in 2003, toen het college van bestuur van de HvA besloot alle technische opleidingen te clusteren. Het doel hiervan was het creëren van één krachtig technisch instituut, dat de innovatieve rol in onderwijs, onderwijsontwikkeling en onderzoek beter zou kunnen vervullen dan de tot dan toe verspreide technische opleidingen. Momenteel zijn er elf opleidingen binnen de bachelor domeinen in voltijd: Bouwkunde, Civiele Techniek, Bouwtechnische Bedrijfskunde, (Bachelor of Built Environment), Forensisch Onderzoek, Bedrijfswiskunde (Bachelor of Engineering), Elektrotechniek, Technische Bedrijfskunde, Engineering, Design & Innovation, Aviation, Logistiek en Technische Vervoerskunde (Bachelor of Engineering) en Maritiem Officier (Bachelor of Maritime Operations). De opleidingen Aviation, Elektrotechniek, Engineering, Design and Innovation en Technische Bedrijfskunde behoren tot het domein Bachelor of Engineering. Al deze opleidingen in Nederland zijn verenigd in het cluster Engineering. Het cluster heeft in 2006 landelijk de (brede) competenties van de Bachelor of Engineering beschreven in Het profiel van de Bachelor of Engineering. De beschrijving van de competenties van de bachelor of Engineering zijn breed en nagenoeg contextloos voor een contextrijke invulling op opleidingsniveau. De opleidingen hebben deze competenties op opleidingsniveau verder uitgewerkt. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Aviation, Hogeschool van Amsterdam 1

8 De opleiding Aviation van de HvA is in 2003 in de plaats gekomen van de afstudeerrichting Vliegtuigoperatie van de hbo-opleiding Algemene Operationele Techniek. Gekozen is voor een zelfstandige studie Aviation om, vanuit het aandachtsgebied engineering, zich in brede zin te kunnen richten op de luchtvaart om vervolgens als zelfstandige opleiding naar buiten toe te treden. De opleiding Aviation houdt een vernieuwing en verbreding in van de voormalige afstudeerrichting met als primaire insteek: aansluiten bij de interesses van hedendaagse jongeren; inspelen op de sterke behoefte van de bedrijven in de luchtvaart aan een breed denkende en werkende ingenieur. Zo wordt in de opleiding, naast de technische kant van het vakgebied, ruim aandacht besteed aan andere in de luchtvaart belangrijke aspecten, zoals bedrijfskunde, logistiek, communicatie en projectmanagement. De opleiding heeft de afgelopen jaren een snelle groei doorgemaakt. Had de voormalige afstudeerrichting Vliegtuigoperatie zo'n vijftig studenten per studiejaar, Aviation trok van meet af aan meer studenten: circa 100 studenten bij de start in 2003 tot zo'n 330 instromers in het studiejaar Het totaal aantal studenten bedraagt momenteel circa 600. Daarmee zijn de streefcijfers voor de instroom (60 studenten bij de start) en voor het totaal aantal studenten (250) ruimschoots overtroffen. De forse groei heeft het mogelijk gemaakt diverse afstudeerrichtingen te ontwikkelen en daarmee het beroepsperspectief te verbreden. Dit is overeenkomstig het AHT-beleid, dat gericht is op een flexibel aanbod van leerwegen en eindprofielen. De opleiding kent drie afstudeerrichtingen: Engineering, Flight en Management. Aviation Engineering is de basisopleiding voor de drie afstudeerrichtingen, waar het overgrote deel van de studenten voor kiest. Aviation Flight is een tweejarige afstudeerrichting (sinds september 2004), die studenten de mogelijkheid biedt het verkeersvliegbrevet te halen naast hun ingenieursdiploma. Van de instromers van zijn zeven studenten in hun derde studiejaar ( ) hiermee gestart. In zijn zestien derdejaars met Aviation Flight begonnen. Voor deze variant werkt de opleiding samen met een externe vliegschool: Stella Aviation Academy gevestigd op vliegveld Teuge. In Aviation Management (sinds september 2005) leren studenten airports en airlines te managen, met alle processen die daarmee samenhangen. Dit is een eenjarige internationale honour programme waartoe studenten kunnen worden toegelaten op basis van een assessment. Dit programma had negen studenten in , dertien studenten in en negentien studenten in Aviation Management staat open voor studenten van verschillende techniekopleidingen. Sinds september 2006 doen naast studenten van andere opleidingen binnen de AHT ook internationale studenten mee aan het programma van Aviation Management. Deze studenten nemen een halfjaar deel aan programma en studeren vervolgens af binnen de eigen opleiding Aanpak Beoordelingsprocedure en werkwijze Bij de beoordeling van de voltijdvariant is uitgegaan van het door de NVAO vastgestelde Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs. Daarin staan de onderwerpen en facetten vermeld waarop een VBI zich bij de beoordeling van een opleiding moet richten. Voorts zijn daarin opgenomen de criteria aan de hand waarvan een VBI moet bepalen of de basiskwaliteit van die opleiding als voldoende kan worden beoordeeld. Voorafgaand aan het accreditatieonderzoek heeft Hobéon Certificering de opleiding voorbereid op de audit door een inhoudelijke toelichting te geven op het NVAO-Accreditatiekader. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Aviation, Hogeschool van Amsterdam 2

9 Met betrekking tot het specifieke referentiekader van de betreffende opleidingsvariant voltijd geldt het volgende: De opleiding Aviation heeft zich voor wat betreft beroepsprofiel, opleidingscompetenties en doelstelling ten minste gebaseerd op het landelijk beroepsprofiel en de opleidingscompetenties zoals vastgesteld in het landelijk overleg tussen de betreffende opleidingen en het beroepenveld. (Zie onder facet 1.1.: Domeinspecifieke Eisen ). Het auditteam heeft dit opleidingsspecifieke referentiekader beoordeeld en vastgesteld dat het in voldoende mate gespecificeerd is en passend is voor een Aviation opleiding op HBO-niveau. Het auditteam heeft dit kader in zijn beoordeling betrokken. Zie voorts onder facet 1.1. De beoordelingsprocedure van Hobéon Certificering kent twee hoofdmomenten: Documentanalyse Het gaat hier om een analyse en beoordeling van door de opleiding Aviation aangeleverde schriftelijke informatie: Management Review MR; Studiegids; Onderwijs- en Examen Reglement OER; Onderliggende documentatie betrekking hebbend op bijvoorbeeld: - strategische keuzen en de positie in de markt, - interne organisatie, - de (systematiek van) interne kwaliteitszorg en de daarmee samenhangende interne managementrapportages en verbetermaatregelen, - ontwikkelingen in het beroepenveld, - beroeps- en opleidingsprofielen, - (validatie) eindkwalificaties, - curricula en de interne en externe evaluatie daarvan, - werkvormen, - toetsing en beoordeling, - kwantitatief en kwalitatief personeelsbeleid, - internationalisering, - instroombeleid, - studiebegeleiding, - onderwijsrendement. Op basis van de door de Amsterdamse Hogeschool voor Techniek aangeleverde documentatie, heeft het auditteam zich een beeld kunnen vormen van de primaire en secundaire processen van de opleiding. Het auditteam heeft dit beeld getoetst aan zaken als: ambitieniveau, toekomstgerichtheid, innovatief vermogen, kwaliteitsbewaking via interne en externe evaluatie, arbeidsmarktrelevantie, resultaatgerichtheid, continuïteit, studenten- en docentenbelangen. Audit De audit was gericht op een actieve controle door middel van een visitatie 1, uitgevoerd door een auditteam waarvan deel uitmaakten meerdere externe onafhankelijke deskundigen op het gebied van Aviation, één student, één lead auditor en één secretaris annex auditor onderwijs vanuit Hobéon Certificering. 1 Visitatie heeft op 21 en 23 april 2008 plaatsgevonden. Een extra deelaudit is uitgevoerd op 27 mei Tijdens deze deelaudit is uitgebreid gesproken met een tweede afvaardiging van de groep studenten van de opleiding Aviation. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Aviation, Hogeschool van Amsterdam 3

10 Onder controle moet hier worden verstaan, dat het auditteam op verschillende niveaus (management, coördinatie, examencommissie, docenten, studenten, staf) heeft getoetst (i) of de in de documentatie beschreven beleidsvoornemens en de daaraan gerelateerde uitvoeringsprocessen zijn geïmplementeerd en (ii) of de overige in de documentatie vervatte informatie verifieerbaar is. Deze verificatie door het auditteam geschiedde enerzijds door, zoals hierboven reeds is aangegeven, meerdere malen hetzelfde onderwerp met verschillende geledingen te bespreken en anderzijds aan de hand van additionele documentatie en, daar waar het de huisvesting en de materiële voorzieningen betreft, ook door eigen waarneming. De additionele, tijdens de visitatie geraadpleegde, documentatie behelsde ondermeer: overzichten van de samenstelling van de werkveld-gremia waarmee de opleiding overleg voeren; verslagen van die bijeenkomsten met het werkveld; overzicht CV s van (gast)docenten; netwerkoverzicht docenten; verslagen van de functioneringsgesprekken met docenten; verslagen van docentevaluaties; verslagen van studievoortgangsgesprekken met studenten; detailbeschrijving van modules, cases en de daaraan gekoppelde opdrachten; stageverslagen en -beoordelingen; de beroepsproducten die gedurende de opleiding door studenten worden opgeleverd; de eindproducten van studenten. Aldus had het auditteam voldoende instrumenten om zich op gedetailleerd niveau op de hoogte te stellen van inhoud, opzet, uitvoering en resultaten van het opleidingsprogramma/de opleidingsprogramma s en van de daarmee samenhangende personele, organisatorische, materiële en ruimtelijke voorzieningen. Het auditteam heeft op deze wijze alle in het NVAO-Accreditatiekader vermelde facetten beoordeeld, op basis waarvan een samenvattend oordeel per onderwerp werd gegeven. Een en ander werd vastgelegd in een conceptrapport dat aan de opleiding werd voorgelegd voor een toets op eventuele feitelijke onjuistheden. De audit heeft plaatsgevonden gedurende meerdere dagdelen en was verdeeld in een algemene audit waarbij gesproken is met het management van de Amsterdamse Hogeschool voor Techniek op 21 april en een opleidingsspecifieke audit op 23 april en 27 mei Op laatstgenoemde datum is uitgebreid gesproken met studenten van de opleiding Aviation. Het voorliggend rapport is de weergave van het oordeel van het auditteam met daarbij de gronden waarop dat oordeel is gebaseerd. Gelet op het internationale karakter van het auditteam, was de voertaal tijdens de audit Engels. Ten behoeve van de externe auditoren zijn de bevindingen en de oordelen uit het rapport aan hen voorgelegd in de Engelse taal Beslisregels Volgens de NVAO-Beslisregels Accreditatie kan een onderwerp slechts onvoldoende of voldoende scoren. Een facet kan evenwel, volgens diezelfde regels, onvoldoende, voldoende, goed of excellent scoren. Met dit als uitgangspunt, heeft Hobéon onderstaande beslisregels toegepast. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Aviation, Hogeschool van Amsterdam 4

11 Onderwerp A. Een onderwerp scoort voldoende, indien alle facetten van dat onderwerp ten minste voldoende hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp onvoldoende en de overige ten minste voldoende hebben gescoord, mits een acceptabel verbeterplan beschikbaar is voor het facet met de score onvoldoende. B. Een onderwerp scoort onvoldoende, indien één facet van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord en voor dit facet geen acceptabel verbeterplan beschikbaar is. C. Een onderwerp scoort onvoldoende, indien meer dan één facet van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord, ongeacht of er voor die facetten acceptabele verbeterplannen zijn. Facet D. Binnen de beoordeling van een facet is ruimte voor een eigen afweging van het auditteam: uitvoering/praktijk weegt zwaarder dan beleid/theorie: beter een goed functionerende regeling die slecht is opgeschreven, dan omgekeerd; primaire processen wegen zwaarder dan secundaire. Extra aantekening E. Indien voor een onderwerp een hogere score dan voldoende gerechtvaardigd is, wordt dat als extra aantekening vermeld en wel met inachtneming van onderstaande regels: een onderwerp krijgt de extra aantekening goed, indien alle facetten van dat onderwerp goed hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp voldoende en de overige facetten goed of excellent hebben gescoord; 2 een onderwerp krijgt de extra aantekening excellent, indien alle facetten van dat onderwerp excellent hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp goed en de overige facetten excellent hebben gescoord; een onderwerp krijgt geen extra aantekening, indien één van de facetten van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord Auditteam Het auditteam was als volgt samengesteld: Voorzitter: Leden: Onderwijskundige/secretaris: Drs. W.G. van Raaijen Prof. dr. P. Morrell Prof. dr. H. Niemeier R. Koppers J. Herman (studentlid) Drs. G.W.M.C. Broers 2 Het NVAO-Accreditatiekader onderscheidt bij onderwerp 2 ( Programma ) acht facetten. Eén ervan betreft de duur van de opleiding. Het daarbij vermelde criterium (240 ECTS) is evenwel geen (kwaliteits)criterium, maar een formele vereiste waaraan het programma van een opleiding a priori moet voldoen, wil zij überhaupt in aanmerking kunnen komen voor een HBO Bachelor accreditatie. Duur is derhalve van een andere orde dan -bijvoorbeeld- Kwaliteit Personeel of Onderwijsrendement. Bij de beslissing of het onderwerp Programma een extra aantekening goed dan wel excellent verdient, wordt het facet Duur dan ook buiten beschouwing gelaten. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Aviation, Hogeschool van Amsterdam 5

12 Bij het samenstellen van het auditteam heeft Hobéon Certificering er zorg voor gedragen, dat de voor de beoordeling van de opleiding Aviation noodzakelijke expertise aanwezig is. Expertise met betrekking tot de onderwijskundige aspecten (i.c. het primaire proces, de ondersteunende processen en de organisatorische context) en expertise met betrekking tot de inhoudelijke aspecten (i.c. het programma in relatie tot het specifieke domein). De heer Van Raaijen is als lead auditor betrokken geweest bij een groot aantal audits binnen het hoger onderwijs. De vakdeskundigen en werkvelddeskundigen de heren Morrell, Niemeier en Koppers hebben zich in hun beoordeling met name gericht op de kwaliteit, actualiteit en relevantie van (i) het richtinggevend domeinspecifieke kader, (ii) de eindkwalificaties, (iii) de programma-inhoud en (iv) de interactie tussen opleiding en werkveld. Bovendien hebben zij de kwaliteit van het personeel en het gerealiseerde niveau beoordeeld. Wij merken op dat de heer Koppers als werkvelddeskundige heeft deelgenomen aan de audit. De heren Morrell en Niemeier hebben goed zicht op zowel het vakgebied als het werkveld van Aviation. Zij hebben op grond van hun ervaring en positie in het werkveld een goed zicht op de eisen die vanuit de verschillende deelgebieden in het werkveld gesteld worden aan professionals op het terrein van Aviation. De deskundige onderwijs, de heer Broers, heeft zich vooral gericht op de kwaliteit van de processen die direct en indirect de uitvoering van het programma raken. Hij heeft in zijn vorige en huidige functie een aanmerkelijke ervaring opgebouwd die hem in staat stelt de programmaopbouw, het onderwijsproces en de organisatorische context waarbinnen de uitvoering plaatsvindt, te beoordelen in het perspectief van de eisen die aan HBO-opleidingen gesteld worden. Het studentlid, de heer Herman, is vierde jaars student Lucht- en Ruimtevaarttechnologie aan de TU Delft. Hij is secretaris van de Vliegtuigbouwkundige Studievereniging Leonardo da Vinci. Voor de curricula vitae: zie Bijlage I Deelnemers visitatie Het auditteam heeft tijdens de visitatie gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers vanuit de verschillende geledingen van de opleiding: management, coördinatoren, docenten, studenten en staf. Voor een volledig overzicht van de deelnemers aan de visitatie: zie Bijlage II Programma visitatie 23 april 2008 Zie Bijlage II. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Aviation, Hogeschool van Amsterdam 6

13 2. BEVINDINGEN EN BEOORDELING Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding Dit onderwerp kent drie facetten: 1. domeinspecifieke eisen; 2. niveau bachelor; 3. oriëntatie HBO. Facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen Criterium Het facet Domeinspecifieke Eisen is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk)? Bevindingen De AHT heeft kaders geformuleerd voor de competentieprofielen van haar opleidingen. Deze kaders stellen als eis dat een competentieprofiel minimaal zes en maximaal twaalf competenties bevat, dat elke competentie op het juiste abstractieniveau is beschreven en dat elke competentie is voorzien van een toelichting, gerelateerde gedragskenmerken (waaronder hbo-kwalificaties) en praktijkvoorbeelden. Het clusteroverleg Engineering, waaraan alle technische opleidingen binnen het domein Engineering deelnemen, heeft een competentiemodel Engineering ontworpen. Dit is gebaseerd op bestaande, door het beroepenveld gevalideerde opleidingsprofielen. Het competentiemodel moet richting geven aan de competentieprofielen die de opleidingen zelf ontwikkelen. Dit resulteerde in vier generieke competenties, gebaseerd op de vier fasen: inzicht krijgen (in de opdracht of probleemsituatie); ontwerpen (van het product, de dienst of de sturing); plannen (van de uitvoering); uitvoeren (van het plan van aanpak). De opleiding Aviation sluit wat het competentieprofiel betreft aan bij het landelijk competentiemodel Engineering. Het profiel bestaat uit zes competenties: drie op het vlak van business management en drie op het terrein van technical management. In het najaar van 2007 is het profiel Aviation Management bijgesteld, op basis van reacties uit het beroepenveld, feedback van betrokkenen die op managementniveau functioneren en ervaringen van docenten en studenten. Hierna geven wij twee voorbeelden van door de opleiding gehanteerde competenties: modificaties realiseren bij onderdelen van vliegtuigen, rekening houdend met de invloed hiervan op de sterkte en luchtwaardigheid van het toestel als geheel. Het gaat hierbij om het definiëren van het op te lossen technische probleem en vervolgens het ontwerpen van de meest passende oplossing, de keuze van de materialen, het berekenen van de belastbaarheid daarvan en het opstellen van uitvoeringsinstructies. De modificaties kunnen het gevolg zijn van langdurig normaal gebruik of van incidenten of calamiteiten; bedrijfskundige consequenties benoemen en beleidsmatig uitwerken voor technisch logistieke vraagstukken bij lopende of nieuwe operaties en bij incidenten of calamiteiten. Het realiseren van haalbare, effectieve en efficiënte oplossingen vanuit het perspectief van het bedrijf en de techniek; bewaken van doorlooptijden, verminderen van productie-uitval en het maken van capaciteitsplanningen, opzetten en implementeren van kwaliteitszorgsystemen, samenwerken met andere technische diensten, management en eventuele externe partijen. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Aviation, Hogeschool van Amsterdam 7

14 Sinds de interne audit in 2005 is de opleiding bezig een competentiegericht programma te ontwikkelen, gebaseerd op het competentieprofiel Aviation en de uitstroomprofielen voor de afstudeerrichtingen. Dit herziene competentieprofiel en de uitstroomprofielen worden per geïmplementeerd. Het programma van Air Traffic Management, een nieuwe afstudeerrichting waarmee in een pilot is gestart, is ook gebaseerd op het uitstroomprofiel. Tijdens de ontwikkeling van het competentieprofiel en de uitstroomprofielen die per zullen zijn geïmplementeerd, is het programma enkele keren bijgesteld om het beter aan het profiel te laten aansluiten. Zo zijn studieonderdelen toegevoegd, bijvoorbeeld fleet management en vliegtuigonderhoud. Andere onderdelen zijn aangepast, zoals vliegtuigmotoren, mechanica en wiskunde. In het voorjaar van 2006 (Aviation Management) en in het voorjaar van 2007 (Engineering en Flight) heeft de opleiding het opleidingsprogramma getoetst aan de (concept)uitstroomprofielen per afstudeerrichting. Daaruit is gebleken dat alle competenties in voldoende mate aan bod komen. Het definitieve competentieprofiel van Aviation met de uitstroomprofielen leidt zo nodig tot verdere aanpassing van het curriculum dat per geldt. De competenties zijn in uitgewerkt in gedragskenmerken. De opleiding geeft aan dat de studentenhandleidingen (projectboeken) zodanig worden aangepast dat het voor de student duidelijk is bij welk studieonderdeel hij aan welke competenties werkt. De opleiding heeft een uitgebreid netwerk binnen het beroepenveld. Zo is de opleiding Aviation lid van de Dutch Aviation Group (DAG) en de Netherlands Aviation Group (NAG). DAG organiseert bijeenkomsten met alle relevante beslissers in de Nederlandse luchtvaartwereld. De opleidingsmanager is lid van de zg. contentcommissie van DAG, die het thema en de onderwerpen van het jaarlijkse symposium vaststelt. DAG heeft eveneens de werkgroepen 'onderwijsontwikkeling en simulatie', 'maatschappelijke effecten en duurzaamheid' en 'economische en vastgoedontwikkeling luchthavens', waaraan docenten van Aviation deelnemen. De internationale oriëntatie is onlosmakelijk verbonden met de professie, zo geeft de opleiding aan. Dit is in de preambule van de competenties geëxpliciteerd als kennis van internationale wet- en regelgeving en de beheersing van vaktechnisch Engels. Het competentieprofiel is ingedeeld naar systeemniveaus, waarbij het derde niveau, de omgeving waarin het systeem functioneert, gelezen moet worden als de internationale omgeving. Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert dit facet voor de opleiding als goed en wel op grond van de volgende observaties: de opleiding beschikt over goede relaties met het werkveld, zowel in het binnenland als in het buitenland; de competentieset van de opleiding zijn aantoonbaar door het beroepenveld gevalideerd; de aandachtspunten die de opleiding legt binnen de set competenties doen recht aan de huidige ontwikkelingen binnen het domein Aviation; de competenties zijn in voldoende mate uitgewerkt en vormen daardoor, naar het oordeel van het auditteam, een duidelijk referentiepunt voor het curriculum van de opleiding; bij het regelmatig herzien van de competentieset laat de opleiding zich leiden door signalen afkomstig uit het relevante werkveld; de opleiding beschikt over een goed internationaal netwerk hetgeen de relevantie van de opleiding als geheel en de competenties in het bijzonder ten goede komt. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Aviation, Hogeschool van Amsterdam 8

15 Facet 1.2. Niveau Bachelor Criterium Het facet Niveau Bachelor is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Bachelor? Bevindingen Het auditteam heeft de set competenties van de opleiding geanalyseerd om te bepalen of deze in voldoende mate beantwoorden aan het niveau bachelor zoals weergegeven in de Dublin Descriptoren. Voor zover het sectoroverstijgende kwalificaties betreft, zijn de competenties aantoonbaar gebaseerd op de tien generieke kwalificaties zoals door de commissie Franssen vastgelegd in haar rapport Prikkelen, presteren en profileren (deze worden binnen de HTNO-sector aangeduid met de termen algemene HBO ingenieur competenties, sociaal communicatieve competenties en zelfsturing competenties ). Bestudering door het auditteam van de competentieset laat zien dat de door de opleiding gehanteerde set competenties, zoals geformuleerd in het document Competenties op basis van eindniveaus Aviation in voldoende mate zijn uitgewerkt. Ter adstructie geven wij de volgende uitwerking per Dublin Descriptor: Kennis en inzicht Berekenen van de parameters van een vliegtuig gedurende alle relevante vliegbewegingen (zoals start, vlucht, wendingen, landing en taxiën), met inachtneming van de relevante variabelen (zoals aantallen passagiers, bevrachting, massa en zwaartepunt toestel en snelheden), met als doel een veilige, nauwkeurige en optimaal uitgevoerde vlucht, zowel onder normale omstandigheden als bij incidenten of calamiteiten. Toepassen kennis en inzicht Toepassen van theoretische (beroeps)kennis en ervaring. Engineering (identificeren, analyseren, berekeningen maken, aanwijzingen en richtlijnen ontwikkelen) in verband met de vluchtvoorbereiding en uitvoering, rekening houdend met zowel de technische specificaties van de vliegtuigfabrikant als van het eigen bedrijf, ten aanzien van security, safety, comfort en voorzieningen. Aan de hand van prestatieberekeningen kunnen bepalen van de limieten, waaraan een toestel tijdens een gegeven vlucht moet voldoen (zoals belasting, meteorologische omstandigheden, tijdslimieten, werk- en rusttijdenregelgeving). Oordeelsvorming Opsporen en oplossen van storingen aan elektrische en elektronische systemen van een vliegtuig met behulp van de beschikbare technische tekeningen en elektronische schema s. Communicatie Troubleshooting op aangeving van de grondwerktuigkundigen en aan de hand van technische specificaties en bouwschema s van de betreffende onderdelen. Leervaardigheden Aansturen van de eigen professionele groei door middel van reflectie op studie, beroep en werkveld; projectmatig leren werken met adequate toepassing van communicatietechnieken zoals rapporteren, vergaderen en presenteren; samenwerking met collega s en andere disciplines in wisselend organisatorisch verband; ontwikkeling van zelfstandigheid, zelfinzicht en zelfsturing, ten behoeve van een optimale professionele attitude in de toekomstige beroepsrol. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Aviation, Hogeschool van Amsterdam 9

16 De set competenties heeft de opleiding vervolgens uitgewerkt in leerdoelen die per trefwoord op een overzichtelijke wijze geordend zijn. Zo is het trefwoord Avionica dat behoort tot de Dublin descriptor Kennis en inzicht als volgt uitgewerkt: technisch inzicht verwerven in gecompliceerde avionicasystemen, om klachten van vliegeniers over deze systemen te kunnen lokaliseren en toekomstige modificaties/configuraties te kunnen uitvoeren, dan wel om grondsystemen/-stations operationeel te houden. Het trefwoord Cockpit dat valt onder de Dublin Descriptor Toepassen kennis en inzicht is als volgt uitgewerkt: de student kan aan de hand van Normal en abnormal checklists in Cockpit Procedure Trainers (CPT) van Boeing en A320 handelingen verrichten, zoals die door het vliegend personeel worden uitgevoerd, in normale en noodsituaties. Met het verkregen inzicht in de bediening en werking van vliegtuigsystemen kan de student in een beroepssituatie op niveau met vliegers communiceren. Voor de volledige set doelstellingen die de opleiding onderscheidt is het goed mogelijk deze onder de vijf Dublin Descriptoren te rubriceren. Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert dit facet voor de opleiding als goed en wel op grond van de volgende observaties: de competenties van de opleiding bevatten alle elementen waar de Dublin Descriptoren betrekking op hebben en wel met een bereik en diepgang die overeenkomen met het niveau waar de Dublin Descriptoren naar verwijzen; het is goed mogelijk om de door de opleiding te onderscheiden doelstellingen (die op hun beurt afgeleid zijn van de competenties) eveneens te koppelen aan de Dublin Descriptoren. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Aviation, Hogeschool van Amsterdam 10

17 Facet 1.3. Oriëntatie HBO Criteria Het facet Oriëntatie HBO is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Zijn de eindkwalificaties van de opleiding mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties? Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor de betreffende opleiding vereist of dienstig is? Bevindingen Zoals aangegeven onder facet 1.1 is en wordt het werkveld bij de ontwikkeling van het competentieprofiel betrokken. Het beroepsprofiel en de daarmee samenhangende beroepscompetenties van de opleiding Aviation beschrijven een voldoende hoog niveau van beroepsuitoefening en sluiten aantoonbaar aan bij de beschrijving van het bachelorniveau in de Dublin Descriptoren. Daarmee is aangegeven dat de opleiding gerekend kan worden tot het hoger onderwijs. De wijze waarop de opleiding de Dublin Descriptoren heeft uitgewerkt en in het programma heeft opgenomen, is onder facet 1.2. beschreven. De opleiding beschikt over ruime contacten met het beroepenveld. Zo beschikt de opleiding Aviation over: een beroepenveldcommissie (hierna: BVC) die een voortzetting van de BVC van de voormalige afstudeerrichting Vliegtuigoperatie. De BVC is vernieuwd en bestaat uit leden die op managementniveau functioneren. De BVC adviseert over zaken als het competentieprofiel en het programma. Een aantal leden is ook bij de opleiding betrokken als gecommitteerde bij afstudeerprojecten; een opleidingsadviesraad (OAR), samengesteld uit personen die vanuit een strategische functie in het beroepenveld de opleiding adviseren. Het gaat om toonaangevende personen die een duidelijke visie hebben op lange termijn ontwikkelingen. Met de OAR overlegt de opleiding jaarlijks. Het auditteam is in dit verband ook gebleken dat de opleiding beschikt over een uitgebreide lijst met gastdocenten. Deze zijn werkzaam bij aan de luchtvaart gelieerde organisaties zoals KLM, Platform Nederlandse Luchtvaart en organisaties op het terrein van vliegtuigonderhoud. Ook langs deze weg verzekert de opleiding zich van relevante en actuele informatie uit het beroepenveld. Het inschakelen van vertegenwoordigers uit het beroepenveld zorgt ervoor dat ook studenten informatie uit eerste hand ontvangen wat betreft vakinhoudelijke ontwikkelingen. De opleiding organiseert verder regelmatig netwerkbijeenkomsten. In het studiejaar zijn twee netwerkbijeenkomsten geweest: één op Schiphol en één op de locatie Leeuwenburg van de HvA. Deelnemers zijn alumni, collega's van alumni en mensen uit het werkveld die bij de opleiding betrokken zijn (geweest), bijvoorbeeld als bedrijfsbegeleider van stagiairs en afstudeerders, als gastdocent of als gecommitteerde. Afgestudeerden van de opleiding Aviation komen terecht bij luchtvaartmaatschappijen, luchthavens, luchtverkeersleiding, vliegtuigindustrie, vliegtuigonderhoudbedrijven, Koninklijke Luchtmacht, Marine, Defensie, het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium en TU Delft. Voorbeelden van functies zijn: Aviation Engineering: project engineer, maintenance engineer, engineer (cabin, avionics,mechanical, system, etc.), system & powerplant engineer, material management, maintenance planner, quality assurance engineer, flight technical engineer, inspecteur IVW, flight inspector, accident investigator, aerodynamicus, research engineer; Aviation Flight: dezelfde functies als bij Engineering, plus verkeersvlieger, gezagvoerder, technical pilot; Aviation Management: dezelfde functies als bij Engineering, plus station manager, duty hub manager, general manager airport operations, head of airline planning, projectleider bestuursondersteuning douane. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Aviation, Hogeschool van Amsterdam 11

18 Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert dit facet voor de opleiding als goed en wel op grond van de volgende observaties: de opleiding heeft de set competenties aantoonbaar ontleend aan het in samenwerking met het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofiel; in de van dit beroepsprofiel afgeleide opleidingsspecifieke kwalificaties en competenties wordt ook het niveau van de beginnende beroepsbeoefenaar geformuleerd; de banden met het werkveld zorgen ervoor dat de competenties die de opleiding binnen haar onderwijs hanteert steeds state-of-the-art zijn en relevant voor het werkveld. SAMENVATTEND OORDEEL DOELSTELLINGEN OPLEIDING : VOLDOENDE Het auditteam beoordeelt het Onderwerp Doelstellingen Opleiding voor de opleiding Aviation als voldoende gelet op de volgende overwegingen: de opleiding heeft goed zicht op de ontwikkelingen in het domein Aviation. Zij heeft haar inzicht wat betreft het bereik, de thematiek en de diepgang op een heldere wijze vertaald naar de set competenties waarbij de opleiding het werkveld uitdrukkelijk heeft betrokken en thans nog steeds betrekt; de opleiding anticipeert door het regelmatig bijstellen van de set competenties en doelstellingen op belangrijke ontwikkeling in het werkveld van Aviation. Conform de Beslisregels Accreditatie zoals vastgelegd in het NVAO Accreditatiekader, kan een Onderwerp niet hoger scoren dan voldoende. Het auditteam beoordeelt evenwel alle facetten van het onderwerp Doelstellingen Opleiding als goed. Dit rechtvaardigt (zie 1.4.2) een kwalificatie goed voor dit onderwerp. Reden voor het auditteam de kwalificatie goed als extra aantekening aan dit oordeel toe te voegen. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Aviation, Hogeschool van Amsterdam 12

19 Onderwerp 2: Programma Dit onderwerp kent acht facetten: 1.eisen hbo; 2. relatie tussen doelstellingen en inhoud; 3. samenhang programma; 4. studielast; 5. instroom; 6. duur; 7. afstemming tussen vormgeving en inhoud; 8. beoordeling en toetsing. Facet 2.1. Eisen HBO Criteria Het facet Eisen HBO is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Vindt kennisontwikkeling van studenten plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek? Heeft het programma aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied / de discipline? Waarborgt het programma de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft het aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk? Bevindingen Het auditteam is gebleken dat de opleiding het studieprogramma daadwerkelijk toetst aan de beroepspraktijk: verschillende personen binnen de opleiding overleggen met de beroepspraktijk over de inhoudelijke actualiteit van het studieprogramma Aviation. Een sterk punt van de opleiding. Als actiepunten naar aanleiding van deze toets worden o.a. genoemd: het vak Business Models wordt ingevoerd, er wordt een nieuw dictaat geschreven of er vindt een aanpassing plaats van het cockpit practicum. Het programma van de opleiding richt zich met name op technische aspecten van het gebruik van vliegtuigen, zoals onderhoud, wet- en regelgeving, vliegprocedures, bedrijfsvoering en operations. In de afstudeerrichting Aviation Flight (jaar 3 en 4) is de opleiding tot verkeersvlieger geïntegreerd. Studenten die hiervoor kiezen, oriënteren zich in het eerste en tweede studiejaar op deze afstudeerrichting, onder andere met een bezoek aan de vliegschool. Vrijwel alle derdejaars en vierdejaars theorie van Aviation Engineering is bij Aviation Flight ondergebracht in het eerste semester van het derde jaar. Daarnaast wordt een project uitgevoerd. Het tweede semester van jaar 3 bevat alle theorie behorende bij de opleiding tot verkeersvlieger. In het vierde jaar doen studenten het praktische deel voor het vliegbrevet (vlieguren maken) en het afstudeerproject. De afstudeerrichting Aviation Management start in het vierde jaar en richt zich op het managen van airports en airlines en op de samenwerking met overheden. Toelating geschiedt op basis van een assessment. De gebruikte vakliteratuur (boeken en readers) is excellent wat niveau en wat relevantie betreft. Deze bestaat voor bijna driekwart uit buitenlandse vakliteratuur, hetgeen inherent is aan het vakgebied waarvoor de opleiding opleidt. In de luchtvaartwereld is, zo geeft de opleiding in dit verband aan veel informatie niet zonder meer voor derden toegankelijk. Op basis van de uitstekende contacten op directieniveau heeft de opleiding hiertoe toch toegang. Het gaat hierbij specifiek om handleidingen, productspecificaties en procedureboeken. Jaarlijks bekijkt de opleiding of de literatuur moet worden aangepast aan actuele ontwikkelingen. Uit het curriculum van de opleiding Aviation blijkt dat studenten niet alleen via praktijkopdrachten in projecten en stage algemene en specifieke beroepsvaardigheden ontwikkelen, maar ook via werkcolleges en practica. De praktijkgerichtheid krijgt vorm via projecten, stage en afstudeerstage. De eerste twee studiejaren bevatten drie projecten. De projecten omvatten gesimuleerde, maar authentieke beroepsproblemen. Ze zijn ontwikkeld door docenten, hierbij ondersteund door het beroepenveld. De projecten worden elk jaar herschreven, waarbij de docent, indien nodig, zijn contacten in het beroepenveld raadpleegt. In elk project werken de studenten aan de oplossing van een probleem. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Aviation, Hogeschool van Amsterdam 13

20 Per heeft elk project een projectleider. Dit is een docent die verantwoordelijk is voor de voorbereiding, de afstemming tussen de docenten die bij het project zijn betrokken en de evaluatie en bijstelling. Bij het project Airport (laatste project jaar 1) worden de uitkomsten ook beoordeeld door deskundigen uit het bedrijfsleven, die het beste project belonen met een prijs. Derdejaars studenten die voor de minor Aviation hebben gekozen, maken een keuze uit twee projecten: een bedrijfskundig- en een technisch project. In het bedrijfskundige project voeren de studenten een haalbaarheidsonderzoek uit. Bij het technische project zoeken de studenten zelf naar een technisch probleem in een bedrijf, waarvoor ze een oplossing proberen te vinden. Vierdejaars studenten Aviation Engineering hebben de keus uit een bedrijfskundige opdracht en het project Blended Winglets (een bedrijfskundige opdracht met meer technische aspecten). De bedrijfskundige opdracht houdt in dat studententeams een bedrijf starten dat een product voor de luchtvaart maakt. In het project Blended Winglets maken studenten een businessplan voor het aanbrengen van winglets op een verkeersvliegtuig. Voor beide projecten geldt dat studenten informatie verzamelen bij bedrijven en dat het resultaat mede wordt beoordeeld door vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven en de Kamer van Koophandel. Vanaf het eerste project worden studenten getraind in het methodisch aanpakken van een probleem. Die aanpak bestaat uit een oriëntatie vooraf in de voor het project benodigde vakliteratuur, waarmee inzicht wordt verkregen in de omvang en complexiteit van het probleem. Vervolgens kunnen studenten door te brainstormen het project afbakenen en de structuur bepalen en parallel daaraan voor het te schrijven projectverslag. Wat deze projectverslagen betreft concludeert het auditteam dat de studenten tegen het einde van het derde studiejaar reeds beschikten over voldoende kennis van en inzicht in de commerciële en technische aspecten van het vakgebied. Aangezien het werkdomein van de afgestudeerde van de opleiding Aviation per definitie internationaal is, heeft de opleiding een duidelijke internationale component. De opleiding legt prioriteit bij internationale netwerkontwikkeling en studentenuitwisseling. Het internationaliseringsbeleid wordt uitgevoerd in samenwerking met Bureau Buitenland van de HvA. Bij Aviation Management wordt meer dan de helft van de colleges verzorgd door gastdocenten uit het bedrijfsleven of van andere opleidingen, waaronder de UvA: Faculteit Economie en Bedrijfskunde en Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica. Daarnaast is een bedrijfsexcursie een vast onderdeel van het programma: Schiphol in , het hoofdkantoor van Easyjet in het Engelse Luton in en het vliegveld van Basel in De station manager van Continental Airlines heeft voor Aviation Management een case ontwikkeld met geanonimiseerde financiële data. De stage en het afstudeerproject bij alle afstudeerrichtingen vinden plaats bij een aan de luchtvaart gerelateerd bedrijf. De student wordt zowel vanuit het bedrijf als vanuit de opleiding begeleid en beoordeeld. Vrijwel alle docenten begeleiden stagiairs en afstudeerders en hebben daardoor contacten met het werkveld en de ontwikkelingen die daar plaatsvinden. Per stagiaire en per afstudeerder bezoeken docenten tweemaal de werkplek. Ten behoeve van student- en docentuitwisseling sluit de opleiding Socrates-overeenkomsten met hogescholen en universiteiten in andere Europese landen. De opleiding heeft een dergelijke overeenkomst met de Fachhochschule Joanneum (Graz), de University of Salford (Manchester), de IT Carlow University in Ierland, de Universiteit van Tampere in Finland en de Ecole Polytechnique Féminine (Parijs). Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Aviation, Hogeschool van Amsterdam 14

21 De opleiding heeft twee minoren: Aviation en Ruimtevaart. Circa de helft van de studenten kiest voor één van deze twee minoren. Van de minoren die de AHT aanbiedt, staat een overzicht op het intranet dat aangeeft bij welke opleidingen de minoren aansluiten. Voor een minor die niet direct bij de opleiding aansluit, moet de student een gemotiveerd verzoek indienen bij de examencommissie. Voorwaarde is dat het minorprogramma geen overlap heeft met het majorprogramma en past in het competentieprofiel van de opleiding. Een toenemend aantal studenten volgt een deel van hun opleiding in het buitenland. In gaat het om vier stagiairs en zeven afstudeerders. Studenten kunnen ook een minor samenstellen met vakken die ze in het buitenland volgen. In hebben twee studenten dit gedaan aan de Fachhochschule Graz. In gaan zes studenten voor de minor naar het buitenland. Ook kunnen buitenlandse studenten een programma van 30 EC uitvoeren: één student in en zeven studenten in Bij deze uitwisseling wordt een contract door drie partijen ondertekend: de opleiding, de student en de buitenlandse opleiding. In de minor Aviation worden gastdocenten aangetrokken voor de onderwerpen fleet management, vliegtuigonderhoud en human factors. Als onderdeel van de minor heeft een groep studenten in 2007 deelgenomen aan een internationale competitie op het gebied van vliegtuigontwerp. De minor Ruimtevaart is in als pilot gestart met vijf studenten. Deze minor bestaat uit een project waarin theorie en praktijk zijn geïntegreerd. De student schrijft een compleet programmavoorstel voor een ruimtevaartmissie, met daarin eisen en uitgangspunten, ontwerp van de satelliet, ontwikkelingsprogramma en risico's, planning, kostenraming en mogelijke consortia die het programma zouden kunnen realiseren. In de minor is een bedrijfsexcursie opgenomen. Naar aanleiding van een AHT-breed minorenonderzoek wordt de minor Aviation aangepast, met als doel meer samenhang in de minor aan te brengen. Dan worden ook bedrijfsexcursies in de minor opgenomen. Daarnaast kunnen studenten van de opleiding ook buiten de AHT een minor volgen onder de voorwaarde dat het programma bijdraagt aan de ontwikkeling van de Aviation-competenties. Het lectoraat Logistiek van de AHT heeft een onderzoeksdomein Airport Seaport Logistiscs. Air Cargo Netherlands (ACN) is partner van dit lectoraat in kennisprojecten duurzame logistieke kwaliteit. In dit kader is met ACN het project documentloze goederen volgsysteem uitgevoerd. Hierbij zijn studenten betrokken geweest, als stagiaire of afstudeerder. Eén van de docenten van de opleiding is gestart met een promotieonderzoek naar de toegevoegde waarde van het airport netwerk voor regionale en nationale economie. Bij dit onderzoek zijn ook studenten betrokken. Oordeel: excellent Het auditteam kwalificeert dit facet voor de opleiding als excellent en wel op grond van de volgende observaties: het programma van de opleiding biedt via de projecten, de practica en via de stages en de afstudeerfase aan de student ruime en zeer goed gestructureerde mogelijkheden om zijn kennis te ontwikkelen in interactie met het beroepenveld; het opleidingsprogramma is aantoonbaar ontworpen in nauwe en frequente samenspraak met het beroepenveld, waardoor het programma als zeer relevant beschouwd kan worden; de gebruikte vakliteratuur en het studiemateriaal zijn exemplarisch voor de state of the art in het Aviation domein; de opleiding schakelt gedurende het hele programma prima gekwalificeerde gastdocenten uit het werkveld in. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Aviation, Hogeschool van Amsterdam 15

22 Facet 2.2. Relatie tussen Doelstellingen en Inhoud Programma Criteria Het facet Relatie tussen Doelstellingen en Inhoud Programma is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Is het programma een adequate concretisering van de eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen? Zijn de eindkwalificaties adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma? Biedt de inhoud van het programma studenten de mogelijkheid de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken? Bevindingen De opleiding heeft de vertaling van de competenties naar het studieprogramma zichtbaar gemaakt door leerdoelen te formuleren. Deze vertaling heeft het auditteam een overzicht verschaft van de relatie tussen de competenties en de leerdoelen op kwartaalniveau en het niveau van de verschillende studieonderdelen. Vervolgens zijn in het leerplan de doelstellingen voor de studieonderdelen geoperationaliseerd. Het auditteam heeft op basis van het concreet uitgewerkte studieprogramma op basis van een analyse van verschillende studieonderdelen voldoende zicht gekregen op de inhoud, het bereik en het niveau van de doelstellingen en op de mate van concreetheid. Bestudering van studiemateriaal toont aan dat de opleiding er in geslaagd is de doelstellingen op een heldere wijze te formuleren en verder uit te werken in het curriculum. Het auditteam concludeert dat op de verschillende niveaus van het programma een herkenbare relatie bestaat tussen de doelstellingen en de eindkwalificaties van de opleiding. Het eerste studiejaar heeft een duidelijk oriënterende functie ten aanzien van het beroepsprofiel en de competenties. Studenten worden geconfronteerd met een aantal funderende vakken en krijgen een eerste indruk van het werkveld. Daarnaast wordt aandacht besteed aan de raakvlakken en samenhang tussen de verschillende vakgebieden. De propedeuse heeft tevens als voordeel, dat studenten inzicht krijgen in de vraag of ze geschikt zijn voor het beroep waarvoor wordt opgeleid. Daarmee ondersteunt het programma de verwijzende functie van de propedeuse. De opleiding heeft een overzicht opgesteld waarin alle studieonderdelen zijn opgenomen en aangeeft langs welke lijnen de studenten het eindniveau van de opleiding bereiken. Dit is verder toegelicht in het document 'Opleidingsvisie en onderwijsprogramma'. Ook zijn per studieonderdeel de leerdoelen aangegeven. Bijvoorbeeld: Navigatie: verwerven van kennis in de navigatietheorie en van navigatiesystemen. Uitvoeren van berekeningen, om de benodigde hoeveelheid brandstof en de optimale route te kunnen bepalen en dit te verwerken in een operationeel vliegplan. Project Flight Controls: de student kan, uitgaande van de basiswerking van een eenvoudig Flight Controls systeem, zoals die voorkomen in een klein sportvliegtuig, toewerken naar een modificatieplan voor een volledig Fly by Wire Flight Controls systeem van een modern verkeersvliegtuig, dat nu nog is uitgerust met een conventioneel besturingssysteem. Vliegtuigoperatie: de student verkrijgt inzicht in de vluchtvoorbereiding in de diverse fases van een reguliere lijnvlucht, teneinde bij de vluchtuitvoering de internationale en nationale regelgeving toe te passen op de diverse fasen van de vlucht. In de elektronische studiegids (door studenten te raadplegen via intranet) zijn alle studieonderdelen opgenomen met daarin opgenomen een korte beschrijving van de inhoud en een beschrijving van leerdoelen, werkvormen, toetsvormen, aantal contacturen, studielast, de relatie met andere studieonderdelen en de relatie met de beroepspraktijk. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Aviation, Hogeschool van Amsterdam 16