RAAD VA DE EUROPESE U IE. Brussel, 7 juli 2009 (09.07) (OR. en) 11631/09 UEM 198

Transcriptie

1 RAAD VA DE EUROPESE U IE Brussel, 7 juli 2009 (09.07) (OR. en) 11631/09 UEM 198 OTA van: aan: Betreft: het secretariaat-generaal van de Raad de delegaties Advies van de Raad over het geactualiseerde convergentieprogramma van Roemenië voor de periode Voor de delegaties gaat hierbij het door de Raad Ecofin van 7 juli 2009 aangenomen advies van de Raad over het geactualiseerde convergentieprogramma van Roemenië. Bijlage: 11631/09 las/las/sv 1 DG G I L

2 BIJLAGE ADVIES VA DE RAAD over het geactualiseerde convergentieprogramma van Roemenië voor de periode DE RAAD VAN DE EUROPESE UNIE, Gelet op het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap, Gelet op Verordening (EG) nr. 1466/97 van de Raad van 7 juli 1997 over versterking van het toezicht op begrotingssituaties en het toezicht op en de coördinatie van het economisch beleid 1, en met name op artikel 9, lid 3, Gezien de aanbeveling van de Commissie, Na raadpleging van het Economisch en Financieel Comité, BRENGT HET VOLGENDE ADVIES UIT: (1) Op 7 juli 2009 heeft de Raad het geactualiseerde convergentieprogramma van Roemenië voor de periode behandeld. 1 PB L 209 van , blz. 1. Alle documenten waarnaar in deze tekst wordt verwezen, zijn te vinden op: /09 las/las/sv 2

3 (2) Tussen 2002 en 2008 bedroeg de bbp-groei in Roemenië gemiddeld 6,3% per jaar. Deze krachtige groei, die werd geschraagd door buitenlandse directe investeringen en andere kapitaalinstromen, heeft tot oververhitting en onhoudbare onevenwichtigheden geleid. In 2007 bereikte het tekort op de lopende rekening een hoogtepunt van 13,5% van het bbp, waarna het in 2008 slechts licht terugliep tot 12,3% van het bbp. De hoge kredietopneming in het buitenland werd tevens in de hand gewerkt door een procyclisch begrotingsbeleid, waardoor het overheidstekort meer dan verdubbelde van 2,5% van het bbp in 2007 tot 5,4% van het bbp in In de eerste helft van 2008 is het monetaire beleid veel restrictiever geworden: naar aanleiding van een te grote binnenlandse vraag, de verzwakking van de valuta en negatieve schokken aan de aanbodzijde werd de beleidsrente in diverse stappen opgetrokken tot 10,25% in juli. Sedert begin 2009 heeft de centrale bank voortdurend een prudent monetair beleid aangehouden en sinds februari 2009 heeft zij de beleidsrente in twee stappen met in totaal 75 basispunten verlaagd nadat de vraagdruk en de inflatoire spanningen waren afgenomen. De wereldwijde economische neergang en de toegenomen risicoaversie bij investeerders ten aanzien van kwetsbaarheden die hun oorsprong vinden in Roemenië zelf, hebben tot een scherpe daling van de kapitaalstromen naar dat land geleid. Dit resulteerde in een sterke vertraging van de bbp-groei in het vierde kwartaal van 2008, gevolgd door een krimp van 6,25% in het eerste kwartaal van 2009 ten opzichte van dezelfde periode een jaar eerder. Ook de druk op de wisselkoers nam toe: de RON deprecieerde met 7% in januari 2009, na in 2008 een waardevermindering met 10% te hebben ondergaan. Om de gevolgen van de scherpe daling van de instroom van particulier kapitaal te op te vangen en een ordelijke aanpassing van het externe tekort te bevorderen, is aan Roemenië een omvangrijk internationaal financieel bijstandspakket 2 (20 miljard EUR) van de EU, het IMF, de Wereldbank, de EIB en de EBWO toegekend. Begrotingsconsolidatie vormt de hoeksteen van de economische beleidsvoorwaarden die aan het pakket verbonden zijn; hierbij wordt een geleidelijke vermindering van het overheidstekort beoogd van 5,4% van het bbp in 2008 tot 5,1% in 2009, 4,1% in 2010 en minder dan 3% in Bovendien heeft de Roemeense regering toegezegd specifieke maatregelen te zullen nemen met het oog op een betere uitgavenbeheersing en budgettaire governance, zoals onder meer een herstructurering van het beloningssysteem van ambtenaren, de invoering van een eenvormig loonstelsel voor ambtenaren, een hervorming van het overheidspensioenstelsel, de invoering van een bindend begrotingskader voor de middellange termijn en de oprichting van een onafhankelijke begrotingsraad. Ook zullen maatregelen worden getroffen om het toezicht op de financiële sector te verbeteren en meer vaart te zetten achter structurele hervormingen. 2 Zie Beschikking 2009/458/EG van de Raad van 6 mei 2009 tot toekenning van wederzijdse bijstand aan Roemenië en Beschikking 2009/459/EG van de Raad van 6 mei 2009 tot verlening van financiële middellangetermijnbijstand van de Gemeenschap aan Roemenië /09 las/las/sv 3

4 (3) In het macro-economische scenario dat aan het programma ten grondslag ligt, wordt ervan uitgegaan dat het reële bbp in 2009 met 4% krimpt en in 2010 en 2011 met respectievelijk 0,1% en 2,4% zal groeien. Dit scenario, dat in mei in definitieve vorm is gegoten, is in overeenstemming met de voorjaarsprognoses 2009 van de Commissiediensten, maar lijkt op enigszins optimistische groeihypothesen te zijn gebaseerd gezien de sterker dan verwachte krimp van het bbp in het eerste kwartaal van 2009 en de onzekerheid in verband met de wereldwijde economische neergang en de lopende correctie van de economische onevenwichtigheden in Roemenië. De inflatieprognoses van het programma lijken realistisch. De verwachte daling van het tekort op de lopende rekening van 12,3% van het bbp in 2008 tot 7,5% in 2009, 6,5% in 2010 en 6,3% in 2011 lijkt aan te sluiten bij de prognoses voor de binnenlandse en de buitenlandse vraag. (4) In het geactualiseerde programma wordt aangenomen dat het feitelijke tekort in ,4% van het bbp zal bedragen, tegen een streefcijfer van 2,9% van het bbp in de vorige actualisering van het convergentieprogramma. De grote afwijking is vooral toe te schrijven aan een zwakke planning en uitvoering van de begroting, hetgeen resulteerde in aanzienlijk hoger dan verwachte lopende uitgaven, met name voor ambtenarenlonen en sociale overdrachten. Bovendien zijn de al te optimistische ontvangstenprognoses niet uitgekomen en leidde de conjunctuurvertraging in de laatste twee maanden van het jaar tot een bruuske daling van de geïnde ontvangsten, zodat het feitelijke resultaat nog slechter uitviel dan verwacht. (5) In het geactualiseerde convergentieprogramma bedraagt de tekortdoelstelling voor ,1% van het bbp. De in februari 2009 aangenomen begroting voor 2009 bevat diverse maatregelen om het tekort terug te dringen, zoals onder meer een vacaturestop en de vermindering van diverse bonussen in de overheidssector, besparingen op de uitgaven voor goederen en diensten en voor subsidies, een verhoging van de pensioenbijdrage met 3,3 procentpunt en een vervroeging van de geplande accijnsverhogingen. In de in april 2009 goedgekeurde gewijzigde begroting heeft de regering nieuwe budgettaire aanpassingsmaatregelen aan de uitgavenzijde opgenomen, zoals onder meer een verdere verlaging van de loonmassa in de overheidssector, de uitgaven voor goederen en diensten, een aantal kapitaaluitgaven en subsidies. Aan de ontvangstenzijde wordt met de maatregelen in de gewijzigde begroting voor 2009 beoogd bepaalde belastingaftrekken en voordelen af te schaffen (met name met betrekking tot auto s van de zaak en afschrijving van geherwaardeerde goederen) /09 las/las/sv 4

5 Daartegenover staat dat de regering in 2009 een forse stijging van de overheidsinvesteringen plant in vergelijking met 2008, onder meer ook om het economische herstel te ondersteunen. Gezien de vereiste begrotingsconsolidatie is voorts slechts een beperkt pakket budgettaire stimuleringsmaatregelen (ten belope van ruwweg 0,75% van het bbp) aangenomen ter ondersteuning van het bedrijfsleven, de arbeidsmarkt en de inkomens van huishoudens. Afgaande op de reductie met bijna 3% van het bbp van het structurele saldo (d.w.z. het conjunctuurgezuiverde saldo, ongerekend eenmalige en tijdelijke maatregelen) dat door de Commissiediensten volgens de algemeen aanvaarde methode is herberekend op grond van de in het programma verstrekte informatie, zal de begrotingsstrategie in 2009 al bij al een sterk restrictief karakter vertonen. (6) De voornaamste doelstelling van de in het programma uitgestippelde begrotingsstrategie op middellange termijn is toe te werken naar de middellangetermijndoelstelling, namelijk het boeken van een structureel tekort van 0,9% van het bbp, met de intentie die doelstelling in 2012 (d.w.z. na de programmaperiode) te bereiken. Verwacht wordt dat het nominale overheidstekort geleidelijk zal worden teruggedrongen van 5,1% van het bbp in 2009 tot 4,1% van het bbp in 2010 en 2,9% van het bbp in Het primaire saldo volgt een vergelijkbare trend. Het aanpassingstraject is gebaseerd op een reductie van de uitgaven met 1,5 procentpunt van het bbp, met name door sterk te snoeien in de beloning van ambtenaren en in de intermediaire consumptie. Deze besnoeiingen worden ten dele ongedaan gemaakt door een aanzienlijke toename van de overheidsinvesteringen als percentage van het bbp. Aangenomen wordt dat de ontvangsten met 1,1 procentpunt van het bbp zullen stijgen, met name als gevolg van een verwachte toename van de EU-middelen en de verhoging van de socialezekerheidsbijdragen in Voor de periode na 2009 wordt in het programma onvoldoende duidelijk gemaakt welke concrete maatregelen aan de geplande tekortreductie ten grondslag liggen en wat de verwachte budgettaire gevolgen van die maatregelen zijn, met name wat de sterke verlaging van de beloning van ambtenaren betreft. De bruto overheidsschuld beliep in ,6% van het bbp en zal volgens het programma fors toenemen tot 22% van het bbp in 2011 als gevolg van de hoge primaire tekorten en een aanzienlijke stijging van de rentebetalingen op de overheidsschuld /09 las/las/sv 5

6 (7) De begrotingsresultaten zijn in alle programmajaren aan neerwaartse risico's onderhevig. In 2009 vloeien de risico's voort uit de macro-economische vooruitzichten, die slechter kunnen uitvallen dan verwacht. Bovendien zijn in 2009 risico's verbonden aan de effectieve uitvoering van de geplande uitgavenmaatregelen, met name gezien de reeds sinds begin 2009 geconstateerde ontsporingen in de loonkosten in de overheidssector en de potentiële uitgavendruk tijdens een verkiezingsjaar. Voorts moet de verwezenlijking van de begrotingsdoelstellingen in 2010 en 2011 met concrete maatregelen worden onderbouwd. Gezien de negatieve risico's voor de begrotingsdoelstellingen is het niet uitgesloten dat de schuldquote sterker stijgt dan in het programma wordt voorspeld. (8) Het langetermijneffect van de vergrijzing op de begroting ligt ruim boven het EU-gemiddelde, hoofdzakelijk doordat de pensioenuitgaven als percentage van het bbp de komende decennia een vrij forse stijging zullen vertonen. De begrotingssituatie van 2008 zoals deze in het huidige programma wordt geraamd, is ongunstiger dan de uitgangssituatie van het vorige programma. Daardoor zal de druk van de vergrijzing op het houdbaarheidstekort nog toenemen. De reeds in het programma geplande reductie van het primaire tekort op middellange termijn, de verdere hervorming van het pensioenstelsel om de sterke stijging van de leeftijdsgerelateerde uitgaven af te remmen, en het efficiënter besteden van de middelen voor gezondheidszorg zijn maatregelen die de momenteel grote risico's voor de houdbaarheid van de overheidsfinanciën zouden helpen verminderen. (9) De begrotingstekorten en het procyclische begrotingsbeleid van Roemenië vallen grotendeels te verklaren door een zwakke planning en uitvoering van de begroting. De initiële begrotingen werden gekenmerkt door een overschatting van de ontvangsten. Zij dienden in de loop van het jaar dan ook meermaals te worden bijgestuurd, waarbij de lopende uitgaven toenamen en er zich een verschuiving voordeed van kapitaaluitgaven naar lopende uitgaven. Bovendien is er sprake van grote onzekerheid, aangezien er in de laatste maanden van het jaar aanzienlijke uitgaven plaatsvinden. Door de ontsporingen van de primaire lopende uitgaven in combinatie met een suboptimale samenstelling van de bestedingen is de druk op de overheidsmiddelen toegenomen en de manoeuvreerruimte voor het verrichten van groeibevorderende kapitaaluitgaven beperkt /09 las/las/sv 6

7 De hoger dan verwachte lopende uitgaven zijn het gevolg van het ontbreken van een langetermijnstrategie voor ambtenarensalarissen en pensioenen, terwijl de tegenvallende prestatie op het gebied van de kapitaaluitgaven ten dele toe te schrijven is aan de zwakke administratieve capaciteit om investeringsprojecten te plannen en uit te voeren. Teneinde de overheidsfinanciën voorspelbaarder te maken en een degelijker planning van het begrotingsbeleid te waarborgen, hebben de Roemeense autoriteiten in het kader van de EU-betalingsbalanssteun toegezegd maatregelen te zullen treffen om de budgettaire governance te versterken. Deze maatregelen omvatten de implementatie van een bindend begrotingskader voor de middellange termijn dat de hele overheidssector bestrijkt en bindende begrotingsregels voor zowel ontvangsten als uitgaven en de oprichting van een onafhankelijke begrotingsraad omvat. In het convergentieprogramma wordt echter niet aangegeven welke concrete stappen zullen worden ondernomen om de geplande maatregelen ten uitvoer te leggen. Op het gebied van de belastingadministratie wordt in het convergentieprogramma een efficiëntere inning van de ontvangsten gepland dankzij een hervorming van de belastingdiensten en een verbreding van de belastinggrondslag in sectoren zoals milieu en landbouw. (10) In reactie op de financiële crisis hebben de Roemeense autoriteiten diverse maatregelen genomen om de stabiliteit in de banksector te handhaven en de spanningen op de financiële markten te temperen. In het kader van het depositogarantiestelsel is de dekking van de depositogarantie opgetrokken van EUR tot EUR. Teneinde het midden- en kleinbedrijf (mkb) betere toegang tot financiering te bieden en de uitvoer in het huidige klimaat te ondersteunen, heeft de Roemeense regering besloten het kapitaal van twee staatsbanken (CEC en EximBank) te verhogen (een maatregel ter grootte van 0,2% van het bbp) en een tegengarantieregeling voor kredietverlening aan het mkb in te stellen. Daarnaast zijn de wettelijke voorschriften voor in RON luidende verplichtingen versoepeld: de minimumreserveverplichtingen voor in RON luidende verplichtingen zijn verminderd van 20% tot 18%. Voorts hebben de Roemeense autoriteiten in het kader van de EU-betalingsbalanssteun toegezegd, enerzijds, de bank- en liquidatiewetten te zullen wijzigen om op tijdige en doeltreffende wijze te kunnen reageren ingeval een bank in nood verkeert en, anderzijds, de corrigerende bevoegdheden van de Nationale Bank van Roemenië te zullen versterken /09 las/las/sv 7

8 (11) Gezien de ontbrekende begrotingsruimte heeft Roemenië conform het in december 2008 door de Europese Raad goedgekeurd Europees economisch herstelplan in 2009 slechts een beperkt aantal budgettaire stimuleringsmaatregelen ten belope van circa 0,75% van het bbp kunnen nemen. Deze maatregelen zijn gericht op het ondersteunen van de inkomens van huishoudens, het bedrijfsleven en de arbeidsmarkt. Ter ondersteuning van de inkomens van huishoudens heeft de regering besloten de periode waarin werkloosheidsuitkeringen worden betaald met drie maanden te verlengen en een sociaal "minimumpensioen" voor gepensioneerden met een laag inkomen in te voeren. De maatregelen ter ondersteuning van het bedrijfsleven omvatten onder meer het niet-heffen van belastingen op geherinvesteerde winsten, een uitbreiding van de autosloopregeling en het uittrekken van middelen voor exportbevordering. Met de arbeidsmarktmaatregelen wordt vooral beoogd de beroepsopleiding van zowel werklozen als werknemers te ondersteunen. Bovendien beoogt de regering binnen de begroting voor 2009 een aanzienlijk deel van haar uitgaven voor overheidsinvesteringen te bestemmen en aldus het herstel te ondersteunen. Op de beleidsterreinen die door de landenspecifieke aanbevelingen van de Raad in het kader van de Lissabonagenda worden bestreken, hebben de Roemeense autoriteiten in het kader van de EU-betalingsbalanssteun toegezegd structurele hervormingsmaatregelen te zullen nemen met het oog op een efficiënter en effectiever openbaar bestuur, een grotere absorptie van EU-middelen, een verbetering van het bedrijfsklimaat en het aanpakken van zwartwerk. (12) Roemenië heeft een budgettair consolidatieprogramma aangenomen dat spoort met de doelstelling de externe en interne onevenwichtigheden terug te dringen en dat tevens voldoet aan de voorwaarden verbonden aan de financiële bijstand die door de EU en andere internationale kredietverleners is verstrekt. Volgens het convergentieprogramma zal, afgaande op de verandering in het overeenkomstig de algemeen aanvaarde methode berekende structurele saldo, tijdens de programmaperiode een restrictief begrotingsbeleid worden gevoerd. Gezien het ontbreken van begrotingsruimte en de noodzaak om de economische onevenwichtigheden te corrigeren, lijkt het voeren van een dergelijk beleid passend. In het geactualiseerde programma wordt ervan uitgegaan dat het tekort tot 2011 boven de referentiewaarde van 3% van het bbp uitkomt. De in het programma opgenomen begrotingsdoelstellingen sluiten aan bij de toezeggingen die in het kader van de EU-betalingsbalanssteun zijn gedaan, al zijn de begrotingsresultaten aan risico's onderhevig /09 las/las/sv 8

9 De afspraken die in het kader van het betalingsbalansprogramma zijn gemaakt, zijn echter niet helder in de vorm van extra begrotingsmaatregelen in het convergentieprogramma terug te vinden; dit geldt met name voor het terugdraaien van hogere lonen voor of, als alternatief, het verder snoeien in het overheidspersoneel en het verder verlagen van subsidies aan overheidsentiteiten. Bovendien is in het geactualiseerde programma geen spoor terug te vinden van de toegezegde hervorming van de belangrijkste parameters van het pensioenstelsel (bv. indexering van overheidspensioenen en aanpassing van de pensioenleeftijd), hoewel dit van cruciaal belang is om de langetermijnhoudbaarheid van de overheidsfinanciën te verbeteren. Tenslotte bevat het programma onvoldoende gedetailleerde informatie over de concrete maatregelen die moeten worden genomen om de tekortdoelstellingen voor 2010 en 2011 te halen en over de budgettaire gevolgen van deze maatregelen. (13) Wat de in de gedragscode voor stabiliteits- en convergentieprogramma's gespecificeerde gegevensvereisten betreft, vertoont het programma enkele lacunes in de verplichte en facultatieve gegevens 3. Al met al luidt de conclusie dat, hoewel Roemenië na jaren van groei boven de potentiële groei met een ernstige economische neergang wordt geconfronteerd, het tussen 2009 en 2011 geplande restrictieve begrotingsbeleid als een passende strategie moet worden aangemerkt omdat begrotingsruimte ontbreekt en onevenwichtigheden moeten worden gecorrigeerd. In 2008 bleef er sprake van een zeer procyclisch begrotingsbeleid, hetgeen vooral toe te schrijven was aan een snelle toename van de loonmassa in de overheidssector en een zwak begrotingsbeheer. Conform de toezeggingen die Roemenië in het kader van de EU-betalingsbalanssteun heeft gedaan, zijn de autoriteiten voornemens om met ingang van 2009 een aanzienlijke budgettaire consolidatie-inspanning te leveren, die berust op uitgavenreducties en gericht is op het bereiken van een tekort van minder dan 3% van het bbp in Gezien de onzekerheden ten aanzien van het macro-economische scenario voor 2009 en het effectief uitvoeren van de geplande uitgavenmaatregelen, alsmede het ontbreken van informatie over de concrete maatregelen die de begrotingsconsolidatie na 2009 moeten schragen, zijn de in het programma opgenomen begrotingsresultaten aan neerwaartse risico's onderhevig. Voorts zijn maatregelen gepland om de zwakke punten op het gebied van de planning en uitvoering van de begroting aan te pakken. Het betreft onder meer de implementatie van een bindend begrotingskader voor de middellange termijn, de vaststelling van begrotingsregels, de instelling van een begrotingsraad en een herstructurering van het beloningssysteem in de overheidssector. In het programma wordt echter niet aangegeven welke concrete stappen zullen worden ondernomen om de geplande maatregelen ter verbetering van de budgettaire governance te verwezenlijken. 3 Met name de gegevens over het aantal gewerkte uren, de overheidsuitgaven naar functie en diverse elementen met betrekking tot de langetermijnhoudbaarheid van de openbare financiën ontbreken /09 las/las/sv 9

10 In het licht van de bovenstaande evaluatie en rekening houdend met de aanbevelingen die de Raad op 7 juli 2009 overeenkomstig artikel 104, lid 7, tot Roemenië heeft gericht om te bereiken dat het buitensporige tekort wordt verholpen en dat duurzame convergentie tot stand komt, wordt Roemenië verzocht om, conform de beleidsmaatregelen die in het kader van het met betalingsbalanssteun van de Gemeenschap ondersteunde economische programma zijn gepland: i) het buitensporige tekort uiterlijk in 2011 te verhelpen; te dien einde de in de begroting van februari 2009 en in de gewijzigde begroting van april 2009 geplande begrotingsmaatregelen, en met name die op het gebied van de salarissen in de overheidssector en de pensioenhervorming, ten uitvoer te leggen; indien nodig verdere corrigerende maatregelen te nemen om de tekortdoelstelling voor 2009 te realiseren teneinde de toezeggingen gestand te doen die in het kader van het met betalingsbalanssteun van de Gemeenschap ondersteunde programma zijn gedaan; en de maatregelen te specificeren die de voorgenomen reductie van het tekort in 2010 en 2011 schragen, met name de maatregelen die de geplande vermindering van de loonkosten in de overheidssector mogelijk moeten maken; ii) iii) iv) concrete vorderingen te maken met de voorgenomen versterking van de budgettaire governance en transparantie, met name door een bindend begrotingskader voor de middellange termijn tot stand te brengen, een onafhankelijke begrotingsraad in te stellen, grenzen te stellen aan begrotingsaanpassingen in de loop van het jaar, begrotingsregels vast te stellen en het beloningssysteem in de overheidssector (met inbegrip van salarissen en bonussen) te herstructureren; wat de belastingadministratie betreft, voor een efficiëntere inning van de ontvangsten te zorgen door de belastingdiensten te hervormen en de belastinggrondslag te verbreden; meer vaart te zetten achter de hervorming van het pensioenstelsel (met name wat de indexering van pensioenen en de aanpassing van de pensioenleeftijd betreft) om de sterke stijging van de leeftijdsgerelateerde uitgaven af te remmen en de risico's voor de houdbaarheid van de overheidsfinanciën te reduceren, en tevens de middelen voor gezondheidszorg efficiënter te besteden; de aanbodzijde van de economie te versterken door tastbare vooruitgang te boeken bij het doorvoeren van de structurele hervormingen, met name door de efficiëntie te verhogen en het openbaar bestuur te stroomlijnen, het bedrijfsklimaat te verbeteren, zwart werk aan te pakken en een grotere absorptie en een beter gebruik van EU-middelen te bewerkstelligen /09 las/las/sv 10

11 Vergelijking van de belangrijkste macro-economische en budgettaire prognoses Reëel bbp (verandering in %) HICP-inflatie (%) Output gap 1 (% van het potentiële bbp) Netto financieringsoverschot/ -tekort t.o.v. het buitenland CP juni ,2 7,1-4,0 0,1 2,4 COM voorjaar ,2 7,1-4,0 0,0 n.b. CP dec ,1 6,5 6,1 5,8 n.b. CP juni ,5 7,9 5,8 3,5 3,2 COM voorjaar ,9 7,9 5,8 3,5 n.b. CP dec ,8 5,7 4,0 3,3 n.b. CP juni ,7 8,7 0,5-2,5-2,9 COM voorjaar ,6 8,5 0,2-3,0 n.b. CP dec ,1 2,1 1,8 1,1 n.b. CP juni ,9-11,9-6,3-5,4-5,2 COM voorjaar ,8-11,8-6,4-5,1 n.b. CP dec ,6-10,5-10,1-10,2 n.b. CP juni ,0 33,1 33,2 33,7 34,2 COM voorjaar ,0 33,1 33,4 33,3 n.b. Overheidsontvangsten Overheidsuitgaven Overheidssaldo Primair saldo CP dec ,4 39,8 39,9 40,8 n.b. CP juni ,6 38,5 38,3 37,8 37,0 COM voorjaar ,6 38,5 38,5 38,9 n.b. CP dec ,3 42,7 42,8 43,2 n.b. CP juni ,5-5,4-5,1-4,1-2,9 COM voorjaar ,5-5,4-5,1-5,6 n.b. CP dec ,9-2,9-2,9-2,4 n.b. CP juni ,8-4,7-3,60-2,4-1,4 COM voorjaar ,8-4,7-3,6-4,0 n.b. CP dec ,0-2,1-2,1-1,6 n.b. Conjunctuurgezuiverd CP juni ,7-8,2-5,3-3,3-2,0 saldo 1 COM voorjaar ,5-7,9-5,2-4,7 n.b. CP dec ,6-3,6-3,5-2,8 n.b. CP juni ,5-8,2-5,3-3,3-2,0 Structureel saldo 3 COM voorjaar ,4-7,9-5,2-4,7 n.b. Bruto overheidsschuld Noten: CP dec ,4-3,4-3,4-2,7 n.b. CP juni ,7 13,6 18,0 20,8 22,0 COM voorjaar ,7 13,6 18,2 22,7 n.b. CP dec ,9 13,6 14,2 14,9 n.b. 1 In de programma's vermelde output gaps en conjunctuurgezuiverde saldi, zoals herberekend door de diensten van de Commissie op basis van de in de programma's voorkomende informatie. 2 Op basis van een geraamde potentiële groei van achtereenvolgens 5,1%, 5,2%, 3,9% en 3,2% in de periode Conjunctuurgezuiverd saldo, ongerekend eenmalige en andere tijdelijke maatregelen. De eenmalige en andere tijdelijke maatregelen hebben volgens het meest recente convergentieprogramma een tekortverminderend effect van 0,2% van het bbp in 2007 en een effect van 0% in de periode , en volgens de voorjaarsprognoses 2009 van de diensten van de Commissie een tekortverminderend effect van 0,2% van het bbp in 2007 en een effect van 0% in de periode Bronnen: Convergentieprogramma (CP); voorjaarsprognoses 2009 van de diensten van de Commissie (COM); berekeningen van de diensten van de Commissie /09 las/las/sv 11