Mechanische wandsuskasten De geluidsproductie van geluidwerende voorzieningen

Transcriptie

1 Mechanische wandsuskasten De geluidsproductie van geluidwerende voorzieningen Steeds vaker worden mechanische wandsuskasten toegepast bij het isoleren van bestaande woningen tegen geluid van buiten. Aan het geluid dat de kast zelf maakt wordt in de huidige regelgeving geen eis gesteld. Dit leidt er in veel situaties toe dat in een geïsoleerde ruimte het geluid van de kast in combinatie met het resterende geluid van buiten meer bedraagt dan het beoogde binnenniveau. In het onderstaande wordt het probleem geschetst en wordt een voorstel gedaan hoe bij het ontwerp van geluidwerende voorzieningen met het eigengeluid kan worden omgegaan. Een mooie vondst Bij het isoleren van bestaande woningen tegen geluid van buiten wordt in toenemende mate gebruik gemaakt van een mechanische wandsuskast als ventilatievoorziening. Het doel van deze voorziening is uiteraard om de geïsoleerde ruimte te voorzien van verse lucht van buiten, zonder dat dit negatieve gevolgen heeft voor de geluidwering van de gevel. De keuze voor een mechanische wandsuskast boven een traditionele suskast of muurdemper is veelal ingegeven door architectonische randvoorwaarden: het gevelbeeld dient zo min mogelijk beïnvloed te worden. Doordat de afmetingen van het buitenrooster beperkt zijn ten opzichte van een muurdemper kan deze oplossing in het algemeen rekenen op bijval van woningeigenaren en gemeenten. De kleine afmetingen van het buitenrooster zijn te danken aan de geforceerde luchttoevoer in de suskast. Hiermee heeft de mechanische wandsuskast een pre boven de muurdemper. Maar zoals overal heeft ook hier ieder voordeel zijn nadeel: de wandsuskast zelf maakt geluid. Bij toepassing in een geluidsisolatieproject mag dit niet zondermeer worden veronachtzaamd. Als het geluid van de suskast het effect van de geluidwerende voorzieningen te niet doet is het geluid van buiten weliswaar goed geweerd, maar op zijn beurt vervangen door een nieuwe geluidbron. Afhankelijk van type en fabrikaat wordt de geluidsproductie bepaald door het stromingsgeluid, mechanische onderdelen en de sturing van de motor en varieert tussen de verschillende producten van 16 tot 29 db(a). Een bijkomend voordeel van een mechanische wandsuskast is dat door de hoge geluidsisolatiewaarde de wering van geluid van buiten beduidend beter is dan de meeste suskasten. Dit betekent dat de overige geveldelen als beglazing of daken lichter kunnen worden uitgevoerd. Met name in het grensgebied van het wel of niet toepassen van gelamineerde beglazing kan door toepassing van een mechanische wandsuskast soms duurdere gelamineerde beglazing worden voorkomen. Netto levert de duurdere mechanische wandsuskast dan een besparing op voor de gehele ruimte. Andere redenen voor de keuze van een wandsuskast boven traditionele suskasten zijn gelegen in een geforceerde en daardoor gegarandeerde luchttoevoer, de mogelijkheid om bij sommige fabrikaten luchtfilters toe te passen en het minimaliseren van het aantal typen suskasten in een geluidsisolatieproject. Afgezien van enkele plaatsingsonmogelijkheden is een mechanische wandsuskast voor nagenoeg iedere ruimte en woningtype toepasbaar. Gelet op de voortgaande ontwikkeling van oplossingen voor plaatsing en andere recente productinnovaties is de verwachting dat het aandeel van mechanische wandsuskasten bij het isoleren van bestaande woningen tegen geluid zal toenemen. Een reden derhalve om naast alle sterke kanten ook de zwakke kant, namelijk de eigen geluidsproductie, onder de loep te nemen.

2 Is het eigengeluid een probleem? Een mechanische wandsuskast wordt vrijwel altijd toegepast voor bestaande woningen. Het na te streven geluidsniveau in de woning bedraagt afhankelijk van het relevante wettelijk kader - 40 db(a) etmaalwaarde voor wegverkeerslawaai bij een bestaande woning en een bestaande weg en 37 db(a) etmaalwaarde voor de aanleg van een nieuwe spoorlijn. In veel gevallen is de nachtperiode maatgevend voor de etmaalwaarde van de geluidsbelasting. In tabel 1 is aangegeven wat het effect is van een eigengeluid van 30 db(a) van een wandsuskast op de gerealiseerde etmaalwaarde binnenshuis. Het geschetste voorbeeld is representatief voor veel provinciale wegen, rijkswegen en uitvalswegen met een maatgevende nachtperiode. Tabel 1 Invloed van het eigengeluid van een mechanische wandsuskast op de etmaalwaarde binnenshuis. Geluidsbelasting 70 db(a) wegverkeerslawaai, vereist binnenniveau 40 db(a), gerealiseerde bouwkundige geluidwering 30 db(a). periode dag nacht gevelgeluidsbelasting in db(a) bouwkundige geluidwering in db(a) binnenniveau eigengeluid mechanische wandsuskast in db(a) gecumuleerde binnenwaarde in db(a) correctie etmaalperiode 0 10 etmaalwaarde 43 db(a) Het eigengeluid van 30 db(a) zorgt ervoor dat de saneringsdoelstelling van 40 db(a) met 3 db wordt overschreden. Het beoogde resultaat van 30 db(a) in de nachtperiode wordt daarmee ruimschoots niet gehaald. Juist de laatste 3 db geluidsisolatie hebben bouwkundig, maar vooral financieel de grootste impact op het voorzieningenpakket gehad. Door een mechanische wandsuskast met een eigengeluid van 30 db(a) toe te staan wordt het effect van deze ingrijpende en dure voorzieningen tenietgedaan. Vergeleken met de bestaande toestand van de voorbeeldwoning zal er ongetwijfeld sprake zijn van een merkbare verbetering, maar dit effect had met minder ingrijpende en goedkopere maatregelen evengoed kunnen worden gerealiseerd. Hoeveel db(a) mag een wandsuskast produceren? Wettelijk kader Geluidwerende maatregelen aan een woning tegen weg- rail of industrielawaai vallen bij autonome sanering onder de Uitvoeringsregeling Sanering Verkeerslawaai. Indien voor deze aanpassingen een bouwvergunning door de betreffende gemeente wordt verlangd zal ook toetsing aan het Bouwbesluit plaatsvinden. Slechts bij een beperkt deel van alle saneringsprojecten wordt een bouwvergunning verlangd. Bij een bouwvergunning worden vanuit Welstand eisen gesteld aan het gevelaanzicht en zal de keuze van mechanische wandsuskasten juist daarom in die gevallen worden overwogen. Saneringsregeling De Uitvoeringsregeling Sanering Verkeerslawaai verwijst voor de binnenniveaus naar het Subsidiebesluit Openbare Lichamen Milieubeheer (SOLM) Het SOLM geeft aan dat geluidwerende maatregelen slechts in aanmerking komen voor een financiële bijdrage indien zij strekken tot een verlaging van de geluidsbelasting van 40 db(a) binnen de geluidsgevoelige ruimten van een woning, of tot een door het gemeenbestuur als doelmatig

3 geoordeelde hogere waarde van maximaal 45 db(a). De geluidbelasting binnen een woning dient hierbij bepaald te worden volgens het besluit Meet- en rekenvoorschrift geluidbelasting binnen gebouwen. Het equivalente geluidsniveau in een ruimte is in dit besluit gedefinieerd als de geluidbelasting, bepaald volgens het Reken- en meetvoorschrift (van de betreffende geluidsbron) verminderd met de geluidwering van de gevel. Artikel 2, lid 2 van het besluit stelt dat voor een woning, waarbij de voorzieningen zijn aangebracht de geluidwering van de gevel bepaald wordt middels meting. De beschreven meetmethode komt in grote lijnen overeen met NEN 5077, de in het Bouwbesluit aangewezen meetnorm. Relevant is de zinsnede over de te realiseren ontvangniveaus ten opzichte van stoorlawaai: De door de bron op de meetplaatsen veroorzaakte geluidsniveaus dienen tenminste 10 db(a) hoger te zijn dan het achtergrondgeluid, dat wil zeggen alle geluiden die niet van de bron afkomstig zijn. Deze randvoorwaarde zorgt ervoor dat het geluid van een mechanische wandsuskast tijdens de controlemeting niet waarneembaar en meetbaar is, aangezien dit niet van de luidspreker afkomstig is, en daarom als stoorlawaai tijdens de meting aangemerkt. De geluidsproductie van de kast wordt tijdens een meting dus feitelijk niet beschouwd. Bouwbesluit In het bouwbesluit worden geen eisen gesteld aan het geluidsniveau van buitengeluid in een woning. Wel is een eis opgenomen voor de (karakteristieke) geluidwering van een gevel. Hierbij wordt NEN 5077 aangemerkt als bepalingsmethode. Deze meetnorm stelt een vergelijkbare eis aan het stoorgeluid dat niet van de luidspreker afkomstig is en leidt tot een zelfde verwaarlozing van het geluid van een wandsuskast. NEN 5077 biedt echter wel de mogelijkheid om de geluidwering van de gevel te bepalen met wegverkeerslawaai als zendsignaal. Bij deze methode wordt het geluid van een wandsuskast wel in de totale prestatie van de gevel betrokken. Om praktische redenen wordt deze methode nagenoeg niet gebruikt: er is een grote afhankelijk van het passerende verkeer en de methode is erg gevoelig voor stoorgeluiden vanuit de woning zelf en er moet simultaan met twee meters worden gemeten. In het Bouwbesluit is wel een eis gesteld aan de geluidsniveaus in een woning ten gevolge van installaties in aangrenzende woningen of de rest van het gebouw, namelijk 30 db(a), maar er is geen eis gesteld aan de geluidsproductie in een woning ten gevolge van installaties in diezelfde woning. De introductie van mechanische wandsuskasten op grote schaal heeft in Nederland plaatsgevonden in begin jaren negentig. Aangezien het genoemde Meet- en rekenvoorschrift dateert uit 1987 en de Herziening Rekenmethode Geluidwering gevels uit 1989 is het tijdspad mogelijk de verklaring dat noch in de rekenmethode, noch in de meetmethode een bepalingswijze voor het geluid van een gebouwgebonden installatie, in samenhang met de geluidwering van de gevel, is opgenomen. Ook Bouwbesluit en NEN 5077, die van meer recente datum zijn, geven geen eisen of werkbare bepalingsmethoden om het geluid van een mechanische wandsuskast adequaat te kunnen beoordelen. Dus helemaal geen eis? De regels letterlijk volgend wordt er geen eis aan de geluidsproductie gesteld. Een wandsuskast die bijvoorbeeld een geluidniveau van 50 db(a) in een slaapkamer veroorzaakt voldoet aan alle regels. Om de geluidwering van deze slaapkamer te meten zou een

4 binnenniveau van 60 db(a) tijdens de meting moeten worden gerealiseerd. Lukt dit, dan kan de geluidwering van een gevel worden getoetst en waarschijnlijk worden beoordeeld als toereikend. Vanzelfsprekend is de geluidhinder in de woning niet afgenomen. Vandaar dat aan het eigengeluid door de verschillende leveranciers terecht een maximum niveau is verbonden. Een goed handvat voor de te leveren prestatie wordt gegeven in de nieuwe NEN De wandsuskasten op de Nederlandse markt hebben een geluidsniveau van maximaal 30 db(a). Hiermee voldoen al deze producten aan het niveau dat volgens het Bouwbesluit een voldoende waarborg geeft voor het voorkomen en beperken van hinder ten gevolge van installaties. Het niveau komt overeen met kwaliteitscijfer k3 uit NEN Dit niveau is echter niet vereist en is zoals in tabel 1 is te lezen geen voldoende waarborg voor een goed akoestisch binnenklimaat. Het resulteert in veel gevallen tot het niet behalen van de vereiste binnenwaarde bij sanering. Een doelmatige benadering Het rücksichtslos volgen van regels is nooit een doel op zich. Bij het uitvoeren van een geluidssaneringsproject is de doelstelling een aanvaardbaar niveau in de woningen te realiseren. Aanvullend op de wettelijke regeling kunnen daarom door een uitvoerende instantie, veelal een overheid, eigen beleidsregels worden gesteld. Het gezond verstand hoeft niet op nul te worden gesteld. Het betrekken van de geluidsproductie van een mechanische wandsuskast bij het ontwerp van geluidwerende voorzieningen getuigt van betrokkenheid bij de doelstelling van het project, namelijk het niveau in de woningen te reduceren tot een niveau dat wettelijk is voorgeschreven. Het rekening houden met de eigen geluidsproductie is een vrij eenvoudige toevoeging aan de ontwerpregels voor een geluidssaneringsproject. Afhankelijk van het te realiseren binnenniveau wordt een gecorrigeerde eis gesteld aan de te realiseren bouwkundige geluidwering of aan de eigengeluidsproductie. Dit houdt in dat er een keuze gemaakt moet worden tussen het stellen van een zeer strenge eis aan de productie van eigengeluid, of het zwaarder isoleren van de gevel. In de onderstaande tabel is een aantal mogelijkheden aangegeven. tabel 2 varianten om een woning met een geluidbelasting van 70 db(a) te isoleren tot een binnenniveau van 40 db(a) etmaalwaarde geluidniveau mechanische wandsuskast in db(a)* maximaal niveau t.g.v buitengeluid in db(a) te realiseren bouwkundige geluidwering in resulterende etmaalwaarde in db(a) db(a) 19 29,8 30, ,3 31, ,1 36,9 40 * het toepassen van meerder suskasten per ruimte kan leiden tot een hoger eigengeluidsniveau. Aangezien dit alleen nodig is voor grotere ruimten, die ook weer een grotere ruimtedemping hebben, is de invloed van meer suskasten op het eigengeluidniveau beperkt. Uit de tabel is af te lezen dat het toepassen van een wandsuskast met een eigengeluid van 29 db(a) resulteert in een 7 db zwaardere eis aan de bouwkundige geluidsisolatie. Wie enigszins bekend is met het ontwerp van geluidwerende voorzieningen ziet in dat het bouwkundig, maar vooral financieel veel gunstiger is om een strenge eis te stellen aan het eigengeluidsniveau van de suskast dan een gevel 7 db zwaarder te isoleren. Met een stil type

5 wandsuskast kan bouwkundig en financieel een aanzienlijke winst worden geboekt. Een eigengeluidsniveau van minder dan 20 db(a) leidt niet tot wezenlijk andere bouwkundige voorzieningen. Deze 20 db(a) komt overeen met kwaliteitscijfer k1 uit NEN Conclusie Het toepassen van een mechanische wandsuskast met een eigengeluidsproductie van maximaal 30 db(a) wordt in de huidige praktijk toelaatbaar geacht. Dit resulteert echter in veel gevallen in het overschrijden van het beoogde binnenniveau in woningen. Hoewel de regelgeving dit formeel toestaat is het uit het oogpunt van doelmatigheid reëel en wenselijk de eigengeluidsproductie van de mechanische wandsuskast in het ontwerp van de voorzieningen te betrekken. Dit leidt tot een zwaardere eis aan de eigengeluidproductie, dan wel tot het treffen van zwaardere bouwkundige voorzieningen. Het stellen van een eis van 20 db(a) aan de eigengeluidsproductie van een mechanische wandsuskast, of wel kwaliteitscijfer k1 uit de nieuwe NEN 1070, voorkomt aanvullende bouwkundige maatregelen. Uit bouwkundig en financieel oogpunt is dit te prevaleren boven het zwaarder isoleren van de gevel. Over de auteur: ir. J. Hardlooper is werkzaam bij Cauberg-Huygen Raadgevende Ingenieurs BV te Rotterdam als adviseur weg- en railverkeerslawaai.