Het vooroverlijden van de begunstigde echtgenoot en de toepassing van artikel VCF

Transcriptie

1 Universiteit Gent Faculteit Rechten Academiejaar Het vooroverlijden van de begunstigde echtgenoot en de toepassing van artikel VCF Meesterproef tot het behalen van de graad Master in het Notariaat Ingediend door Caroline Zachée Promotors: Prof. Mark Delanote en Angie Clocheret

2 2

3 Universiteit Gent Faculteit Rechten Academiejaar Het vooroverlijden van de begunstigde echtgenoot en de toepassing van artikel VCF Meesterproef tot het behalen van de graad Master in het Notariaat Ingediend door Caroline Zachée Promotors: Prof. Mark Delanote en Angie Clocheret 3

4 Inhoudsopgave Voorwoord... 6 Hoofdstuk 1 Inleiding... 7 Hoofdstuk 2 De fictiebepaling: Bedingen ten behoeve van een derde... 8 Afdeling 1 De wettekst... 8 Afdeling 2 Toepassingsvoorwaarden... 8 Hoofdstuk 3 Echtgenoten gehuwd onder een gemeenschapsstelsel... 9 Afdeling 1 Civiel recht Analyse Oplossing? Afdeling 2 Fiscaal recht Overlijden van de verzekerde Vooroverlijden van de begunstigde echtgenoot A. Belastbaarheid onder het (oud) artikel 8 W.Succ ) Aanschrijving van 1997 en circulaire van ) Ruling ) Interne instructie ) Rulings na B. Belastbaarheid onder de (nieuwe) artikelen en VCF ) Standpunt Vlabel ) Analyse en kritiek C. Kritiek op het überhaupt belastbaar stellen van de afkoopwaarde ) Algemeen ) Tweemaal belast? Hoofdstuk 4 Echtgenoten gehuwd onder scheiding van goederen Afdeling 1 Overlijden verzekeringnemer/verzekerde Afdeling 2 Overlijden begunstigde Afdeling 3 Twee verzekeringnemers en de toepassing van artikel VCF Hoofdstuk 5 Gevolgen voor de praktijk Hoofdstuk 6 Besluit Bijlage 1: Wetteksten Het (oud) artikel 8 W.Succ De artikelen en VCF Artikel 127 WLVO Artikel 128 WLVO Artikel 175 Verzekeringswet (oud artikel 111 WLVO) Bijlage 2: Schema

5 Bijlage 3: Bibliografie

6 Voorwoord Deze meesterproef is tot stand gekomen in het kader van het behalen van mijn diploma Master na Master Notariaat aan de Universiteit Gent. Graag zou ik van dit voorwoord gebruik willen maken om enkele mensen te bedanken. Ten eerste wil ik mijn promotor Prof. Mark Delanote bedanken voor de bijsturingen en tips. Bij de redactie van deze meesterproef werd mij veel vrijheid gelaten, waarvoor dank. Tevens wens ik mijn stagemeesters Mr. Nicolas Geelhand de Merxem en Mr. Renate Barbaix te bedanken voor hun tips en inzichten. Deze meesterproef luidt het einde in van mijn studiecarrière. Tijdens mijn studies en in het bijzonder tijdens het schrijven van deze meesterproef stond ik er niet alleen voor. Daarom zou ik graag mijn zus, mijn ouders en mijn vriend willen bedanken voor hun onvoorwaardelijke steun. Ten slotte, ook een klein woordje van dank voor u, beste lezer. Ik nodig u uit om op een kritische manier stil te staan bij het onderwerp van deze meesterpoef. De inhoud van deze meesterproef is bijgewerkt tot 16 mei

7 Hoofdstuk 1 Inleiding De heer A en mevrouw B zijn gehuwd onder een gemeenschapsstelsel. Tijdens het huwelijk onderschrijft de heer A als verzekeringsnemer een aantal levensverzekeringen. Er worden premies betaald met gemeenschapsgeld. De heer A is de verzekerde en mevrouw B is de enige begunstigde. Bij vooroverlijden van mevrouw B is er geen uitbetaling van deze levensverzekeringen. In deze bovenstaande casus gaat het dus om een belegging in de vorm van een zuivere levensverzekering, waarbij de heer A zowel de verzekeringsnemer als het verzekerde hoofd is, en waarbij mevrouw B de begunstigde is. Dit noemt met een AAB-configuratie, ofwel een beding ten behoeve van een derde. Deze soort van levenslange overlijdens-of beleggingsverzekeringen hebben vaak de vorm van een tak21 of een tak23. De Fiscale Administratie beschouwt deze tak21 en tak23 producten echter steeds als gemengde levensverzekeringen (AAAB). 1 Hierover later meer. Ik ga deze casus gebruiken doorheen deze masterproef, om te trachten bepaalde zaken praktisch en eenvoudig voor te stellen. Het type configuratie is namelijk van cruciaal belang in deze masterproef. In de praktijk bestaat er discussie over de belastbaarheid van bovenstaande beleggingsproducten in het successierecht of thans de erfbelasting. In het bijzonder bij het overlijden van de partner van de verzekeringsnemer die gehuwd is onder een gemeenschapsstelsel. 2 Het voorwerp van deze masterproef betreft de behandeling in erfbelasting van een levensverzekering bij vooroverlijden van de begunstigde echtgenoot die met de verzekeringnemer gehuwd was onder een stelsel van gemeenschap. Om hierop een antwoord te kunnen geven moet ik onder andere onderzoeken of de fictiebepalingen van artikel en artikel Vlaamse Codex Fiscaliteit (hierna: 1 FOD Financiën, EE/95.595/MM, Levenslange beleggingsverzekeringen (AAB-polissen/tak21 en 23) -circulaire 16/2006 voorafgaande beslissing 26 mei 2009 art. 15 W.Succ., T.Not. 2011, J. GRILLET, «Een belangrijke voorafgaande beslissing over verschuldigde successierechten bij een «levenslange tak21 of tak23 verzekering», afgesloten door een echtgenoot gehuwd onder een gemeenschapsstelsel.», T.Not. 2010, (462)

8 VCF) van toepassing zijn. Is met andere woorden de levensverzekering belastbaar als een fictief legaat in de nalatenschap van mevrouw B? Hoofdstuk 2 De fictiebepaling: Bedingen ten behoeve van een derde Afdeling 1 De wettekst Sinds de inwerkingtreding van de Vlaamse Codex Fiscaliteit is het artikel 8 Wetboek Successierechten in Vlaanderen opgeheven. Het is belangrijk te onthouden dat dit artikel echter wel nog geldt in het Brussel Hoofdstedelijk Gewest en het Waalse Gewest. Zowel het (oud) artikel 8 Wetboek Successierechten (hierna: W.Succ.) als het artikel VCF zijn voorwerp van vele discussies. Hoewel de Vlaamse decreetgever getracht heeft om het artikel taalkundig te vereenvoudigen bij de codificatie in de VCF, heeft deze alleen maar meer stof doen opwaaien. 3 Een grondige lezing en vergelijking van beide artikelen zal ons helpen bij het begrijpen van de problematiek rondom. De volledige wetteksten kunnen worden gevonden in de bijlage 1. Afdeling 2 Toepassingsvoorwaarden Artikel 8 W.Succ. (artikel VCF) wordt traditioneel genoemd als dé fictiebepaling in de successierechten inzake bedingen ten behoeve van een derde, waarbij een levensverzekering een bijzondere toepassing is van een derdenbeding. 4 Door deze fictiebepaling kan de fiscus verkrijgingen van een levensverzekering pro fisco gelijkstellen met een verkrijging uit de nalatenschap. 5 Opdat de fictiebepaling van toepassing zou zijn, moeten enkele toepassingsvoorwaarden vervuld zijn. Ik som hier kort deze voorwaarden op. Een grondige bespreking van deze voorwaarden behoort niet tot het voorwerp van deze thesis. Artikel VCF is van toepassing indien het betrekking heeft op: (1) een overeenkomst met een beding ten behoeve van een derde 6, (2) de derde moet bepaald of bepaalbaar zijn, (3) 3 Parl.St. Vlaams Parlement , nr. 114/1, 4. 4 T. ROOVERS, De civiele en fiscale aspecten van de schenking (door middel) van een individuele levensverzekering., Not.Fisc.M. 2012, (334) P. VAN EESBEECK, Rulingdienst: overdracht afkooprecht levensverzekering is geen fictief legaat., Fiscoloog 2015, (1) 1. 6 Hierop zijn echter wel uitzonderingen. 8

9 het beding moet uitgaan van de overleden verzekeringsnemer of van een derde, (4) de prestatie moet opeisbaar zijn, ofwel bij het overlijden van de erflater, op een later tijdstip, ofwel binnen de 3 jaar die het overlijden van de erflater voorafgaat, (5) het moet gaan over sommen, renten of waarden, (6) het beding moet kosteloos zijn, (7) de begunstigde van het beding moet de erflater overleefd hebben, (8) het beding mag niet vallen onder de uitzonderingsbepalingen bedoelt in (oud) artikel 8 laatste lid W.Succ. (artikel , 2, laatste lid VCF). 7 We zullen zien in hoofdstuk 3, afdeling 2, paragraaf 2 dat deze voorlaatste toepassingsvoorwaarde door Vlabel op de helling is gezet. Ook echtgenoten gehuwd onder een gemeenschapsstelsel maken gebruik van verzekeringsproducten. In de regel zullen zij de premies financieren met gemeenschapsgeld. De wetgever heeft speciaal voor dergelijke situatie een lid 4 ingevoegd in het (oud) artikel 8 W.Succ. (artikel VCF). Als een partner sterft, wordt slechts de helft van het uitgekeerde bedrag aan de successierechten onderworpen. 8 Hoofdstuk 3 Echtgenoten gehuwd onder een gemeenschapsstelsel Artikel 8, lid 4 W.Succ. (eigen markeringen) : Wanneer de overledene gehuwd was onder een stelsel van gemeenschap van goederen, worden de sommen, renten of waarden, die aan zijn echtgenoot toevallen ingevolge een door deze echtgenoot afgesloten levensverzekering of contract met vestiging van rente, zomede de sommen, renten of waarden, die hij geroepen is kosteloos te ontvangen ingevolge een contract bevattende een door de overledene of door een derde ten behoeve van de echtgenoot gemaakt beding, geacht als legaat door de echtgenoot te zijn verkregen, tot beloop van hun algeheel bedrag, zo de sommen, renten of waarden werden verkregen als tegenwaarde voor eigen goederen van de overledene, en enkel tot beloop van de helft in al de andere gevallen. Het recht is niet verschuldigd wanneer er bewezen wordt dat de sommen, renten of waarden verkregen werden als tegenwaarde voor eigen goederen van de echtgenoot. De omstandigheid dat het beding wederkerig is, ontneemt daaraan niet de aard van bevoordeling. 7 A. CULOT, «Le contract d assurance et l article 8 de Code des droits de succession.», in P. DE PAGE en A. CULOT (ed.), L assurance vie : outil de planification patrimoniale, Limal, Anthemis, 2010, ; J. DECUYPER EN J. RUYSSEVELDT, Successierechten 2015, Mechelen, Kluwer, 2015, J. RUYSSEVELDT, «Recente ontwikkelingen in het Vlaamse successierecht.», Not.Fisc.M. 2007, (1) 9. 9

10 Artikel , derde lid VCF (eigen markeringen): Wanneer een overledene gehuwd was onder een stelsel van gemeenschap, gelden de bepalingen van het eerste en het tweede lid ook voor de sommen, renten of waarden die kosteloos aan de langstlevende echtgenoot toekomen ingevolge een contract dat door die langstlevende echtgenoot is gesloten. Art VCF Als de erflater gehuwd was onder een stelsel van gemeenschap van goederen, worden de sommen, renten of waarden, vermeld in artikel , die aan de echtgenoot als legaat toevallen voor het volledige bedrag ervan, als legaat belast als ze zijn verkregen als tegenwaarde voor de eigen goederen van de erflater. Ze worden slechts voor de helft belast in alle andere gevallen. Het recht is niet verschuldigd als er bewezen wordt dat de sommen, renten of waarden verkregen zijn als tegenwaarde voor eigen goederen van de echtgenoot. De omstandigheid dat het beding wederkerig is, ontneemt de aard van bevoordeling niet daaraan. In onze casus zijn de heer A en mevrouw B gehuwd onder een gemeenschapsstelsel. Zoals hierboven reeds vermeld voorziet de Federale en de Vlaamse fictiebepaling in een apart lid voor echtgenoten gehuwd onder een gemeenschapsstelsel. Hierin wordt zowel een beding ten behoeve van zichzelf (ABA-configuratie onderlijnt in de wettekst), als een beding ten behoeve van een derde (AAB-configuratie in het vet in de wettekst) geviseerd. Indien zich een van deze twee gevallen voordoet, dan zal niet volledig het kapitaal worden belast, echter slecht de helft daarvan. De fiscus gaat er immers van uit dat de begunstigde langstlevende echtgenoot (de heer A ingeval een ABA-configuratie of mevrouw B ingeval een AAB-configuratie) zelf voor de helft heeft ingestaan voor de betaalde premies, omdat deze betaald zijn met gemeenschappelijke gelden. 9 Wat moeten we verstaan onder echtgenoten gehuwd met gemeenschap van goederen? Alleszins vallen hieronder: echtgenoten gehuwd onder het wettelijk stelsel en met algehele gemeenschap. Valt een scheiding van goederen met een toegevoegd intern gemeenschappelijk vermogen (TIGV) daar ook onder? RIK DEBLAUWE denkt van wel. 10 Over een scheiding van goederen met een verrekenbeding is minder eensgezindheid. Volgens bepaalde rechtsleer is een scheiding van 9 Vr. en Antw. Vlaams Parlement , 17 december 2012 (Vr.nr. 202 F. STRACKX). 10 R. DEBLAUWE, Inleiding tot de Vlaamse Erfbelasting, Herentals, Knopspublishing, 2015,

11 goederen met een verrekenbeding geen gemeenschapsstelsel omdat er geen zakenrechtelijke deelneming is in de goederen van de andere echtgenoot, alleen een vordering. 11 Afdeling 1 Civiel recht Voordat we de belastbaarheid van een levensverzekering in de successierechten (thans: erfbelasting) kunnen bespreken, moeten we eerst kijken naar het civiel recht en het verzekeringsrecht. Bij echtgenoten gehuwd onder gemeenschap van goederen is het belangrijk om de levensverzekering te kwalificeren als ofwel gemeenschappelijk goed, ofwel als een eigen goed van de verzekeringnemer. Deze kwalificatie zal immers gevolgen hebben voor het fiscaal recht. Bij de vereffening en verdeling van de huwgemeenschap zal men rekening moeten houden met de polis. Is de polis een gemeenschappelijk goed dan heeft de andere echtgenoot/nietverzekeringnemer (of diens erfgenamen) recht op de helft van de afkoopwaarde. Is het een eigen goed van de verzekeringnemer, maar zijn de premies betaald met gemeenschapsgelden, dan zal dit eigen vermogen een vergoeding verschuldigd zijn aan het gemeenschappelijk vermogen. Omdat de klemtoon van deze meesterproef vooral ligt bij het fiscaal recht, meer bepaald de erfbelasting, behandel ik deze problematiek slechts summier. Voor een meer uitgebreide behandeling, verwijs ik naar de rechtsleer en rechtspraak in de voetnoten. 1 Analyse In het Burgerlijk Wetboek handelt enkel het artikel 1400,7 over levensverzekeringen. Dit artikel bepaalt: Eigen zijn, ongeacht het tijdstip van verkrijging en behoudens vergoeding indien daartoe aanleiding bestaat: 7. De rechten verbonden aan een personenverzekering door de begunstigde zelf besloten, die hij verkrijgt bij het overlijden van zijn echtgenoot of na ontbinding van het stelsel. In 1992 heeft de wetgever dit artikel impliciet opgeheven door de artikelen 124, 127 en 128 van de wet op de Landverzekeringsovereenkomst. Het artikel 127 WLVO stelt dat een levensverzekering een eigen goed is van de begunstigde echtgenoot en artikel 128 bepaalt dat 11 A. VERBEKE, F. BUYSSENS en H. DERYCKE (eds.), Handboek Estate Planning, Deel I, topic 11 e.v., Gent, Larcier,

12 er geen vergoeding verschuldigd is aan het gemeenschappelijk vermogen, indien de premies werden betaald met gemeenschappelijke gelden, behalve indien de betaalde premies kennelijk overdreven zijn. De artikelen 127 en 128 zijn echter ongrondwettig verklaard door het Arbitragehof in 1999, wegens schending van de beginselen van gelijkheid en billijkheid (artikelen 10 en 11 Grondwet). 12 Dit arrest kaderde niet in een vernietigingsprocedure, maar in een procedure na een prejudiciële vraag. Bijgevolg werden de artikelen 127 en 128 WLVO niet vernietigd. 13 Na dit arrest van het Grondwettelijk Hof rezen er vragen over de interpretatie. Er werd in de rechtsleer namelijk de vraag gesteld of men dit arrest moest toepassen op alle levensverzekeringen of enkel op levensverzekeringen die een spaarverrichting uitmaken. 14 De meerderheid is van oordeel dat een onderscheid dient worden gemaakt tussen de klassieke echte levensverzekering, waarbij het kapitaal wordt uitgekeerd op het ogenblik van het overlijden van het verzekerde hoofd, en de levensverzekering die in feite een spaarverrichting is. Het is met betrekking tot deze laatste dat de artikelen 127 en 128 WLVO strijdig werden bevonden met de Grondwet. 15 Uit dit arrest kan worden afgeleid dat de uitkeringen van de levensverzekering die een spaarverrichting zijn, niet eigen zonder vergoedingsplicht konden zijn. Maar wat zijn ze dan wel? Eigen met vergoedingsplicht of gemeenschappelijk? Voor verzekeringscontracten afgesloten voor het huwelijk, rijzen er geen problemen. Men kan namelijk aannemen dat ze eigen blijven, tegen vergoeding van de som van de premies betaald tijdens het huwelijk. 16 Voor verzekeringscontracten afgesloten tijden het huwelijk bepaalt de meerderheidsopvatting dat de uitkering gemeenschappelijk is als ze tijdens het huwelijk wordt ontvangen (dus als het om een spaarverrichting gaat die uitgekeerd wordt bij het bereiken van een bepaalde leeftijd, en de begunstigde is op dat ogenblik nog gehuwd). 17 Deze opvatting is gebaseerd op het artikel 1405,4 BW, krachtens hetwelke alle goederen waarvan niet bewezen 12 GwH 26 mei 1999, nr.54/ Artikel 28 van de Bijzondere Wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof. 14 A. VANDEWIELE en B. MEESTERS, De levensverzekering in het notariaat., Not.Fisc.M. 2008, (241) 248. A. VANDEWIELE en B. MEESTERS, De levensverzekering in het notariaat., Not.Fisc.M. 2008, (241) 249; C. DE WULF, Levensverzekeringsovereenkomsten, huwelijksvermogensrecht en erfrecht enkele aandachtspunten., T.Verz. 2008, (91) 100; J. RUYSSEVELDT, Impact van beleggingsverzekeringen bij echtgenoten gehuwd onder een gemeenschappelijk stelsel., Successierechten , afl. 9, (1) Artikel 1399 Burgerlijk Wetboek; A. VANDEWIELE EN B. MEESTERS, De levensverzekering in het notariaat., Not.Fisc.M. 2008, (241) H. CASMAN, Levensverzekeringen, groepsverzekeringen en het familiaal vermogensrecht., T.Verz. 2012, (308)

13 is dat ze eigen zijn, gemeenschappelijk zijn. 18 Dit is echter slechts een opvatting en is dus geen pasklaar antwoord op onze vraag. Voor een analyse en bespreking van de andere opvattingen en de rechtspraak hierover, verwijs ik naar de geciteerde rechtsleer. In de nieuwe verzekeringswet van 2014 werd de regelgeving in het verband met verzekeringen opnieuw herschreven. 19 Deze nieuwe verzekeringswet heeft de meeste van de bepalingen van de wet op de landverzekeringsovereenkomst (WLVO) opgeheven 20, maar laat de artikelen 97, 127 en 128 onverlet. Het is dus nog steeds wachten op een wetgevend ingrijpen om de discussie te verhelpen. In de afdeling 2 bekijken we de visie van de Fiscale Administratie en de Rulingdienst omtrent deze problematiek. 2 Oplossing? Gelet op de onzekerheid met betrekking tot de huwelijksvermogensrechtelijke kwalificatie van levensverzekeringen als een eigen of gemeenschappelijk goed (en gelet de fiscale implicaties, zie afdeling 2), kan men trachten een oplossing te zoeken in een huwelijkscontract. Met name: Kan men bij huwelijkscontract of akte wijziging aan het huwelijksvermogensstelsel levensverzekeringen uitbrengen uit de huwgemeenschap en stipuleren dat deze eigen zullen zijn? 21 Bij een uitbreng is immers geen vergoeding verschuldigd. Naar mijn mening zou dit mogelijk zijn. Indien men dan bepaalt dat een levensverzekering eigen is, mits vergoeding aan het gemeenschappelijk vermogen voor de betaalde premies, dan zal bij het vooroverlijden van de begunstigde echtgenoot geen successierechten verschuldigd zijn indien er gemeenschappelijke kinderen zijn. Het (oud) artikel 16 W.Succ. is immers van toepassing (zie afdeling 2 voor een meer uitgebreide bespreking). 18 I. VERHULST en S. NELIS, Levensverzekeringen, huwelijk en successierechten., TFR 2006, (695) Wet betreffende de verzekeringen van 20 april 2014, BS 30 april Wet op de landverzekeringsovereenkomst van 25 juni 1992, BS 20 augustus A. VANDEWIELE en B. MEESTERS, De levensverzekering in het notariaat., Not.Fisc.M. 2008, (241)

14 Afdeling 2 Fiscaal recht Nu ik kort een licht heb geworpen op de civielrechtelijke problematiek rond levensverzekeringen, gaan we kijken hoe een levensverzekering fiscaal wordt behandeld bij het vooroverlijden van de begunstigde echtgenoot. Om een juiste analyse te maken omtrent de toepassing van de erfbelasting bij gehuwden, moeten we eerst kijken welke configuratie van toepassing is. Betreft het een AAB-configuratie zoals in onze casus of gaat het over een ABA- configuratie en dus een beding ten behoeve van zichzelf? In deze masterproef gaan we enkel uit van de AAB-configuratie, een beding ten behoeve van een derde, de andere echtgenoot. Ten tweede is het belangrijk om te zien wie wanneer overlijdt. De situatie is namelijk verschillend indien de verzekerde eerst sterft (in casu de heer A) of indien de begunstigde vooroverlijdt (in casu mevrouw B). Voor een schematische voorstelling van wat volgt, zie bijlage 2. 1 Overlijden van de verzekerde Hoe wordt de erfbelasting toegepast indien de verzekeringsnemer en tevens de verzekerde, de heer A overlijdt? In dergelijk geval zal het levensverzekeringscontract uitwerking krijgen en zal mevrouw B een kapitaal krijgen van de verzekeringsmaatschappij. Dit kapitaal zal als fictief legaat worden belast op basis van artikel 8 W.Succ. (artikel VCF). Om de wijze van belastbaarheid te bepalen moet men kijken naar het statuut van het kapitaal. Is dit een gemeenschappelijk vermogen of is dit een eigen vermogen van een van de echtgenoten? De fiscale wetgever gaat ervan uit dat de premies betaald zijn met gemeenschappelijk vermogen en belast het kapitaal maar voor de helft. Dit fiscaal vermoeden is in overeenstemming met het civiel recht. Met name het artikel 1405, 4 Burgerlijke Wetboek (hierna: BW) dat een vermoeden van gemeenschappelijkheid inhoudt. De echtgenoten kunnen echter dit vermoeden weerleggen. Indien de premies betaald zijn met eigen goederen van de verzekeringnemer, dan zal er belasting verschuldigd zijn op het volledig bedrag. Zijn de premies betaald met eigen goederen van de begunstigde, dan is er principieel geen erfbelasting verschuldigd. Het is dus aan de echtgenoten om te bewijzen dat de premies betaald zijn met eigen vermogen en het kapitaal een wederbelegging is van dit eigen vermogen. 14

15 2 Vooroverlijden van de begunstigde echtgenoot De situatie is anders indien de begunstigde echtgenoot, in casu mevrouw B, als eerste overlijdt. In dit geval doet het verzekerde feit, namelijk het overlijden van de heer A, zich niet voor en zal er dus geen kapitaal worden uitgekeerd. De verzekeringnemer, de heer A blijft wel titularis van de levensverzekering en kan een nieuwe begunstigde aanduiden. Eventueel wordt dit automatisch opgevangen aan de hand van een cascade-begunstiging in het contract. De vraag hier aan de orde is of er iets moet worden aangegeven in de aangifte van nalatenschap van mevrouw B. Tot voor kort werd er vrij algemeen genomen van uitgegaan dat het (oud) artikel 8, lid 4 W.Succ. niet van toepassing was op een AAB-configuratie waarbij de begunstigde echtgenoot B eerst overlijdt. 22 Toch zullen de erfgenamen de levensverzekering moeten aangeven in de aangifte van nalatenschap van mevrouw B. We bespreken in deze paragraaf de grond waarop wordt belast, en de motivatie hierrond. De lezer is echter gewaarschuwd. Het juridisch discours van levensverzekeringen is niet gemakkelijk. Niet enkel het erfrecht en het successierecht is van toepassing, maar ook het verzekeringsrecht en het huwelijksvermogensrecht. A. Belastbaarheid onder het (oud) artikel 8 W.Succ. 1) Aanschrijving van 1997 en circulaire van 2006 Al jaren wordt er gediscussieerd over de belastbaarheid van een levensverzekering indien de begunstigde echtgenoot als eerste overlijdt. Het startpunt van deze discussie is een circulaire van 31 juli 2006 dat eigenlijk een vervolg is van de aanschrijving nr.3 van 29 april Deze aanschrijving handelt over de civiele en fiscale aspecten van de wet op de landverzekeringsovereenkomst (WLVO) van Daarin wordt onder meer de artikelen 127 en 128 WLVO geanalyseerd, in het kader van een verzekering tussen in gemeenschap van goederen getrouwde echtgenoten. Het artikel 127 WLVO stelt dat een levensverzekering een eigen goed is van de begunstigde echtgenoot en artikel 128 bepaalt dat er geen vergoeding verschuldigd is aan het gemeenschappelijk vermogen, indien de premies werden betaald met 22 P. VAN EESBEECK, Levensverzekering en echtgenoten met gemeenschap: Vlaamse donderwolken., Fiscoloog 2015, nr. 1442, (8) Aanschrijving nr. 3 15

16 gemeenschappelijke gelden. Deze artikelen zijn echter, twee jaar na de aanschrijving, ongrondwettig verklaard. 24 In de aanschrijving van 1997 bepaalt de fiscus dat de artikelen 127 en 128 WLVO gelden op civielrechtelijk vlak en dat men op fiscaal vlak naar de vierde alinea van het (oud) artikel 8 W.Succ. moet kijken. Dus alhoewel de verzekeringsprestatie civielrechtelijk wordt gezien als eigen aan de begunstigde echtgenoot, toch zal er successierechten verschuldigd zijn op de helft van de prestatie, tenzij wordt aangetoond dat de premies werden betaald met eigen gelden van de ene of andere echtgenoot. In de circulaire van 2006 houdt de fiscus rekening met de ongrondwettig verklaring van de artikelen 127 en 128 WLVO en de daaropvolgende rechtspraak. De fiscus oordeelt dat volgens deze rechtspraak er eerst een onderscheid moet worden gemaakt tussen een gewone, zuivere levensverzekering en een gemengde verzekering. Bij een gewone zuivere levensverzekering (AAB) wordt een kapitaal uitbetaald bij het overlijden van het verzekerde hoofd ongeacht of de verzekering is aangegaan door een echtgenoot in zijn eigen voordeel (ABA) of in het voordeel van de andere echtgenoot (AAB). Bij zo een overlijdensverzekering wordt er geen kapitaalreserve opgebouwd, maar betaalt de verzekeringnemer louter risicopremies. Bijgevolg gaat de administratie ervan uit dat dit levensverzekeringen betreffen waarbij er geen afkoopwaarde of vermogenswaarde is tijdens de duur van het contract. 25 Volgens de administratie blijven de artikelen 127 en 128 WLVO wel van toepassing op de gewone zuivere levensverzekeringen, waardoor dat de aanspraken bij overlijden van een van de echtgenoten eigen zijn aan de begunstigde echtgenoot. 26 Wat dan bij het vooroverlijden van de begunstigde echtgenoot B, van een zuivere levensverzekering? De administratie beroept zich op het artikel 111 WLVO 27 om te stellen dat het opgebouwde kapitaal eigen is aan de verzekeringnemer (A) en dat er in de nalatenschap van B niets belastbaar is. 28 De gemengde levensverzekering (AAAB) is een overeenkomst waarbij een kapitaal wordt uitbetaald ofwel bij een overlijden voor het bereiken van een bepaalde datum of leeftijd (bv GwH 26 mei 1999, nr.54/ Circ. nr. 16/2006 van 31 juli 2006; Voorafgaande beslissing nr van 26 mei 2009, Circ. nr. 16/2006 van 31 juli Artikel 111 Wet Landverzekeringsovereenkomst: Indien de begunstigde overlijdt voor het opeisbaar worden van de verzekeringsoperatie en zelfs indien de begunstigde had aanvaard komt het recht op prestatie aan de verzekeringnemer of aan zijn nalatenschap toe, tenzij hij subsidiair een andere begunstigde heeft aangewezen. 28 Circ. nr. 16/2006 van 31 juli

17 jaar), ofwel bij het bereiken van die bepaalde datum of leeftijd. Tak21 en tak23 levensverzekeringen worden door de administratie als gemengd gekwalificeerd. Deze categorie van verzekeringen bouwen wel een kapitaalreserve op en hebben dus wel een vermogens- of afkoopwaarde. 29 Daarenboven komt de Centrale Administratie in de circulaire tot de idee dat er ook een onderscheid moet worden gemaakt tussen de gewaarborgde prestatie van een gemengde levensverzekering en de vermogenswaarde of afkoopwaarde opgebouwd door de gestorte premies tijdens de duur van het contract. Op burgerlijke vlak bij de vereffening-verdeling van het gemeenschappelijk vermogen wordt de vermogenswaarde of afkoopwaarde gezien als een bestanddeel van het gemeenschappelijk vermogen, indien het kapitaal werd opgebouwd met gemeenschappelijke gelden. 30 Deze visie trekt de administratie door voor de heffing van de successierechten. De afkoopwaarde van gemengde levensverzekeringen zal, als actief bestanddeel dus voor de helft onderworpen zijn aan de successierechten op grond van het (oud) artikel 1 W.Succ. (artikel VCF). Aangenomen wordt dat de circulaire mag worden toegepast op alle levensverzekeringen die in feite een spaar- en/of beleggingsproduct zijn. 31 Terwijl de Fiscale Administratie in 1997 de helft van de afkoopwaarde belastbaar stelde op grond van het (oud) artikel 8, vierde lid W.Succ., in de veronderstelling dat de premies betaald zijn met gemeenschappelijke gelden, baseert de administratie zich in 2006 op het (oud) artikel 1 W.Succ. om de helft van de afkoopwaarde belastbaar te stellen. Men kan zich vragen stellen bij de classificatie van levensverzekeringen die de centrale administratie poneert in de circulaire. De administratie gaat er zonder meer van uit dat alle tak21 en tak23- beleggingsverzekeringen gemengde levensverzekeringen (AAAB) zijn. 32 In de praktijk komen echter levenslange tak21 en tak23 verzekeringen (AAB) voor die lopen tot aan het overlijden van de verzekerde Circ. nr. 16/2006 van 31 juli 2006; Voorafgaande beslissing nr van 26 mei 2009, Brussel 12 september 2000, JT 2000, 807; Gent 4 maart 2004, NJW 2004, S. SEYNS, Hoofstuk 3. Hoe worden begunstigden via levensverzekering belast in de successierechten?, in W. PINTENS en C. DECLERCK (eds.), Patrimonium 2013, Antwerpen, Intersentia, 2013, M. DELANOTE, De eigenheid van de Vlaamse erfbelasting, T.Not. 2015, (747) J. GRILLET, «Een belangrijke voorafgaande beslissing over verschuldigde successierechten bij een «levenslange tak21 of tak23 verzekering», afgesloten door een echtgenoot gehuwd onder een gemeenschapsstelsel.», T.Not. 2010, (462) 463; S. SEYNS, Hoofstuk 3. Hoe worden begunstigden via levensverzekering belast in de successierechten?, in W. PINTENS en C. DECLERCK (eds.), Patrimonium 2013, Antwerpen, Intersentia, 2013, 295; J. DECUYPER en J. RUYSSEVELDT, Successierechten 2015, Mechelen, Kluwer,

18 Ook onze casus betreft een AAB-configuratie waarbij er enkel een uitkering is bij het overlijden van de verzekerde. Het gaat dus over een zuivere levensverzekering met een spaar-en beleggingsdimensie. 34 De poliswaarde van zuivere levensverzekeringen zijn volgens de Federale Belastingadministratie een eigen goed van de verzekeringnemer en hierdoor is er geen successierechten verschuldigd bij vooroverlijden van de begunstigde echtgenoot. 35 Als we dan de logica van de federale belastingadministratie volgen, kan de afkoopwaarde niet belastbaar worden gesteld in onze casus. 2) Ruling 2009 De Rulingdienst komt echter tot een geheel ander besluit. In een beslissing van 26 mei 2009 stelt de dienst dat de afkoopwaarde van de polis bij het vooroverlijden van de begunstigde geen gemeenschappelijk goed is, maar een eigen goed van de verzekeringnemer, de heer A. Het eigen vermogen van de verzekeringnemer is wel een vergoeding verschuldigd aan de gemeenschap op basis van de artikelen 1432 e.v. Burgerlijk Wetboek (hierna: BW). 36 Het voorwerp van deze ruling betrof een levenslange tak23 verzekering onder een AABconfiguratie, waarbij de begunstigde echtgenoot B vooroverleed. De aanvrager van de ruling was van mening dat er in dergelijk geval geen uitbetaling plaats vond, waardoor er in principe geen successierechten verschuldigd zouden zijn op grond van het (oud) artikel 8 W.Succ. De Dienst Voorafgaande Beslissingen gaat in deze ruling uitgebreid in op de problematiek in het burgerlijk recht en over de kwalificatie van een levensverzekering als eigen of gemeenschappelijk goed. De Rulingdienst bevestigd (minstens impliciet) het onderscheid van de circulaire tussen een gewone, zuivere levensverzekering (AAB) en een gemengde levensverzekering (AAAB) en geeft aan hoe levenslange tak21 en tak23 beleggingsverzekeringen (AAB) worden belast. 37 De dienst concludeert dat artikel 1400, 7 34 M. DELANOTE, De eigenheid van de Vlaamse erfbelasting, T.Not. 2015, (747) Besl. 25 februari 2003, nr. E.E./ ( 36 Voorafgaande beslissing nr van 26 mei 2009; M. PETIT, Vlabel- Assurance-vie par un époux commun en biens et prédécès du conjoint bénéficiaire., Info Droit de Succession 2015, (6) J. GRILLET, «Een belangrijke voorafgaande beslissing over verschuldigde successierechten bij een «levenslange tak21 of tak23 verzekering», afgesloten door een echtgenoot gehuwd onder een gemeenschapsstelsel.», T.Not. 2010, (462)

19 BW van toepassing is bij het vooroverlijden van de begunstigde echtgenoot. 38 Immers, de langstlevende kan naar aanleiding van het overlijden van de begunstigde het recht van afkoop (wat een eigen en exclusief recht is van de verzekeringnemer op grond van artikel 111 WLVO 39 ) zonder meer uitoefen en zal dus verrijkt worden door de afkoopwaarde die hij verkrijgt. Bij vooroverlijden van de begunstigde komt men terecht in een configuratie waarbij de heer A in feite voor zichzelf bedongen heeft en waarbij dus het artikel 1400,7 BW van toepassing wordt. 40 Het verzekeringsproduct is dus eigen aan de verzekeringnemer/echtgenoot, mits vergoeding aan de gemeenschap indien er aanleiding tot vergoeding bestaat. Komen de administratie en de Rulingdienst niet tot hetzelfde resultaat, namelijk dat de helft van de afkoopwaarde belastbaar is? De ene door te stellen dat de verzekering een gemeenschappelijk goed is en de andere door te stellen dat het een eigen goed is, mits vergoeding aan het gemeenschappelijk vermogen? Het antwoord hierop is deels bevestigend indien de echtgenoten geen gemeenschappelijke kinderen hebben. Immers, bij gemeenschappelijke kinderen speelt het (oud) artikel 16 W.Succ (artikel VCF) en zal er door de fiscus geen rekening worden gehouden met vergoedingen aan het gemeenschappelijk vermogen. 41 Op deze manier ontsnapt de afkoopwaarde aan de toepassing van de successierechten. 42 Ten slotte stelt de Dienst Voorafgaande Beslissingen dat het bedrag van deze vergoeding gelijk is aan het bedrag dat uit het gemeenschappelijk vermogen werd geput om de premies te betalen. De ruling gebruikt dus als belastbare grondslag de betaalde premies, terwijl de administratie als grondslag de afkoopwaarde neemt. De premies betaalt voor een polis zijn niet noodzakelijk gelijk aan de afkoopwaarde op het moment van overlijden van de begunstigde echtgenoot. Het verschil tussen beiden kan zelfs aanzienlijk zijn Artikel 1400,7 BW: Eigen zijn, ongeacht het tijdstip van verkrijging en behoudens vergoeding indien daartoe aanleiding bestaat: 7. De rechten verbonden aan een personenverzekering door de begunstigde zelf besloten, die hij verkrijgt bij het overlijden van zijn echtgenoot of na ontbinding van het stelsel. 39 De wet van 4 april 2014 betreffende de verzekeringen, BS 30 april 2014 heeft een aantal wetten gecodificeerd waaronder de wet van 25 juni 1992 op de landverzekeringsovereenkomst; Artikel 111 WLVO bepaalt dat bij overlijden van de begunstigde voor het opeisbaar worden van de verzekeringsprestatie, het recht op deze prestatie toekomt aan de verzekeringnemer of zijn nalatenschap, tenzij hij subsidiair een andere begunstigde had aangewezen. 40 Voorafgaande beslissing nr van 18 november P. VAN EESBEECK en L. VEREYCKEN, Levensverzekering en echtgenoten: nieuwe maar niet laatste aflevering?, Fiscoloog 2014, (8) M. PETIT, Vlabel- Assurance-vie par un époux commun en biens et prédécès du conjoint bénéficiaire., Info Droit de Succession 2015, (6) J. GRILLET, «Een belangrijke voorafgaande beslissing over verschuldigde successierechten bij een «levenslange tak21 of tak23 verzekering», afgesloten door een echtgenoot gehuwd onder een gemeenschapsstelsel.», T.Not. 2010, (462)

20 De beide standpunten komen dus niet tot hetzelfde resultaat ten eerste op basis van het (oud) artikel 16 W.Succ. en ten tweede doordat een ander bedrag in aanmerking wordt genomen als belastbare grondslag. Men kan zich vragen stellen bij de denkwijze van de Rulingdienst. Volgens de ruling is de afkoopwaarde een eigen goed, omdat men bij het vooroverlijden van de begunstigde (mevrouw B) terecht komt in een configuratie waarbij de heer A in feite voor zichzelf heeft bedongen. 44 Dit is inderdaad zo op basis van het huidig artikel 175 Verzekeringswet (oud artikel 111 WLVO) 45, indien er geen tweede begunstigde is aangewezen. Indien echter een secundair begunstigde werd aangeduid, dan bedingt de heer A niet voor zichzelf. Op het eerste gezicht leek het van belang voor echtgenoten om te kiezen voor ofwel een levenslange tak 21 of 23 beleggingsverzekering (AAB) of een gemengde levensverzekering (AAAB-configuratie). Enkel de eerste verzekeringen (AAB) vielen onder het toepassingsgebied van de ruling en waren dus vrij van successierechten indien aan de voorwaarden werd voldaan (levenslange tak21 of 23, gehuwd zijn onder een gemeenschapsstelsel, premies betaald hebben met gemeenschapsgelden, gemeenschappelijke kinderen hebben). 46 Dit onderscheid is niet meer relevant voor de toepassing van de ruling vermits de Rulingdienst in 2014 diens standpunt uit 2009 bevestigde niet alleen voor de levenslange AAB-verzekeringsconfiguraties maar ook voor de gemengde levensverzekeringen in een AAAB-configuratie. 47 Gehuwde echtgenoten onder gemeenschap met gemeenschappelijke kinderen, konden op basis van deze zienswijze in extremis aan vermogensplanning doen. Ze konden het gemeenschappelijk roerend vermogen omvormen in een tak verzekering aangegaan door de gezonde en dus vermoedelijk langstlevende echtgenoot als verzekeringnemer (A) en verzekerde (A), met de ongezonde en vermoedelijk eerststervende echtgenoot als begunstigde 44 Voorafgaande Beslissing nr van 18 november Wet betreffende de verzekeringen van 4 april 2014, BS 30 april J. GRILLET, «Een belangrijke voorafgaande beslissing over verschuldigde successierechten bij een «levenslange tak21 of tak23 verzekering», afgesloten door een echtgenoot gehuwd onder een gemeenschapsstelsel.», T.Not. 2010, (462) Voorafgaande Beslissing nr van 14 januari 2014; P. VAN EESBEECK en L. VEREYCKEN, Levensverzekering en echtgenoten: nieuwe maar niet laatste aflevering?, Fiscoloog 2014, nr. 1384, (8) 9. 20

21 (B). Bij het overlijden van de begunstigde B bleef de levensverzekering een eigen goed van de echtgenoot A en was er geen successierechten verschuldigd. 48 3) Interne instructie 2011 Twee jaar nadat men dacht dat hiermee de kous af was komt de centrale belastingadministratie met een (niet gepubliceerde) interne instructie. Op 14 februari 2011 gaat de administratie in tegen de ruling van 2009 en herhaalt wat deze heeft gezegd in zijn circulaire van Namelijk dat voor klassieke, zuivere overlijdensverzekeringen de artikelen 127 en 128 WLVO blijven gelden en dat voor levensverzekeringen die een spaarproduct uitmaken de afkoopwaarde een gemeenschappelijk goed is. 49 Als dus de begunstigde echtgenoot van een gemengde levensverzekering overlijdt, moet de afkoopwaarde dat tot de gemeenschap behoort, voor de helft worden belast in de successierechten. De belastingadministratie riep zelfs diens gewestelijke directies op om de ruling naast zich neer te leggen. 50 Volksvertegenwoordiger JOSY ARENS stelde zich in de kamer de vraag of de belastingadministratie deze ruling zomaar naast zich neer kon leggen. Hij vroeg zich immers af of een voorafgaande beslissing, met betrekking tot andere gelijksoortige of zelfs identieke situaties, geen bindende kracht of precedentenwerking heeft ten aanzien van de administratie zelf en de rechters. JOSY ARENS merkte daarnaast ook terecht op dat een gedetailleerd antwoord de rechtszekerheid voor de belastingplichtigen alleen maar ten goede kan komen. 51 Spijtig genoeg antwoordde de toenmalige minister van financiën, DIDIER REYNDERS niet gedetailleerd op de vraag en verklaarde enkel dat men in elk specifiek geval beter een verzoek kan indienen bij de Dienst Voorafgaande Beslissingen. 48 L. WEYTS, Nieuwe pistes van estate planning bij levensverzekeringen ter vermijding van latere successierecht. In X., Over grenzen. Liber Amicorum Herman Cousy, Antwerpen, Intersentia, (573) S. SEYNS, Hoofstuk 3. Hoe worden begunstigden via levensverzekering belast in de successierechten?, in W. PINTENS en C. DECLERCK (eds.), Patrimonium 2013, Antwerpen, Intersentia, 2013, P. VAN EESBEECK en L. VEREYCKEN, Levensverzekering en echtgenoten: nieuwe maar niet laatste aflevering?, Fiscoloog 2014, (8) Vr.en Antw. Kamer , 25 maart 2011, 028 (Vr. nr. 314 J. ARENS). 21

22 4) Rulings na 2011 De Rulingdienst hield het been stijf en bevestigde in andere rulings diens visie. 52 In de latere rulings baseert de dienst zich naast de klassieke argumenten ook op een wetsontwerp dat uiteindelijk in de kamer werd afgevoerd. 53 Dit wetsontwerp nr wilde onder andere de huwelijksvermogensrechtelijke behandeling hertekenen van tweedepijlerpensioenen en individuele levensverzekeringen die niet tot de tweede pijler behoren. 54 In dit wetsontwerp werd een nieuw artikel 1405/1, 3 BW uitgewerkt. Op basis van dit artikel zou de afkoopwaarde van een tijdens het huwelijk gesloten levensverzekering worden beschouwd als een gemeenschappelijk goed, indien de prestatie verschuldigd is na ontbinding van het huwelijksstelsel om een andere oorzaak dan het overlijden. In het geval van ontbinding door overlijden zal men, al naar gelang het geval, ofwel artikel 1400,7 BW ofwel artikel 1401,6 BW toepassen. 55 Het is bijzonder merkwaardig dat de Rulingdienst zich baseert op een wetsontwerp ter argumentatie van diens ruling. 56 De kwalificatie die de Rulingdienst erop aan houdt lijkt mij zakenrechtelijk de gemakkelijkste: de levensverzekering, en dus de afkoopwaarde is een eigen goed mits vergoeding aan de gemeenschap. Echter, bij de zienswijze van de administratie zal de civielrechtelijke vereffening en verdeling van de huwgemeenschap een soort van onverdeeldheid doen ontstaan tussen de verzekeringnemer en de erfgenamen van de gestorven begunstigde echtgenoot. Immers, indien de afkoopwaarde van een levensverzekering geacht wordt tot de huwgemeenschap te behoren (en dus voor de helft tot de nalatenschap) treden de kinderen normaal, behoudens afwijkende bepalingen in een testament of in het huwelijkscontract, in toepassing van het erfrecht, voor de helft op als blote eigenaar. 57 Het deel dat toekomt aan de nalatenschap wordt volgens artikel 15 W.Succ. belast in hoofde van de langstlevende echtgenoot voor het vruchtgebruik en in hoofde 52 Voorafgaande beslissing nr van 7 mei 2013; Voorafgaande beslissing nr van 14 januari 2014; Voorafgaande beslissing nr van 15 april 2014; Voorafgaande beslissing nr van 18 november 2014; Voorafgaande beslissing nr van 23 december Parl.St. Kamer, , 2998/001 van 20 augustus P. VAN EESBEECK en L. VEREYCKEN, Levensverzekering en echtgenoten: nieuwe maar niet laatste aflevering?, Fiscoloog 2014, (8) Parl.St. Kamer, , nr /001, R. DEBLAUWE, Als de begunstigde van een levensverzekering overlijdt, Successierechten , afl.9, (4) P. VAN EESBEECK, Levensverzekering en echtgenoten met gemeenschap: Rulingdienst zet door., Fiscoloog 2015, (8) 9. 22

23 van de kinderen al blote eigenaar. 58 Dit terwijl de levensverzekering alleen op naam staat van de langstlevende echtgenoot die als verzekeringsnemer exclusieve rechten heeft zoals onder andere het afkooprecht en het recht om de begunstigden aan te duiden. 59 Wat gebeurt er dan indien de langstlevende echtgenoot overlijdt, in de veronderstelling dat de kinderen begunstigden zijn? Deze vraag stelde de heer FELIX STRACKX op 17 december 2012 in het Vlaams Parlement aan de minister van Financiën. 60 Hij stelde: Wanneer de langstlevende echter op zijn/haar beurt komt te overlijden en het kapitaal wordt uitgekeerd aan de wettige erfgenamen, dan wordt hierop artikel 8 van het Wetboek der Successierechten toegepast en wordt het uitgekeerde spaargeld opnieuw volledig door de fiscus belast. De wettige erfgenamen betalen op die manier nogmaals successierechten op het kapitaal dat hen reeds voor de helft in blote eigendom toebehoort. De minister antwoordde hierop dat deze belasting inherent is aan de keuze voor sparen en beleggen van gemeenschappelijke gelden via verzekeringsproducten. 61 Daarnaast bestaat steeds de mogelijkheid dat de kinderen bij het overlijden van de langstlevende echtgenoot niet de begunstigde zijn, maar bijvoorbeeld de nieuwe levensgezel(in) van de langstlevende. 62 Ook deze situatie kan veel vragen opwerpen. Al deze moeilijke vraagstukken blijven achterwege indien we de zienswijze van de Rulingdienst volgen. B. Belastbaarheid onder de (nieuwe) artikelen en VCF 1) Standpunt Vlabel Net wanneer men dacht dat het niet meer ingewikkeld kon worden, publiceert Vlabel een administratief standpunt over deze problematiek, waarin het een derde standpunt verdedigt. 63 Hierin gaat de Vlaamse belastingdienst uit van eenzelfde casus (AAB-constellatie), maar volgt de ruling nr niet. Vlaanderen hanteert ook een andere redenering dan de Federale 58 Vr.en Antw. Vlaams Parlement ,17 december 2012 (Vr. nr. 202 F. STRACKX). 59 Artikelen 169 tot 184 Verzekeringswet Vr.en Antw. Vlaams Parlement ,17 december 2012 (Vr. nr. 202 F. STRACKX). 61 Vr.en Antw. Vlaams Parlement ,17 december 2012 (Vr. nr. 202 F. STRACKX). 62 P. VAN EESBEECK, Levensverzekering en echtgenoten met gemeenschap: Rulingdienst zet door., Fiscoloog 2015, (8) 10; J. RUYSSEVELDT, Artikel 8 W.Succ. Levensverzekering tak 23 huwelijksgemeenschap vooroverlijden van de begunstigde echtgenoot geen uitkering, Successierechten , afl. 3, (5) Standpunt Vlabel 19 juni 2015 Levensverzekeringscontracten afgesloten door de langstlevende echtgenoot ( 23

24 Centrale Belastingadministratie en koppelt de belastingheffing los van de huwelijksvermogensrechtelijke analyse. Terwijl de federale Belastingadministratie de afkoopwaarde beschouwde als een gemeenschappelijk goed en de Rulingdienst als een eigen goed, mits vergoeding (beide belastbaar door (oud) artikel 1 W.Succ, nieuw artikel VCF), beschouwd Vlabel de afkoopwaarde van de polis als een fictief legaat, belastbaar onder artikel , derde lid juncto tweede lid VCF. 64 De wijze waarop de premies werden gefinancierd is volgens Vlabel enkel nog relevant om de wijze te bepalen waarop moet worden belast (artikel VCF). De afkoopwaarde wordt slechts voor de helft belast indien de premies betaald zijn met gemeenschappelijk vermogen. Echter, indien de premies betaald zijn met eigen goederen van de ene of de andere echtgenoot is de afkoopwaarde volledig belastbaar, dan wel niet belastbaar. Vlabel laat weten dat zijn zienswijze gebaseerd is op de herformulering van het vroegere artikel 8 W.Succ. in de VCF en is van oordeel dat artikel , tweede en derde lid VCF nu wel een basis biedt om de afkoopwaarde te belasten als fictief legaat, terwijl de FOD vroeger zijn toevlucht diende te nemen in de omweg van herkwalificatie als geldbelegging. 65 Met andere woorden, terwijl de centrale belastingadministratie vroeger beroep moest doen op de vermogensrechtelijke analyse, kan Vlabel nu de afkoopwaarde als fictief legaat belastbaar stellen. 2) Analyse en kritiek Klopt het wat Vlabel beweert in dit standpunt, met name dat de tekst veranderd is, waardoor de polis nu wel belastbaar is als fictief legaat? En zoja, indien de tekst is gewijzigd, past Vlabel dan een juiste configuratie toe in haar analyse? Art VCF (eigen markeringen) 1. De sommen, renten of waarden die kosteloos aan een persoon kunnen toekomen bij het overlijden van de erflater, ingevolge een contract dat een door de erflater of door een derde in het voordeel van die persoon gemaakt beding bevat, worden geacht als legaat te zijn verkregen door die persoon. 64 P. VAN EESBEECK, Levensverzekering en echtgenoten met gemeenschap: Vlaamse donderwolken., Fiscoloog 2015, nr. 1442, (8) Standpunt Vlabel 19 juni 2015 Levensverzekeringscontracten afgesloten door de langstlevende echtgenoot ( P. VAN EESBEECK, Levensverzekering en echtgenoten met gemeenschap: Vlaamse donderwolken., Fiscoloog 2015, nr. 1442, (8) 9. 24

25 Ook de sommen, renten of waarden die kosteloos aan een persoon kunnen toekomen, hetzij binnen drie jaar vóór het overlijden van de erflater, hetzij na het overlijden van de erflater, ingevolge een contract dat een door de erflater in het voordeel van die persoon gemaakt beding bevat, worden geacht als legaat te zijn verkregen door die persoon. Wanneer een overledene gehuwd was onder een stelsel van gemeenschap, gelden de bepalingen van het eerste en het tweede lid ook voor de sommen, renten of waarden die kosteloos aan de langstlevende echtgenoot toekomen ingevolge een contract dat door die langstlevende echtgenoot is gesloten. Inhoudelijke wijziging? De mogelijke inhoudelijke wijziging heeft betrekking op de woorden kunnen toekomen. Deze woorden zouden kunnen betekenen dat niet enkel wat men effectief krijgt, maar ook wat men kan krijgen of recht op heeft, op het ogenblik van het overlijden van de eerststervende echtgenoot belastbaar zou zijn. 66 Volgens PAUL VAN EESBEECK is de tekst inderdaad veranderd en kunnen daarom ook de sommen die na het overlijden kunnen toekomen aan de langstlevende echtgenoot ingevolge een door de langstlevende echtgenoot zelf gesloten contract worden beschouwd als een fictief legaat. Ze zijn dan krachtens artikel VCF slechts voor de helft belastbaar als de premies met gemeenschapsgelden werden betaald. 67 PAUL VAN EESBEECK komt tot deze conclusie door het tweede lid en het derde lid samen te lezen. Terwijl PAUL VAN EESBEECK meent dat de tekst inderdaad is gewijzigd door de woorden kunnen toekomen, zijn ikzelf en andere schrijvers een andere mening aangedaan. 68 Als we de 66 R. DEBLAUWE, Inleiding tot de Vlaamse Erfbelasting, Herentals, KnopsPublishing, 2015, 129; X., Tiberghien. Handboek voor Fiscaal Recht , II, Antwerpen, Kluwer, 2015, P. VAN EESBEECK, Levensverzekering en echtgenoten met gemeenschap: Vlaamse donderwolken., Fiscoloog 2015, nr. 1442, (8) 9; In diezelfde zin: B. CARDOEN en C. DILLEN, Vlaamse Erfbelasting: toepassingsgebied van de fictiebepaling gevoelig uitgebreid. In Fiscaal Praktijkboek Indirecte belastingen, Mechelen, Kluwer, 2015, (231) X., Tiberghien. Handboek voor Fiscaal Recht , II, Antwerpen, Kluwer, 2015, 1070; R. DEBLAUWE, Inleiding tot de Vlaamse Erfbelasting, Herentals, KnopsPublishing, 2015, 143; J. DECUYPER en J. RUYSSEVELDT, Successierechten 2015, Mechelen, Kluwer,