1 ONTWIKKELINGEN VAN DE INTERCONNECTIECAPACITEIT

Transcriptie

1 Verslag over de vooruitgang van de ontwikkeling van de interconnectiecapaciteit en het vraagbeheer 4 juli 2014

2 SITUERING Elia System Operator ( Elia ) werd op 18 juli 2013 geïnformeerd over de beslissingen die werden genomen door de federale regering tijdens het kernkabinet van 5 juli 2013 met het oog op het waarborgen van de bevoorradingszekerheid van elektriciteit in België. Deze beslissingen bevatte het verzoek aan Elia om semestrieel een verslag over te maken aan de regering over de vooruitgang van de verdere ontwikkeling van de interconnectiecapaciteit en het vraagbeheer. Een eerste semestrieel verslag werd opgeleverd op 20 december Met dit tweede rapport wenst Elia terdege een nieuwe stand van zaken te geven. Elia deelt ten volle de bezorgdheden rond de bevoorradingszekerheid, in het bijzonder naar aanleiding van de aankondigingen tot gedeeltelijke of definitieve sluiting van klassieke productieeenheden (fossiel en nucleair) in België. Het blijft aldus van primordiaal belang om over een voldoende groot en betrouwbaar nationaal productiepark te kunnen beschikken. In dat opzicht dienen de ontwikkeling van het vraagbeheer en de interconnectiecapaciteit als belangrijke bouwstenen van een goedwerkende elektriciteitsmarkt, eerder als complement dan wel als substitutie van nationaal verankerde productiecapaciteit beschouwd te worden. Voor de komende winterperiode , werkt Elia in overleg met de publieke autoriteiten aan een ambitieus project, bekend onder de naam BE Ready, met als doelstelling om alle mogelijke initiatieven van Elia of externe actoren te bestuderen in het kader van een maximaal streven naar bevoorradingszekerheid. De ontwikkelingen van de interconnectiecapaciteit en de integratie van het vraagbeheer zijn vanzelfsprekend nauw verweven met een dergelijk programma. In ieder geval is Elia op beide fronten reeds heel actief, worden barrières doorbroken en nieuwe samenwerkingen aangegaan. Aan de hand van dit verslag, dat opgedeeld is in twee grote hoofdstukken wordt een overzicht gegeven van recente evoluties, met een actuele stand van zaken en waar mogelijk een inschatting voor het toekomstige verloop. Hoofdstuk 1 behandelt de ontwikkelingen van de interconnectiecapaciteit aan de hand van een algemene informatietabel en vervolgens een overzicht per project. In hoofdstuk 2 worden de evoluties inzake het vraagbeheer besproken, zowel voor wat betreft de deelname van de vraag in de markt van de ondersteunende diensten, de energiemarkt in het algemeen als in het kader van de strategische reserves.

3 INHOUDSOPGAVE 1 Ontwikkelingen van de interconnectiecapaciteit Overzichtstabel Noordgrens PST e 380kV verbinding Doel Zandvliet BRABO STEVIN NEMO ALEGrO Zuidgrens: Avelin - Horta Interconnectie met Luxemburg Maximale simultane importcapaciteit Conclusie de vooruitgang van het vraagbeheer Inleiding Toelichting over de kenmerken en vereisten voor directe deelname van de vraagzijde Deelname van de vraagzijde aan de energiemarkt Deelname van de vraagzijde aan de ondersteunende diensten: de veranderingen die Elia plant in Primaire reserve geleverd via industriële belasting (R1 Load) Tertiaire reserve geleverd door onderbreekbare afpnames (Onderbreekbaarheid of ICH) Tertiaire reserve van diensten voor profielaanpassing (R3 Dynamic Profile of R3 DP) Niet-gereserveerd tertiair regelvermogen - Vrije biedingen vanuit geaggregeerde productie-eenheden Strategische Reserve geleverd door de vraagzijde Conclusies... 18

4 1 ONTWIKKELINGEN VAN DE INTERCONNECTIECAPACITEIT 1.1 Overzichtstabel Als algemeen overzicht wordt een samenvattende tabel weergegeven met de actuele stand van zaken van de projecten die momenteel door Elia worden ontwikkeld ter verhoging van de interconnectiecapaciteit. Vervolgens wordt een toelichting per project voorzien. Tabel 1.1: Overzichtstabel interconnectieprojecten Elia Project Beoogde interconnectie capaciteitstoename [MW] 1 Huidige projectfase 4 Zuidgrens: Avelin/Mastaing - Horta Nieuwe interconnectie met Luxemburg: PST 1000 Noordgrens: PST 4 + Projectontwikkeling Doel-Zandvliet Projectontwikkeling Noordgrens: BRABO STEVIN Noodzakelijk Projectontwikkeling voor NEMO BE-UK: NEMO 1000 Projectontwikkeling BE-DE: ALEGrO Projectontwikkeling Projectontwikkeling Projectontwikkeling Voorziene realisatie: huidige schatting Voorziene realisatie: vorige schatting Budget inschatting 7 [M ] Versterking van de interconnectie met Luxemburg: Twee bijkomende 220 kv circuits 700 Studie De capaciteitstoenames bepalen het individuele niveau van de interconnectie (voor bepaalde projecten dienen de capaciteitstoenames nog officieel herbevestigd te worden met de betrokken netbeheerders uit de buurlanden). 2 Waarde opgenomen in het federaal ontwikkelingsplan , punt De waarde van 400MW is een eerste inschatting gemaakt gedurende de studiefase, rekening houdend met de nodige interne versterkingen die tegen 2017 worden uitgevoerd in het Luxemburgse net en rekening houdend met het feit dat de injectie van de Twinerg productie-eenheid zou verhuizen van de regelzone van Elia naar die van CREOS. In ieder geval blijft de centrale van Twinerg tot minstens einde 2017 deel uitmaken van de regelzone van Elia. Deze waarde dient bovendien bevestigd te worden tijdens het uitwerken van de toekomstige operationele procedures die van toepassing zullen zijn voor de nieuwe interconnectie met Luxemburg. 4 De projectfasen worden als volgt gedefinieerd: - Voorstudie: in samenwerking met de betrokken TSO van het buurland, wordt de nood aan versterking gevaloriseerd en worden mogelijke oplossingen in kaart gebracht. - Studie: de mogelijke oplossingen komende uit de voorstudie worden verder geanalyseerd, zodoende de meest gepaste oplossing vanuit technisch-economisch perspectief te weerhouden.

5 - Projectontwikkeling: de weerhouden oplossing wordt in detail uitgewerkt met het oog op de praktische realisatie ervan. Tevens worden de nodige vergunnings- en Europese aanbestedingsprocedures doorlopen, en wordt waar van toepassing het regulatoir kader uitgewerkt. - Realisatie: dit betreft de concrete uitvoering van de werken op het terrein zodoende na realisatie gestart kan worden met de operationele uitbating van de nieuwe infrastructuur. 5 De timing van het Stevin project is afhankelijk van de uitspraak van de Raad van State betreffende de lopende annulatieprocedures van het GRUP. 6 Als vorige inschatting wordt de situatie weergegeven zoals gerapporteerd in het eerste verslag van 20 december Deze budgetten hebben enkel betrekking op de investeringen (CAPEX) in het transmissienetwerk die binnen de perimeter van Elia vallen. Het budget dat de TSO s uit de betrokken buurlanden voorzien om in samenwerking met Elia het project te realiseren is hier dus buiten beschouwing gelaten. 1.2 Noordgrens De versterking van de noordgrens van België heeft verschillende oorzaken die op elkaar inspelen, met name de evolutie van de internationale energiestromen, de mogelijke aansluiting van nieuwe centrale productie-eenheden op de Antwerpse Noord-Zuid-as en het verzekeren van het stijgend industrieel verbruik rond de haven van Antwerpen. Een deel van de capaciteitstoename op de noordgrens wordt dan ook op korte termijn beoogd middels de realisatie van de vierde PST en de 2 e 380kV verbinding Doel-Zandvliet, en op lange termijn gewaarborgd door het BRABO project PST e 380kV verbinding Doel Zandvliet Enerzijds zal een bijkomende dwarsregeltransformator geplaatst worden te Zandvliet, die het totaal aantal dwarsregeltransformatoren op de verbindingen met Nederland op 4 brengt (2 in onderstation Van Eyck, 2 in onderstation Zandvliet), en anderzijds zal een tweede 380kV draadstel tussen de onderstations van Doel en Zandvliet gerealiseerd worden door het upgraden van de huidige 150kV verbinding. In sommige exploitatie-omstandigheden, afhankelijk van de productiesituatie in België en de richting van de internationale energiefluxen zal dit project tot een capaciteitsverhoging van ongeveer 1000MW op de noordgrens kunnen leiden. De dwarsregeltransformator werd besteld, en in juni 2014 werd er een protocolakkoord ondertekend tussen Elia en de Nederlandse netbeheerder TenneT, die de technische oplossing en de verdere planning omkadert. Dit project bevindt zich nu in de fase van projectontwikkeling, waardoor volgendevergunningsdossiers werden ingediend bij de Vlaamse overheid: - April 2014: Het dossier van de stedenbouwkundige vergunning voor de dwarsregeltransformator en de aanpassingen van de milieuvergunning voor het onderstation Zandvliet; - Juni 2014: Het dossier van de stedenbouwkundige vergunning en de aanpassingen van de milieuvergunning voor het onderstation Doel.

6 Mits het verkrijgen van de benodigde bovenvermelde vergunningen verwacht Elia dit project in de loop van 2016 gerealiseerd te hebben. Op korte termijn is dit dus het eerste project dat zou leiden tot een concrete en significatie verhoging van de interconnectiecapaciteit (zie verder in punt 1.8) BRABO Het BRABO project moet de beoogde verhoging van de invoercapaciteit op de noordgrens op een meer robuuste manier realiseren (grotere scenario-onafhankelijkheid dan het voormelde PST 4 project) en de nodige versterking leveren voor de aansluiting van nieuwe productie-eenheden en het industrieel verbruik in het havengebied van Antwerpen. Het 380kV-net in de regio van Antwerpen zal een grondige aanpassing ondergaan, met als voornaamste wijziging het realiseren van een additionele 380kV verbinding tussen de onderstations van Zandvliet en Mercator en met de bijkomende oprichting van een 380kV onderstation te Lillo. Het vergunningskader zal ook hier een bepalende factor zijn, met name zijn volgende stappen ondernomen of gepland: - In navolging van de annulatie van het GRUP door de Raad van State op 29 juni 2011, heeft Elia de plan-mer procedure opgestart in 2012; - Op 9 december 2013 heeft Elia via de richtlijnen van de dienst MER de bevestiging gekregen welke alternatieve tracés dienen te worden opgenomen in het plan-mer dossier; - Momenteel Elia werkt samen met de dienst MER om tegen oktober 2014 het definitieve plan- MER in te dienen, wat zou moeten leiden tot een goedkeuring tegen november 2014 door de dienst MER van de Vlaamse Overheid; - Na deze goedkeuring, zal Elia een nieuwe GRUP procedure opstarten, waarvoor Elia verwacht in de loop van 2015 de definitieve vaststelling te verkrijgen; - Parallel aan de GRUP procedure zal Elia het project-mer dossier indienen, waarin verder bouwend op de studies van het plan-mer het gekozen tracé in detail wordt uitgewerkt en onderzocht; - In een laatste fase zullen de dossiers voor de stedenbouwkundige vergunning, federale wegvergunning en de verklaring van openbaar nut worden ingediend bij de bevoegde overheidsinstanties. Alle benodigde vergunningen worden dus verwacht tegen 2016, zodoende in 2016 kan gestart worden met de werken en het project in de loop van 2018 gerealiseerd kan worden. 1.3 STEVIN Het project STEVIN voorziet in de aanleg van een dubbele hoogspanningsverbinding van 380kV tussen Zomergem en Zeebrugge en de oprichting van een nieuw hoogspanningsstation te Zeebrugge. Hoewel dit project op zich geen interconnectie betreft, is de realisatie ervan wel een noodzakelijke voorwaarde om de interconnectie tussen België en het Verenigd Koninkrijk mogelijk te maken (project NEMO), en is aldus relevant in het kader van deze rapportering. Daarnaast beantwoordt STEVIN ook aan tal van andere behoeften. 1 1 Het project STEVIN maakt het mogelijk om de windenergie van windparken op zee aan land te brengen en naar het binnenland te transporteren, maakt de aansluiting mogelijk van bijkomende decentrale elektriciteitsproductie (wind, zon en andere vormen van duurzame energie) in de kuststreek en zorgt bovendien door de uitbreiding van

7 De aanvang van het project die oorspronkelijk voorzien was in 2014 is voor onbepaalde termijn vertraagd wegens lopende procedures bij de Raad van State. De projectplanning zal door Elia worden herbekeken in functie van de uitspraak van de Raad van State. Bij een effectieve annulatie van het GRUP, houdt Elia in eerste instantie rekening met 3 à 5 jaar vertraging, waardoor het Stevin project hoogstwaarschijnlijk niet voor 2020 gerealiseerd zou kunnen worden, met alle gevolgen van dien voor bovenvermelde behoeften. Momenteel worden de nodige vergunnings- en Europese aanbestedingsprocedures doorlopen, met name: - GRUP: annulatieprocedures zijn lopende bij de Raad van State. Met een aantal van de betrokken partijen heeft Elia ondertussen dadingsovereenkomsten gesloten. De hoorzitting van 6 juni 2014 van de Raad van State is uitgesteld naar 26 september 2014; - Project MER is reeds goedgekeurd op 25 oktober 2013; - De stedenbouwkundige vergunning voor het gehele project werd op 4 juni 2014 afgeleverd door de Vlaamse Regering; - De milieuvergunningen voor het bouwen van de 3 hoogspanningsstations werden op 27 mei 2014 afgeleverd door de provincie West-Vlaanderen; - De dossiers voor de verklaring van openbaar nut en de wegvergunning zijn ingediend bij de AD Energie en lopende. 1.4 NEMO Het NEMO-project betreft een onderzeese tweerichtingskabelverbinding tussen Zeebrugge en Richborough (UK) van 1000MW op gelijkstroom, waarbij Elia in samenwerking treedt met National Grid, de transmissienetbeheerder van het Verenigd Koninkrijk. Op 20/11/2013 werd dit project opgenomen in de lijst van Projects of Common Interest (PCI) 2 van de Europese Commissie conform verordening 347/2013 van 17 april Terwijl Elia en National Grid nog in bespreking zijn met de CREG en Ofgem (de Britse regulator) om het concrete regulatoir kader uit te werken, worden momenteel volgende vergunnings- en Europese aanbestedingsprocedures doorlopen: - op 26/02/2013 werd het federale offshore dossier voor het verkrijgen van de kabellegvergunning en de milieuvergunning ingediend bij de AD Economie en de Minister van de Noordzee. De kabellegvergunning werd op 28/05/2014 en de offshore milieuvergunning op 24/03/2014 bekomen; - de finale onderhandelingen voor de engineering & realisatie van zowel de kabel als conversiestation zijn lopende met een beperkt aantal leveranciers; Vervolgens plant Elia in na finale investeringsbeslissing en toewijzing van de contracten aan leveranciers - de procedures te lanceren voor het verkrijgen van de vergunningen voor het onshore kabelgedeelte, de stedenbouwkundige vergunningen voor de kabels en het conversiestation, de milieuvergunning voor de conversiestations, de verklaring van openbaar nut en de wegvergunning. het 380 kv-net voor een aanzienlijke verbetering van de elektriciteitsbevoorrading in de West-Vlaamse regio waardoor het de verdere economische ontwikkeling mogelijk maakt in de strategisch belangrijke groeipool rond de haven van Zeebrugge. 2 PCI: Project of Common Interest. Door het dragen van een PCI- label kunnen de projecten een snellere en efficiëntere vergunningverleningsprocedure en verbeterde regelgevende behandeling ondervinden.

8 Mits het sluiten van een akkoord over het regulatoir kader, de mogelijkheid om het Stevin project in zijn huidige vorm te realiseren en het tijdig verkrijgen van alle vergunningen, plant Elia in 2016 te starten met de realisatie van NEMO. Elia verwacht dat dit project tegen eind 2018 technisch wordt opgeleverd om begin 2019 commercieel in operatie te zijn. 1.5 ALEGrO Dit project omvat een ondergrondse interconnectie tussen Lixhe en Oberzier (DE) van ongeveer 1000MW op gelijkstroom. Op 20/11/2013 werd dit project opgenomen in de lijst van Projects of Common Interest van de Europese Commissie conform verordening 347/2013 van 17 april Momenteel worden volgende vergunnings- en Europese aanbestedingsprocedures doorlopen, met name: - is de procedure voor de gedeeltelijke herziening van de sectorplannen, zoals beschreven in de CWATUPE, voor de opneming van de voorgestelde route (reservatieperimeter) gestart op 2 mei 2013 middels een publieke informatievergadering in Soumagne; - heeft het Besluit van de Waalse regering van 15 mei 2014 de inhoud van de milieueffectenstudie bepaald die in het kader van deze procedure dient te worden uitgevoerd; - wordt verwacht dat de Waalse regering overgaat tot een voorlopige herziening van de sectorplannen eind 2014, gevolgd door een openbaar onderzoek begin 2015; - wordt de definitieve herziening van de sectorplannen verwacht in de loop van 2015; - zijn alle Europese aanbestedingsprocedures voor de engineering & realisatie van zowel kabel als conversiestation lopende; Vervolgens plant Elia in na finale investeringsbeslissing en toewijzing van de contracten aan leveranciers - de procedures te lanceren om de unieke vergunning, de wegvergunningen en verklaringen van openbaar nut te bekomen. Rekening houdend met bovenstaand vergunningstraject, verwacht Elia in 2017 van start te kunnen gaan met de werken, zodoende het project tegen 2019 te realiseren. Ondertussen realiseert Elia de nodige interne netversterkingen met het oog op de integratie van de interconnectie (380kV onderstation Lixhe, versterking van de as Lixhe-Herderen). 1.6 Zuidgrens: Avelin - Horta Elia heeft in samenwerking met de Franse transmissienetbeheerder RTE een studie uitgevoerd om te bepalen wat de meest aangewezen strategie is om de interconnectie te versterken. De resultaten van deze bilaterale studie zijn ondertussen gefinaliseerd en gevalideerd middels studies die zijn uitgevoerd op ENTSO-E niveau, en bevestigen dat - bevestigen dat een versterking van de as Avelgem/Mastaing Avelin de eerste prioriteit dient te zijn in de verdere ontwikkeling van de interconnectie tussen België en Frankrijk; - bevestigen dat de technisch-economisch meest interessante oplossing om deze as te versterken erin bestaat de bestaande geleiders te vervangen door zogenaamde hoogperformantie geleiders, doorgetrokken tot aan het nieuwe 380kV onderstation Horta nabij Zomergem; - tonen aan dat in een tweede fase, afhankelijk van het ritme en de intensiteit van de integratie van hernieuwbare energie, additionele versterkingen nodig en/of opportuun zijn; Elia werkt momenteel aan een protocolakkoord met RTE en beoogt dit na de zomer te finaliseren zodoende

9 - voor de versterking van de as Avelgem/Mastaing-Horta over te schakelen van studiefase naar de fase van projectontwikkeling; - de nodige bijkomende studies te lanceren om de bovenvermelde tweede fase verder uit te diepen; De studiefase heeft eveneens de timing voor het verdere verloop van de versterking van de as Avelgem/Mastaign Horta met meer precisie in kaart gebracht, en stelt een realisatie tegen 2023 voorop. Deze datum van 2023 houdt tevens rekening met de afhankelijkheid in uitvoering ten opzichte van het project ter versterking van de 380kV as Horta-Mercator (ook hier betreft het de vervanging van bestaande geleiders door hoogperformantie geleiders), en zal blijvend worden geëvalueerd in functie van de vooruitgang van dat project. 1.7 Interconnectie met Luxemburg Sinds 2009 heeft Elia in samenwerking met de betrokken transmissienetbeheerders van Luxemburg (CREOS), Frankrijk (RTE) en Duitsland (Amprion) een gemeenschappelijke visie en bijhorende studies uitgewerkt voor een verdere integratie van het Luxemburgse net, met deze van de omliggende transmissienetbeheerders. Deze studies hebben aangetoond dat de ontwikkeling van een 220kV interconnectie tussen België en Luxemburg het meest gepaste scenario is. Ook dit project werd op 20/11/2013 opgenomen in de lijst van Projects of Common Interest van de Europese Commissie conform verordening 347/2013 van 17 april Dit scenario werd geofficialiseerd in een protocolakkoord tussen Elia en CREOS, dat door de partijen ondertekend werd op 25 juni Dit protocolakkoord werd ook aan beide nationale regulatoren en aan de twee nationale met Energie bevoegde Ministers voorgesteld. Het laatste nodige akkoord van Sotel Réseau et Cie en Sotel SC om een deel van hun assets ter beschikking van CREOS te stellen in het kader van dit protocolakkoord werd onlangs afgesloten. Op korte termijn zal een dwarsregeltransformator (PST) worden geplaatst in het Luxemburgse net ter hoogte van het onderstation Schifflange; deze transformator blijft niettemin in de Belgische regelzone en zal door Elia beheerd worden. Dit project bevindt zich momenteel in de projectontwikkelingsfase, waarbij de bestelling van de PST eind juni 2014 is voorzien. Constructie en integratie van de PST in het netwerk zal ongeveer 1 jaar in beslag nemen, zodoende deze eerste stap in de ontwikkeling van de interconnectie tussen België en Luxemburg in de tweede helft van 2015 verwacht wordt. De voorbereiding van de commercialisatie van de beschikbare interconnectiecapaciteit tussen de verschillende betrokken transmissienetbeheerders, is lopende. In parallel worden verschillende varianten voor een lange-termijn oplossing beschouwd. Het scenario dat momenteel de voorkeur geniet, voorziet in de installatie van twee 220kV kabels tussen de onderstations van Aubange (België) en Bascharage (Luxemburg) met mogelijks installatie van bijkomende PST s op deze kabels. Dit scenario dient nog te worden bevestigd middels lopende studies. De realisatie van dit project wordt verwacht tegen Maximale simultane importcapaciteit Zoals aangekondigd in de eerste versie van dit vooruitgangsrapport, heeft Elia een interne studie uitgevoerd inzake de globale importcapaciteit van België, na realisatie van de voorziene investeringen en rekening houdend met flux-, spannings- en stabiliteitscriteria. Deze criteria leiden ertoe dat de verhoging van de globale importcapaciteit van België niet gelijkgesteld mag en kan worden aan de som van de beoogde verhogingen aan importcapaciteit van de verschillende individuele projecten. De operationele veiligheid van het systeem dient immers te

10 allen tijde gewaarborgd te blijven, waardoor bovenvermelde criteria beperkingen inhouden die in rekening gebracht moeten worden. De voorlopige resultaten van de studie concentreren zich op de toestand voor de winter 2016/2017, na de realisatie van de vierde PST (tweede te Zandvliet) aan de Noordgrens, gecombineerd met het noodzakelijk realiseren van het tweede draadstel op 380kV tussen Doel en Zandvliet. In een tweede fase zal de studie een uitgebreidere analyse maken over: - de evaluatie van de maximale importcapaciteit op andere momenten in het jaar, zijnde tussenseizoens- en zomersituaties, dus complementair aan de huidige analyse voor de winterperiode (maximale afname); - de evaluatie van de maximale importcapaciteit na realisatie van de voorziene HVDC projecten (Alegro / NEMO) in Indien de externe factoren niet wijzigen, wordt voor de winter van 2016/2017 een verhoging van 1000MW van de zonale importlimiet vooropgesteld. Deze verhoging zal echter gepaard moeten gaan met het bijkomend installeren van de nodige reactieve compensatiemiddelen, ter ondersteuning van de spanning in de regio s Brussel en Henegouwen. Zoniet zullen de klassieke productiemiddelen in België beschikbaar moeten blijven om deze spanningsregelingsdienst te leveren. Vandaag wordt er in de winter 3500MW ter beschikking gesteld van de markt, hetgeen dus na deze bovenvermelde investeringen zou kunnen oplopen tot 4500MW. Er dient echter aan volgende voorwaarden voldaan te zijn: - het Belgische netwerk is volledig beschikbaar, d.w.z. geen geplande of onvoorziene onbeschikbaarheden van de netwerkinfrastructuur die zoals heden ook het geval zou zijn de importcapaciteit zouden beperken; - de situatie met 4500MW import veroorzaakt geen netwerkproblemen op CWE niveau. Validatie van het netwerk buiten België wordt in bovenvermelde studie immers niet in beschouwing genomen, maar maakt in realiteit deel uit van de dagdagelijkse operationele analyse en coördinatie waarin de CWE TSO s via CORESO betrokken zijn. Inderdaad, een importniveau van 4500MW kan in sommige omstandigheden het benutten van het maximale bereik van de PSTs op de noordgrens vereisen, wat tot congesties in de netwerken van de buurlanden kan leiden; - een import van 4500MW impliceert dat de energie effectief beschikbaar dient te zijn in de buurlanden en deze door de verantwoordelijke marktspelers ook effectief aangekocht wordt voor import naar België; - zolang de benodigde reactieve compensatiemiddelen niet geïnstalleerd zijn, dienen de nodige productiemiddelen in België beschikbaar te zijn om opgeroepen te kunnen worden ter ondersteuning van de spanning ( must runs op de klassieke centrale eenheden). Tenslotte moet onderlijnd worden dat bovenstaande conclusie geldt voor een winterpiek met een gemiddelde productie door wind en zon. Op momenten met veel productie door wind en/of zon, zullen er echter steeds minder klassieke centrale productie-eenheden draaien bij situaties met 4500MW import. In deze specifieke situaties zullen additionele must runs nodig zijn op klassieke centrale eenheden in de betrokken zones (Langerbrugge, Limburg of Antwerpen) om de spanning te ondersteunen. Dit wordt verder bestudeerd in de tweede fase van de studie middels de evaluatie van tussenseizoens- en zomersituaties.

11 1.9 Conclusie De verdere ontwikkeling van het transmissienet, met in het bijzonder de interconnecties met de buurlanden, is van essentieel belang om tegemoet te komen aan de energie-uitdagingen van morgen, waarvoor Elia een proactieve rol op zich neemt voor de realisatie ervan. De technisch-economische verantwoording van deze verschillende interconnecties gebeurt volgens de in ENTSO-E vastgelegde Cost-Benefit Analysis (CBA) methode. Ze leidt tot positieve resultaten voor de verschillende Elia projecten op basis van marktuitwisselingsopportuniteiten (optimalisatie energiemix, integratie hernieuwbare bronnen op CWE schaal, etc.) die door deze projecten geboden worden. De tijdshorizon voor de projecten is verschillend en ook de uitdagingen zijn projectspecifiek. Een wederkerende constante is echter de lange en moeizame vergunnings- en beroepsprocedures waarin grote infrastructuurprojecten verzeild (dreigen te) geraken. Ondanks het duidelijk maatschappelijk belang en de kwalificatie van projecten als project van algemeen belang (PCI) door de Europese Commissie, is de realisatie ervan afhankelijk van de public acceptance, het feit of vergunningen snel afgeleverd worden en of er gerechtelijke procedures aangespannen worden door openbare besturen of burgers. De nodige aandacht hiervoor en ondersteuning van de betrokken overheden wordt door Elia als een determinerende succesfactor beschouwd om deze projecten tijdig te kunnen realiseren. De verschillende geplande interconnecties zullen de importmogelijkheden vanuit de buurlanden aanzienlijk doen toenemen. Niettemin mag de globale importcapaciteit niet gelijkgesteld worden aan de som van de geïdentificeerde individuele capaciteiten per grens. De huidige simultane importlimiet van 3500MW kan rekening houdend met de nodige investeringen in reactieve compensatiemiddelen en beschreven randvoorwaarden worden verhoogd naar 4500MW in de winter, na installatie van de vierde PST en de realisatie van de versterking Doel-Zandvliet voorzien in Tenslotte, is het belangrijk vast te stellen dat ook in de buurlanden sluitingsprogramma s van productiecentrales aangekondigd worden. Aldus dient de randvoorwaarde betreffende de beschikbaarheid van energie voor invoer uit de buurlanden op de piekmomenten die bepalend zijn voor de bevoorradingszekerheid, gevalideerd te worden middels een analyse van het productiepark op CWE niveau. Dit illustreert dat hoewel de elektriciteitsmarkt een Europees gegeven is er een gebrek is aan Europese coördinatie op het vlak van de evolutie van het productiepark. De lidstaten hebben immers nog steeds de volledige autonomie om hun eigen energiemix te bepalen en te voorzien in hun eigen bevoorradingszekerheid. In een context van het ontwikkelen van bijkomende importcapaciteit, bestaat de uitdaging er dus in om een Europese bevoorradingszekerheid te waarborgen, waarbij de maatregelen van de verschillende lidstaten op elkaar afgestemd worden en zo weinig mogelijk invloed hebben op de werking van de Europese markt.

12 2 DE VOORUITGANG VAN HET VRAAGBEHEER 2.1 Inleiding Het vraagbeheer 3 zal een belangrijke bijdrage leveren om een antwoord te bieden op de diverse uitdagingen die het beheer van het elektriciteitsnet de laatste jaren met zich meebrengt. De massale intrede van hernieuwbare productie die gekenmerkt wordt door grote variabiliteit en onvoorspelbaarheid op het vlak van de productie en door een beperkte mate van moduleerbaarheid, draagt samen met een groot deel van de weinig flexibele 4 productie die in België geïnstalleerd is, bij tot de toegenomen behoefte aan flexibiliteit in de regelzone. Elia werkt al verschillende jaren op meerdere pistes om de onevenwichten in de regelzone te beperken: een verbetering van de incentives om het evenwicht te behouden, een zoektocht naar nieuwe mogelijkheden van flexibiliteit en vooral, het beheer van de vraag. Anderzijds dragen factoren zoals de opkomst van de gesubsidieerde hernieuwbare energieproductie en de evolutie van de groothandelsprijzen voor elektriciteit, gas, kolen en CO2 bij tot een verdere afname van het aantal werkingsuren van de klassieke gascentrales 5. Die worden zo almaar minder rendabel en daarom hoe langer hoe vaker tijdelijk of definitief gesloten, wat op zijn beurt de bevoorradingszekerheid van het land in gevaar brengt. Dit vertaalt zich sinds enkele jaren in een stijging van de kosten voor bepaalde ondersteunende diensten. Daarnaast heeft Elia, door middel van een wettelijk kader dat de minister van Energie begin 2014 heeft uitgewerkt voor de aanleg van strategische reserve en in overeenstemming is met artikel 7quater van de Elektriciteitswet, de instructie gekregen om een strategische reserve aan te leggen voor een periode van 1 tot 3 jaar beginnend op de eerste dag van de komende winterperiode, 1 november Dit hoofdstuk bestaat uit twee delen. In het eerste deel wordt de evolutie beschreven die sinds het vorige rapport heeft plaatsgevonden, meer bepaald op het gebied van de deelname van de vraagzijde aan de elektriciteitsmarkt. Aangezien dit rapport twee maal per jaar wordt aangepast en de cyclus van de ondersteunende diensten eerder een jaarlijkse evolutie kent, beschrijft dit deel de ontwikkeling van producten voor de vraagzijde die Elia tijdens de volgende cyclus wil aanbieden. Het tweede deel betreft de deelname van de vraagzijde aan de strategische reserve waarvan de aanleg van start gegaan is in de eerste helft van Omdat de aanbestedingsprocedures voor de strategische reserve voor de winterperiode van 1 november 2014 tot 31 maart 2015 en de ondersteunende diensten voor het jaar 2015 op dit moment nog lopen, zijn er nog geen gegevens beschikbaar over de deelnemende volumes aan de vraagzijde. 2.2 Toelichting over de kenmerken en vereisten voor directe deelname van de vraagzijde Het verbruiks-/productieprofiel van een industriële belasting of een decentrale productieeenheid wordt in eerste instantie bepaald door de "core business" van de installatie en in 3 De term 'vraag' verwijst in wat volgt naar de belasting of naar de decentrale niet-coördineerbare productie. 4 Bijvoorbeeld de nucleaire productie. 5 Hierbij spelen onder andere de huidige subsidiemechanismen een rol door de maximalisering van hernieuwbare productie onder alle omstandigheden te stimuleren.

13 tweede instantie door de elektriciteitsprijs. Een industriële klant zal zo enkel geneigd zijn om zijn verbruiks- en productieprofiel te laten variëren indien dat de werking van zijn industriële processen niet te veel verstoort. Dit betekent dat er slechts een beperkt aantal activaties per jaar mogelijk is en dat de beschikbaarheid sporadisch blijft 6. Deze beperking geldt voor vrijwel alle industriële sites. De combinatie van de vele en wijd uiteenlopende beperkingen en het grote aantal industriële sites dat aangesproken moet worden om een voldoende groot volume aan flexibel vermogen te bekomen, maakt het onmogelijk om een product "op maat" te ontwikkelen voor elk van deze sites. Door een beroep te doen op de diensten van een aggregator, kunnen deze verschillen gedeeltelijk gecompenseerd worden, maar er moet niettemin rekening gehouden worden met de technische beperkingen van industriële sites, wat heeft geleid tot de ontwikkeling van specifieke producten waarvan de activatie aan voorwaarden onderworpen is. Ook wat betreft de bijdrage van genoemde producten om aan de behoeften van het elektriciteitsnet te voldoen, moet er rekening gehouden worden met hun activatievoorwaarden. o Zo zou het bij de aanleg van het totale volume van de reserve nodig kunnen blijken om van dit type producten een groter volume te contracteren dan er gedekt moet worden. o Daarnaast moet er ook rekening gehouden worden met de limieten op de activaties 7 telkens wanneer de strategische reserve of de ondersteunende diensten geleverd door de vraagzijde aangesproken worden. Bij het rechtstreeks contracteren van diensten bij de netgebruikers (eventueel via aggregatoren) moet Elia toezien op het correct beheer van de impact die de activaties van deze diensten kunnen hebben op hun BRP en leverancier (onvoorziene wijzigingen in hun profiel op aanvraag van de TNB). Naast bovenvermelde beperkingen die eigen zijn aan de vraagzijde, moet aan heel wat uitdagingen het hoofd geboden worden om over het flexibele potentieel in het distributienet te kunnen beschikken en te kunnen benutten: o Het beschikbare volume per netgebruiker is relatief klein: de gebruikers moeten dus geaggregeerd worden. Het aantal betrokken spelers (verbruiker, aggregator, leverancier, BRP, DNB) neemt toe en hun onderlinge contractuele relaties worden zeer complex. o Het feit dat er geen nominaties per toegangspunt ingediend worden, maakt het moeilijk de geleverde energie te identificeren. o Deze twee factoren maken op hun beurt de bepaling van de reële impact op de betrokken BRP(s) en leveranciers extreem complex. o Ten slotte moet ook de eventuele lokale impact van een gelijktijdige wijziging in het verbruiksprofiel van meerdere gebruikers aangesloten op het distributienet geanalyseerd worden. 2.3 Deelname van de vraagzijde aan de energiemarkt Hoewel dit nog niet direct zichtbaar is, groeit de deelname van de vraagzijde aan de energiemarkt: Door rechtstreekse toegang tot de groothandelsmarkt in het geval van industriële klanten die hun eigen ARP zijn en in die hoedanigheid deelnemen. 6 Reserve op basis van coördineerbare productie-eenheden garandeert een beschikbaarheid van vrijwel 100% en een onbegrensd aantal activaties. 7 Zoals het resterende aantal activaties, de maximale duur van de activatie en het verplichte interval tussen twee activaties.

14 Door onrechtstreekse toegang via verkoopscontracten afgesloten tussen de leveranciers en de netgebruikers in de portfolio van de leveranciers, eventueel via een derde partij om deze flexibiliteit te kunnen gebruiken in het beheer van de perimeter van de betrokken ARP. Omwille van het commerciële en confidentiële karakter van deze contracten kan het volume dat zij vertegenwoordigen niet direct door Elia worden ingeschat. Het is niettemin cruciaal om de middelen voor deelname van de vraagzijde te bevorderen en te ondersteunen omdat hun eenvoud en hefboomeffect, specifiek voor de decentrale productie, uniek zijn. Elia moedigt deze ontwikkeling aan. Sinds 2012 hanteert zij namelijk een balancingbeleid dat gebaseerd is op de prijssignalen en de reactie van de markt 8, wat het behoud van een redelijk niveau van reserve 9 garandeert. Op 4 februari 2014 introduceerde de Belgische elektriciteitsbeurs het concept "intelligente producten" wat de marktspelers toelaat om orders in te dienen die enkel als geheel uitgevoerd zullen worden. Door deze innovatie kan er rekening gehouden worden met de spotmarkten en de technische beperkingen van de spelers (zowel producenten als verbruikers), wat nieuwe opportuniteiten voor de vraagzijde creëert. Een flexibele industriële klant kan in dit systeem bijvoorbeeld beslissen dat hij bereid is om de elektriciteit waarover hij via zijn leveringscontracten beschikt en die hij normaal zou verbruiken, door te verkopen wanneer de prijzen een bepaalde drempelwaarde overschrijden en dat hij zijn installaties gedurende enkele opeenvolgende uren zal stilleggen. 2.4 Deelname van de vraagzijde aan de ondersteunende diensten: de veranderingen die Elia plant in 2015 De laatste jaren heeft Elia zijn producten voor ondersteunende diensten uitgebreid om de bronnen (mogelijkheden) waaruit ze kunnen geput worden te diversifiëren. Concreet werden er in samenwerking met de betrokken spelers nieuwe producten ontwikkeld die de deelname van de vraagzijde faciliteren. Dit heeft het aandeel van de reserve dat via deze producten gecontracteerd wordt gevoelig doen toenemen sinds De volgende cijfers tonen de evolutie in de volumes voor ondersteunende diensten gecontracteerd via producten voor de deelname van de vraagzijde tussen 2012 en De volumes die in 2015 gecontracteerd zullen worden zijn momenteel nog niet gekend omdat de procedures voor de openbare aanbestedingen daarvoor nog lopen. Tabel 1 en Afbeelding 1: Evolutie van de volumes voor O.D. gecontracteerd via specifieke producten voor de vraagzijde Totaal O.D. [MW] Volume Vraagzijde O.D. [MW] , Via een onevenwichtstarief van het type 'single marginal pricing' dat de spelers stimuleert om het evenwicht in hun perimeter te bewaken en zo bij te dragen aan de globale realtime balancing van de zone. 9 Een reserve die per definitie vermogens omvat die 'onttrokken' zijn aan de energiemarkt.

15 2.4.1 Primaire reserve geleverd via industriële belasting (R1 Load) Sinds 2013 biedt Elia naast het product 'R1 Load', dat ontwikkeld werd als antwoord op de beperkingen van industriële sites, een reeks complementaire R1-producten aan 10 die rekening houden met de technische beperkingen van industriële sites om primaire reserve te leveren over een periode van één jaar en die het volledige gamma frequentieafwijkingen uit Policy 1 van het Operational Handbook van UCTE dekken. In 2014 dekt deze reserve 30% 11 van de noodzakelijke behoefte in België, enkel voor opregeling. In 2014 is Elia, met steun van de CREG, begonnen een deel van het symmetrisch primair reservevolume R1 (27MW) op maandbasis te contracteren. In overleg met de betrokken stakeholders 12 en met instemming van de CREG werd er beslist om alle R1- (& R2-) producten, inclusief R1 Load, op korte termijn aan te kopen. Vanaf 1 januari 2015 zal Elia de volumes R1 Load dus maandelijks aankopen. Deze ontwikkeling heeft tot doel de liquiditeit van deze markt te verhogen en zal onder andere de leveranciers van R1 Load toelaten om zich voor kortere periodes te engageren en een dienst aan te bieden die beter overeenstemt met de industriële beperkingen opgelegd door hun processen Tertiaire reserve geleverd door onderbreekbare afpnames (Onderbreekbaarheid of ICH) De tertiaire reserve geleverd door onderbreekbare industriële belastingen dekt sinds verschillende jaren ongeveer 260 MW van de in totaal 660 MW aan tertiaire reserve (R3) Onderbreekbaarheid wordt gekenmerkt door een gemiddeld beschikbaar vermogen op jaarbasis, een beperkt aantal activaties (4 of 12 per jaar) en een maximale duur van 8 uur per activatie. Bij een activatie moet de leverancier van onderbreekbaarheid zijn verbruik binnen 3 minuten verminderen tot een contractueel bepaalde drempelwaarde. Door de specifieke kenmerken van onderbreekbaarheid, is dit product vooral aangewezen om plotse grote onevenwichten te herstellen. De impact van een activatie op de evenwichtsperimeter van de BRP en op de vergoeding van de leverancier wordt geneutraliseerd vias een aanpassing van de meetgegevens tijdens de activatie. Dit specifieke kenmerk beperkt de levering van dit product tot gebruikers van het transmissienet. Voor de contractuele periode 2015 werd dit product niet gewijzigd en de openbare aanbestedingsprocedure voor de contracten voor 2015 zal gebeuren in de tweede helft van Het gaat om een symmetrische primaire reserve geleverd door thermische eenheden voor een frequentie tussen 49,9 en 50,1 Hz en een asymmetrische primaire reserve geleverd door kerncentrales voor frequentieverhogingen boven 50,1 Hz. 11 Voor 2013 voorzag de openbare aanbesteding voor de primaire reserve een maximaal volume R1 Load - en dus een concurrentiestrijd van de productie (R1 Prod) met de vraagzijde (R1 Load) voor dit volume - dat tot 30% van het totale volume van de primaire reserve voor opregeling kon bedragen (R1 Up). De openbare aanbesteding heeft de contractering van R1 Load voor ongeveer 30% van het volume R1 Up opgeleverd. Voor 2014 voorzag de openbare aanbesteding voor de primaire reserve een maximaal volume R1 Load dat tot 50% van het totale volume van de opregeling kon bedragen. Technisch-economische optimalisering van deze openbare aanbesteding heeft geleid tot de contractering van R1 Load voor ongeveer 30% van het volume R1 Up. De openbare aanbestedingen voor de primaire reserve voor 2015 voorzien een maximaal volume R1 Load dat tot 50% van het totale volume van de opregeling kan bedragen. 12 Tijdens de consultaties die Elia in maart en april 2014 organiseerde en die positieve reacties van de industriële klanten opleverden.

16 2.4.3 Tertiaire reserve van diensten voor profielaanpassing (R3 Dynamic Profile of R3 DP) In 2014 heeft Elia de "R3 Dynamic Profile" (R3DP) of "tertiaire reserve van diensten voor profielaanpassing" ingevoerd. Dit nieuwe product is het resultaat van een denkpiste die vanaf 2012 werd gevolgd met de steun van de CREG en na overleg met de betrokken spelers in Het maakt gebruik van de flexibiliteit van de vraagzijde en betreft hoofdzakelijk gebruikers die aangesloten zijn op distributienetten. Deze reserve wordt gekenmerkt door een beschikbaarheid van 100% en een maximaal aantal van 40 activaties per jaar met een maximale duur van 2 uur. Bij elke activatie wordt de energie die niet langer aangekocht wordt door de afgeschakelde verbruiker, maar nog altijd moet blijven worden geproduceerd om het evenwicht op het net te verzekeren, via het onevenwichtstarief automatisch afgerekend met de evenwichtsverantwoordelijke tegen de marginale prijs in real time van de elektriciteit. Deze constructie laat toe om op eenvoudige wijze en zonder moeilijke implementaties om te gaan met de complexe problemen van het beheer van de impact van een activatie op de perimeter van de evenwichtsverantwoordelijke(n) en de vergoeding van de geproduceerde maar niet verbruikte energie aan de leverancier(s) van de betrokken netgebruikers. Het gebruik ervan wordt echter onderworpen aan bepaalde limieten, zoals een korte activatieduur, een beperkt volume vergeleken met andere evenwichtsmiddelen en ten slotte een activatie aan het einde van de merit order na uitputting van de genoemde andere middelen. Omwille van deze specifieke kenmerken van de R3DP werd er overeengekomen dit product twee jaar lang te testen en de werking ervan te analyseren voor eventuele verdere aanpassingen. In 2014 werd er zo 50MW aan R3 DP gecontracteerd nadat die in concurrentie geplaatst werd met 50MW klassieke tertiaire reserve geleverd door productie-eenheden. De evolutie in het product R3DP in 2015 betreft verbeteringen in de openbare aanbestedingsprocedure. Het gaat vooral over: het doorgeven van nauwkeurigere informatie aan de betrokken BRP's over de impact van een activatie op hun portfolio tijdens de 15 minuten volgend op de activatie harmonisering van de zogenaamde "prekwalificatiestudies" uitgevoerd door de distributienetbeheerders om de impact van de gelijktijdige activatie van verschillende belastingen op de veiligheid van de betrokken netten te bepalen In februari werden met instemming van de CREG twee activaties uitgevoerd om de werking van deze reserve en de reële impact ervan op de betrokken stakeholders te testen. Tijdens deze activaties werd de dienst voor R3DP algemeen gesproken correct geleverd en de conclusies van deze tests werden besproken met de stakeholders tijdens een openbare raadpleging. Dit heeft geleid tot een verhoging voor 2015 van het maximale volume van R3DP binnen de tertiaire reserve tot 100 MW. Dat is dus het maximale volume waarvoor productie en vraagzijde met elkaar concurreren Niet-gereserveerd tertiair regelvermogen - Vrije biedingen vanuit geaggregeerde productie-eenheden Overeenkomstig de geldende reglementering bieden de BRP's verantwoordelijk voor de opvolging van de injectie van productie-eenheden gedekt door een CIPU-contract 14 de volumes beschikbaar voor opregeling en afregeling van hun productie-eenheden dagelijks aan. 13 Op 13 februari 2014 van 11:30 u tot 12:00 u en op 25 februari 2014 van 18:15 u tot 18:45 u. 14 Contract voor coördinatie van de oproep van productie-eenheden

17 In de zomer van 2012 voerde Elia het concept van de geaggregeerde productie-eenheid in, wat BRP's die een CIPU-contract ondertekend hebben toelaat om het beschikbare regelvermogen op een geaggregeerd geheel van decentrale productie-eenheden of van belastingen in hun portfolio aan te bieden in de vorm van een fictieve productie-eenheid die "Aggregated Power Plant" (APP) genoemd wordt. Sinds de zomer van 2012 werd er zo'n 100MW aan windenergie verdeeld via een distributienet geaggregeerd en geregeld door hun BRP's aangeboden aan Elia. In april 2014 creëerde een nieuwe speler een APP voor een kleiner volume (4,5 MW) om ervaring op te doen en energie aan te bieden die zowel door windmolens als door kleine warmtekrachtkoppelingseenheden in een distributienet geleverd werd. Er worden momenteel ook gesprekken gevoerd met andere partijen over grotere volumes. 2.5 Strategische Reserve geleverd door de vraagzijde De Elektriciteitswet 15 werd door de Wet van 26 maart 2014 gewijzigd door de introductie vanaf 2014 van een mechanisme voor "strategische reserve" met het doel een bepaald niveau van bevoorradingszekerheid tijdens de winterperiode te verzekeren 16. Deze reserve wordt aangelegd door Elia op initiatief van de minister nu de markt te kennen geeft niet meer in het productievermogen te kunnen voorzien, dat noodzakelijk is om een voldoende hoog niveau van bevoorradingszekerheid te behouden. De strategische reserve wordt geactiveerd wanneer een niet verwaarloosbaar kortetermijnrisico op "Structureel Zonetekort" wordt vastgesteld, om de gedwongen afschakeling van netgebruikers te voorkomen en de balancingreserves te vrijwaren die werden aangelegd om plotse kwartuuronevenwichten in de regelzone te compenseren. In dat kader kreeg Elia een nieuwe opdracht,onder andere het bepalen van de modaliteiten van de procedure voor de aanleg van de strategische reserve 17 en het ter goedkeuring voorleggen van de werkingsregels hieraangaande aan de CREG 18. De wet bepaalt dat de vraagzijde 19 kan deelnemen aan de strategische reserve. Elia heeft bijgevolg een specifiek product ontwikkeld voor deelname aan deze reserve: "Strategic Demand Reserve" (SDR). De modaliteiten van de gunningsprocedure voor een SDR-contract en de kenmerken van het product zelf werden bepaald na raadpleging van de marktspelers en met het doel om de aangeboden volumes van tot dan toe onaangeboorde flexibiliteit te maximaliseren zonder de technische beperkingen van de potentiële leveranciers en het zeer strakke tijdskader voor implementatie uit het oog te verliezen. De belangrijkste kenmerken van dit product en van de procedure voor de aanleg die betrekking hebben op de deelname van de vraagzijde worden hieronder weergegeven. Het product en de 15 De Elektriciteitswet van 29 april 1999 betreffende de organisatie van de elektriciteitsmarkt, zoals van tijd tot tijd gewijzigd. 16 In de wet gedefinieerd als de periode van 1 november tot en met 31 maart 17 Overeenkomstig artikel 7 septies 1 van de Elektriciteitswet. Deze procedure is te vinden op de website van Elia via de volgende link: Task-Force/Procedure%20to%20constitute%20strategic%20reserves 18 Overeenkomstig artikel 7 septies 1 van de Elektriciteitswet. Deze werkingsregels zijn te vinden op de website van Elia via de volgende link: Implementation-Task-Force/Werkingsregels-voor-strategische-reserves 19 Artikel 7 quinquies 2, 1 : "elke gebruiker van het transmissie- of distributienet, individueel of geaggregeerd"

18 procedure houden maximaal rekening met de vragen die de betrokken stakeholders (industriële klanten, aggregatoren,...) tijdens de raadplegingen hebben geformuleerd: De SDR wordt ter beschikking van Elia gesteld via afnames met een toegangspunt op het niveau van het transmissienet, individueel per netgebruiker of geaggregeerd door een derde partij. Hoewel de SDR een "reserve" genoemd wordt, bestaat het product niet uit het ter beschikking van Elia stellen van een constant volume (in MW) - wat zou neerkomen op een engagement van de SDR-leverancier om zijn verbruik hoog te houden en dus potentieel de bevoorradingszekerheid in gevaar te brengen - maar in een engagement van de leverancier om op vraag van Elia het globale verbruik van zijn portfolio (hoe dat ook is samengesteld) onder een bepaalde contractueel vastgelegde drempel te laten dalen. Om de doeltreffendheid van deze benadering te verzekeren moeten de kandidaat-leveranciers via een certificeringsprocedure aantonen dat de globale afname van hun portfolio gekenmerkt wordt door een verbruik dat tijdens de winter en vooral tijdens kritieke periodes hoog zal zijn en dat de afschakeling van dat verbruik dus zal bijdragen aan het verminderen van het risico voor de bevoorradingszekerheid. SDR-leveranciers kunnen kiezen tussen twee leveringsformules, SDR_4 en SDR_12, met verschillende activatievoorwaarden: o een maximaal aantal activaties per winterperiode (resp. 40 en 20) o een maximale duur per activatie (resp. 4 en 12 uur) o een minimaal interval tussen twee opeenvolgende activaties (resp. 4 en 12) o een gecumuleerde duur van alle activaties tijdens een winterperiode van maximaal 130 uur. Om de deelname van nog onaangeboorde flexibiliteit aan te trekken, werd met instemming van de CREG de deelname van eenzelfde toegangspunt aan meerdere producten voor de vraagzijde toegestaan. Die combinatie wordt echter onderworpen aan een reeks voorwaarden om te vermijden dat hetzelfde vermogen (dezelfde MW) voor twee verschillende doeleinden gereserveerd wordt. Nog om de deelname aan vraagzijde te stimuleren legt de procedure voor de aanleg van de strategische reserve ten slotte voor de winterperiode een minimaal SDR-volume vast van 50MW 20. Met hetzelfde bedoeling, wordt er ook voor gezorgd dat de SDR concurreert met de SGR voor het totale volume van de strategische reserve dat gecontracteerd moet worden voor de winterperiode Dit werd mogelijk gemaakt door een wegingsmechanisme dat wordt toegepast op de aangeboden volumes SDR dat toelaat om rekening te houden met de technische beperkingen (in verband met de activaties) van dit product in vergelijking met de behoeften van de regelzones. 2.6 Conclusies Het aandeel van de vraag in de energiemarkt is de laatste jaren toegenomen dankzij evoluties in het marktmodel, de intensieve ontwikkeling van nieuwe producten en de deelname van nieuwe spelers. De markante feiten uit de eerste helft van 2014 op het vlak van deelname van de vraagzijde kunnen als volgt samengevat worden: - Invoering door Belpex van intelligente producten die rekening houden met de technische beperkingen van industriële klanten 20 50MW of het maximale totale volume van aangeboden SDR als dat minder dan 50MW bedraagt