ten langs ekanalen ! B I D O C (bibliotheek en documentatie) kssl i rafels mmm ÏK-.jfir^; 3**fi

Transcriptie

1 % t " "T* ~ï kssl r * **fi mmm ÏK-.jfir^; i rafels W ten langs ekanalen! B I D O C (bibliotheek en documentatie) Dienst Weg- en Waterbouwkunde Postbus 0, 00 GA DELFT Tel. 0-8 / Directoraat-Generaal Rijkswaterstaat Dienst Weg- en Waterbouwkunde

2 Ministerie van Verkeer en Waterstaat DiTectoraat-Generaal Rijkswaterstaat Dienst Weg- en Waterbouwkunde Kwel sloten langs de Twenthekanalen Vegetatiemonitoring 000 rapportnummer W-DWW december 000 «"l JÜL0D B I D o r ( «Wbfotteekendoa.menfafie) rei. 0-B /

3 Inhoudsopgave Inhoudsopgave Inleiding Aanleiding. Doelstelling Methode Monitoring 000. Vergelijking onderzoek Evaluatie "DeTwenthekanalen natuurvriendelijk". Vergelijking met de vegetatie in ondiepe oeverstroken langs het kanaal Resultaten Resultaten 000. Vergelijking met de situatie in Evaluatie "DeTwenthekanalen natuurvriendelijk". Vergelijking met de vegetatie in ondiepe oeverstroken langs het kanaal Conclusies en aanbevelingen Conclusies. Aanbevelingen Literatuur

4

5 Aanleiding Langs de oevers van de Twenthekanalen zijn sinds 988 natuurvriendelijke oevers aangelegd. De natuurwaarden van deze oevers zijn uitgebreid gemonitord, met name de vegetatie en de macrofauna (BoedéHje en Klutman, 99, 998, 999). De Twenthekanalen doorsnijden op twee plaatsen hoger gelegen gronden (Boedeltje, 99), op andere plaatsen beekdalen (bijvoorbeeld het dal van de Schipbeek en het dal van de Bolsbeek). Op plaatsen waar het gemiddeld kanaalpeil hoger ligt dan het waterpeil in het achterliggende land, onstaat kwel. Om dit kwelwater af te voeren zijn parallel aan het kanaal sloten gegraven. Van 99 tot en met 99 zijn deze sloten onderzocht voor wat betreft de vegetatie (Boedeltje, 99, 99, 99). In het rapport "De Twenthekanalen natuurvriendelijker" (Grontmij 99) worden (kweqsloten nadrukkelijk genoemd als mogelijkheid om de natuurwaarden rond het kanaal te vergroten. Er is weinig bekend over hoe het met deze kwelsloten nu gesteld is.. Doelstelling Het doel van deze korte inventarisatie is kennis verkrijgen van de natuurlijk rijkdom van de (kwel)sloten in relatie tot inrichting en beheer. Een vergelijking met de natuurvriendelijke oevers langs het kanaal is gewenst. Op grond van deze kennis kan beoordeeld worden of (kwel)sloten langs de Twenthekanalen meer aandacht behoeven.

6

7 Monitonng 000 Op negen plaatsen waar een redelijk soortenrijke watervegetatie te verwachten valt (Boedeltje 99, 99, 99) worden vegetatieopnamen gemaakt. De opnamen zijn 0 meter lang. De breedte van de opname wordt bepaald door de breedte van het wateroppervlak en de strook oevervegetatie die langs de slootkant nog in het water wortelt. Het profiel van de sloot wordt beschreven evenals het gevoerde beheer. Fauna wordt niet gericht geïnventariseerd, wel worden tijdens de vegetatieopnamen faunawaarnemingen genoteerd. Tijdens de opname worden de presentie en de bedekking -in procenten- van de hogere planten, bronmos en kranswieren genoteerd. De naamgeving van de planten is verricht met Heukels' Flora van Nederland (Van der Meijden, 99). Een analyse wordt verricht met het rekenprogramma OMO. Dit programma berekent het aantal en de bedekking van specifieke en facultatieve oeversoorten. Voor meer informatie over dit programma wordt verwezen naar het basisrapport en de handleiding (Duijn, 99; Duijn en Graaf!and, 998). Ook wordt aangegeven of er Rodelijstsoorten in de opnamen voorkomen (Van der Meijden et al, 000). Rode-lijstsoorten zijn soorten die zeldzaam zijn en/of in aantal sterk afnemen. Er zijn twee Rode lijsten in omloop, hier wordt gebruik gemaakt van de Rode lijst 000 (zie toelichting in bijlage ). De opnamen worden waar mogelijk vergeleken met de opnamen uit 99-99, en daarnaast ook met de ondiepe oeverstroken langs het kanaal. Ook worden de voorstellen voor kwelsloten uit "De Twenthekanalen natuurvriendelijk" (Grontmij, 99) geëvalueerd.. Vergelijking onderzoek De opnamen van 99, 99 en 99 kunnen niet zomaar vergeleken worden met die uit 000. In de periode zijn meer sloten bezocht en meer vegetatieopnamen gemaakt. Bovendien zijn in 000 grotere opnamen gemaakt om de vergelijking met piasbermen in natuurvriendelijke oevers makkelijker te maken. Een globale vergelijking wordt gemaakt door de opnamen van beide perioden te relateren aan de begroeiingstypen uit het handboek Water- en Oeverplanten (CUR, 000). in dit handboek is ook informatie te vinden over het milieu waarin de verscheidene typen voorkomen. In de vergelijking wordt vooral gekeken naar de voedselrijkdom, variërend van zeer voedseirijk tot matig voedseirijk (van hypertroof via hyper-eutroof, eutroof en meso-eutroof tot mesotroof). Het meest voorkomende milieu in Nederland is hypertroof of hyper-eutroof. De bijbehorende slootvegetatie is structuuren soortenarm. Dit is een ongewenste situatie. Daarom zijn zogenaamde 'doelmilieu's' opgesteld. Daarbij wordt onderscheiden: doelmilieu A: een eutrofe voedingstoestand, met een matig structuurrijke vegetatie met een hoge biomassa en -0 soorten per enkele vierkante meters.

8 doelmilieu B: een meso-eutrofe voedingstoestand, met een structuurrijke vegetatie met een hoge biomassa en meer dan 0 soorten per enkele vierkante meters.. Evaluatie "De Twenthekanalen natuurvriendelijk" tn het rapport "De Twenthekanalen natuurvriendelijk" wordt een aantal mogelijkheden genoemd om de natuurwaarden van kwelsloten te verhogen. Er worden twee inrichtingsvarianten beschreven: het aanleggen van kwelmoerasjes, bij kwelsloten die gescheiden zijn van landbouwgebieden en geen watervoerende functie hebben; slechts een deel van de oever wordt jaarlijks gemaaid en uitbaggeren is eens in de -0 jaar nodig; het overdimensioneren van kwelsloten grenzend aan landbouwgebieden; er wordt één maal per jaar gemaaid en gebaggerd. Vervolgens wordt aangegeven welke inrichtingsvarianten op welke plaatsen mogelijk zijn.i->,-. Vergelijking met de vegetatie in ondiepe oeverstroken langs het kanaal De vergelijking met de vegetatie in ondiepe oeverstroken langs het kanaal wordt gedaan aan de hand van een landelijke inventarisatie (Ivens, 99) en de onderzoeken door Bureau Daslook (Boedeltje, 99, 998, 999). Vergeleken wordt het aantal soorten water- en oeverplanten, waarbij de nadruk ligt op de waterplanten. Ook wordt naar de bedekking gekeken. Welke plantensoorten onder water- en oeverplanten vallen, is beschreven in Duijn (99). Ook wordt aangegeven welk milieutype (voedselrijkdom) de soorten indiceren.

9 Resultaten Resultaten 000 De watervegetatie is vastgelegd door middel van zeven opnamen. Eén extra opname (opname ) van x m is gemaakt op het talud van de kwelsloot bij Almen om een beeld te geven van de bijzondere vegetatie aldaar. Een andere opname (opname 8) betrof een verruigd terrein, gelegen tussen een kwelsloot en de spoorlijn ten westen van Goor. Op deze locatie is misschien natuurontwikkeling mogelijk. Deze opname beslaat een groot oppervlak (00x) met een gevarieerde begroeiing en is daarom in zijn geheel opgenomen met de schaal van Tansley (zie bijlage ). De strook oevervegetatie in de zeven opnamen, blijkt meestal 0 cm breed te zijn. De taluds zijn steil, meestal :. Van vrijwel alle sloten worden de bermen gemaaid en de sloten en taluds met een maaikorf geschoond, en wel x per jaar: éénmaal vóór juli en éénmaal vóór december.'de:'sfoteri van opname en opname worden niet geschoond. Alle oevertaluds met uitzondering van die van opname en opname waren vóór de opnames gemaaid. Het maaisel is afgevoerd. Alle opnamen behalve 9 vonden plaats vóór schoning. Opname 9 is een maand na schoning uitgevoerd. Na de schoning zijn de sloten nogmaals bezocht. In de meeste gevallen is het schonen zorgvuldig gebeurd, bij sommige sloten is echter teveel bodemmateriaal weggenomen. Naast de kwelsloten waarin de opnamen gemaakt zijn is een aantal andere kwelsloten langsgelopen en zijn gegevens genoteerd. Deze locaties en de locaties waar de opnamen gemaakt zijn worden weergegeven in figuur en de bijgevoegde kaart. Hieronder volgt een korte beschrijving per opname. Voor de volledige set gegevens wordt verwezen naar bijlage. Opname is gemaakt in een relatief brede (, m) kwelsloot langs het zanddepot bij Almen (km.0). Het kanaalpeil is ongeveer hetzelfde als dat van de sloot; de kwel wordt veroorzaakt door het hoger liggende depot. De sloot is bijzonder rijk aan soorten, er worden maar liefst soorten aangetroffen. Een opmerkelijke soort is het Wilgfonteinkruid, een kruising tussen Doorgroeid en Glanzig fonteinkruid. De vegetatie is niet duidelijk onder te brengen bij één van de begroeiingstypen uit het handboek Water- en Oeverplanten. De meeste overeenkomst bestaat met type A Haarfonteinkruid. Dit valt onder het doelmilieu B. Opname is gemaakt op dezelfde locatie, op het oevertalud. Dit is tevens het talud van het zanddepot. Het betreft hier een zandige ondergrond met ingezaaid Hard zwenkgras en aangeplante Grove den. Daartussen bevindt zich een vrij zeldzame vegetatie: er komt in de opname één Rode-lijstsoort voor: Ruige Leeuwentand (kw-, zie voor verklaring van de code bijlage ). Andere minder algemene soorten zijn Gewone brunel en Echt duizendguldenkruid. Elders op het talud wordt ook de Rode-lijstsoort Gewone vleugeltjesbloem (ge-) aangetroffen. Opname is gemaakt in een smal slootje langs een bosje aan de zuidzijde van het kanaal (km.0). De sloot wordt sterk overschaduwd door de bomen aan de zuidzijde. Het talud aan de noordzijde is nog niet

10 gemaaid en de vegetatie is ongeveer een meter hoog, dit zorgt ook voor beschaduwing. Er bevinden zich veel biadafval en slib in de sloot; de watervegetatie is slecht ontwikkeld. Er vindt in deze sloot geen schoning plaats. De oevervegetatie wordt gedomineerd door Gewone dotterbloem en IJle zegge. Opname is gemaakt in een smal slootje langs grasland (km 0.0). De vegetatie is soortenrijk en wordt gedomineerd door Smalle waterpest; daarnaast komen Drijvend en Klein fonteinkruid voor. Ook deze vegetatie is niet duidelijk onder te brengen bij één van de begroeiingstypen uit het handboek Water- en Oeverplanten. De meeste overeenkomst bestaat weer met type A Haarfonteinkruid. Dit valt onder doelmilieu B. De oever wordt gedomineerd door Zomprus, Lidrus en Gewone waterbies. " " $ Foto. Sloot van opname, na schoning. 8

11 Opname (km.9) komt sterk overeen met opname, maar in plaats van Drijvend komt Rossig fonteinkruid voor. Deze plant is een vrij zeldzame pionier in meso-eutroof water. Verder groeit er veel Riet in deze sloot. Langs de oever groeien, naast de bij de vorige opname genoemde soorten, ook Moerasrolklaver en Moeraswalstro. Opname (km.9, zijkanaal) is weer een sterk overschaduwde sloot, wat niet alleen door het aangrenzende bosje veroorzaakt wordt, maar vooral ook door het hoge Riet. Het aantal soorten is weer relatief klein, maar de watervegetatie is hier goed ontwikkejd^puntig_en Wilgfonteinkruid vormen hoge bedekkingen; ook komt Glanzig fonteinkruid voor. De berm is hier nog niet gemaaid en de sloot wordt niet geschoond. Foto. Sloot van opname. Opname is gemaakt in de sloot die ligt tussen het zanddepot bij Stokkum en de spoorlijn (km.0). Het is een relatief brede (. m), diepe (-. m) sloot. De watervegetatie wordt gedomineerd door Grote 9

12 waterranonkel en Gevleugeld sterrenkroos en valt onder het type C Waterviolier-Gewoon sterrenkroos. Dit type valt onder doelmilieu A. In kleine hoeveelheden worden Gekroesd, Rossig en Haarfonteinkruid aangetroffen. De oevervegetatie bestaat voornamelijk uit grassen, biezen en zeggen, waaronder Moerasbeemdgras, Scherpe en IJle zegge, Naaldwaterbies en Bosbies. Tussen de sloot en de spoorlijn liggen een onderhoudspad en een, verruigd rietland. Wellicht biedt dit terrein mogelijkheden voor natuurontwikkeling. Om het rietland te typeren is een globale opname (opname 8) gemaakt. Riet, Haagwinde, Moerasspirea en Kantig hertshooi zijn de dominante soorten. Daarnaast komen veel storingssoorten voor zoals Gewone berenklauw, Echte witbol, Akkerdistel en Hondsdraf. Een soortenrijker rietland met meer zeldzame soorten kan bereikt worden door zomermaaien en afvoeren van het maaisel. Daarnaast biedt verlegging van het onderhoudspad en afvlakking van het sloottalud tot : meer ruimte voor oeverplanten. Foto. Opname 9, een maand na schoning. 0

13 Opname 9 (km.0, zijkanaal) is gemaakt in een, m brede sloot van 0 cm diep. De sloot is een maand vóór de opname geschoond en redelijk hersteld. De vegetatie wordt gedomineerd door Bronmos en in mindere mate Smalle waterpest, Gekroesd en Tenger fonteinkruid. Ook wordt Doorgroeid fonteinkruid aangetroffen. Een Rode-lijstsoort in de oever is Voorjaarszegge (kw-). Een andere minder algemene soort in de oever is Waterpunge. Het vergelijkbare type is B Doorgroeid fonteinkruid. Het milieu is eutroof tot meso-eutroof. Doelmilieu A/B. Foto. Doergroeid fonteinkruid, Smalle waterpest, riet en Poelslakken in opname 9. Naast bovengenoemde opnamen zijn over een beperkt traject aanvullende veldwaarnemingen gedaan. Locatie A is een stromende sloot met Klein fonteinkruid. Op de bodem ligt 0 cm slib; rood gekleurd door ijzeroxide. Het slootje grenst aan de zuidzijde aan een fietspad, aan de noordzijde aan een graslandje, dat waarschijnlijk in eigen beheer van RWS is. Dit graslandje is waarschijnlijk bestemd als ruimte voor de kanaalverbreding. Wanneer ruimte overschiet, zou het talud van de sloot afgevlakt kunnen worden. Locatie B lijkt op A, maar schijn bedriegt: er wordt nauwelijks vegetatie in de sloot aangetroffen. Misschien komt dit door overbemesting, het naastgelegen graslandje is verpacht. De stroming in dit slootje is minder sterk dan bij locatie A. Locatie C lijkt op locatie B, er is meer stroming en meer ijzerkleuring. Er is veel draadwier aanwezig. Aan de zuidkant grenst maïsland.

14 Locatie D is een bredere, diepere (0 cm) sloot, die begroeid is met Smalle waterpest. Deze soort is kenmerkend voor hyper-eutroof water. Aan de zuidzijde van de sloot grenzen maïsland en een bosje, aan de noordzijde het onderhoudspad. De kant van de sloot op locatie E is vrij rigoreus geschoond waardoor een groot deel van de vegetatie verdwenen is. Wel aangetroffen zijn Geelgroene zegge, Knolrus en Kruipend zenegroen. Deze soorten duiden op mesotrofe omstandigheden. De sloot grenst aan de zuidzijde aan gemaaid grasland en aan de noordzijde aan het onderhoudspad. Op dit pad groeit Adderwortel. De sloot op locatie F grenst aan de zuidzijde aan een bosje, is drooggevallen en bevat veel bladafval. Lokatie G omvat een snelstromende kwelsloot. De kwelverschijnselen zijn waar te nemen aan ijzerbacterien, roestkleuring en vlokken ijzersulfaat. Er is nauwelijks wateivegetatie, maar de sloot is ook rigoreus geschoond. De oevervegetatie bestaat voornamelijk uit Liesgras en Ruw beemdgras. In de oever zijn resten van beschoeiingslatjes waar te nemen. De sloot grenst aan de noordzijde aan een verpacht, extensief gebruikt graslandje.. Vergelijking met de situatie in In 99 is het traject IJssel-Markelo onderzocht door middel van vegetatieopnamen (Boedeltje, 99). In 99 zijn vegetatie-opnamen gemaakt in sloten langs het traject Markelo-Enschede (Boedeltje, 99). Sloten langs het zijkanaal naar Almelo zijn in 99 onderzocht (Boedeltje, 99). Er worden verschillende vegetatietypen onderscheiden, welke hieronder beschreven worden. Een totaaloverzicht van de gemaakte opnamen wordt gegeven in bijlage. Aan het eind van de beschrijving wordt verwezen naar overeenkomstige vegetatietypen in het handboek Water- en Oeverplanten (CUR, 000).. Vegetatie met fonteinkruiden zoals Drijvend, Tenger, Rossig en Klein fonteinkruid. Dit is een zeldzaam vegetatietype in Nederland en zijn daarmee zeer waardevol. Deze vegetatie worden waargenomen in sloten die er op het eerste gezicht niet aantrekkelijk uitzien: er drijft een olie-achtig vlies op (dit wordt veroorzaakt door ijzerbacterien) en in het water bevinden zich vaak grote bruine vlokken van neergeslagen ijzerfosfaat. Beide zijn echter tekenen van een goede waterkwaliteit (meso-eutroof)- Dit type vegetatie wordt aangetroffen in diepliggende, smalle sloten met ondiep, zwak stromend water. Zie verder ook type A Haarfonteinkruid. Dit valt onder doelmilieu B!.a. Vegetatie met Grote waterranonkel. Deze vegetatie wordt aangetroffen in een heldere kwelsloot langs de oostzijde van het zijkanaal ter hoogte van km. Behalve voor wat betreft Grote waterranonkel vertoont dit type veel overeenkomsten met type en valt dan ook onder type A Haarfonteinkruid. Dit valt onder doelmilieu B.. Vegetatie met Stijve waterranonkel. Dit vegetatietype wordt aangetroffen in een brede sloot tussen de spoorbaan Enschede- Zutphen en het zanddepot bij Stokkum (km ), en in de sloot

15 parallel aan het kanaal (km -8). Zie verder ook type A Stijve waterranonkel. Dit valt onder doelmilieu B!. Vegetatie met dominantie van Sterrenkroos. Minder soortenrijke vegetatie in sterk stromend, eutroof water. Zie verder ook type B Sterrenkroos. Dit type valt onder doelmilieu A!. Een vrij soortenarme vegetatie met dominantie van Watergentiaan. Deze vegetatie wordt aangetroffen in hyper-eutroof water: een m brede, ca. m diepe afwateringssloot nabij de Eefdese sluis. Zie verder ook type B Watergentiaan.. Vegetatie met dominantie van Klein kroos. Deze sloten zijn getuige van overbemesting (hypereutroof) en worden voornamelijk aangetroffen in de buurt van boerderijen. Vergelijk type B klein kroos-monocultuur. TJÓ... Vegetatie met Rietgras, Fioringras en Waterpeper. Dergelijke vegetatie wordt aangetroffen in droogvallende sloten in de buurt van boerderijen.. Vegetatie met Watertorkruid. De vegetatie is waargenomen in een droogvallende sloot aan de zuidzijde van het kanaal, enkele honderden meters oostelijk van de sluis te Delden. 8. Vegetatie van Knolrus en Moerashertshooi. Deze vegetatie wordt aangetroffen tussen kilometers 9 en 0 (tussen de bruggen) in een smalle sloot waarin ca. 0 cm ijzerrijk water staat boven lemig zand. Bovengenoemde soorten zijn soorten uit een meso-oligotroof milieu, dat inmiddels zeldzaam is in Nederland. 8.a Dit vegetatietype lijkt op 8, maar Moerashertshooi wordt niet aangetroffen. Wel worden Borstelbies en blauwe zegge waargenomen. Deze vegetatie groeit in een smalle, drooggevallen sloot aan de westzijde van het zijkanaal ter hoogte van km. Vegetatietype wordt ook in 000 in verscheidene sloten aangetroffen. De sloot waar vegetatietype a voorkwam is in 000 niet onderzocht Vegetatietype komt in de brede watergang tussen km en km 8.0 nog steeds voor. Waar de sloot die achter het zanddepot loopt uitmondt in deze brede watergang, zien we een geleidelijke overgang van een soortenrijke vegetatie met Grote waterranonkel naar de vegetatie van Gele plomp en Stijve waterranonkel. Dit eerste type is in 99 niet beschreven. Sloten ^met vegetatietype worden in 000 nauwelijks aangetroffen. Dit is omdat de opnamen alleen in de meest waardevolle sloten gemaakt zijn en de sloottrajecten niet in hun geheel zijn onderzocht De sloot waar vegetatietype voorkwam, is in 000 niet onderzocht De sloten met vegetatietype en in mindere mate zijn ook in 000 aanwezig, deze zijn echter niet nader onderzocht De sloot met vegetatietype is in 000 niet onderzocht. De sloot waar vegetatietype 8 stond, is in 000 rigoreus geschoond (locatie E). De vegetatie lijkt echter nog dezelfde, maar Moerashertshooi is niet meer aangetroffen. De sloot waar vegetatietype 8a stond, is in 000 niet onderzocht In onderstaande tabel wordt een vergelijking gemaakt tussen het voorkomen in en in 000 van Fonteinkruiden en een aantal andere soorten waterplanten. Deze tabel laat zien dat de soortensamenstelling in grote mate overeenkomt

16 Tabel (geleverd door Bureau Daslook) Het voorkomen van Fonteinkruiden en enkele andere soorten wortelende waterplanten in kwelsloten langs de Twenthekanalen in (Boedeltje, 99, 99 en 99) en in 000. N.B. de inventarisatielocaties komen slechts gedeeltelijk overeen. Doorgroeid fonteinkruid Drijvend fonteinkruid Fijne waterranonkel Gekroesd fonteinkruid Glanzig fonteinkruid Grote waterranonkel H aarfonteinkruid Klein fonteinkruid Kranswieren (o.a. Gewoon kransblad) Moerashertshooi Puntig fonteinkruid Rossig fonteinkruid Stijve waterranonkel Tenger fonteinkruid Waterviolier Wilgfonteinkruid Evaluatie "De Twenthekanalen natuurvriendelijk" De voorgestelde inrichtingsmaatregelen zijn (nog) niet uitgevoerd.. Vergelijking met de vegetatie in ondiepe oeverstroken langs het kanaal In 99 zijn in de oeverstroken langs het zijkanaal drie opnamen gemaakt van ruim 00 m (99). In deze opnamen werden respectievelijk 8, 8 en typische oeversoorten aangetroffen, en respectievelijk, en facultatieve oeversoorten. Hierbij is als waterplant alleen sterrenkroos gevonden. Langs het zijkanaal is in de winter van 99/998 langs de oostzijde gebaggerd. Na het baggeren is het aantal soorten waterplanten toegenomen. Op sommige plaatsen is de bedekking door waterplanten gestegen van naar 0% (Boedeltje en Klutman, 999). In 99 zijn in de piasberm achter een stortstenen vooroever bij Diepenheim gemiddeld, soorten oeversoorten vastgesteld. In 99 bedroegen dat er,, maar dit komt geheel voor rekening van verlandingssoorten (Boedeltje en Klutman, 998). Achter de stalen damwanden bij Diepenheim werden in 99 gemiddeld 9, soorten aangetroffen met een bedekking van % (Boedeltje en Klutman, 99). De waterplantenvegetatie werd gedomineerd door Gekroesd fonteinkruid, Smalle waterpest, Grof hoornblad en Aarvederkruid. Dit zijn soorten van een zeer voedselrijk (hyper-eutroof) milieu. In kleine hoeveelheden zijn ook minder algemene soorten uit doelmilieu A aangetroffen als Gewoon sterrenkroos, Gele plomp en Veenwortel. In

17 99 is de watervegetatie fors achteruit gegaan en bedraagt de bedekking door zowel drijvende als ondergedoken waterplanten slechts %(Boedeltje99). in de piasbermen tussen de Ehzerbrug en de Exelsebrug is de bedekking door waterplanten in 998 op één plaats afgenomen van 0 naar % ten opzichte van 99. Vier soorten verdwenen: Kikkerbeet, Aarvederkruid, Drijvend en Tenger fonteinkruid. Op twee andere plaatsen bleef de situatie ongewijzigd slecht. Bij Lochem heeft zich Schedefonteinkruid in 998 zich uitgebreid van naar % (Boedeltje en Klutman, 999). Over het algemeen kan gesteld worden dat de bedekking door waterplanten laag is, en dat de vegetatie gedomineerd wordt door soorten van een zeer eutroof milieu. Bij de kwelsloten echter varieert de bedekking van 0-90%, met uitzondering van één zeer beschaduwde sloot. De kwelsloten zijn zeer rijk aan verschillende soorten waterplanten, waarvan een groot deel een meso-eutroof zelfs een mesotroof milieu indiceert Het aantal typische oeversoorten (waaronder de waterplanten) bedroeg gemiddeld, het aantal facultatieve oeversoorten 8.

18

19 Figuur. Kwelsoten langs de Twenthekanalen Ligging van de opnamelocaties Wierden v ^ Almelo Legenda * opnamenummer A veldwaarneming Hengelo Ensch km Zutphen

20 Conclusies en aanbevelingen Conclusies Over het algemeen blijkt dat de onderzochte kwelsioten zeer soortenrijk zijn. Er worden dit jaar maar liefst 0 soorten Fonteinkruiden aangetroffen. Nog een andere soort, Schedefonteinkruid, groeit in het kanaal. Het voorkomen van elf soorten fonteinkruiden tekent de waarde van dit gebied. De meeste waardevolle vegetaties die in de periode zijn aangetroffen, zijn nu ook nog langs het kanaal te vinden. Een aantal sloten is van lage ecologische kwaliteit, maar deze kwaliteit kan nog sterk verbeteren door het beheer aan te passen. Ook kan, door in overleg te treden met de aangrenzende boeren, de slootkant misschien ontzien worden of een bufferzone gerealiseerd worden. Op de plekken die bezocht zijn is het beheer soms iets te extensief voor wat betreft de baggerfrequentie (opname en opname ). Op de meeste plaatsen is het beheer uitstekend afgestemd op de natuurwaarde. Een paar sloten zijn iets te rigoreus geschoond (locaties E en G). De ecologische kwaliteit van de watervegetatie is in vrijwel alle onderzochte kwelsioten hoger dan die van de piasbermen langs het kanaal. De maatregelen met betrekking tot kwelsioten zoals voorgesteld in "De Twenthekanalen natuurvriendelijk" zijn nog niet uitgevoerd.. Aanbevelingen Aanbevolen wordt om met grote zorg om te gaan met het beheer van kwelsioten. In een aantal sloten is het beheer uitstekend afgestemd op de natuurwaarde en dient dit zo te blijven. Wel kan de schoningsfrequentie omlaag (x per twee jaar) in sloten die niet schouwplichtig zijn. Op een aantal andere plaatsen kan het schonen nog iets verbeterd worden om de hoge ecologische waarde te realiseren. Dit betreft de sloten van opname en, waar gefaseerd schonen gewenst is en de sloten die nu af en toe iets te rigoreus geschoond worden. Gezien de grote waarde van de onderzochte kwelsioten wordt aanbevolen om ook de resterende kwelsioten langs te lopen en aan te geven op een kaart welke sloten van nu hoge ecologische waarden bezitten en welke van minder waarde zijn. Daarbij dient dan ook aangegeven te worden of en hoe deze waarde behouden c.q. verhoogd kan worden. Bij de resterende verbreding van het kanaal en de aanleg van natuurvriendelijke oevers dient rekening gehouden te worden met de grote ecologische waarde van de kwelsioten. Waar mogelijk kan deze waarde zelfs nog vergroot worden door overdimensionering (zie Grontmij 99).

21 Foto Minder rigoreus schonden levert een hogere natuurwaarde op. 8

22 Foto. Overdimensioneren levert meer ruimte voor water- en oevervegetatie op. 9

23 t:<- 0

24 Boedeltje, G., 99. De plantengroei langs het Twenthekanaal. Deel : Vegetatie en beheer van het traject IJssel-Markelo. Boedeltje, G., 99. De plantengroei langs het Twenthekanaal. Deel : Vegetatie en beheer van het traject Markelo-Enschede. Boedeltje, G., 99. De plantengroei langs het Twenthekanaal. Deel : Vegetatie en beheer van het zijkanaal naar Almelo. Boedeltje, G. en A.G.M. Klutman, 99. AAonitoring en tussentijdse evaluatie van natuurvriendelijke oevers langs de Twenthekanalen (99). Rijkswaterstaat, Directie Oost-Nederland en Bureau Daslook. Boedeltje, G. en A.G.M. Klutman, 998. AAonitoring en tussentijdse evaluatie van natuurvriendelijke oevers langs de Twenthekanalen (99). Rijkswaterstaat, Directie Oost-Nederland en Bureau Daslook. Boedeltje, G. en A.G.AA. Klutman, 999. AAonitoring en tussentijdse evaluatie van natuurvriendelijke oevers langs de Twentekanalen (998). Rijkswaterstaat, Directie Oost-Nederland en Bureau Daslook. Boedeltje, G. en A.G.AA., 999. De watervegetatie in ondiepe oeverstroken langs de Twenthekanalen in relatie tot het milieu. Een onderzoek ten behoeve van het project "Resterende Oevers". Rijkswa fcdterstaat Directie Oost-Nederland en Bureau Daslook. CUR, 000. Natuurvriendelijke oevers. Water- en oeverplanten. CURpublicatie 0. CUR in samenwerking met STOWA en IKC N. Duijn, P., 99. AAeten aan oevervegetaties. Een onderzoek naar het meten van oevervegetaties langs smalle oevers van rijkswateren ten behoeve van het evalueren van natuurvriendelijke oevers. Rapportnr. W- DWW-9-8. DWW, Delft. Duijn, P. en AA. Graafland, 998. Handleiding: AAonitoring van smalle stroken oevervegetatie langs zoete rijkswateren. Combinatieversie, druk. Rapport nr. W-DWW DWW, Delft Grontmij, 99. De Twentekanalen natuurvriendelijk... Plan voor versterking van de ecologische functies. In opdracht van RWS Directie Oost-Nederland. Ivens, Ê.A.AA., 99. Welke begroeiing is te verwachten bij natuurvriendelijke oeververdedegingen?. Rapport D-DWW-9-080, Delft. AAeijden, R. van der, 99. Heukels' Flora van Nederland. Rijksherbarium/HortusBotanicus, Rijksuniversiteit Leiden. Tweeëntwintigste druk. Wolters-Noordhoff Groningen. AAeijden, R. van der, B. Ode, C.L.G. Groen, J.P.AA. Witte & D. Bal, 000. Bedreigde en kwetsbare vaatplanten in Nederland. Basisrapport met

25 voorstel voor de Rode Lijst. Gorteria -. Nationaal Herbarium Leiden en Stichting FLORON, Leiden. Servisedesk Verkeer en Vervoer, 99. Wegbin. Mutaties Vaarwegnummers + Vaarwegnamen op Alfabetische volgorde. AW, Heerlen.

26 Bijlage Categorieën Rode lijst 000 onderverdeeld in TNB-8: TNB- TNB- TNB- onderverdeeld in GE-: GE-: GE- onderverdeeld in: KW-: KW-: KW-: KW-: KW-: onderverdeeld in: BE-0: BE-9: BE-: BE-: Thans niet bedreigd percentage achteruitgang < -9 % maar aantal kmhokken > 0 percentage achteruitgang < % en aantal kmhokken > 0 percentage achteruitgang < % en aantal kmhokken 90-0 percentage achteruitgang < % en aantal kmhokken -89 Gevoelig percentage achteruitgang < % maar aantal kmhokken - percentage achteruitgang 0- % en aantal kmhokken > 0 percentage achteruitgang -<00 % en aantal kmhokken > 0 Kwetsbaar percentage achteruitgang -9 % en aantal kmhokken 90-0 percentage achteruitgang -9 % en aantal kmhokken -89 percentage achteruitgang -9 % en aantal kmhokken - percentage achteruitgang 0- % en aantal kmhokken 90-0 percentage achteruitgang -<00 % en aantal kmhokken 90-0 Bedreigd percentage achteruitgang 0- % en aantal kmhokken -89 percentage achteruitgang 0- % en aantal kmhokken - percentage achteruitgang -<00 % en aantal kmhokken -89 percentage achteruitgang -<00 % en aantal kmhokken -89 Verdwenen (VN-)

27

28 Bijlage Gegevens 000 per opname Verklaring codes OMO Typische oeversoorten zijn water- en oeverplanten die alleen in de water- en oeverzone voorkomen zoals de Grote waterweegbree en de Zwanebloem. Facultatieve oeversoorten zijn oeverplanten die naast hun voorkomen in het oevermilieu ook op andere plaatsen voorkomen, bijvoorbeeld in ruigten zoals de Moerasspirea en het Harig wilgenoosje. ZOEV (gewogen) gemiddelde zeldzaamheid oeversoorten (typische + facultatieve oeversoorten ZNOEV (gewogen) zeldzaamheid niet-oeversoorten NTOT aantal soorten NTYP aantal typische oeversoorten NFAC aantal facultatieve oeversoorten NNOEV aantal niet-oeversoorten NPOEV relatieve aantal oeversoorten (%) BTOT bedekkig totaal BTYP bedekking door typische oeversoorten BFAC bedekking door facultatieve oeversoorten BNOEV bedekking door niet-oeversoorten BPOEV relatieve bedekking door oeversoorten (%) Verklaring oevercode De oevercode geeft de plaats langs de vaarweg weer en bestaat uit - vaarwegnummer, cijfers; hier: 08 = kanaal Zutphen-Enschede; 08 = zijkanaal naar Almelo - aanduiding voor linker of rechterkant ( letters; voor L(inks) of R(echts) en voor het gebruikte coderingssysteem zoals bijvoorbeeld hier V = Wegbin Vaarwegnummers - kiiometrering ( cijfers); de opname is gemaakt van -m tot +m ten opzichte van deze kilometrering Verklaring codes Tansley s r o If f la a seldom rare occasional local frequent frequent local abundant abundant Verklaring namen De analyses met TURBOVEG en OMO gaan uit van de Standaardlijst van 98. Dit levert geen andere uitslagen in de berekeningen op. In de hierna volgende opnamen worden de namen uit 98 weergegeven.

29 DWW-code: 08-LV-0000 Opnamenummer Bedekkingsschaal Auteur (code) Datum (jaar/maand/dag) -coördinaat Y-coördinaat Bloknummer Lengte proefvlak (m) Breedte proefvlak (m) Opp. proefvlak (m s ) Mossen geidentificeerd (J/N) Permanent Quadraat (J/N) ZOEV ZNOEV NTOT NTYP NFAC NNOEV NPOEV BTOT BTYP : BFAC : BNOEV : BPOEV : : : Procentueel 000 : 000/0/ :.00 : : : N J Dpname begint waar paaltje bij ingang zanddepot waar paaltje in de berm staat en loopt ian naar het westen; waterbreedte.0 m; oever 0 m; diepte 0. m; sliblaag cm; :aluds :; ook in deze sloot: Potamogeton lucens; poelkikker + >00 laatste stadium cikkervisjes; FLAB procent; code -=.l, -0=., 0-00=., >00=; voor ixemplaren juncus en carex bloeiende stengels geteld, verder op talud Polygala nilgaris; in okt '99 werd Potamogeton xdecipiens aangetroffen. Agrostis stolonifera Alisma plantago-aquatica Angelica sylvestris Bidens frondosa Callitriche platycarpa Cardamine pratensis Carex hirta Carex ovalis Carex paniculata Centaurium erythraea Chara vulgaris Eleocharis palus s. palus Equisetum palustre Filipendula ulmaria Galium palustre Holcus lanatus Hydrocotyle vulgaris Juncus articulatus Juncus conglomeratus Juncus effusus Lemna minor Lycopus europaeus Mentha aquatica Myosotis laxa (s. cespito Petasites hybridus Phragmites australis Plantago lanceolata Polygonum hydropiper Potamogeton berchtoldii Potamogeton mucronatus Potamogeton natans Prunella vulgaris Ranunculus repens Ranunculus sceleratus Rorippa microphylla Rumex obtusifolius Salix alba Salix cinerea Sparganium erectum Symphytum officinale Trifolium hybridum Typha angustifolia Veronica beccabunga Vicia cracca

30 DWWcode: 08-RV-0000 Opnamenuntmer Bedekkingsschaal Auteur (code) Datum (j aar/maand/dag) -coördinaat Y-coordinaat Bloknummer Lengte proefvlak (m) Breedte proefvlak (m) Opp. proefvlak (m ) Bedekking totaal (%) Mossen geïdentificeerd (J/N) Permanent Quadraat (J/N) ZOEV ZNOEV NTOT NTYP NFAC NNOEV NPOEV : BTOT : BTYP : BFAC : BNOEV : BPOEV : : : Procentueel : 000 : 000/0/ :.00 :.00 : : 0.00 : 0.90 :.00 : 0 : N : J 8. : opname begint waar sloot evenwijdig aan het kanaal gaat lopen, en loopt dan naar het westen; na karakteristieke v-vormige berk, waterbreedte 0. m; oever 0 m; diepte 0.0 m, sliblaag 0-0 cm,- sloot beschaduwd door bosje met o.m. am.eik, berk, prunus; taluds :; bruine kikker; voor codes zie opn. 00. Agrostis stolonifera Alisma plantago-aquatica Angelica sylvestris Anthoxanthum odoratum Athyrium filix-femina Callitriche platycarpa Caltha palustris s. Cardamine hirsuta Carex remota Equisetum palustre Galium palustre Holcus lanatus Iris pseudacorus Juncus conglomeratus Juncus effusus Lemna minor Lotus uliginosus Lysimachia nummularia Lythrum salicaria Poa nemoralis Poa trivialis Ranunculus repens Rumex acetosa Rumex obtusifolius Symphytum officinale Tussilago farfara....

31 DWWcode: 08-LV-0000 Opnamenummer Bedekkings s chaa Auteur (code) Datum (jaar/maand/dag) -coördinaat Y-coördinaat Bloknummer Lengte proefvlak (m) Breedte proefvlak (m) Opp. proefvlak (m ) Bedekking totaal (%) Bedekking strooisellaag (%) : 0 Gem. hoogte (hoge) kruidl (cm) Gem. hoogte lage kruidl. (cm) Mossen geidentificeerd (J/N) Permanent Quadraat (J/N) ZOEV ZNOEV NTOT NTYP NNOEV NPOEV BTOT BTYP BNOEV BPOEV : : Procentueel : 000 : 000/0/ :.00 :.00 : :.00 :.00 : N J opname begint ter hoogte van e paal en loopt meter naar het westen, begint verder 0 cm vanaf wateroppervlak. Bedekking door kaal zand 0%. Op talud ook Polygala vulgaris. Achillea millefolium Anthoxanthum odoratum Arenaria serpyllifolia Artemisia vulgaris Betuia pubescens Centaurium erythraea Crepis capillaris Eguisetum palustre Eupatorium cannabinum Festuca ovina s. cinerea Heracleum sphondylium Holcus lanatus Hypericum perforatum Leontodon hispidus Leontodon saxatilis Myosotis ramosissima Oenothera biennis Picris hieracioides Pinus sylvestris Prunella vulgaris Rubus caesius Rubus fruticosus agg. Rumex acetosella Tanacetum vulgare Trifolium dubium Trifolium micranthum Trifolium pratense Vicia sativa s. nigra

32 DWWcode: 08-RV-0000 Opnanenummer Bedekkingsschaal Auteur (code) Datum (jaar/maand/dag) -coördinaat Y-coördinaat Bloknummer Lengte proefvlak (m) Breedte proefvlak (m) Opp. proefvlak (m ) Bedekking totaal (%) Mossen geïdentificeerd (J/N) Permanent Quadraat (J/N) ZOEV ZNOEV NTOT NTYP NFAC NNOEV NPOEV BTOT BTYP BFAC BNOEV BPOEV Procentueel /0/ N J opname begint 0 meter vanaf de kop van de sloot en loopt naar het oosten; waterbreedte 0 m; oever 0 m; diepte m; sliblaag cm; poelkikkers; FLAB %. Agrostis stolonifera Alisma plantago-aguatica Anthoxanthum odoratum Callitriche platycarpa Calystegia sepium Carduus crispus Chara vulgaris Cirsium arvense Eleocharis palus s. palus Elodea nuttallii Epilobium hirsutum Equisetum fluviatile Equisetum palustre Filipendula ulmaria Galium palustre Glyceria fluitans Glyceria maxima Holcus lanatus Iris pseudacorus Juncus articulatus Juncus conglomeratus Juncus effusus Lemna minor Lotus uliginosus Lychnis flos-cuculi Lysimachia nummularia Lythrum salicaria Myosotis laxa (s. cespito Phalaris arundinacea Poa pratensis Potamogeton berchtoldii Potamogeton natans Ranunculus repens Rorippa microphylla Rumex acetosa Rumex obtusifolius Symphytum officinale Trifolium dubium Vicia cracca

33 DWWcode: 08-RV-009 Opnamenummer Bedekkingsschaal Auteur (code) Datum (jaar/maand/dag) -coordinaat Y-coördinaat Bloknummer Lengte proefvlak (m) Breedte proefvlak (m) Opp. proefvlak (m ) Bedekking totaal (%) Mossen geïdentificeerd (J/N) Permanent Quadraat (J/N) ZOEV ZNOEV NTOT NTYP NFAC NNOEV : NONB : NPOEV : BTOT : BTYP : BFAC : BNOEV : BONB : BPOEV : : : Procentueel : 000 : 000/0/ :.00 :.00 : : 0.00 : 0.0 : N J >pname begint 0 meter vanaf de kop van de sloot bij bosje en loopt naar het resten; waterbreedte varieert van 0. m tot 0 m, oever 0; diepte 0. m, sublaag 8 :m; poelkikker; FLAB %. Alisma plantago-aquatica Angelica sylvestris Anthoxanthum odoratum Callitriche platycarpa Calystegia sepium Carex hirta Carex species Cerastium arvense Chara vulgaris Eleocharis palus S. palus Elodea nuttallii Epilobium hirsutum Equisetum fluviatile Equisetum palustre Eupatorium cannabinum Festuca rubra Filipendula ulmaria Galium palustre Glechoma hederacea Glyceria fluitans Holcus lanatus Juncus articulatus Juncus conglomeratus Letttna minor Lemna trisulca Lotus uliginosus Lysimachia nummularia Lythrum salicaria Phragmites australis Plantago lanceolata Poa pratensis Poa trivialis Polygonum amphibium Polygonum hydropiper Potamogeton alpinus Potamogeton berchtoldii Ranunculus repens Rorippa microphylla Rumex crispus Sonchus asper Valeriana officinalis Vicia cracca

34 DWWcode: 08-LV-0009 Opnamenusmer Bedekkingsschaal Auteur (code) Datum (jaar/maand/dag) -coördinaat Y-coördinaat Bloknummer Lengte proefvlak (i Tl) Breedte proefvlak (m) Opp. proefvlak (m ) Bedekking totaal ( i) Gem. hoogte (hoge) : Procentueel : /0/ 0.00 :.00 : : 0.00 :.0 : 0.00 : 90 kruidl (cm) : 00 Mossen geidentificeerd (J/N) : N Permanent Quadraat (J/N) : J ZOEV :. ZNOEV.. NTOT. NTYP 0 NFAC NNOEV 8 NONB NPOEV 9 BTOT BTYP. BFAC 0. BNOEV. BONB 0 BPOEV 98. opname begint bij vertakte populier en loopt naar het zuiden, strooisellaag 0 cm. veel ijzer (roodkleuring). FLAB %. Diepte m. Aegopodium podagraria Alisma plantago-aquatica. Angelica sylvestris Callitriche platycarpa Calystegia sepium. Cardamine pratensis. Equisetum x litorale. Eupatorium cannabinum. Filipendula ulmaria Glechoina hederacea Humulus lupulus Lysimachia nummularia Lythrum salicaria Phragmites australis 0 Potamogeton lucens Potamogeton mucronatus 0 Potamogeton x decipiens 0 Ranunculus acris Ranunculus repens Ranunculus sceleratus Rubus species Sagittaria sagittifolia

35 DWWcode: 08-LV-000 Opnamenummer Bedekkingsschaal Auteur (code) Datum (jaar/maand/dag) -coördinaat Y-coördinaat Bloknummer Lengte proefvlak (m) Breedte proefvlak (m) Opp. proefvlak (m ) Bedekking totaal (%) Mossen geïdentificeerd (J/N) Permanent Quadraat (J/N) ZOEV ZNOEV NTOT NTYP NFAC NNOEV NPOEV BTOT BTYP : BFAC : BNOEV : BPOEV : : : Procentueel : 000 : 000/0/ :.00 : 0.00 : : 0.00 : : N J opname begint 0 m uit de kop van de sloot en loopt naar het noord-oosten. Diepte.0-. m, slib ongeveer 0 cm. Veronica anagallis-aquatica en Glyceria maxima naast de opname. Agrostis stolonifera Callitriche obtusangula Callitriche stagnalis Carex acuta Carex remota Eleocharis acicularis Elodea nuttallii Eguisetum palustre Festuca rubra Filipendula ulmaria Galium palustre Glechoma hederacea Glyceria maxima Holcus lanatus Hottonia palustris Juncus alpinoa s. alpinoa Lemna minor Lotus uliginosus Lysimachia nummularia Lythrum salicaria Myosotis palustris Nuphar lutea Phalaris arundinacea Phragmites australis Poa palustris Poa pratensis Polygonum amphibium Potamogeton alpinus Potamogeton crispus Potamogeton trichoides Ranunculus acris Ranunculus peltatus Ranunculus repens Rumex acetosa Rumex conglomeratus Rumex crispus Scirpus sylvaticus Valeriana officinalis Vicia cracca

36 DWWcode: 08-LV-0000 Opnameniaimier Bedekkingsschaal Auteur (code) Datum (jaar/maand/dag) -coördinaat Y-coördinaat Bloknummer Lengte proefvlak (m) Breedte proefvlak (m) Opp. proefvlak (n') Bedekking totaal (%) Mossen geïdentificeerd (J/N) Permanent Quadraat (J/N) ZOEV ZNOEV NTOT NTYP NFAC NNOKV NPOEV BTOT BTYP BPAC BNOEV BPOEV 8 Tansley /0/ : 8.00 : 00 : N : J : opname begint aan de kop van de sloot en loopt naar het noord-oosten. Is ruig rietland. Achillea ptarmica Agrostis capillaris Angelica sylvestris Anthriscus sylvestris Arrhenatherum elatius Calystegia sepium Centaurea jacea Chamerion angustifolium Cirsium arvense Dactylis glomerata Epilobium hirsutum Eupatorium cannabinum Filipendula ulmaria Galium mollugo Glechoma hederacea Glyceria fluitans Glyceria maxima Heracleum sphondylium Holcus lanatus Hypericum dubium r a r r f a s la o o s r a o o s lf f f a Iris pseudacorus Juncus effusus Lotus uliginosus Lychnis flos-cuculi Lysimachia vulgaris Lythrum salicaria Mentha aquatica Phalaris arundinacea Phleum pratense Phragmites australis Plantago lanceolata Polygonum amphibium Ranunculus acris Rubus caesius Rumex acetosa Salix species Scirpus sylvaticus Tanacetum vulgare Taraxacum species Vicia cracca r r lf r o o r f o a f o o r o r o o r o

37 DWWcode: 08-RV-0000 Opnamenunnner Bedekkingsschaal Auteur (code) Datum (j aar/maand/dag) -coördinaat y-coordinaat Bloknummer Lengte proefvlak (m) Breedte proefvlak (ra) Opp. proefvlak (m ) Mossen geïdentificeerd (J/N) Permanent Quadraat (J/N) ZOEV ZNOEV NTOT NTYP NFAC NNOEV NONB NPOEV BTOT BTYP BFAC BNOEV BONB BPOEV : 9 : Procentueel : 000 : 000/0/ : :.0 :.00 N J.0. 8 S S. 0.0 opname begint ra na knik in houtwal en loopt 0 ra naar het noorden; fijn laddermos, diepte sloot 0 cm, sliblaag midden cm, zijkant cm; maaien en baggeren is rond 0 juni gebeurd; libellensoorten: Libellula depressa, L. fulva, Ischnura elegans, Erytromma viridulum, Aeshna cyanes, Orthetrura cancellatum. Agrostis stolonifera Callitriche hamulata Callitriche species Calystegia sepium Carex caryophyllea Carex riparia Chara species Draadwier Eleocharis palus s. palus Elodea nuttallii Epilobium ciliatum Epilobium parviflorum Equisetum arvense Equisetum palustre Festuca arundinacea Festuca rubra Fontinalis antipyretica Galium palustre Holcus lanatus Hypericum dubium Hypericum quadrangulum Juncus acutiflorus Juncus articulatus Lemna minor Lemna trisulca Lotus uliginosus Lysimachia nummularia Lythrum salicaria Myosotis laxa (s. cespito Myriophyllum spicatum Phalaris arundinacea Phragmxtes australis Poa trivialis Potamogeton crispus Potamogeton perfoliatus Potamogeton pusillus Ranunculus repens Rumex conglomeratus Samolus valerandi Taraxacum officinale s.s. Trifolium dubium.....

38 Veelwortelig kroos Watopwrkje Puntkroos Klein kroos Drijvend fonteinkruid Tenger fonteinkruid Gekroesd fonteinkruid Veenwortel Watergent f aan Klein fonteinkruid Smalle waterpest Fijne waterranonkel Gewoon sterrekroos Rossig fonteinkruid Kranswier Haterviolier Holpijp Liesgras Gewone waterbies Riet Grote waterweegbree Scherpe zegge Hoeraswalstro 99 < I. ' ". L o ff o' VI l/l. T". o* c Fr 0 O s. 'p'. vo 8 NJ 0 _i vo NJ n i n VO OL) ' ST V to <* o Opnamenummer Opnamejaar Opnamemaand Bedekking waterplantenlaag (%) Bedekking helofytenlaag (%) Haterdiepte (dm) Slootbreedte (dm) Oppervlakte (m) Aantal soorten Vegetatietype* l B 0 8 co E cm nl Ui Cj ft> ^ ffi V) Lannetea Spirodela polyrhiza Lemna tri sul ca Lemna minor 8 potametea Potamogeton natans Potamogeton pusulus 9 8 Nupharo-Potametalia Potamogeton crlspus Nymphaeion Polygonum amphibium Nymphoidetum peltatae Nymphoides peltata Parvopotamion Potamogeton berchtoldii Elodea nuttalli Ranunculus aquatilis 9 8 Luronio-Potametalia Ranunculion peltati Callitrtche platycarpa llottonietum palustris Potamogeton alpinus Chara cf vulgaris Hottonia palustris 8 Phraami tetea Equisetum fluviatile Glyceria maxima Eieocharts palustris pal. Phragmites australis Alisma plantago aquatica Carex acuta Gallum palustre u» Ui

39 l Grote egeiskop Hoge cyperzegge Pluimzegge Waterzuring Slanke waterkers Mannagras Zomprus Lidrus Rode waterereprijs Penningkruid Rietgras Moerasvergeet-mij-nietje Zompvergeet-roij-nietje Kruipende boterbloem Ruige zegge Geknikte vossestaart Ruw beemdgras Fioringras 0 aartrekkende boterbloem Haterpeper Sterrekroos Bronmos Watermunt IJle zegge Qosveldkers UI O) Sparganium erectum er. Carex pseudocyperus Carex paniculata Rumex hydrolapathum Lol io-potenti Pion Rorippa microphylla Glyceria fluitans Juncus articulatus Equisetum palustre Veronica catenata Lysimachia numnularia Phalaris arundinacea Hyosotis palustris Hyosotis laxa Ranunculus repens Carex hirta Alopecurus geniculatus Poa trivia)is Agrostis stolonifera Bidentetea Ranunculus sceleratus Polygonum hydropiper QyeHqe, soorten, Callitriche spec. Fontinalis antipyretica Hentha aquatica Carex remota Cardamine flexuosa 9 " Vegetatictypen; Vegetatie van Hatergentiaan Vegetatie met Fonteinkruiden Vegetatie met dominantie van Sterrekroos Vegetatie met dominantie van Liesgras Vegetatie met dominantie van Grote egeiskop Vegetatie met Riet optimaal Vegetatie met dominantie van Rietgras 8 Vegetatie met Ruw beemdgras, Fioringras en Ualerpeper

40 99 Vegetatietypen in kwelsioten, traject AAarkelo-Enschede (uit Boedeitje, 99) Opnamejaar Bedekking waterplantenlaag {%) Bedekkiiig helofytenlaag (%) Vaterdiepte (dm) Slootbreedte (dn) Oppervlakte (n) Aantal soorten Vegetatietype* Tffflnetea Tfuma minor ? Ó Eendekroos-klasse Klein kroos Potametea Potamogeton natans Potamogeton pusillus Ifapbaro-Potametalia Nuphar lutea Potamogeton crispus Paxvopotanrijon Elodea mittatlii San. carcduati-elod. nut. Ranunculus cdrdnatus Luromo PuIrfMPtTiHa Ranunculus peltatus Chara cf vulgaris 9 8 * Fcnteinkruidenrklasse Drijvend fonteinkruid Tenger fonteinkruid Gele plomp Gekroesd fonteinkruid Smalle waterpest Stijve waterranonkel Grote waterranonkel Kranswier Phrannritetea Phragmites australis Sium latifolium SLyceria fluitans Alisma plantago aquatica ELeocharis palustris pal. Equisetum fluviatile Sparganium erectum er. Oenanthe aquatica Lycopus europaeus Scutellaria galericulata Iris pseudacorus Rietklasse Riet Grote watereppe Mannagras Grote waterweegbree Gewone waterbies Grote egelskop Watertarkruid Blauw glidkruid Gele lis Tolio-Poteami''"" Veronica catenata Polygonum amphibiuid Myosotis palustris Galium palustre Lysimarhia nunnularia Bqpusetum palustre Ranunculus repens Agrostis stolonifera 8 Rode waterereprijs Veenwortel Moerasvergeet-ndj-nietjei Moeraswalstro Penningkruid Lidrus Kruipende boterbloem Koringras

41 Opnamenunmer Carexhirta Fhalaris arundinacea Poa trivialis Glyceria maxima Rumex crispus Esdrocotyle vulgaris Juncus articulatus Ranunculus flanniula Ruige zegge Rietgras Ru» beemdgras Liesgras Krulzuring Waternavel?V**tipi *^ Egelboterbloem Bidentetea Folïgonum minus Bidens frondosa Polygonum rnite EmdzaarHrlasse Kleine duizendknoop Zwart tandzaad Zachte duizendknoop Idttorellim Juncus bulbosus Hypericua elodes f^'prknti ' WH^TIYI Knolrus Ifoerashertshooi»WiTiir»-^rrtvïnaihP'^''f?a Caltha palustris Lotus uliginosus Lychnis flos-cuculi Stachys palustris Lysimacbia vulgaris Holcus lanatus Carriarnine pratensis Juncus acutiflorus Juncus conglomeratus Vochtige graslanden! Dotterbloem Moerasrolklaver Echte koekoeksbloem Moerasandoorn Grote wederik Gestreepte sitbol Pinksterbloem Veldrus Biezeknoppen Owerioe soorten Callitiche spec. Hentha aquatica Cirsium arvense Calystegia sepium Galium aparine Holcus mollis ürtica dioica Chenopodium album Carex oederi oedocarpa Trifolium repens 8 Sterrekroos Watermunt Akkerdistel Haagwinde Kleefkruid Gladde witbol Grote brandnetel Melganzevoet Geelgroene zegge Witte klaver * VegetafcLetypen Vegetatie met Stijve waterranonkel Vegetatie met Drijvend fonteinkruid Vegetatie met Grote waterranonkel Vegetatie met dcoinantie van Rietgras Vegetatie met dcndnantie van Liesgras Vegetatie met Watertorkruid en Kruipende boterbloem Vegetatie met Knolrus en fcerashertshooi 8

42 99 De vegetatietypen in kwelsloten en piasbermen langs het zijkanaal naar Almelo (uit Boedeltje, 99) Toelichting De nummers bovenaan de tabel op de volgende bladzijde stellen de opnamenummers voor. Hierover wordt hieronder nadere informatie gegeven. De cijfers in de tabel geven de opnamecodes volgens Braun-Blanquet weer {zie het hoofdstuk 'methode', tabel ). Vegetatietypen. Vegetatie. Vegetatie. Vegetatie. Vegetatie. Vegetatie. Vegetatie. Vegetatie 8. Vegetatie 9. Vegetatie 0. Vegetatie. Vegetatie. Vegetatie van Stijve waterranonkel met (kleine) fonteinkruiden met Grote waterranonkel met dominantie met dominantie met dominantie van Knolrus met dominantie met dominantie met dominantie met dominantie met dominantie van van van van van van van van Rietgras Liesgras Oeverzegge en : Smalle» waterpest Blaas- en/of Scherpe zegge l Bosbies Grote lisdodde Kleine lisdodde Veenwortel (drijvende vorm). Biizonderheden over de opnamen Opnamenummer Jaar Maand Waterplanten % Helofyten % Waterdiepte (dm', Slootbreedt (dm) Oppervlakte Aantal soorten Vegetatietype 9 0» 0 0 (m)' i 00 i Opnamenummer jaar maand Waterplanten % i Helofyten (%) Waterdiepte (dm) Slootbreedte (dm) Oppervlakte (m'). Aantal soorten : Vegetatietype

43 Opnamsmnnner Leroetea Tianria minor Lama trisulca _- Eendekroos-klasse Klein kroos Puntkroos Potanptea. Potamogeton pusillus mpbaro Pofranptalia Potamogeton crispus Myriopfayllum spicatum Calütriche hamulata Ceratopbyllum dem. Hsphaeion Potamogeton perfol. Polygonum ampbimum ParvopotamcD ELodea nuttallü Ran. c±ccinati-elod, Ranunculus circinatus üircnio-potainetaiia. Ranunculus peltatus nat. - 8 Tenger fonteinkruid Gekroesd fonteinkruid Aarvederkruid Haaksterrekroos Grof hoornblad Doorgroeid fonteinkruid Veenwartel (drijvend) Smalle waterpest Stijve waterranonkel Grote waterranonkel Phragmites australis Glyceria fluitans ELeocharis pal. p. Misna pi. aq. Butcmus umbellatus Typha latif olia Ranunculus lingua Carex riparia Carex vesicaria Carex acuta Lycopus europaeus Poa palustris Typha angustüolia - _ - -_ RjeHdassf» Riet Gewone «aterbies Grote waterweegbree Zwanebloem Grote libdrxffle Grote boterbloem Oeverzegge Scherpe zegge «ölfspoot Hoerasbeendgras Kleine lisdodde Laup-Potan.fi i cm Glyceria maxima Bjuisetum palustre Phalaris arundinacea Polygaam anrphibium Ranunculus repens Galium palustre Ranunclus flamnula Lysimachia nunnularia Ityosotis palustris Agrostis stolonifera Poa trivialis rtif»,; }vtiiq hederacea Juncus effusus Festuca arundinacea Rumex crispus -99 > - - _ I Liesgras Lidrus Rietgras Veenwortel (moerasvorm) Kruipende boterbloem Moeraswalstro Egelboterbloem Penningkruid Moerasvergeet-isij-nietje Fioringras Ruw beendgras Hondsdraf Pitrus Rietzwenkgras Krulzuriug 0

44 littorftninn Juncus bulicsus Carec oederi oedoc. Mr>i-iTvin-ftt.iliwBthpretea Lythrum Carexpanicea (d) Juncus acutiflorus Iffsimartria vulgaris Lotus uliginosus Cardanrine pratensis Rumex acetosa Carexnigra (d) Scirpus sylvatlcus FiHpendula ulmaria Holcus lanatiis Juncus casglcneratus Ranunculus acris Alopecurus pratensis Vicda cracca Verohica chamaedrys Prunella vulgaris, --9 ' x x QegerknrLd-yerfaood Knolrus Geelgroene zegge Klasse der vochtige qraslandffn Kattestaart Blauwe zegge Veldrus Gewone wederik HserasroUdaver Pinksterbloem Veldzuring Zwarte zegge Bosbies Moerasspirea Gestreepte witbol Biezekooppen Scherpe boterbloem Grote vossestaart Vogelvikke Gewone ereprijs Brunei Orerige soorten Callitriche spec. Chara spec. Fontinalis antipyr. Chara cf glubularis StratLotes aloides Mentha aquatdca Calystegia sepium Ranunculus sceleratus Cfctica dioica Botentilla erecta Scirpus setaceus Calliergonella cusp. Maus glutinosa Bycsotls laxa Peucedanum palustre Rubus fruticosus Poa pratensis Anthcoanthua odoratum Calamagrostis canesc. ifeilopium cüiatum Deschanpsia cespitosa Galeopsls tetrahit Holcus aollis Bypericum duhium Rumex x pratensis Sterrekroos Kranswier Kranswier Krabbescheer Watermunt Baagwinde Blaartr. boterbloem Grote brandnetel Thnnentil Borstelbies Puntloos Zwarte els Zonpjergeet-mij-nietje Melieppe Veldbeenrigras Beklierde basterdwederik Ruwe snele Gewone bennepnetel Gladde witbol gayif^-fg- hertshooi Berozuring'

45

46 De Dienst Weg- en Waterbouwkunde is de adviesdienst van Rijkswaterstaat voor techniek en milieu voor de weg- en waterbouw. De dienst adviseert, onderzoekt en draagt kennis over in de constructieve weg- en waterbouw, de natuur- en Milieutechniek van fysieke infrastructuur, waterkeringen en watersystemen en de grondstoffenvoorziening voor de bouw, inclusief de milieuaspecten. Dienst Weg- en Waterbouwkunde Rijkswaterstaat Postadres: Postbus 0 00 GA Delft Bezoekadres: van der Burghweg 8 CS Delft Telefoon: (0) 8 08 ^ Telefax: (0) 8 ' dwwmail@dww. rws.minvenw.nl V Internet: Intranet: