Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) bij bestuurders van werfvoertuigen. Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) bij bestuurders van werfvoertuigen. Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen"

Transcriptie

1 Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) bij bestuurders van werfvoertuigen FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg 1

2 FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID, ARBEID EN SOCIAAL OVERLEG Het Hoofdbestuur van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg bevindt zich in de Ernest Blerotstraat 1 te 1070 Brussel Tel.: (algemeen oproepnummer) Fax: (algemeen faxnummer) fod@werk.belgie.be - De adressen van de regionale directies van de inspectiediensten (Toezicht op de Sociale Wetten en Toezicht op het Welzijn op het Werk) vindt u op pagina 3 van de omslag. Opdrachten van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg De voorbereiding, de bevordering en de uitvoering van het beleid inzake collectieve arbeidsbetrekkingen, de begeleiding van het sociaal overleg, de preventie en de verzoening bij sociale conflicten; De voorbereiding, de bevordering en de uitvoering van het beleid inzake individuele arbeidsbetrekkingen; De voorbereiding, de bevordering en de uitvoering van het beleid inzake het welzijn op het werk; De voorbereiding, de bevordering en de uitvoering van het beleid inzake werkgelegenheid, regulering van de arbeidsmarkt en werkloosheidsverzekering; De voorbereiding, de bevordering en de uitvoering van het beleid inzake gelijkheid; Ervoor zorgen dat de uitvoering van de beleidslijnen inzake collectieve en individuele arbeidsbetrekkingen, welzijn, werkgelegenheid en gelijkheid worden nageleefd, en dit via de inspectiediensten die een raadgevende, preventieve en repressieve rol vervullen; Administratieve boetes opleggen, meer bepaald bij inbreuken op de reglementaire bepalingen die voortvloeien uit de beleidslijnen inzake collectieve en individuele arbeidsbetrekkingen, welzijn, werkgelegenheid en gelijkheid; De sensibilisering van de sociale en economische actoren inzake de humanisering van de arbeid; De uitdieping van het sociale Europa. Administraties van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg Diensten van de voorzitter Stafdienst Budget en Beheerscontrole Stafdienst Personeel en Organisatie Stafdienst Informatie- en Communicatietechnologieën Algemene Directie Collectieve Arbeidsbetrekkingen Algemene Directie Individuele Arbeidsbetrekkingen Algemene Directie Toezicht op de Sociale Wetten Algemene Directie Humanisering van de Arbeid Algemene Directie Toezicht op het Welzijn op het Werk Algemene Directie Werkgelegenheid en Arbeidsmarkt

3 Beroepsgebonden Musculoskeletale Aandoeningen Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) bij bestuurders van werfvoertuigen December 2011 FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg

4 Deze fiche werd samengesteld door een team van PREVENT bestaande uit: Jean-Philippe DEMARET, ergonoom en licentiaat kinesitherapie en lichamelijke opvoeding; Frédéric GAVRAY, ergonoom, kinesitherapeut en licentiaat gezondheidsopvoeding; Freddy WILLEMS, Europees ergonoom en ergotherapeut. Dankbetuiging Dank aan alle personen die interesse hebben getoond voor dit werk, hun praktische ervaring hebben gedeeld en ons de mogelijkheid hebben geboden om foto s te gebruiken van reële situaties. Bijzondere dank aan: De onderneming T-Palm in Polleur De onderneming TRTC Bonfond in Werbomont Dhr. Brodure en dhr. Jacob van Foremconstruction Grâce-Hollogne Opleidingscentrum De Coninck M/V De term «bestuurder van bouwmachines» in deze publicatie verwijst naar personen van beide geslachten. Cette publication peut être également obtenue en français. Deze fiche werd opgesteld op vraag van de Algemene Directie Humanisering van de Arbeid van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg en is gerealiseerd met de steun van de Europese Unie Europees Sociaal Fonds Coördinatie: Directie van de communicatie Omslag en vormgeving: Joh. Enschedé Druk: Boone-Roosens Wettelijk depot: D/2010/1205/51 Verantwoordelijke uitgever: FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg Ernest Blerotstraat Brussel Deze fiche is gratis te verkrijgen Telefonisch op het nummer Door rechtstreekse bestelling op de website van de FOD: Schriftelijk bij de Cel Publicaties van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg Ernest Blerotstraat Brussel Fax: publicaties@werk.belgie.be FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg Alle rechten voorbehouden voor alle landen. Niets uit deze uitgave mag geheel of gedeeltelijk worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of enige wijze, zonder de voorafgaande schriftelijke toestemming van de Directie van de communicatie van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg. Indien de verveelvoudiging van teksten uit deze brochure echter strikt niet-commercieel gebeurt, voor informatieve of pedagogische doeleinden, is dit toegestaan met bronvermelding en, in voorkomend geval, met vermelding van de acteurs van de brochure. 2

5 Wat zijn musculoskeletale aandoeningen? Musculoskeletale aandoeningen (MSA) zijn een verzamelnaam voor de problemen (pijn, jeuk, prikkelingen, warmte, krampen, stijfheid, ) ter hoogte van de musculoskeletale structuren (de spieren, de pezen, de ligamenten, de zenuwen en de gewrichten met het kraakbeen en de slijmbeurs) waarmee men wordt geconfronteerd tijdens zijn professionele activiteiten. Deze aandoeningen kunnen gelokaliseerd zijn ter hoogte van de bovenste ledematen (schouders, ellebogen, polsen), ter hoogte van de onderste ledematen (knieën) en ter hoogte van de nek of de rug. Deze symptomen zijn te wijten aan een overbelasting van de musculoskeletale structuren. Het intensief gebruik van bepaalde musculoskeletale structuren kan leiden tot letsels die, naargelang de plaats van het letsel, met min of meer bekende benamingen worden aangeduid. Zo spreekt men over een tendinitis, wanneer een pees wordt aangetast, een carpaal tunnelsyndroom, wanneer het letsel zich voordoet aan het kanaal gevormd door de beenderen en de ligamenten van de pols of over een lumbago, wanneer het letsel zich aan de onderrug situeert. Aan de basis van musculoskeletale aandoeningen liggen diverse oorzaken die elk verdere analyse vergen: De fysieke belasting: wat is de uitgeoefende kracht? Hoe lang duurt het werk? Wat is de aangenomen houding en met welke frequentie wordt het werk herhaald? Worden er trillingen geproduceerd door de gebruikte machine?... De organisatorische belasting: is de activiteit complex of eentonig? Hoe dringend is het werk en wat is het tijdsbestek waarin men het werk moet uitvoeren? Hoe zijn de relaties met de collega s, de verantwoordelijken, de klanten opgebouwd?... De omgevingsbelasting: is het warm of koud in de ruimte? Is er tocht aanwezig? Is er veel geluidshinder?... Een kenmerk van MSA is de trage evolutie van de symptomen wat het moeilijk maakt om de oorzaak van het probleem vast te stellen. De verschillende aandoeningen hebben gemeenschappelijk dat ze een hardnekkig en terugkerend karakter hebben. Hoe groot is het probleem? In de Europese Unie verklaren 37 % van de mensen die werkzaam zijn in de bouwsector last te hebben van rugpijn en 33 % van spierpijn. Het gaat dus over een gezondheidsprobleem dat zeer vaak voorkomt bij werknemers uit deze sector. Taken in de bouw vertonen een aantal kenmerken die het ontstaan van MSA beïnvloeden, met name: Het gebruik van hand- en elektrisch gereedschap; Voortdurende bewegingen in onaangepaste houdingen; Repetitieve bewegingen; Bewegingen op kracht, musculoskeletale overbelasting (behandeling, transport, ). De letsels ter hoogte van de rug worden voornamelijk in verband gebracht met het vaak behandelen van zware lasten en het vooroverbuigen van de rug. De letsels ter hoogte van de schouders worden in verband gebracht met het werken met de handen boven schouderniveau. De letsels ter hoogte van de knieën worden in verband gebracht met het werken op de knieën en in een voorovergebogen positie. 3

6 Wat zijn de voornaamste risico s voor MSA? De risico s in verband met werkhoudingen, inspanningen, herhalingen van bewegingen, trillingen, De armen hoger heffen dan de schouders, de pols buigen of draaien, of de rug of nek naar voren gebogen houden, zijn belastende houdingen. Deze belastende houdingen combineren met een bijkomende inspanning of met het hanteren van een last, verhogen de inspanning. De gewrichten, spieren, pezen en ligamenten worden meer uitgerekt en/of samengedrukt, met een hoger risico op beschadiging(en) van deze elementen. Als deze bewegingen daarenboven herhaaldelijk en aanhoudend worden uitgevoerd, neemt het risico op een musculoskeletale aandoening sterk toe. Andere factoren kunnen de situatie nog verergeren, zoals: de kwaliteit van de greep van de lasten (handgrepen, handvatten, ) de kwaliteit van het gereedschap of het meubilair de trillingen voortgebracht door het gereedschap of het voertuig de trillingen voortgebracht door het gereedschap of het voertuig Hier zijn enkele voorbeelden van situaties die een fysiek risico inhouden voor bestuurders van werfvoertuigen. Langdurig werken met de handen boven de schouders Schokkende bewegingen na lang in dezelfde positie gezeten te hebben 4 Langdurig zittend werken in een voertuig dat trillingen veroorzaakt Zwaar werk en een gebogen rughouding

7 De risico s in verband met de organisatie De moeilijkheid of zelfs de onmogelijkheid om de eigen werktijd te plannen of een ongelijke verdeling van pauzes, heeft tot gevolg dat de meest belastende periodes geconcentreerd worden op een korte tijdsspanne. Een ander organisatorisch risico is het uitvoeren van eentonig werk omdat dan steeds dezelfde musculoskeletale structuren belast worden. Bovendien verhogen een wanordelijke werkplaats en moeilijke doorgangswegen het risico op vallen en glijden, en is men vaker verplicht om meer belastende houdingen aan te nemen. Hetzelfde geldt wanneer er geen onderhoudsvoorschriften of -planning is voor het gebruikte materieel. Het gebrek aan onderhoud van het gereedschap of een gebrekkige vervanging van beschadigd materieel, verhoogt het risico op een musculoskeletaal letsel door belastende houdingen, inspanningen, herhalingen van bewegingen, trillingen,... Plaatsgebrek verplicht om houdingen aan te nemen die risicovol zijn voor de rug. Een wanordelijke werkplaats verhoogt het risico op vallen. De risico s in verband met de omgeving De omgevingsfactoren zoals de aanwezigheid van tocht en koude kunnen het risico op een MSA verhogen. Koude bijvoorbeeld, verhoogt de vereiste spierkracht van de onderarmspieren en de belasting op de pezen met als gevolg een slecht hanteren van het gereedschap en een minder goede spiercoördinatie. Gebrekkige verlichting zorgt ervoor dat verplaatsingen riskanter worden omdat obstakels en hoogteverschillen minder goed zichtbaar zijn. Aanhoudend lawaai verstoort de communicatie en verhoogt het gevoel van vermoeidheid. 5

8 Hoe MSA voorkomen? Door mijn werkplek, gereedschap en meubilair aan te passen (ergonomie) De verbetering van de werkplek, de werkplaats, het gereedschap, de voertuigen is afhankelijk van de aanpassing van enkele parameters: Werken op de goede hoogte om een slechte werkhouding te vermijden Gebruik een werkvlak aangepast aan je taak en aan je lengte Precisiewerk Licht werk Zwaar werk Man cm (of meer) cm cm Vrouw cm cm cm Referentie Ter hoogte van de elleboog (of hoger) Tussen heup en elleboog Heuphoogte Eerst denken, dan doen! Werk op de juiste hoogte. 6

9 Ga op de holle betonelementen staan om de slangen aan te sluiten met een klemhaak. De werkhoogte aanpassen in functie van het soort werk door het gebruik van technische hulpmiddelen (een verhoging, schragen, een lift, verstelbare steigers, ) om belastende houdingen zoals het naar voren buigen van de romp te verminderen. 7

10 De bestuurdersstoel correct instellen Ondersteun de natuurlijke kromming van de rug door de rugleuning voldoende recht en naar voren te zetten. Het is belangrijk om de stoel correct in te stellen rekening houdend met: het gewicht van de chauffeur (opm. bij een pneumatische systeem past de vering automatisch aan aan het gewicht van de persoon); 8

11 de lengte van de benen: de stoel moet een volledige steun van de zithouding bieden ter hoogte van de dijen zonder dat er een te sterke druk ontstaat op 1 punt, bijvoorbeeld a. halverwege de dijen als het zitgedeelte te kort is b. in de knieholten als het zitgedeelte te lang is De stoel naar voren of naar achteren schuiven zodat je comfortabel rechtop zit en vlot de pedalen kan bedienen. De knieën zijn gebogen in een hoek van ongeveer 90 en er is voldoende ruimte tussen de knieholten en de zitting (ongeveer 4 vingers). De opstelling van de stoel moet ook toelaten om makkelijk uit de cabine te kunnen stappen. Bij een goede zithouding in een voertuig maken de knieën een hoek van ongeveer 110. De dijen zijn horizontaal of lichtjes naar voren gebogen om makkelijker de natuurlijke kromming van de rug te kunnen behouden. 9

12 de hoogte van de rugleuning: door een goede regeling van de hoogte en de helling van de rugleuning wordt een goede steun aan de onderrug gegeven en blijft het mogelijk om zich makkelijk te bewegen, met name om zich makkelijk om te draaien de activiteit: bij taken die een waakzaamheid vereisen, is het een goede oplossing om de zitting wat naar voren te kantelen om zo de natuurlijke kromming van de rug te behouden. Het variëren van de kanteling van de zitting laat ook toe om afwisseling te brengen in de houding van de onderrug en zo de belasting van een te statische houding te vermijden Naar voren tijdens actieve periodes Een gemakkelijke toegang naar de werkplek voorzien In horizontale of naar achteren gekantelde positie tijdens wachtmomenten 10 Vergemakkelijk de toegang tot het stabilisatieplatform

13 Een vrije ruimte voor de voeten zorgt ervoor dat men dichter bij het werkblad kan komen De objecten hoger plaatsen om te veel buigen of onnodige inspanningen te vermijden bij het tillen Plaats de bedieningskast op een verplaatsbare steun Bewaar het gereedschap, de stukken en de materialen hoger dan de grond. Door de materialen op een verhoging te leggen, kan je ze achteraf opnieuw opnemen zonder te bukken. 11

14 Lasten opbergen op een aangepaste hoogte Hoogte boven het hoofd: geen last op deze hoogte! De opbergruimte ter hoogte van de grond en het hoofd is te vermijden en is vooral bedoeld voor lasten die men zelden gebruikt. Hoogte voor het opbergen van zware lasten in een rek. Hoogte voor het opbergen van lichte en vaak gebruikte lasten. 12

15 De reikafstanden beperken, een technisch hulpmiddel gebruiken of het materieel aanpassen om belastende houdingen te vermijden Grote of aanpasbare achteruitkijkspiegels gebruiken om het draaien van de romp en de nek te vermijden. Het verlagen van de kraanarm maakt dat deze gemakkelijker te bereiken is bij het inof uitschuiven van de beweegbare giek. Het verbeteren van de eigenschappen van lasten of voorwerpen, door bv. het gewicht of het volume te verminderen of ze te voorzien van handvatten,... Lichtere zakken gebruiken (25 kg in plaats van 50 kg). Kiezen voor handvatten met een voldoende grote diameter (1,9 tot 3,8 cm). 13

16 Gebruik maken van technische hulpmiddelen om inspanningen en herhaalde bewegingen zoveel mogelijk te beperken Gebruik hydraulische snelkoppelingen zodat minder kracht vereist is voor het verwisselen van de bakken. Het opbergen en de verplaatsingsmogelijkheden verbeteren om vallen en lastige houdingen te vermijden 14 een opgeruimde werkzone vermindert het risico op vallen en verbetert de toegankelijkheid van de opslagzones.

17 Het vermijden of verminderen van trillingen door de ophangsystemen van het voertuig te controleren en te onderhouden (bestuurdersstoel, dempers, ), door de stoel correct in te stellen en door een taakafwisseling in te bouwen (regelmatige pauzes of een andere activiteit zonder een voertuig te besturen) Een slecht onderhoud of het niet tijdig vervangen van schokdempende onderdelen van een voertuig (bestuurderszetel, banden, schokdempers) draagt bij tot een verhoogde blootstelling aan trillingen tijdens het besturen van een voertuig. Om de lichaamstrillingen te verminderen, is een zetel met vering aangewezen. Bij een mechanische vering, moet de bestuurdersstoel ingesteld worden in functie van het gewicht van de bestuurder. Door stap voor stap uit te stappen kan men het voertuig veiliger verlaten. 15

18 Organisatie van het werk De repetitieve en eentonige bewegingen (zelfs als ze een beetje variëren) worden snel vermoeiend, want ze belasten steeds dezelfde spieren en dezelfde gewrichten. Om dit te vermijden, is zoveel mogelijk variatie en afwisseling in het werk vereist, moet er regelmatig van houding veranderd worden en moeten licht en zwaar werk afgewisseld worden. Bijkomende aanbevelingen zijn nog het aanpassen van de (werk)kledij aan de verschillende soorten werk, teamwerk en opleiding. Een goed opgeruimde werkplaats zorgt voor tijdwinst en vermijdt dat men lastige posities moet aannemen om aan het gereedschap te kunnen. Het regelmatig wisselen van werkhouding of taak zorgt ervoor dat de spieren en gewrichten zich kunnen ontspannen. 16

19 Kiezen voor soepele en ruime kleding met bescherming op de knieën beschermt en tegelijkertijd zorgt ze ervoor dat u een goede houding kunt aannemen. Indien het niet mogelijk is om een hefsysteem te gebruiken, werk je best met twee voor het tillen of verplaatsen van zware lasten 17

20 Het aannemen van goede houdingen Het naar voren buigen van de romp, het draaien met de romp en het draaien gecombineerd met buigen zijn bewegingen die het meest schadelijk zijn voor de rug. Drie essentiële principes moeten worden nageleefd om een last op correcte wijze op te tillen: Omkader de last met je voeten (zo dicht mogelijk bij de last) Respecteer de natuurlijke krommingen van de wervelkolom Buig rustig door de benen o buig de knieën maximum 90 voor een zware last o volledig voor een lichte last Tillen van een last met twee handgrepen: Tillen van een last zonder handgrepen: Tillen van een lange last: 18

21 Behandeling van een zak: Behandeling van een pallet Tillen van een last met één handgreep: Laat de schop op het bovenbeen steunen 19

22 Welke oefeningen kan ik gemakkelijk doen? De spieren en gewrichten soepel houden om de effecten van een statische houding te verminderen. Houd de uitrekking ± 20 seconden aan Rek u geleidelijk verder uit, zonder pijn te voelen Adem langzaam uit (blazen) terwijl u zich uitrekt 20

23 REGIONALE DIENSTEN De regionale diensten van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg zijn elke woensdag doorlopend toegankelijk voor het publiek van 9u tot 16u30. Voor informatie over de andere openingsuren of voor het maken van een afspraak, kan u rechtstreeks terecht bij de dienst in kwestie. TOEZICHT OP DE SOCIALE WETTEN Aalst Administratief Centrum De Pupillen Graanmarkt AALST Tel.: Fax: Antwerpen Theater Building Itali_lei 124 bus ANTWERPEN Tel.: Fax: Brugge Breidelstraat BRUGGE Tel.: Fax: Brussel Ernest Blerotstraat BRUSSEL Tel.: Fax: Gent Savaanstraat 11/ GENT Tel.: Fax: Halle-Vilvoorde d Aubrem_straat VILVOORDE Tel.: Fax: Hasselt TT 14 Sint-Jozefsstraat 10 bus HASSELT Tel.: Fax: Kortrijk IJzerkaai KORTRIJK Tel.: Fax: TOEZICHT OP HET WELZIJN OP HET WERK Leuven Philipssite 3A bus LEUVEN Tel.: Fax: Mechelen Louizastraat MECHELEN Tel.: Fax: Roeselare Kleine Bassinstraat ROESELARE Tel.: Fax: Sint-Niklaas Kazernestraat 16-Blok C 9100 SINT-NIKLAAS Tel.: Fax: Tongeren E. Jaminéstraat TONGEREN Tel.: Fax: Turnhout Warandestraat TURNHOUT Tel.: Fax: Duitstalige directie rue Fernand Houget VERVIERS Tel.: Fax: Directie van het vervoer Louizastraat MECHELEN Tel.: Fax: Antwerpen Theater Building Itali_lei 124 bus ANTWERPEN Tel.: Fax: Brussel Ernest Blerotstraat BRUSSEL Tel.: Fax: Limburg - Vlaams Brabant Koning Albertstraat 16B 3290 DIEST Tel.: Fax: Oost-Vlaanderen Ketelvest 26/ GENT Tel.: Fax: West-Vlaanderen Breidelstraat BRUGGE Tel.: Fax:

24 Het Europees Sociaal Fonds investeert in uw toekomst 22

Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) bij installateurs van sanitair en airconditioning. Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen

Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) bij installateurs van sanitair en airconditioning. Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) bij installateurs van sanitair en airconditioning FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg 1 FEDERALE

Nadere informatie

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor de schoenmaker. Beroepsgebonden Musculoskeletale Aandoeningen

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor de schoenmaker. Beroepsgebonden Musculoskeletale Aandoeningen Beroepsgebonden Musculoskeletale Aandoeningen Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor de schoenmaker FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg 1 FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID,

Nadere informatie

Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) bij de chauffeur besteller. Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen

Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) bij de chauffeur besteller. Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) bij de chauffeur besteller FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg 1 FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID,

Nadere informatie

Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) bij de metselaar en handarbeider. Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen

Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) bij de metselaar en handarbeider. Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) bij de metselaar en handarbeider FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg 1 FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID,

Nadere informatie

Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) bij het keukenpersoneel. Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen

Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) bij het keukenpersoneel. Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) bij het keukenpersoneel FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg 1 FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID,

Nadere informatie

Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) bij het logistiek personeel. Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen

Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) bij het logistiek personeel. Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) bij het logistiek personeel FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg 1 FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID,

Nadere informatie

Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) bij de vrachtwagenchauffeur. Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen

Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) bij de vrachtwagenchauffeur. Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) bij de vrachtwagenchauffeur FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg 1 FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID,

Nadere informatie

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor de verhuizer. Beroepsgebonden Musculoskeletale Aandoeningen

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor de verhuizer. Beroepsgebonden Musculoskeletale Aandoeningen Beroepsgebonden Musculoskeletale Aandoeningen Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor de verhuizer FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg 1 FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID, ARBEID

Nadere informatie

Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) bij dakwerkers. Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen

Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) bij dakwerkers. Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) bij dakwerkers FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg 1 FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID, ARBEID

Nadere informatie

Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) bij de order-voorbereider. Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen

Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) bij de order-voorbereider. Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) bij de order-voorbereider FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg 1 FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID,

Nadere informatie

Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) bij landbouwers. Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen

Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) bij landbouwers. Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) bij landbouwers FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg 1 FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID, ARBEID

Nadere informatie

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor de bakker. Beroepsgebonden Musculoskeletale Aandoeningen

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor de bakker. Beroepsgebonden Musculoskeletale Aandoeningen Beroepsgebonden Musculoskeletale Aandoeningen Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor de bakker FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg 1 FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID, ARBEID

Nadere informatie

Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) bij het personeel van groenaanleg. FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg

Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) bij het personeel van groenaanleg. FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) bij het personeel van groenaanleg FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg 1 FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID, ARBEID EN SOCIAAL OVERLEG

Nadere informatie

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor kamermeisjes. Beroepsgebonden Musculoskeletale Aandoeningen

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor kamermeisjes. Beroepsgebonden Musculoskeletale Aandoeningen Beroepsgebonden Musculoskeletale Aandoeningen Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor kamermeisjes FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg 1 FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID, ARBEID

Nadere informatie

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor het personeel uit de schoonmaaksector. Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor het personeel uit de schoonmaaksector. Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor het personeel uit de schoonmaaksector FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg 1 FEDERALE OVERHEIDSDIENST

Nadere informatie

Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) bij het kassapersoneel. Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen

Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) bij het kassapersoneel. Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) bij het kassapersoneel FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg 1 FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID,

Nadere informatie

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor het personeel uit de schoonmaaksector

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor het personeel uit de schoonmaaksector Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor het personeel uit de schoonmaaksector September 2010 FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg 1 Deze fiche

Nadere informatie

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor het personeel uit de sector van de thuishulp

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor het personeel uit de sector van de thuishulp Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor het personeel uit de sector van de thuishulp September 2010 FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg 1

Nadere informatie

Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) bij het personeel van groenaanleg. FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg

Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) bij het personeel van groenaanleg. FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) bij het personeel van groenaanleg FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg 1 FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID, ARBEID EN SOCIAAL OVERLEG

Nadere informatie

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor de slager. Beroepsgebonden Musculoskeletale Aandoeningen

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor de slager. Beroepsgebonden Musculoskeletale Aandoeningen Beroepsgebonden Musculoskeletale Aandoeningen Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor de slager FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg 1 FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID, ARBEID

Nadere informatie

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor het personeel van de verkoopstoog. Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor het personeel van de verkoopstoog. Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor het personeel van de verkoopstoog FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg 1 FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID,

Nadere informatie

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor de fruitplukker. Beroepsgebonden Musculoskeletale Aandoeningen

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor de fruitplukker. Beroepsgebonden Musculoskeletale Aandoeningen Beroepsgebonden Musculoskeletale Aandoeningen Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor de fruitplukker FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg 1 FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID,

Nadere informatie

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor kinderzorgsters uit de sector van kinderopvang

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor kinderzorgsters uit de sector van kinderopvang Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor kinderzorgsters uit de sector van kinderopvang September 2010 FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg

Nadere informatie

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor afvalsorteerders. Beroepsgebonden Musculoskeletale Aandoeningen

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor afvalsorteerders. Beroepsgebonden Musculoskeletale Aandoeningen Beroepsgebonden Musculoskeletale Aandoeningen Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor afvalsorteerders FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg 1 FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID,

Nadere informatie

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor de kapper. Beroepsgebonden Musculoskeletale Aandoeningen

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor de kapper. Beroepsgebonden Musculoskeletale Aandoeningen Beroepsgebonden Musculoskeletale Aandoeningen Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor de kapper FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg 1 FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID, ARBEID

Nadere informatie

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor aanvullers van rekken. Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor aanvullers van rekken. Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor aanvullers van rekken FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg 1 FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID,

Nadere informatie

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor bagagesorteerders (Handler) Beroepsgebonden Muskuloskeletale Aandoeningen

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor bagagesorteerders (Handler) Beroepsgebonden Muskuloskeletale Aandoeningen Beroepsgebonden Muskuloskeletale Aandoeningen Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor bagagesorteerders (Handler) FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg 1 FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID,

Nadere informatie

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor kelners. Beroepsgebonden Musculoskeletale Aandoeningens

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor kelners. Beroepsgebonden Musculoskeletale Aandoeningens Beroepsgebonden Musculoskeletale Aandoeningens Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor kelners FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg 1 FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID, ARBEID

Nadere informatie

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor het personeel uit de schoonmaaksector. Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor het personeel uit de schoonmaaksector. Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor het personeel uit de schoonmaaksector FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg 1 FEDERALE OVERHEIDSDIENST

Nadere informatie

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor barmannen. Beroepsgebonden Musculoskeletale Aandoeningen

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor barmannen. Beroepsgebonden Musculoskeletale Aandoeningen Beroepsgebonden Musculoskeletale Aandoeningen Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor barmannen FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg 1 FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID, ARBEID

Nadere informatie

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor het personeel van de goederenontvangst. Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor het personeel van de goederenontvangst. Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor het personeel van de goederenontvangst FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg 1 FEDERALE OVERHEIDSDIENST

Nadere informatie

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor kinderverzorgsters uit de sector van kinderopvang. Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor kinderverzorgsters uit de sector van kinderopvang. Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor kinderverzorgsters uit de sector van kinderopvang FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg 1 FEDERALE OVERHEIDSDIENST

Nadere informatie

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor kinderverzorgsters uit de sector van kinderopvang. Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor kinderverzorgsters uit de sector van kinderopvang. Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor kinderverzorgsters uit de sector van kinderopvang FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg 1 FEDERALE OVERHEIDSDIENST

Nadere informatie

FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID, ARBEID EN SOCIAAL OVERLEG. Handleiding bij de verzending van de resultaten van de sociale verkiezingen

FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID, ARBEID EN SOCIAAL OVERLEG. Handleiding bij de verzending van de resultaten van de sociale verkiezingen FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID, ARBEID EN SOCIAAL OVERLEG 2008 Handleiding bij de verzending van de resultaten van de sociale verkiezingen FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID, ARBEID EN

Nadere informatie

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor call-center personeel. Beroepsgebonden Musculoskeletale Aandoeningen

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor call-center personeel. Beroepsgebonden Musculoskeletale Aandoeningen Beroepsgebonden Musculoskeletale Aandoeningen Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor call-center personeel FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg 1 FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID,

Nadere informatie

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor het verzorgend personeel van ziekenhuizen. Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor het verzorgend personeel van ziekenhuizen. Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor het verzorgend personeel van ziekenhuizen FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg 1 FEDERALE OVERHEIDSDIENST

Nadere informatie

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor vuilnisophalers. Beroepsgebonden Musculoskeletale Aandoeningen

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor vuilnisophalers. Beroepsgebonden Musculoskeletale Aandoeningen Beroepsgebonden Musculoskeletale Aandoeningen Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor vuilnisophalers FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg 1 FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID,

Nadere informatie

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor administratief personeel. Beroepsgebonden Musculoskeletale Aandoeningen

Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor administratief personeel. Beroepsgebonden Musculoskeletale Aandoeningen Beroepsgebonden Musculoskeletale Aandoeningen Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor administratief personeel FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg 1 FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID,

Nadere informatie

Hou je rug en nek gezond! Oefeningen om rug-, buik-, en nekspieren in goede conditie te houden

Hou je rug en nek gezond! Oefeningen om rug-, buik-, en nekspieren in goede conditie te houden WN Hou je rug en nek gezond! Oefeningen om rug-, buik-, en nekspieren in goede conditie te houden Oefeningen voor rug-, buik- en beenspieren Tillen, dragen, duwen en trekken van lasten is belastend voor

Nadere informatie

Dé VCA-specialist van Zuid-Nederland

Dé VCA-specialist van Zuid-Nederland Toolbox: Fysieke belasting Het doel van een toolboxmeeting is om de aandacht en motivatie voor veiligheid en gezondheid binnen het bedrijf te verbeteren. Wat verstaan we onder fysieke belasting? De door

Nadere informatie

CHECKLIST BETREFFENDE DE INVLOED VAN PSYCHOSOCIALE ASPECTEN OP ARBEIDSONGEVALLEN. Ondersteuning bij het invullen van het omstandig verslag

CHECKLIST BETREFFENDE DE INVLOED VAN PSYCHOSOCIALE ASPECTEN OP ARBEIDSONGEVALLEN. Ondersteuning bij het invullen van het omstandig verslag CHECKLIST BETREFFENDE DE INVLOED VAN PSYCHOSOCIALE ASPECTEN OP ARBEIDSONGEVALLEN Ondersteuning bij het invullen van het omstandig verslag Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal overleg

Nadere informatie

RSI. Lijdt U reeds aan of bestaat er een risico op musculoskeletale. Repetitive Strain Injuries? Ga bij uzelf na of U: Inspanning. Houding.

RSI. Lijdt U reeds aan of bestaat er een risico op musculoskeletale. Repetitive Strain Injuries? Ga bij uzelf na of U: Inspanning. Houding. Ga bij uzelf na of U: al problemen of klachten heeft gehad in de nek, de schouders, de ellebogen of de polsen ten gevolge van de arbeidsomstandigheden. moet werken in oncomfortabele houdingen: torsies,

Nadere informatie

Bouw en werking van de rug

Bouw en werking van de rug Hou je rug gezond 60% tot 90% van de volwassenen krijgt ooit te maken met rugklachten. Nochtans kan je rugklachten voorkomen door rekening te houden met een aantal principes. In deze folder komen allerlei

Nadere informatie

Ga er eens goed voor zitten. Ergonomische tips rond beeldschermwerk

Ga er eens goed voor zitten. Ergonomische tips rond beeldschermwerk Ga er eens goed voor zitten Ergonomische tips rond beeldschermwerk Neem een juiste zithouding aan Bewaar de natuurlijke krommingen van je rug De natuurlijke krommingen van je rug zijn: een lichte holte

Nadere informatie

2.10 Rugpreventie. bij kleuterleiding

2.10 Rugpreventie. bij kleuterleiding 2.10 Rugpreventie bij kleuterleiding Werkwinkel info : Doelgroep : PA, kleuterleiding Duurtijd : +/- 75 minuten Omschrijving : Rugklachten zijn een veelvoorkomende aandoening in het kleuteronderwijs Deze

Nadere informatie

Gezond werken met computers

Gezond werken met computers Gezond werken met computers Gezond werken met je computer Iedereen heeft wel eens een stijve nek of schouders, pijnlijke polsen of vermoeide ogen na een dag werken achter te computer. Vaak gaan die klachten

Nadere informatie

5.3.3 Een patiënt verplaatsen Verplaatsen in het bed: een patiënt op de zij draaien (omkeren) Zachtjes het gebogen been en de schouder van de

5.3.3 Een patiënt verplaatsen Verplaatsen in het bed: een patiënt op de zij draaien (omkeren) Zachtjes het gebogen been en de schouder van de 5.3.3 Een patiënt verplaatsen A Verplaatsen in het bed: een patiënt op de zij draaien (omkeren) Zachtjes het gebogen been en de schouder van de bedlegerige patiënt vastnemen om hem makkelijk op de zij

Nadere informatie

Lage Rugproblemen. informatiebrochure voor patiënten

Lage Rugproblemen. informatiebrochure voor patiënten Lage Rugproblemen informatiebrochure voor patiënten Geachte patiënt, Deze brochure kwam tot stand door de samenwerking van de diensten Fysische Geneeskunde van ZNA. De brochure informeert u op eenvoudige

Nadere informatie

Lage Rugpijn, Aspecifieke Lage Rugpijn, Lumbago, Spit,

Lage Rugpijn, Aspecifieke Lage Rugpijn, Lumbago, Spit, Lage Rugpijn, Aspecifieke Lage Rugpijn, Lumbago, Spit, Wat is lage rugpijn? Lage rugpijn zit onderin de rug. Soms straalt de pijn uit naar de billen of naar een of beide bovenbenen. De pijn kan plotseling

Nadere informatie

LEEFSTIJLADVIEZEN BIJ ATROSE FRANCISCUS VLIETLAND

LEEFSTIJLADVIEZEN BIJ ATROSE FRANCISCUS VLIETLAND LEEFSTIJLADVIEZEN BIJ ATROSE FRANCISCUS VLIETLAND Inleiding Uw reumatoloog heeft u verteld dat u artrose heeft, een vorm van reuma. Om klachten van uw gewrichten zo veel mogelijk te voorkomen, zijn een

Nadere informatie

Lage rugpijn. Voor meer informatie over onze organisatie kijkt u op: www.fydee.nl

Lage rugpijn. Voor meer informatie over onze organisatie kijkt u op: www.fydee.nl Lage rugpijn Voor meer informatie over onze organisatie kijkt u op: www.fydee.nl Inleiding Lage rugpijn Rugklachten komen veel voor. 4 van de 5 mensen heeft weleens te maken met rugpijn. In veel gevallen

Nadere informatie

spelhandleiding voor de.. spelcoordinator Het Europees Sociaal Fonds investeert in uw toekomst

spelhandleiding voor de.. spelcoordinator Het Europees Sociaal Fonds investeert in uw toekomst spelhandleiding voor de spelcoordinator Het Europees Sociaal Fonds investeert in uw toekomst Inleiding De Flexaminator is een informatief spel dat leerlingen van de 3e graad secundair onderwijs bewust

Nadere informatie

5. Preventie: goede raad om

5. Preventie: goede raad om 5. Preventie: goede raad om de rug gezond te houden Nu we de belangrijkste risicofactoren van rugpijn op een rijtje hebben gezet en geanalyseerd, zien we dat de preventietips ook meerdere parameters moeten

Nadere informatie

Werken met beeldschermen

Werken met beeldschermen Werken met beeldschermen Beeldschermwerk 080909.docVersie: 01/08/2012 Pagina 1 van 8 WERKEN MET BEELDSCHERMEN Werken met beeldschermen kan leiden tot o.a. oogvermoeidheid, hoofdpijn, rug- en nekklachten.

Nadere informatie

Gezond zitten kun je leren!

Gezond zitten kun je leren! Gezond zitten kun je leren! De mens is één en al beweging. Hij beweegt zich fysiek, psychisch en geestelijk. Ons fysieke gestel is gemaakt om te bewegen. Doordat wij zij gaan zitten zullen we ook tijdens

Nadere informatie

Your Assembly Workspace Partner

Your Assembly Workspace Partner Onze tips voor betere ERGONOMIE IN DE WERKPLEK Your Assembly Workspace Partner Uw partner voor een ergonomische werkplaat Het belang van een ergonomische werkplek Ergonomie betekent eigenlijk het aanpassen

Nadere informatie

Auteur. Onderwerp. Datum

Auteur. Onderwerp. Datum Auteur Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg Onderwerp Zwartwerk. de rekening is gepeperd!! Datum Bijgewerkt op 15 februari 2003 Copyright and disclaimer Gelieve er nota van

Nadere informatie

Rekoefeningen voor de Gehandicapte schutter

Rekoefeningen voor de Gehandicapte schutter Rekoefeningen voor de Gehandicapte schutter Rekken is een essentieel onderdeel van een evenwichtig trainingsprogramma. Het dagelijks uitvoeren van rekoefeningen kan de flexibiliteit en gezonde gewrichten

Nadere informatie

Belangrijke aanwijzingen voordat u met de oefeningen begint:

Belangrijke aanwijzingen voordat u met de oefeningen begint: Belangrijke aanwijzingen voordat u met de oefeningen begint: Rek/Strek oefeningen mogen nooit pijn veroorzaken. Mocht u pijn krijgen stop dan onmiddellijk met de oefening. Het is belangrijk om de rek niet

Nadere informatie

- 1 - Informatie over veilig werken met de PC

- 1 - Informatie over veilig werken met de PC - 1 - Informatie over veilig werken met de PC Veilig werken met de computer Tegenwoordig heeft vrijwel iedereen die op kantoor werkt te maken met computers. Zit jij ook regelmatig achter een toetsenbord,

Nadere informatie

Ergonomie zitten en liggen. Ergotherapeuten: Sara Bernaerts, Lore Jacobien, Mieke Konings en Leen Verelst

Ergonomie zitten en liggen. Ergotherapeuten: Sara Bernaerts, Lore Jacobien, Mieke Konings en Leen Verelst Ergonomie zitten en liggen Ergotherapeuten: Sara Bernaerts, Lore Jacobien, Mieke Konings en Leen Verelst Zitten Zitten: Probleemstelling 1. Je houding tijdens het zitten. 2. De duur van het zitten. 1.

Nadere informatie

Vooraf. De powerpoint presentatie bestaat uit vier grote blokken. Deze blokken zijn modulair opgevat.

Vooraf. De powerpoint presentatie bestaat uit vier grote blokken. Deze blokken zijn modulair opgevat. Vooraf Dit lespakket is uitgewerkt door Prevent met de financiële steun van Proximus. Het lespakket is beschikbaar via www.prevent.be Het pakket bestaat uit - een powerpoint presentatie - een toelichting

Nadere informatie

Acute klachten aan rug of nek: houdings- en bewegingsadvies. Informatie voor patiënten

Acute klachten aan rug of nek: houdings- en bewegingsadvies. Informatie voor patiënten Acute klachten aan rug of nek: houdings- en bewegingsadvies Informatie voor patiënten 2 Acute klachten aan rug of nek: houdings- en bewegingsadvies Acute klachten aan rug of nek: houdings- en bewegingsadvies

Nadere informatie

MASSAGECENTRUM DE KRACHTBRON RUGSPIEROEFENINGEN

MASSAGECENTRUM DE KRACHTBRON RUGSPIEROEFENINGEN Dendermondsesteenweg 29 9270 LAARNE-KALKEN 0474 30 85 84 www.dekrachtbron.be info@dekrachtbron.be MASSAGECENTRUM DE KRACHTBRON RUGSPIEROEFENINGEN LAGE RUGPIJN Lage rugpijn komt vaak voor bij acht op tien

Nadere informatie

Subject: Taak 1.2.20

Subject: Taak 1.2.20 Taak 1.2.20 Tutor : vd Biggelaar Mentor : vd Biggelaar Klas : MT1A Gemaakt door : Tommy & Paul van der Linden 1 Inhoud! Taak 1.2.20 Inhoud!... 2 Inleiding... 3 Trekken en Duwen... 4 Tillen... 4 Zitten...

Nadere informatie

Hou je rug gezond. afdeling Preventie en Bescherming

Hou je rug gezond. afdeling Preventie en Bescherming Hou je rug gezond afdeling Preventie en Bescherming 60% tot 90% van de volwassenen krijgt ooit te maken met rugklachten. Nochtans kan je rugklachten voorkomen door rekening te houden met een aantal principes.

Nadere informatie

Infobrochure. Manueel hanteren van lasten

Infobrochure. Manueel hanteren van lasten Infobrochure Manueel hanteren van lasten Inhoud Infobrochure Manueel hanteren van lasten 1. Anatomie en inzicht in het lichaam 1.1 1.2 Wervelkolom Tussenwervelschijf 2. Oorzaken en risico's van (over)belasting

Nadere informatie

Over de arm en hand wrijven

Over de arm en hand wrijven Over de arm en hand wrijven Doel: stimuleren van aangedane hand en arm, aandacht op de arm. 1 Leg de niet-aangedane hand op de aangedane arm. Kijk naar uw arm. 2 Wrijf met hand over de arm tot aan de schouder

Nadere informatie

Overbelastingsletsels. Informatie en tips voor werknemers

Overbelastingsletsels. Informatie en tips voor werknemers WN Overbelastingsletsels Informatie en tips voor werknemers Overbelastingsletsels 1 23 Meerdere oorzaken, vaak werkgebonden Risicofactoren Klachten en letsels 4 5 Preventie: beter voorkomen dan genezen

Nadere informatie

Informatiemateriaal ergonomie

Informatiemateriaal ergonomie H6 Informatiemateriaal HSEQ Blijf alert tijdens het werk. Bij twijfel: stel je vraag, begin niet of leg het werk stil! Sinds de eerste succesvolle boring op het Nederlands continentaal plat in 1970, is

Nadere informatie

BASISREGELIJS BIJ DE KLASSIEKE DESKTOP. De basisregels zijn gebaseerd op het 5 W-model. Een goed preventieplan besteedt aandacht acht deze factoren.

BASISREGELIJS BIJ DE KLASSIEKE DESKTOP. De basisregels zijn gebaseerd op het 5 W-model. Een goed preventieplan besteedt aandacht acht deze factoren. WAT IS HET PROBLEEM? Computers en multimedia-apparatuur zijn geïntegreerd in het dagelijks leven en worden alsmaar belangrijker, ook in het onderwijs. In deze sessie wordt het gebruik van ICT-materiaal

Nadere informatie

Arbocatalogus Fysieke belasting

Arbocatalogus Fysieke belasting Arbocatalogus Fysieke belasting Inhoudsopgave 2. 3 2.1. Fysieke belasting 3 2.2. Gezondheidsklachten door fysieke belasting algemeen 3 2.3. Tillen en dragen 4 2.4. Duwen, trekken en knijpen 4 2.5. Ongunstige

Nadere informatie

Adviezen om uw rug te sparen

Adviezen om uw rug te sparen Ergotherapie Adviezen om uw rug te sparen Het Antonius Ziekenhuis vormt samen met Thuiszorg Zuidwest Friesland de Antonius Zorggroep Inhoudsopgave 1. Ergotherapie Doel van de ergotherapie Wat kan de ergotherapie

Nadere informatie

Tips voor het omgaan met artrose van de hand

Tips voor het omgaan met artrose van de hand Tips voor het omgaan met artrose van de hand 10 praktische tips om een eerste stap te zetten naar beter omgaan met beschadigde gewrichten Tips bij artrose Inleiding Artrose is een aandoening van de gewrichten

Nadere informatie

PATIËNTENINFO. Nekbrochure. Rugschool. Fysische geneeskunde - Ergotherapie

PATIËNTENINFO. Nekbrochure. Rugschool. Fysische geneeskunde - Ergotherapie PATIËNTENINFO Nekbrochure Rugschool Fysische geneeskunde - Ergotherapie Beste patiënt Welkom op de dienst fysische geneeskunde van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen. In deze brochure vindt u enkele

Nadere informatie

Arbocatalogus pkgv-industrie Fysieke belasting

Arbocatalogus pkgv-industrie Fysieke belasting Arbocatalogus pkgv-industrie Fysieke belasting Bijlage 1 Quick Scan formulieren voor risico-inventarisatie (stap 1 t/m 3) Stap 1 Prioritering van afdelingen Beantwoord de onderstaande vragen en benoem

Nadere informatie

Ergonomie. 1. Werkhouding

Ergonomie. 1. Werkhouding Ergonomie Tijdens het werken op het platform is het van belang om op de juiste manier te tillen, op de werkhouding te letten en een juiste werkplekinrichting te organiseren. Dit om te voorkomen dat er

Nadere informatie

Hernia met een radiculair syndroom in de lage rug Adviezen & oefeningen. Afdeling Fysiotherapie IJsselland Ziekenhuis

Hernia met een radiculair syndroom in de lage rug Adviezen & oefeningen. Afdeling Fysiotherapie IJsselland Ziekenhuis Hernia met een radiculair syndroom in de lage rug Adviezen & oefeningen Afdeling Fysiotherapie IJsselland Ziekenhuis Inleiding U bent patiënt op de afdeling neurologie van het IJsselland Ziekenhuis. Er

Nadere informatie

1.10 Computeropstelling. veilig gebruik in het leslokaal

1.10 Computeropstelling. veilig gebruik in het leslokaal 1.10 Computeropstelling veilig gebruik in het leslokaal Werkwinkel info : Doelgroep : PA, TA, leerkrachten, directies Duurtijd : +/- 75 minuten Omschrijving : Computers en multimedia-apparatuur zijn geïntegreerd

Nadere informatie

Het zit zo... Zitten op hoog niveau

Het zit zo... Zitten op hoog niveau Het zit zo... Zitten op hoog niveau 2 Goed zitten en gezond blijven Chauffeurs zitten een groot deel van hun tijd in de cabine van de vrachtwagen. Hier verrichten zij zittend het belangrijkste deel van

Nadere informatie

Cambridge Health Plan Benelux BV

Cambridge Health Plan Benelux BV Wanneer doet u deze oefeningen? Doe deze minstens 3 keer per week en al vrij snel voelt u verandering in uw lichaam. Ook krijgt u meer zelfvertrouwen. Naast deze oefeningen zorgt een dagelijkse wandeling

Nadere informatie

Fysiotherapie na een hernia

Fysiotherapie na een hernia Fysiotherapie na een hernia Oefeningen voor herniapatiënten Algemeen Deze informatie heeft betrekking op de fysiotherapeutische behandeling, die u krijgt na een hernia-operatie in de lage rug. Hoewel deze

Nadere informatie

TIPS EN OEFENINGEN OM UW RUG STERK EN FIT TE MAKEN

TIPS EN OEFENINGEN OM UW RUG STERK EN FIT TE MAKEN TIPS EN OEFENINGEN OM UW RUG STERK EN FIT TE MAKEN Maximale ontspanning voor uw rug De rug is zo maximaal ontspannen. De armen liggen langs het lichaam. De knieën zijn 90 graden gebogen en liggen op een

Nadere informatie

Beeldschermwerk en werken in de e-gemeente

Beeldschermwerk en werken in de e-gemeente Beeldschermwerk en werken in de e-gemeente Gezond werken aan het beeldscherm (voor medewerkers) Brochure voor medewerkers over het voorkomen van gezondheidsklachten door beeldschermwerk Inhoudsopgave Gezond

Nadere informatie

Ergonomie in de supermarkt. Infodocument

Ergonomie in de supermarkt. Infodocument Ergonomie in de supermarkt Infodocument 201506/Provikmo-I-2001 Ergonomie in de supermarkt 1 Inleiding Fysieke belasting is de belasting, die spieren en gewrichten ondervinden, tijdens lichamelijke arbeid.

Nadere informatie

Fysiotherapie na hernia

Fysiotherapie na hernia Fysiotherapie na hernia Deze informatie gaat over fysiotherapie na een herniaoperatie in de lage rug. Hoewel deze operaties niet allemaal hetzelfde zijn, kan er toch een aantal oefeningen worden aangegeven

Nadere informatie

LEEFSTIJL-ADVIEZEN BIJ GEWRICHTSKLACHTEN FRANCISCUS VLIETLAND

LEEFSTIJL-ADVIEZEN BIJ GEWRICHTSKLACHTEN FRANCISCUS VLIETLAND LEEFSTIJL-ADVIEZEN BIJ GEWRICHTSKLACHTEN FRANCISCUS VLIETLAND Inleiding In deze folder geven wij u adviezen over het omgaan met uw gewrichtsklachten. Het signaleren en respecteren van pijn Pijn is een

Nadere informatie

Breedte van het werkvlak Uw werkblad moet een breedte hebben van minimaal 120 cm.

Breedte van het werkvlak Uw werkblad moet een breedte hebben van minimaal 120 cm. Werkplekinstellingen bij beeldschermwerk Veel klachten aan het bewegingsapparaat zijn te wijten aan een verstoring van het evenwicht tussen belastbaarheid aan de ene kant en belasting aan de andere kant.

Nadere informatie

FYSIEKE BELASTING BIJ MICROSCOOPWERK & PIPETTEREN

FYSIEKE BELASTING BIJ MICROSCOOPWERK & PIPETTEREN FYSIEKE BELASTING BIJ MICROSCOOPWERK & PIPETTEREN Microscoopwerk kan fysiek belastend zijn, waarbij vooral de nek en de schouders overbelast kunnen worden. Medewerkers die meer dan 1 uur per dag pipetteren

Nadere informatie

Ergotherapie. Ergonomie

Ergotherapie. Ergonomie Ergonomie Ergotherapie Ergonomie Inhoud Inleiding...4 1 De wervelzuil...4 1.1 Hoe zit de wervelkolom in elkaar?...4 1.2 De tussenwervelschijf (discus)...4 1.3 Facetgewrichten...6 2 Basisprincipes...6

Nadere informatie

Ergonomie in de Voedingsindustrie Optimalisatie mens-werk relatie Ergoscan

Ergonomie in de Voedingsindustrie Optimalisatie mens-werk relatie Ergoscan Ergonomie in de Voedingsindustrie Optimalisatie mens-werk relatie Ergoscan Marc De Greef Werkbaarheid: belastende arbeidsomstandigheden Algemene vaststelling: de werkbaarheidsgraad in de voedingsindustrie

Nadere informatie

STEP WerkPlekAnalyse bij

STEP WerkPlekAnalyse bij STEP WerkPlekAnalyse bij Inleiding De STICHTING ERGONOMIE & PREVENTIE (STEP) is gevraagd de werkplek van mevrouw G. te analyseren, risicofactoren te inventariseren en advies te geven over een optimale

Nadere informatie

De trap op of aflopen: Probeer uw lichaam rechtop te houden en niet voorover te kantelen.

De trap op of aflopen: Probeer uw lichaam rechtop te houden en niet voorover te kantelen. GEBRUIKSAANWIJZING Welkom! Een gezonde wervelkolom: Stress en de dagelijkse bezigheden dragen bij aan het ontwikkelen van slechte gewoontes als het gaat om de zorg voor onze wervelkolom. Er zijn bijvoorbeeld

Nadere informatie

Musculoskeletale aandoeningen? MSA?

Musculoskeletale aandoeningen? MSA? Les risques psychosociaux et les troubles musculosquelettiques: des outils pour l action Psychosociale risico s en musculoskeletale aandoeningen: Mélanie Straetmans en Diana Geerts SPF Emploi, Travail

Nadere informatie

Adviezen bij KANS/rsi

Adviezen bij KANS/rsi Adviezen bij KANS/rsi U bent momenteel in behandeling wegens klachten aan arm, nek en schouders. Dit wordt ook wel KANS/rsi genoemd. Het begrip RSI (Repetitive Strain Injury) heeft in de praktijk een groot

Nadere informatie

ADVIES NA RUGOPERATIE

ADVIES NA RUGOPERATIE ADVIES NA RUGOPERATIE TIPS IVM HEF-EN TILTECHNIEKEN - Patiëntinformatie - ANATOMIE VAN DE RUG De wervelkolom bestaat uit 7 halswervels, 12 borstwervels, 5 lendenwervels, een heiligbeen en een staartbeen.

Nadere informatie

niveau 2, 3, 4 thema 5.4

niveau 2, 3, 4 thema 5.4 Ergonomie niveau 2, 3, 4 thema 5.4 Bedrijfscultuur Arbeidsomstandigheden Wat staat er in de Arbowet? Zitten, staan en tillen RSI Bedrijfscultuur Veel mensen hebben hun eigen werk en werken op een bepaalde

Nadere informatie

Richtlijn voor het inrichten van de werkplek Categorie en subcategorie 640 Arbo Versie Pagina 1 van 5

Richtlijn voor het inrichten van de werkplek Categorie en subcategorie 640 Arbo Versie Pagina 1 van 5 Pagina 1 van 5 Doel Het geven van inzicht in de wijze waarop een werkplek optimaal ingericht is om klachten te voorkomen. Met de onderstaande informatie wordt een beeld afgegeven van een optimale werkplekinstelling,

Nadere informatie

Tips voor de beeldschermwerkplek

Tips voor de beeldschermwerkplek Tips voor de beeldschermwerkplek 1. Werkplek De juiste stoelinstelling Bij een goede stoelhoogte moeten uw voeten plat op de grond kunnen staan en de bovenbenen horizontaal blijven. Kan er nog een vuist

Nadere informatie

Thuiszorg. Analysefiche van de risico s voor de rug

Thuiszorg. Analysefiche van de risico s voor de rug Thuiszorg Analysefiche van de risico s voor de rug Naam uitvoerder analyse Naam hulpvrager Datum analyse Adres hulpvrager Handleiding voor de analysefiche Samen met de hulpvrager (eventueel bijgestaan

Nadere informatie