Wat is Warmtenet Hengelo? Bedrijfsplan Warmtenet Hengelo deel A - publieksversie

Transcriptie

1 2 Wat is Warmtenet Hengelo? Bedrijfsplan Warmtenet Hengelo deel A - publieksversie

2 2

3 Inhoudsopgave pagina Voorwoord 5 Mindmap met positieve aspecten van WNH 6 Samenvatting 9 1. Inleiding en leeswijzer Wat is Warmtenet Hengelo? Wat is Warmtenet Hengelo? Waarom is WNH opgericht? Wat doet Warmtenet Hengelo? Waar ligt het warmtenet? Hoe werkt het warmtenet? De geschiedenis van de organisatie Warmtenet Hengelo Wat levert Warmtenet Hengelo op? Wat levert Warmtenet Hengelo op voor de gebruikers? Wat levert Warmtenet Hengelo op aan besparing van energie en CO 2? Wat levert Warmtenet Hengelo financieel op voor de investeerders? Wat is de strategie voor het vervolg van WNH? AkzoNobel leverancier van restwarmte en Stork en Siemens afnemers Uitbreiding naar andere delen van Hengelo Uitrol in de regio Verbreding naar andere vormen van duurzame energie Zoeken naar een derde aandeelhouder Ooit verdere verbreding en een andere naam en organisatiestructuur? 43 3

4 4

5 Wat Voorwoord is Warmtenet Hengelo? Voor u ligt het nieuwe bedrijfsplan van Warmtenet Hengelo (WNH), voor de periode Een lange periode, waarin 5000 woningen en m 2 overige gebouwen van duurzame warmte én koude zullen worden voorzien. Het oogmerk is om met een warmtenet als middel een belangrijk deel van de duurzaamheidsdoelstellingen van de gemeente Hengelo te realiseren. WNH draagt tevens bij aan de economie en de techniek. Samen met andere positieve aspecten is dit weergegeven in de mindmap op de volgende bladzijden. De ambities reiken tot buiten de grenzen van Hengelo. Dit is de voorwaarde die de aandeelhouders stellen om deel te gaan nemen in de nog op te richten Warmtenet Hengelo BV. Duurzame energie lijkt voldoende voorhanden. De aanbodmarkt op dat gebied ontwikkelt zich snel. Denk aan de ruim voorhanden én inzetbare restwarmte van AkzoNobel. De uitdaging voor de komende jaren zal vooral zijn om dat aanbod op een rendabele manier te kunnen aanbieden aan potentiële afnemers. Belangstelling is er te over. Veel bedrijven willen verduurzamen en zien daarin voor warmtenet een belangrijke rol weggelegd. WNH zal daarbij prijstechnisch wel moeten opboksen tegen de nog altijd lage tarieven van fossiele brandstoffen. Velen verwachten echter dat die prijzen, de komende jaren flink zullen stijgen. Als dat gebeurt, zal dat WNH de wind in de zeilen geven. Het plan voorziet in een rendabele case, zij het met lange terugverdientijden en betrekkelijk lage marges. Daarmee steken de investeerders, te weten de gemeente Hengelo en de provincie Overijssel hun nek uit. Tegelijkertijd laten ze zien dat het menens is met de realisering van hun duurzaamheidsdoelstellingen. Die blijven niet steken bij woorden en op tekentafels. De komende jaren zal er hard moeten worden getrokken aan de uitrol van het net. Begin 2012 heeft WNH al 500 woningen en m2 overige gebouwen als klant. Dat gaat fors toenemen als binnen afzienbare tijd de hoofdader is aangelegd. Die gaat dwars door Hart van Zuid lopen, tussen AkzoNobel en de Stork- en Siemensgebouwen. En daarmee zal WNH definitief op de kaart staan. Veel genoegen met het doorlezen. Wim Goosen directeur 5

6 Mindmap, positieve aspecten van WNH rendabel eigen vermogen 6 miljoen IRR 2,4% economie creëren van werkgelegenheid innovatief geothermie slim! Techniek! Universiteit Twente WNH is hét instrument van de gemeente Hengelo om haar duurzaamheidsdoelen te behalen. Daarmee draagt Hengelo bij aan de landelijke doelstellingen voor het verminderen van de CO 2 - uitstoot en het beperken van klimaatverandering. WNH draagt ook bij aan economie, techniek en innovatie. Samen met andere, positieve aspecten van WNH is dit in het schema hierboven, een zogeheten Mindmap,weergegeven. WNH doet dit niet alleen. Aan het succes dragen ook andere partijen bij: de provincie Overijssel, de afnemers (lokale bedrijven en inwoners) en de lokale bedrijven die restwarmte leveren of nieuwe, duurzame technologie. Al deze partijen hebben voldoende redenen om te willen bijdragen aan het succes van WNH. Voor afnemers is het een manier om eenvoudig, bedrijfszeker en tegen niet meer kosten dan anders over te stappen op duurzame energie. Aandeelhouders, investeerders en bedrijven die restwarmte leveren of nieuwe technologie ontwikkelen, leveren een economisch verantwoorde bijdrage aan energiebesparing en duurzame energie. Wellicht lijkt het op het eerste gezicht niet heel bijzonder: met restwarmte en duurzaam opgewekte warmte gebouwen verwarmen. Dit gebeurt al langer en op meer plaatsen. Toch is WNH wél 6

7 gemeente Hengelo BV in oprichting provincie Overijssel organisatie lean & mean supercoöperatie derde partner duurzaamheid >50% CO 2 besparing restwarmte AkzoNobel toepassing nieuwe technieken toekomstgericht smart grid warmte + koude bijzonder: ten eerste staat duurzaamheid in de doelstellingen bovenaan en ten tweede is WNH speciaal met het oog op duurzaamheid door de gemeente opgericht. WNH is daardoor een platform voor duurzame innovatie, met de mogelijkheid nieuwe technieken in praktijk te testen. WNH werkt toe naar een slim en dynamisch leidingnet, een smart grid, een vernieuwend concept dat grote investeringen vraagt. Het is niet voor niets dat de gemeente Hengelo het initiatief voor WNH heeft genomen. Dergelijke grote investeringen met lange terugverdientijden worden door marktpartijen niet gedaan, terwijl het een enorme kans is voor verduurzaming. De toenmalige wethouder heeft in 2007 besloten deze kans te benutten en daarvoor een duurzaam energiebedrijf op te richten, Warmtenet Hengelo: een gedurfde stap die nog niet veel gemeenten hebben gezet. WNH heeft toekomst! Het project past in de uitgangspunten van het huidige coalitieakkoord. Het is een uitstekend instrument voor duurzaamheid, dat past in de lijn die de huidige gemeenteraad in december 2011 heeft ingezet: duurzaamheid als facetagenda. Op Rijksniveau is WNH voorgedragen in het kader van de Green Deals. Reden te over om bij te dragen aan WNH en om met dit bedrijfsplan akkoord te gaan. 7

8 8

9 Samenvatting Inleiding Deel A van het bedrijfsplan van het Warmtenet Hengelo (WNH) is het bedrijfsplan op hoofdlijnen. Aanleiding voor dit bedrijfsplan zijn de ontwikkelingen die zijn opgetreden sinds de gemeenteraad het bedrijfsplan heeft goedgekeurd. Denk aan stagnatie in de bouw, de verlaging van de prijs van aardgas, maar ook aan nieuwe inzichten in de verdere uitleg van het warmtenet op zich. Dit deel is het publieksdeel. Het is in de eerste plaats geschreven om de gemeenteraad van Hengelo te informeren over WNH, zijn toekomstplannen en de daarvoor benodigde investeringen. Het is de bedoeling met dit bedrijfsplan te laten zien, dat het Warmtenet Hengelo alle investeringen in geld en aan inzet van betrokkenen dubbel en dwars waard is. WNH levert een belangrijke bijdrage aan de duurzaamheidsdoelstellingen van gemeente Hengelo, van de bedrijven en de inwoners van Hengelo, en van de provincie Overijssel. Met WNH levert de Hengelose gemeenschap haar bijdrage aan de landelijke doelstellingen. WNH doet dat bedrijfsmatig, op zo n manier dat op de lange termijn de investeringen worden terugverdiend. WNH kan dat doen dankzij de samenwerking met lokale bedrijven, op zo n manier dat er volop ruimte is voor innovatie op lokaal niveau. De gemeenteraad, en ook het provinciebestuur, heeft deze informatie nodig om te beslissen over de noodzakelijke investeringen en om te kunnen instemmen met de koers. Daarnaast zal de melding staatsteun bij de Europese commissie op dit nieuwe plan worden gebaseerd. En tot slot bevat dit publieksdeel ook algemene informatie over wat het warmtenet is en doet en wat het oplevert. Wat is WNH? BV in oprichting voor levering van duurzame energie Warmtenet Hengelo is ondernemend investeren in duurzaamheid. Warmtenet Hengelo (WNH) is een BV in oprichting voor de levering van warmte met behulp van restwarmte en duurzame energie. WNH is nu nog onderdeel van de gemeente Hengelo. Het wachten is op een uitspraak van de Europese Commissie over de staatsteun die WNH krijgt. Wanneer de Europese Commissie uitspreekt dat geen sprake is van ongeoorloofde staatsteun kan WNH als BV van start. De afspraak met de provincie Overijssel is, dat de provincie dan 30% van de aandelen van WNH overneemt, ter waarde van 1,8 miljoen euro. Vooruitlopend daarop heeft de provincie in gedeelten dit bedrag aan WNH geleend tegen een gebruikelijke marktrente. De op te richten BV ( BV1 ) zal in eerste instantie een 100% aangelegenheid zijn van de gemeente Hengelo. Nadien en bij voorkeur nadat meer partners zijn toegetreden zal ook de provincie gaan participeren ( BV2 ). Warmtenet Hengelo is ondernemend investeren in duurzaamheid. Als gemeente Hengelo slaan we hiermee twee vliegen in één klap, terwijl het op lange termijn zelfs geld oplevert! Ten eerste realiseren we samen met de Hengelose bedrijven en inwoners een forse CO 2 -reductie. Ten tweede stimuleren we innovatie in samenwerking op lokaal niveau. Het geld dat we erin investeren, verdient WNH op termijn ook weer terug, al is de terugverdientijd lang; te lang voor een commerciële partij. Dat is de reden waarom de gemeente in dit gat gesprongen is. De gemeenteraad die in 2007 het WNH heeft opgericht, heeft daarmee visie en ondernemingszin getoond. Veel gemeenten denken nog na over een duurzaam energiebedrijf; in Hengelo draait het al volop! Janneke Oude Alink wethouder gemeente Hengelo 9

10 Middel voor energiebesparing en CO 2 -reductie WNH is opgericht om bij te dragen aan de beleidsdoelen van de gemeente Hengelo voor het bereiken van energiebesparing, CO 2 -reductie en het gebruik van duurzame energie. WNH is verder bedoeld om innovatie te stimuleren, door nieuwe, duurzame technieken toe te passen. Verder is het bedoeld om het vestigingsklimaat te verbeteren voor bedrijven die een bijdrage willen leveren aan de productie en het gebruik van duurzame energie. De gemeente Hengelo neemt niet in de eerste plaats voor het financieel gewin een belang in WNH. Belangrijk is dat een bijdrage geleverd wordt aan de CO 2 -reductie. Maar het is wel de bedoeling en de verwachting dat WNH meer geld oplevert dan het kost, ook al om discussies over ontoelaatbare staatsteun te vermijden. Levering van warmte en koude Op dit moment levert WNH warmte en koude. De warmte gaat naar woningen en bedrijven, voor ruimteverwarming en voor warm water uit de kraan. Deze hoeven daarvoor dan geen gas te gebruiken. Ook levert WNH koude aan bedrijven, om in de zomer ruimtes te koelen. Deze bedrijven hoeven dan geen energieverslindende installatie voor airconditioning aan te leggen. De warmte wordt tot nu toe geleverd door installaties die op aardgas werken. Het gebruik van aardgas is tijdelijk. De volgende stap is industriële restwarmte te gaan gebruiken als warmtebron of de installaties op het duurzame biogas of hout te laten werken in plaats van op aardgas. Die verduurzaming van de energie vindt plaats zodra het rendabel is. 10

11 Wat levert WNH op? Betaalbare, duurzame warmte en koude voor de gebruikers Voor de gebruikers levert WNH betrouwbare, betaalbare, op termijn duurzame energie, vooreerst in de vorm van warmte en koude. In het gebruik is er weinig verschil met het meest gangbare systeem in Nederland, een eigen (combi)ketel voor verwarming en voor warm water. Dankzij een wettelijke regeling betalen gebruikers voor warmte nooit meer dan voor verwarming door aardgas (het niet-meer-dan-anders - principe). Energiebesparing en minimaal 50% CO 2 -reductie WNH gaat restwarmte en duurzame energie gebruiken als warmtebron. Dit zorgt voor energiebesparing en CO 2 -reductie. Restwarmte is warmte die vrijkomt bij productieprocessen in de industrie en die zonder nuttige toepassing voor het bedrijf zou worden weggegooid. Wanneer deze warmte wordt gebruikt door WNH, levert dit energiebesparing op. Alle gebouwen die warmte krijgen via WNH, hoeven geen gas te gebruiken voor hun verwarming of warm kraanwater. Daardoor komt er in totaal minder CO 2 vrij en dat is goed voor het beperken van de klimaat-verandering. Door de keuze van warmtebronnen en installaties zorgt het WNH voor minimaal 50% minder CO 2 -uitstoot (CO 2 - reductie) over het totale energiegebruik van alle afnemers, maar dat kan oplopen tot wel 70%. Op termijn levert WNH meer geld op dan het kost WNH levert naar verwachting op termijn meer geld op dan het kost (positief financieel resultaat). Het geld dat wordt geïnvesteerd komt op de lange termijn weer terug. Voor de aandeelhouders en investeerders is WNH een betaalbare (duurzame) energievoorziening. De financiële berekeningen zijn niet openbaar. Ze staan in deel C van dit bedrijfsplan. In dit deel A staan wel de conclusies: voor uitbreiding van het warmtenet naar andere delen van de stad is in de komende jaren ruim 30 miljoen euro nodig. Het verwachte rendement uitgedrukt in de Internal Rate of Return (IRR) is 2,4 % (na belastingen, inclusief restwaarde investeringen). De terugverdientijd is berekend als ongeveer 25 jaar. Deze cijfers gaan uit van de huidige, relatief zwakke economische situatie. Als gevolg van de economische crisis zijn er de laatste paar jaren minder nieuwbouwwoningen en nieuwe bedrijfsgebouwen bijgekomen dan van tevoren werd verwacht. Ook zijn de aardgasprijzen gedaald. Beide ontwikkelingen zijn ongunstig voor de inkomsten van WNH. Op het moment dat het economisch beter gaat, rekent WNH ook op meer inkomsten. Vanwege de economische omstandigheden gaat WNH stap voor stap, verstandig investeren. WNH gaat niet in een keer een groot warmtenet aanleggen met leidingen door heel Hengelo. De leidingen worden project voor project, wijk voor wijk aangelegd. En later pas gaat WNH de gebieden met elkaar verbinden. Het stap voor stap uitbreiden van het warmtenet heeft een positief bijeffect. Bij elke uitbreiding kan de meest nieuwe, energiebesparende of duurzame techniek worden gebruikt. 11

12 12

13 Wat is de strategie voor het vervolg? Overstap op restwarmte AkzoNobel, met onder andere Siemens en Stork als afnemers Het volgende grote project dat WNH wil gaan uitvoeren is de overstap op het gebruik van restwarmte van AkzoNobel en de levering van warmte aan de grote industriële afnemers Stork en Siemens. Dit is het eerste project om tot een volwaardig, duurzaam warmtenet te komen. De benodigde investeringen zijn onderdeel van de genoemde totaalinvestering in 3.3. Voor WNH betekent het uitvoeren van dit project: dat WNH verzekerd is van de steun van een belangrijk deel van het Hengelose bedrijfsleven; dat het van de tijdelijke installaties op aardgas kan overstappen op duurzame (rest)warmte. Voor AkzoNobel betekent het een kans dubbel bij te dragen aan duurzaamheid: het beperkt de opwarming van het Twentekanaal door de restwarmte; AkzoNobel levert duurzame energie aan andere bedrijven en aan woningen in Hengelo. Voor Stork en Siemens betekent het dat zij met haalbare investeringen kunnen overstappen op duurzame energie en zo hun bedrijfsvoering duurzamer kunnen maken. Uitbreiding over heel Hengelo Het huidige gebied van WNH omvat: ROC Metropool Brouwerijterrein Hart van Zuid Berflo Es Veldwijk Gezondheidspark Groothuis Twentebad Er zijn plannen voor uitbreiding van WNH naar andere delen van Hengelo en de regio. Deze zijn in dit bedrijfsplan verwerkt. Zo sluiten we de keten en werken we samen aan duurzaamheid De berekeningen en uitkomsten per gebied staan in het vertrouwelijke deel C van dit bedrijfsplan. Elk jaar gaat WNH met een verzoek om investeringen naar de gemeenteraad. Voor de gebieden die het dan komende jaar aan de beurt zijn, wordt geld gevraagd voor investering in de uitbreiding. AkzoNobel Hengelo doet veel aan energiebesparing. Al sinds 1937 gebruiken wij warmtekrachtkoppeling en natuurlijk blijven we niet stilstaan. We zoeken voortdurend naar innovaties en mogelijkheden voor energiebesparing, diversificatie in brandstofmix en ketenverlenging. Onlangs hebben we ons aardgasverbruik aanzienlijk kunnen verminderen, dankzij goede samenwerking met Twence Afval en Energie: we gebruiken nu van stoom van Twence. Momenteel onderzoeken wij de mogelijkheid voor verdere samenwerking, onder andere met WNH. Wat zou er mooier zijn dan dat wij deze groene energie, na gebruik voor de zoutproductie, door kunnen sturen naar bedrijven en bewoners?! Die hebben immers zelf de brandstof voor Twence aangeleverd. Zo sluiten we de keten en werken we samen aan duurzaamheid. Deze mogelijkheid verdient een actieve stimulans van alle betrokken partijen! Aansluitplicht nieuwbouw en gemeentelijke gebouwen Er is een aansluitplicht op het warmtenet in de Bouwverordening opgenomen voor nieuwbouwwoningen die zich bevinden binnen een straal van 40 meter van het distributienet. De aansluitplicht geldt ook voor nieuwbouwwoningen die zich verder dan deze 40 meter bevinden, maar waarbij de kosten voor aansluiting niet hoger zijn dan de kosten die gemaakt zouden worden als het bouwwerk zich binnen een straal van 40 meter van het distributienet bevindt. Aanleg van warmtelevering kan tegen kostprijs gerealiseerd worden voor bestaande bebouwing. Egbert Schasfoort, directeur AkzoNobel Hengelo Op Rijksniveau wordt het gelijkwaardigheidprincipe voor de aansluitplicht in de Bouwverordening verder uitgewerkt door opname in het Bouwbesluit. 13

14 14

15 Hiermee wordt de aansluitplicht op een duurzaam warmtenet wettelijk geregeld. Hierop inhakend zal WNH in 2012 een beleid opstellen. Dit zal aangeven hoe de gemeente Hengelo voor haar eigen gebouwen en projecten omgaat met aansluiting op Warmtenet Hengelo voor het bereiken van haar duurzaamheidsdoelstellingen. Ook zal het beleid aangeven hoe om te gaan met de overige gebieden. Uitrol in de regio Nu WNH eenmaal van start is gegaan, is de werkwijze van WNH eenvoudig toe te passen op het grondgebied van andere gemeentes in de regio, onder de paraplu van WNH. Voor de provincie Overijssel is dit een belangrijke reden geweest geld te investeren in WNH en aandeelhouder te willen worden. Met de gemeenten in de regio wordt daarom overlegd over de mogelijkheden en de kosten van aansluiting bij WNH. Voor projecten in de regio zijn de investeringen niet in dit bedrijfsplan opgenomen. Uitbreiding met andere vormen van duurzame energie Op termijn wil WNH uitgroeien tot een energiebedrijf dat naast warmte en koude ook andere duurzame energieproducten levert en afneemt. Mogelijk gaat WNH ook biogas maken en duurzame elektriciteit (ook wel groene stroom genoemd). Concrete plannen hiervoor en berekeningen van de investeringen zijn hiervoor nog niet gemaakt. Uitgangspunt is dat levering van koude en andere vormen van duurzame energie mogelijk is, als de projecten voldoen aan een aantal voorwaarden. In de haalbaarheidsberekening die hoort bij dit bedrijfsplan is alleen gekeken naar het leveren van warmte voor ruimteverwarming en/of warm tapwater. Op zoek naar een derde aandeelhouder De gemeente Hengelo is tot dusver uitgegaan van een deelname van 60% in de aandelen. De provincie Overijssel doet voor 30% mee. Het is de uitdrukkelijke wens van de gemeente Hengelo en de provincie Overijssel dat er ten minste een derde aandeelhouder bij komt. WNH is mede daarom serieus op zoek naar en in gesprek met geïnteresseerde partijen, waaronder energiebedrijven. Ooit verdere verbreding en een andere naam en organisatiestructuur? Als het zover is, dat WNH zich uitrolt in de regio en zich verbreedt naar andere vormen van energielevering of zelfs andere duurzaamheidproducten, dan kan het zijn dat de naam Warmtenet Hengelo niet meer past. Dan kan er een andere naam worden bedacht, die past bij alle activiteiten. De organisatie kan er dan één worden van een moederbedrijf (holding) met meerdere dochterbedrijven. Daarover wordt besloten als het zover is. Groei en verbreding zullen ook gevolgen hebben voor de organisatie WNH en het aantal mensen dat er werkt. WNH is opgezet met beperkte eigen menskracht. Begin 2012 telt WNH 4 fulltime-eenheden. Naarmate het bedrijf groeit, zal ook het aantal mensen meegroeien. Het is niet zeker dat die mensen in dienst zullen komen bij WNH. Het kan zijn dat WNH in de toekomst de kennis en diensten van de toekomstige aandeelhouder(s) kan gebruiken. Tot die tijd gaat WNH terughoudend om met het aanstellen van meer eigen personeel. 15

16 16

17 1 Inleiding en leeswijzer Inleiding Voor u ligt deel A van het bedrijfsplan van het Warmtenet Hengelo (WNH). Aanleiding voor dit bedrijfsplan zijn de ontwikkelingen sinds de gemeenteraad het bedrijfsplan heeft goedgekeurd. Die ontwikkelingen hebben geleid tot nieuwe inzichten en plannen voor WNH. De melding staatsteun bij de Europese commissie zal op dit nieuwe plan worden gebaseerd. Dit deel A is het publieksdeel. Het is in de eerste plaats geschreven om de gemeenteraad van Hengelo te informeren over WNH, zijn toekomstplannen en de daarvoor benodigde investeringen. Het is de bedoeling met dit bedrijfsplan te laten zien, dat het Warmtenet Hengelo alle investeringen in geld en aan inzet van betrokkenen dubbel en dwars waard is. WNH levert een belangrijke bijdrage aan de duurzaamheidsdoelstellingen van gemeente Hengelo, van de bedrijven en de inwoners van Hengelo, en van de provincie Overijssel. Met WNH levert de Hengelose gemeenschap haar bijdrage aan de landelijke doelstellingen. WNH doet dat bedrijfsmatig, op zo n manier dat op de lange termijn de investeringen worden terugverdiend. WNH kan dat doen dankzij de samenwerking met lokale bedrijven, op zo n manier dat er volop ruimte is voor innovatie op lokaal niveau. De gemeenteraad heeft deze informatie nodig om te beslissen over de investeringen en om te kunnen instemmen met de koers. Dit deel A geeft hierover beknopte informatie. Ook klanten, leveranciers en andere betrokkenen kunnen door dit deel A een beeld krijgen van wat WNH is, doet en van plan is. Leeswijzer Naast dit deel A is er een deel B, dat achtergrondinformatie biedt voor wie geïnteresseerd is in de technische en bedrijfsmatige achtergronden. Deel C is een vertrouwelijke bijlage, die alleen ter inzage is voor de leden van de gemeenteraad. Hierin staan financiële bedrijfsgegevens. In dit deel A kunt u na deze inleiding het volgende vinden. Hoofdstuk 2 beschrijft het Warmtenet Hengelo: wat het is ( 2.1), waarom het is opgericht ( 2.2) en wat WNH doet ( 2.3). Het vertelt waar in Hengelo het warmtenet ligt ( 2.4), hoe het warmtenet werkt ( 2.5) en hoe de organisatie zich heeft ontwikkeld ( 2.6). In hoofdstuk 3 leest u wat het Warmtenet Hengelo oplevert. In 3.1 vindt u wat het de gebruikers brengt, in 3.2 leest u wat WNH oplevert aan besparing van energie en CO 2 en in 3.3 kunt u lezen wat WNH financieel oplevert en hoe WNH zijn investeringsplannen heeft aangepast aan de huidige economische omstandigheden. Hoofdstuk 4 gaat over de toekomstplannen van het Warmtenet Hengelo. In 4.1 leest u over het eerstvolgende grote project dat WNH wil gaan uitvoeren. WNH gaat daarin samenwerken met AkzoNobel als leverancier 17

18 18

19 van restwarmte, en onder andere Stork en Siemens als afnemers. Er staat meer op stapel: WNH wil het warmtenet uitbreiden over heel Hengelo ( 4.2), en ook in andere gemeenten projecten gaan doen ( 4.3 ). Daarnaast heeft WNH de wens om naast de provincie Overijssel ten minste een derde aandeelhouder aan te trekken ( 4.5). En als de plannen voor uitrol in de regio doorgaan, zullen de organisatie en ook de naam daarop worden aangepast ( 4.6). Doel en ambitie Het is de ambitie van Warmtenet Hengelo om de komende 30 jaar ruim 5000 woningen en m 2 utiliteitsgebouwen in Hengelo aan te sluiten en van duurzame energie te voorzien. Het gaat zowel om nieuwbouw als bestaande bouw. Daarbij gaat het Warmtenet Hengelo uit van de volgende doelen: het realiseren van de klimaat- en milieubeleidsdoelstellingen: minimaal 50% CO 2 -reductie; het stimuleren van het gebruik van restwarmte/duurzame bronnen uit de regio; de vorming van vitale, duurzame coalities en netwerken tussen marktpartijen en de overheid; het vergroten van het aansluitgebied naar andere gemeenten; vergroten van financiële draagkracht en spreiden van risico; de profileringmogelijkheden op energieambities; betrouwbaar en betaalbaar energie leveren aan de aangesloten bedrijven en huishoudens. 19

20 20

21 2 Wat is Warmtenet Hengelo? 2.1 Wat is Warmtenet Hengelo? Warmtenet Hengelo is de naam van het bedrijf voor de levering van warmte met behulp van restwarmte en duurzame energie, dat door de gemeente Hengelo is opgericht. Het bedrijf is een BV in oprichting; het wachten is op een uitspraak van de Europese Commissie. De Europese Commissie moet er goedkeuring aan geven dat de gemeente Hengelo en de provincie Overijssel geld in WNH steken. Als de Europese Commissie besluit dat het geoorloofde staatsteun is, kan WNH definitief een BV worden. Tot het zover is, is WNH onderdeel van de gemeente Hengelo. 2.2 Waarom is WNH opgericht? De gemeente Hengelo werkt eraan de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. De gemeente had hiervoor het Werkplan Energie en heeft nu als de opvolger hiervan Beleid Duurzame Ontwikkeling Hiermee draagt de gemeente Hengelo bij aan het bereiken van de landelijke doelstellingen voor energiebesparing, CO 2 -reductie en duurzame energie. Over het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen zijn in 1997 in de Japanse stad Kyoto internationale afspraken gemaakt. De doelstellingen verschillen per land. Nederland mag in % minder broeikasgassen uitstoten dan in Ook voor 2020 heeft Nederland zich een doel gesteld: 30% minder broeikasgasuitstoot, vergeleken met Het landelijke doel voor toepassing van duurzame energie is door de Nederlandse regering vastgesteld op 14% in Het aanleggen van een warmtenet op basis van restwarmte van de plaatselijke industrie en andere duurzame energiebronnen is een mogelijkheid om minder broeikasgassen uit te stoten en duurzame energie te produceren. Met dat doel is WNH opgericht; het levert een betaalbare, betrouwbare en duurzame energievoorziening, die de uitstoot van CO 2 vermindert. 3.2 komt terug op de vermindering van CO 2. Niet alleen de gemeente Hengelo heeft doelstellingen op het gebied van energiebesparing en duurzame energie. Ook veel bedrijven en inwoners van Hengelo dragen hieraan graag bij. WNH kan ook niet zonder de medewerking van inwoners en bedrijven. Er zijn bedrijven nodig als leveranciers van restwarmte en als afnemers van warmte en koude. Ook de bijdrage van inwoners is nodig. Bedrijven en inwoners die kiezen voor een aansluiting op het warmtenet, stimuleren de besparing op energie en CO 2 en het gebruik van duurzame energie. WNH is verder bedoeld om innovatie te stimuleren, door nieuwe, duurzame technieken toe te passen. Verder is het bedoeld om het vestigingsklimaat te verbeteren voor bedrijven die een bijdrage willen leveren aan de productie en het gebruik van duurzame energie. Dit draagt bij aan de werkgelegenheid in die sector. De gemeente Hengelo heeft WNH niet voor het financieel gewin. Het is nadrukkelijk wel de bedoeling en de verwachting dat WNH meer geld oplevert dan het kost, ook al om discussies over ontoelaatbare staatssteun te vermijden. Het onderwerp finaciën komt terug in de paragraaf

22 Warmtenet is pas de eerste fase Een warmtenet ontwikkelen is niet het einddoel, maar de eerste fase in het realiseren van een duurzame energievoorziening: Fase I: ( ) ontwikkelen van een warmte-/koudenet In deze fase wordt het warmtenet aangelegd waarin warmte en/of koude aan de klant worden geleverd. Dit is de standaardsituatie van WNH nu. Fase II: ( ) Mogelijkheden tot levering van warmte en koude aan het net In deze fase kan de klant warmte of koude afnemen of leveren. Het is echter tijdens een afgesproken periode van het jaar het een of het ander: afnemen of leveren. Een klant kan bijvoorbeeld in de zomer koude afnemen en warmte leveren, en in de winter warmte afnemen. Fase III: (vanaf 2020) Intelligent en Dynamisch Uitwisselingsnet In deze fase is het warmtenet omgebouwd naar een dynamisch, slim net (in het Engels: smart grid), dat bijhoudt wie op welk moment warmte of koude nodig heeft en wie warmte of koude over heeft en op welke temperatuur. Het hele jaar door kan de klant afwisselend afnemen en leveren. Het inpassen van andere vormen van duurzaam opgewekte energie is dan ook mogelijk. Figuur 1 Op WHN aangesloten gebieden en gebouwen Twentebad Groothuis Gezondheidspark ROC Metropool Brouwerijterrein Hart van Zuid Berflo Es Veldwijk 22

23 2.3 Wat doet het Warmtenet Hengelo? Op dit moment levert WNH warmte en koude. De warmte gaat naar woningen en bedrijven, voor ruimteverwarming en voor warm water uit de kraan. Deze hoeven daarvoor dan geen gas te gebruiken. Ook levert WNH koude aan bedrijven, om in de zomer ruimtes te koelen. Deze bedrijven hoeven dan geen energieverslindende installatie voor airconditioning aan te leggen. De warmte wordt tot nu toe geleverd door installaties die op aardgas werken. Het gebruik van aardgas is tijdelijk. De volgende stap is industriële restwarmte te gaan gebruiken als warmtebron of de installaties op het duurzame biogas te laten werken in plaats van op aardgas. Dan kun je spreken over duurzame warmte. Dit bedrijfsplan gaat over de eerste fase van WNH: aanleg van het warmtenet en levering van warmte en koude (fase I - zie kader Warmtenet is pas de eerste fase). Op termijn wil WNH meer delen van Hengelo en gebieden in de regio voorzien van duurzame energie; niet alleen warmte en koude, maar ook elektriciteit (groene stroom) en wellicht biogas. Op de langere termijn mogen ook huishoudens en bedrijven duurzame energie maken en verkopen via WNH (fase II en fase III). 2.4 Waar ligt het warmtenet? Het warmtenet van WNH bestaat nu uit afzonderlijke, kleine warmtenetten en losse gebouwen met een tijdelijke voorziening voor warmtelevering. Zie figuur hiernaast. Later worden die met elkaar verbonden. Momenteel (stand van zaken op 1 januari 2012) zijn de volgende gebieden en gebouwen aangesloten op het warmtenet: ROC Metropool Brouwerijterrein Hart van Zuid Berflo Es Veldwijk Gezondheidspark Groothuis Twentebad Centrale, duurzame warmtebron op afstand Vanaf 2013 wordt restwarmte van AkzoNobel de voornaamste warmtebron. Deze bron kan veel gebieden verwarmen en staat dan ook niet dichtbij. Dat is echter geen probleem. De warmte kan over een grote afstand ook worden vervoerd zonder dat er veel warmte verloren gaat. Dat komt, doordat warmwaterleidingen worden gebruikt die heel goed geïsoleerd zijn. Ze hebben een dubbele wand met isolatie daartussen. Figuur 2 23

24 Hoe werkt het systeem? Het warmtenet is opgedeeld in gebieden van 200 á 300 woningen. Bij elk gebied hoort een groep installaties, die samen een warmte-overdrachtstations worden genoemd. Een grote wijk heeft meerdere warmte-overdrachtstations nodig. Meestal staan die dicht bij de woningen en bedrijven waarvoor ze de warmte opwekken. Vooraf aan de bouw van een warmte-overdrachtstation wordt de warmte opgewekt in tijdelijke warmte-installaties, die geplaatst zijn in containers. Zo gauw als de overstap wordt gemaakt naar een duurzame, centrale warmtebron gaan die containers met tijdelijke installaties weg. In de warmte-overdrachtstations staan dan nog wel kleinere warmte-installaties, die pieken opvangen in de warmtevraag en die dienen als back-up. 24

25 2.5 Hoe werkt het warmtenet? Een warmtenet is een stelsel van warmwaterleidingen en energiebronnen die het water verwarmen. Op termijn zullen de grootste warmtebronnen de restwarmtestromen zijn van fabrieken zoals AkzoNobel en wellicht Twence. De huidige energiebronnen zijn kleinere installaties, waarvan de meeste voorlopig nog even draaien op aardgas. De warmwaterleidingen brengen het opgewarmde water naar de woningen en bedrijven die op het warmtenet zijn aangesloten. Als in de woningen en bedrijven de verwarming wordt aangezet, gaat het warme water uit het warmtenet stromen. Het stroomt zo door de radiatoren of door de buizen van de vloerverwarming of wandverwarming. Als de warme kraan wordt opengedraaid, gaat het kraanwater stromen. Het stroomt door een warmtewisselaar. Tegelijk stroomt het water uit het warmtenet door diezelfde warmtewisselaar, in tegengestelde richting. Zo wordt het kraanwater verwarmd en komt het warm of heet uit de kraan. Zie figuur hieronder. Figuur 2 afvoer retourwater (40ºC) warmtewisselaar aanvoer warm water (70ºC) In de woningen komt de warmte via een warmwaterleiding binnen in de meterkast. In de meterkast staat een zogenoemde afleverset. Koudelevering gaat op een vergelijkbare manier, alleen dan moet het water in het net relatief koud worden gemaakt, voor het naar de woningen en bedrijven wordt gebracht. Mensen zijn vaak verbaasd hoe dun de buizen zijn De temperatuurtrajecten zijn flexibel en zijn gestart met een 70/40 C systeem; aanvoer van warmte op 70 C en afvoer van water met 40 C. Op termijn wil WNH overstappen op lagere temperaturen, van bijvoorbeeld 55/25 C. Dit is nodig om gebruik te kunnen maken van de laagtemperatuur restwarmte van bijvoorbeeld AkzoNobel. 2.6 De geschiedenis van de organisatie Warmtenet Hengelo Als actie vanuit het Werkplan Energie zijn er eerst allerlei onderzoeken uitgevoerd en zijn er gesprekken en onderhandelingen geweest met marktpartijen. Daarna heeft de gemeenteraad op 20 december 2005 besloten tot het aanleggen van zo n warmtenet in Hart van Zuid en mogelijk nieuwe gebieden. Vervolgens stemde de gemeenteraad op 11 december 2007 in met de oprichting van een warmtebedrijf voor de realisatie van het Warmtenet Hengelo BV. Dat bedrijf zou voor 100% eigendom worden de gemeente, maar het college van B&W werd gemachtigd op zoek te gaan naar partijen die mede risicodragend zouden willen investeren in deze BV. Voor het WNH regel ik de aanleg van het warmtenet en de aansluiting van de huizen en gebouwen. Ook verhelpen mijn mensen storingen maar dat zijn er niet veel. Er kan niet veel kapot gaan. Wat wij doen bij de aanleg is buizen in de grond leggen. Als het even kan doen we dat in combinatie met andere infrawerkzaamheden, zoals het leggen van riolering; dan hoeft de straat maar één keer open. Mensen zijn vaak verbaasd hoe dun de buizen zijn; ongeveer vuistdik. Aansluiten van een woning zelf is in een dag gebeurd. Een sleuf van de meterkast naar de straat en een paar uur sleutelen in de meterkast. Dan gaat meterkast dicht en alles in huis werkt weer gewoon. En vervolgens is ook het onderhoud ons pakkie-an. Van ons werk zie je uiteindelijk niks! Peter Mooij projectuitvoerder voor warmtenet 25

26 26

27 In eerste instantie is daarbij gedacht aan een samenwerking van de gemeente (60%), de provincie Overijssel (30%) en Twence BV (10%). Nadat uit studie bleek dat levering van warmte door Twence de komende jaren nog niet aan de orde is, lag het meedoen van dat bedrijf minder voor de hand dan aanvankelijk gedacht. Gemeente en provincie zijn nu nog op zoek naar en in gesprek met andere partijen. Zie 4.5. De op te richten BV ( BV1 ) zal in eerste instantie een 100% aangelegenheid zijn van de gemeente Hengelo. Nadien en bij voorkeur nadat meer partners zijn toegetreden zal ook de provincie gaan participeren ( BV2 ). De afspraak is dat de provincie Overijssel 30% van de aandelen zal kopen, ter waarde van 1,8 miljoen euro. Vooruitlopend daarop heeft de provincie in gedeelten dit bedrag aan WNH geleend. WNH betaalt een gebruikelijke marktrente over deze lening. Daarom hebben we als provincie Overijssel met overtuiging in WNH geïnvesteerd. De gemeente Hengelo heeft bij de Europese Commissie in Brussel een melding gedaan van staatsteun. Het wachten is op de uitspraak van de Europese Commissie dat er sprake is van geoorloofde staatsteun. WNH heeft de afspraak met de provincie Overijssel dat WNH pas na de uitspraak van de Europese Commissie als BV van start gaat. Die procedure van de Europese Commissie duurt langer dan was gedacht. Naar verwachting zal de start als BV in de eerste helft van 2012 zijn beslag kunnen krijgen. De huidige status van het Warmtenet Hengelo is een BV in oprichting. WNH is nog deel van de gemeente Hengelo. Het functioneert als een gemeentelijke organisatie-eenheid en maakt gebruik van alle ondersteuning die daar bij hoort. Warmtenet Hengelo is tot dusver opgezet met beperkte eigen menskracht. Naast een directeur werken er intussen bij Warmtenet Hengelo een projectleider techniek en duurzame energie, een projectuitvoerder, een medewerker bedrijfsvoering en een administratieve ondersteuner, samen 4 fulltime-eenheden (fte). Daar waar nodig vult WNH deze aan met mensen van externe bureaus. Dit kan zijn voor communicatie, klantenwerving, het opstellen van energievisies, het maken van technische ontwerpen, enzovoort. Het eerste project van WNH was de levering van warmte aan het ROC sinds in Sindsdien zijn er meerdere gebouwen en gebieden aangesloten op het warmtenet van WNH. Zie 2.4. Meer gebruik maken van decentrale duurzame energiebronnen staat hoog op de provinciale agenda. Energie besparen en slim restwarmte gebruiken, zoals WNH doet, zijn belangrijke succesfactoren voor het slagen van ons streven. WNH benut warmte die wij zelf oogsten en die niet gebaseerd is op aardolieprijzen uit het buitenland. Dit zorgt voor beter beheersbare energielasten, meer energiezekerheid en een groenere omgeving door de lagere uitstoot van schadelijke stoffen zoals CO 2. Bovendien levert het werkgelegenheid en innovatie in de regio op. Daarom hebben we als provincie Overijssel met overtuiging in WNH geinvesteerd. Als kandidaat-aandeelhouder willen we het warmtenet actief mee-ontwikkelen en meewerken aan gedegen kennisverspreiding binnen de provincie. Want alleen samen bereiken we een grotere onafhankelijkheid van de oude, fossiele energie. Nieuwe Energie, Overijssel heeft het. drs. Theo Rietkerk, gedeputeerde Economie, Energie en Innovatie 27

28 Hoeveel warmte: GJ en kw Het warmtegebruik wordt uitgedrukt in gigajoule (GJ), zoals het aardgasgebruik wordt uitgedrukt in kubieke meters (m 3 ) en elektriciteitgebruik in kilowattuur (kwh). Eén GJ warmtegebruik komt ongeveer overeen met 36,7 m 3 aardgas. Een gemiddeld huishouden verbruikt ongeveer m 3 aardgas per jaar ( Dit komt overeen met ongeveer 40 GJ. Warmtewet ter bescherming van de consument Wie warmte afneemt, kan zijn warmteleverancier niet kiezen. Daarom heeft de Nederlandse overheid een Warmtewet vastgesteld die naar verwachting per van kracht zal worden. Deze wet biedt de consument twee zekerheden: 1. de prijs van warmte komt niet hoger uit dan het bedrag dat nodig zou zijn om dezelfde woning te verwarmen met aardgas. Dit heet het niet-meer-dan-anders-principe. (Voor de aardgasprijs wordt een gemiddelde genomen). 2. als de warmteleverancier failliet gaat of stopt met warmtelevering, garandeert de overheid dat er een partij is die voor de warmtelevering zorgt. In de praktijk werkten de leveranciers van warmte al met het niet-meer-dan-anders-principe. Door de Warmtewet is de manier van berekenen wel veranderd. Voor het totaalbedrag dat de consument kwijt is, maakt dit geen verschil. Voor WNH verandert wel de bijdrage die WNH mag vragen voor het aanleggen van een nieuwe aansluiting. 28

29 3 Wat levert Warmtenet Hengelo op? 3.1 Wat levert Warmtenet Hengelo op voor de gebruikers? Voor de gebruikers levert WNH betrouwbare, betaalbare, op termijn duurzame energie, vooreerst in de vorm van warmte en koude. Aan woningen levert het warmte voor ruimteverwarming en warm kraanwater. Aan bedrijven (en in de toekomst ook aan woningen) levert het warmte voor ruimteverwarming en warm kraanwater, en koude voor koeling in de zomer. Haast ongemerkt stappen de inwoners en bedrijven door klant te worden van WNH over op een energiezuinig systeem met straks - duurzame energie. In het gebruik is er namelijk weinig verschil met het meest gangbare systeem in Nederland, een eigen (combi)ketel voor verwarming en voor warm water. De belangrijkste dingen zijn hetzelfde: De kosten: dankzij een wettelijke regeling betaalt de gebruiker voor warmte nooit meer dan voor verwarming door aardgas. Het gebruik van de verwarming; die werkt gewoon met een thermostaat en ofwel radiatoren ofwel vloer- en wandverwarming. Het gebruik van de warmwaterkraan; er komt drinkwater uit de kraan, met maximaal 70 C. Wel verschillend zijn de volgende dingen: Er is geen cv-ketel, geiser of boiler meer nodig en er is geen schoorsteen voor de afvoer van rookgas. Het enige wat nodig is, is een afleverset in de meterkast. Dit bespaart ruimte. De gebruiker heeft geen onderhoudskosten aan de installatie. De afleverset is eigendom van WNH. Als er iets stuk is aan de afleverset, repareert of vervangt WNH dat onderdeel. Overigens kan er niet veel aan stuk gaan, zodat dat weinig voorkomt. Het energiegebruik aan warmte en warm kraanwater wordt gemeten in gigajoules (GJ), in plaats van in m 3 aardgas. Omdat er geen gasleiding meer is, kun je niet kiezen voor koken op gas. Koken moet elektrisch. Omdat er geen gasleiding is, is er geen risico van gasexplosies of koolmonoxidevergiftiging. In die zin is het veiliger. De gebruiker kan niet overstappen op een andere leverancier van warmte, zoals men wel kan veranderen van elektriciteitsleverancier of gasleverancier. 3.2 Wat levert Warmtenet Hengelo op aan besparing van energie en CO 2? WNH gaat restwarmte en duurzame energie gebruiken als warmtebron. Dit zorgt voor energiebesparing en CO 2 -reductie. Wij hebben daarom van harte onze deur open gezet. Restwarmte is warmte die vrijkomt bij productieprocessen in de industrie en die zonder nuttige toepassing voor het bedrijf zou worden weggegooid. Wanneer deze warmte wordt gebruikt door WNH levert dit energiebesparing op. Alle gebouwen die warmte krijgen via WNH hoeven geen gas te gebruiken voor hun verwarming of warm kraanwater. Daardoor komt er in totaal minder CO 2 vrij en dat is goed voor het beperken van de klimaatverandering. TriviumMeulenbeltZorg neemt graag haar verantwoordelijkheid als het om duurzaamheid gaat. Wij hebben daarom van harte onze deur opengezet voor samenwerking met WNH. Samen met WNH zijn we tot een goede oplossing gekomen voor de verwarming en koeling van onze gebouwen op het Gezondheidspark. We zijn tevreden dat we op deze manier kunnen bijdragen aan de Hengelose milieudoelstellingen. Peter Weda, directeur TriviumMeulenbeltZorg (TMZ) 29

30 Waarom het goed is dat WNH CO 2 bespaart Wat is CO 2? CO 2 is een gas, dat van nature in de lucht op aarde voorkomt. Het wordt ook koolstofdioxide genoemd. Het is op zich niet schadelijk voor de gezondheid; wij mensen ademen CO 2 en zuurstof in, en we ademen CO 2 uit. Dit geldt ook voor de dieren. Planten leven van CO 2 ; zij groeien daarvan, leggen koolstof vast en ademen zuurstof uit. CO 2 is nuttig, het houdt de aarde warm. Je kunt het vergelijken met het glazen dak van een broeikas die de warmte binnenhoudt. CO 2 komt niet alleen in de lucht door uitademing. Door verbranding van aardolie, steenkool en aardgas (fossiele brandstoffen) neemt de hoeveelheid CO 2 in de lucht de laatste tientallen jaren sterk toe. Teveel CO 2 is niet goed; dat zorgt voor een opwarming van de aarde en verandering van het klimaat. Dankzij WNH worden er minder fossiele brandstoffen gebruikt. Daardoor komt er minder CO 2 in de lucht dan anders het geval zou zijn. Zo zorgt WNH voor besparing aan CO 2 en minder klimaatverandering. 30

31 Hoeveel CO 2 en energie WNH bespaart is afhankelijk van de warmtebron is het restwarmte of (duurzaam) geproduceerde warmte; of de warmte uit de warmtebron nog in temperatuur moet worden verhoogd of niet; waarmee je het vergelijkt standaard is dit het aardgasgebruik van een woning. Door de keuze van warmtebronnen en installaties zorgt Warmtenet Hengelo voor minimaal 50% minder CO 2 -uitstoot (CO 2 -reductie) over het totale energiegebruik van alle afnemers, maar dat kan oplopen tot wel 70%. De hoeveelheid CO 2 die wordt bespaard door WNH zal telkens iets veranderen als er een nieuw gebied wordt toegevoegd, als er een installatie wordt vernieuwd, of als een nieuwe bron van restwarmte wordt toegevoegd. Voor de projecten Hengelo Zuid, Twentebad, Gezondheidspark en TriviumMeulenbeltzorg samen wordt een CO 2 -reductie van 5,04 kiloton per jaar berekend; zie onderstaande tabel. CO 2 -reductie (%) CO 2 -reductie (kton/jaar) De investeringen in WNH worden in gemiddeld 25 jaar terugverdiend. Aangezien de verwachte levensduur van het warmtenet 30 jaar is, levert WNH uiteindelijk zelfs geld op. Deze cijfers gaan uit van de huidige econo- Aardgasbesparing (m 3 /jaar) Hengelo Zuid (excl.biogas) 62% 4, Twentebad 70% 0, Gezondheidspark (excl. biogas) 36% 0, TriviumMeulenbelt- Zorg nader te bepalen 0, Samen 5, Ter vergelijk: eenzelfde energiebesparing kun je bereiken door op huizen zonnepanelen te plaatsen, die duurzame elektriciteit opwekken. Die sparen de CO 2 uit die anders door een elektriciteitscentrale wordt uitgestoten. 1 m 2 zonnepaneel brengt 100 kwh op en staat gelijk met een CO 2 -reductie van circa 57 kg CO 2. Om net zoveel te besparen als WNH in de projecten in bovenstaande tabel heb je ruim m 2 zonnepanelen nodig: de weg van Enschede naar Hengelo over de volle breedte helemaal vol gelegd met zonnepanelen. 3.3 Wat levert Warmtenet Hengelo financieel op voor de investeerders? Voor de aandeelhouders en investeerders is WNH volgens de financiële berekeningen een betaalbare (duurzame) energievoorziening. Uiteindelijk komt het geïnvesteerde geld weer terug. De verwachting is, dat WNH op termijn meer geld opbrengt dan het kost (positief financieel resultaat). Dit betekent, dat er geen belastinggeld aan op gaat - het geld dat wordt geïnvesteerd komt op de lange termijn weer terug. 31

32 Eisen aan nieuwe projecten WNH wil flexibel inspelen op ontwikkelingen. Mogelijke nieuwe projecten beoordeelt WNH op een aantal punten. WNH noemt deze de contouren van het bedrijfsplan. Als een project aan de volgende voorwaarden (contouren) voldoet kan WNH het project uitvoeren: 1) Minimaal 50% CO 2 -reductie, vergeleken met aardgasgebruik. 2) Een minimum rendement van 7,0%. 3) De terugverdientijd moet kleiner zijn dan de economische levensduur. 32

33 mische situatie. Op het moment dat het economisch beter gaat, gaat het automatisch ook beter met de inkomsten van WNH. De economische crisis is niet gunstig voor WNH. Het blijft natuurlijk altijd de vraag of de verwachtingen uitkomen. Of WNH inderdaad geld gaat opleveren, na hoeveel jaar en hoeveel, hangt voornamelijk van de volgende twee dingen af: 1. Het eerste is het aantal nieuwe aansluitingen (woningen en bedrijven) op WNH. Hoe meer, hoe beter voor de inkomsten van WNH. Met name nieuwbouwwoningen en nieuwe bedrijfsgebouwen leggen (al dan niet verplicht) een aansluiting op WNH aan. 2. Het tweede is de aardgasprijs; de prijs die WNH mag rekenen voor de geleverde warmte, gaat omhoog als de prijs van aardgas stijgt. Hoe hoger de aardgasprijs, hoe beter voor de inkomsten van WNH. De economische crisis van 2008, die nog steeds de Nederlandse economie beïnvloedt, is daardoor niet gunstig voor WNH. Als gevolg van deze economische crisis zijn er de laatste paar jaren minder nieuwbouwwoningen en nieuwe bedrijfsgebouwen bijgekomen dan van tevoren werd verwacht. Ook zijn de aardgasprijzen dankzij de economische crisis gedaald. De snel opdoemende double dip, met een nieuwe economische crisis en een mogelijke stagnatie van woningbouw kunnen extra problemen gaan geven voor een winstgevende exploitatie van het WNH in de toekomst. In de aannames is wel ook nu al rekening gehouden met slechts weinig woningbouw per jaar. Daarom gaat WNH stap voor stap, verstandig investeren. Wij leggen toekomstgericht aan. Omdat de economische ontwikkelingen van de afgelopen jaren net als de economische vooruitzichten niet gunstig zijn, gaat WNH voorzichtig en verstandig investeren; stap voor stap. WNH gaat alleen geld steken in projecten die meer opleveren dan ze kosten. Maar af en toe gaan de kosten flink voor de baat uit. De aanleg van leidingen is een grote investering. Daarom gaat WNH niet in een keer een groot warmtenet aanleggen met leidingen door heel Hengelo. De leidingen worden project voor project, wijk voor wijk aangelegd. En later pas gaat WNH de gebieden met elkaar verbinden. Elk nadeel heeft zijn voordeel: steeds kan de nieuwste techniek worden gebruikt. Het stap voor stap uitbreiden van het warmtenet heeft een positief bijeffect. Voor elk nieuw deelgebied moeten kleine energiecentrales worden gebouwd. Bij elke uitbreiding kan de meest nieuwe energiebesparende of duurzame techniek worden gebruikt. Dankzij WNH kunnen deelnemende partijen ervaring opdoen met de nieuwste technieken. De financiële risico s zijn zeker aanwezig, doch binnen aanvaardbare grenzen. Voor de beslissing van de gemeenteraad is het belangrijk te weten hoeveel geld nodig is voor de investeringen die WNH wil doen, wat het verwachte rendement is en wanneer het wordt terugverdiend. Ook is het voor de gemeenteraad belangrijk te weten hoe groot het risico is, dat - tegen de verwachting in - WNH toch verlies gaat lijden. Hiervoor zijn risico-analyses uitgevoerd. Hoofdstuk 7 van deel B van dit bedrijfsplan gaat hierover. Warmtenetten zijn er al heel lang, maar ze zijn sinds de uitvinding wel een stuk verbeterd qua techniek en comfort! WNH loopt voorop als het om duurzame techniek gaat. Wij leggen toekomstgericht aan. We onderzoeken steeds de mogelijkheden om nog efficiënter en energiezuiniger te werken. De ene keer blijkt een nieuwe techniek goed toepasbaar, zoals de bio-wkk op pyrolyseolie. Een andere keer blijkt een nieuwe techniek economisch nog niet haalbaar, zoals de individuele warmtevoorziening. Waar we veel op inzetten is vermindering van de warmteverliezen. Ook de toepassing van biogas en andere biobrandstoffen willen we stimuleren. Dat biedt ook kansen voor innovatieve bedrijven. Raymond Frank projectleider WNH 33

34 Mogelijk meevallers door subsidies en groenfinanciering In de financiële berekeningen is nog geen rekening gehouden met het verkrijgen van subsidies. Evenmin is gerekend met fiscale regelingen als de EIA (energie-investeringsaftrek op de vennootschapsbelasting). Het is goed denkbaar dat dit nog financiële meevallers oplevert voor WNH. Duurzame primeur: warmte en elektriciteit uit pyrolyse-olie Een voorbeeld van een duurzame warmtebron is een bio-wkk. Een wkk-installatie maakt tegelijk warmte en elektriciteit (kracht): warmte-kracht-koppeling (wkk). Dit is al een heel efficiënt proces, dat zorgt voor energiebesparing. Een bio-wkk draait ook nog eens op biobrandstof dat is brandstof gemaakt van planten die kort geleden zijn gegroeid. Daardoor is een bio-wkk niet alleen efficiënt, maar ook nog eens CO 2 -neutraal. Het warmtenet krijgt de primeur van een bio-wkk op een bijzondere biobrandstof: pyrolyse-olie. Dit is olie, die is gemaakt uit afvalhout. Warmtenet Hengelo mag als eerste een demonstratieproject doen met deze bio-wkk. De gemeente Hengelo heeft van het Agentschap NL een subsidie van euro gekregen voor het ontwerpen en bouwen van deze bio-wkk-installatie, omdat het een innovatieve, nieuwe techniek is. Warmtenet Hengelo doet dit samen met de fabrikant van de olie, BTG-BTL en de turbinebouwer Opra Turbines BV. 34

35 De conclusie is, dat voor uitbreiding van het warmtenet naar andere delen van de stad de komende jaren ruim 30 miljoen euro nodig is. Het verwachte rendement uitgedrukt in de Internal Rate of Return (IRR) is 2,4% (inclusief belasting, inclusief resterende boekwaarde investeringen). De terugverdientijd is berekend als ruim 25 jaar. Dit is gebaseerd op een rente voor vreemd vermogen van 5,5% en een gemiddeld prijsstijging van aardgas van 3,75%. Het project is niet langer rendabel als de energieprijzen over een langere tijd even snel stijgen als de inflatie. Ook de financieringsrente mag niet ver uitstijgen boven de 6%. WNH zal ook geld moeten lenen; de noodzakelijk investeringen vergen dat naast eigen vermogen ook vreemd vermogen wordt aangetrokken. De maximale financieringsbehoefte (negatieve cash-flow) ligt iets boven de 14 miljoen euro. Wat zijn de risico s voor de aandeelhouders als WNH BV failliet gaat? Bij een faillissement zijn de aandeelhouders hun inbreng in het eigen vermogen van de BV kwijt. Dat zou in totaal om minimaal 6 miljoen euro gaan. Dat is het directe risico. Daarnaast lopen zij risico voor het verstrekte en/of het gegarandeerde vreemd vermogen. De aandeelhouders zien zich vervolgens ook gedwongen om het WNH (wellicht verliesgevend) verder te exploiteren, of om hun aandelen tegen een afkoopsom voor de risico s over te dragen aan een derde. WNH zal namelijk moeten doorgaan met leveren, aangezien er overeenkomsten zijn aangegaan met de afnemers van de producten van het WNH. De omvang van deze risico s is niet goed in te schatten, maar kan in de miljoenen euro s lopen. Dat is het indirecte risico. Duurzame warmtebronnen: groen gas of nieuwe techniek Op termijn wil WNH verschillende installaties op biobrandstof laten draaien. Heel eenvoudig kan dat groen gas zijn. Groen gas is biogas dat zo bewerkt is, dat het kan worden gebruikt in alle installaties die voor aardgas geschikt zijn. De warmte-installaties op aardgas kunnen daarmee, zonder aanpassingen, CO 2 -neutraal warmte maken. Als er nieuwe gebieden worden aangesloten moeten er nieuwe warmte-installaties worden gebouwd. Daarvoor kunnen nieuwe technieken worden gebruikt, zoals de bio-wkk op pyrolyse-olie. Over een aantal jaren zijn er waarschijnlijk weer andere, nieuwe of verbeterde technieken die kunnen worden toegepast. Dat betekent dat WNH een wisselende mix van duurzame bronnen gaat inzetten, waaronder biobrandstoffen, om tot een optimale verduurzaming te komen. 35

36 36

37 4 Wat is de strategie voor het vervolg van WNH 4.1 AkzoNobel leverancier van restwarmte en Stork en Siemens afnemers Het volgende grote project dat WNH wil gaan uitvoeren is de overstap op het gebruik van restwarmte van AkzoNobel en de levering van warmte aan de grote industriële afnemers Stork en Siemens. Dit is het eerste project om tot een volwaardig, duurzaam warmtenet te komen. AkzoNobel heeft al eerder aangegeven haar restwarmte om niet ter beschikking te willen stellen aan WNH. Die restwarmte wordt nu niet benut en voor een deel afgegeven aan het Twentekanaal. Dat zorgt voor een opwarming van het water in het Twentekanaal die eigenlijk onwenselijk is. Stork en Siemens zijn nu bereid de investeringen te doen in hun gebouwen en installaties om via WNH van de restwarmte van AkzoNobel gebruik te maken. Voor Thales zijn dergelijke investeringen op dit moment niet rendabel. Maar wellicht dat Thales op termijn ook zal kunnen aansluiten op WNH. Daarmee zal ook de aansluiting van de bedrijven ten zuiden van het kanaal mogelijk gaan worden. AkzoNobel, Stork, Siemens en Thales hebben - vanwege hun wens bij te dragen aan een duurzame energievoorziening - een studie laten doen. WNH heeft een aanvullende studie gedaan. Uitkomst van de beide studies is dat de restwarmte van AkzoNobel goed bruikbaar is in het warmtenet van WNH. Het is dan wel nodig dat er installaties worden gebouwd die het koelwater van AkzoNobel, daar waar nodig, op een hoger temperatuurniveau brengen. Dan kan het worden gebruikt voor de verwarming van woningen en bedrijven in de stad. De investeringen in die installaties en in de leidingen zijn rendabel voor AkzoNobel en WNH. Ook voor gebruik door Stork, Siemens en Thales zijn investeringen nodig in hun installaties. Voor Stork en Siemens zijn deze rendabel, voor Thales op dit moment niet. Met onze investeringen in deze vorm van duurzaamheid brengen wij hier onze milieumissie in praktijk. Voor WNH betekent het uitvoeren van dit project: dat WNH verzekerd is van de steun van een belangrijk deel van het Hengelose bedrijfsleven; dat het van de tijdelijke installaties op aardgas kan overstappen op werkelijk duurzame restwarmte. (Enkele installaties op aard gas blijven wel nodig; als piekvoorziening en als back-up.) Siemens is een internationaal bedrijf met internationale waarden, die we ook lokaal in Hengelo in de praktijk omzetten. Klanten vinden bij Siemens oplossingen voor efficiënt energiegebruik, industriële productivi-teit, betaalbare en gepersonaliseerde gezondheidszorg en intelligente infrastructuur. In al onze bedrijfsonderdelen streven wij er continu naar de invloed die onze producten en processen op de belasting van het milieu hebben te minimaliseren. Internationaal is ons streven verantwoordelijk, excellent en innovatief te zijn. De lokale samenwerking met WNH, Akzo- Nobel, en Stork is erop gericht dat wij straks in ons gloednieuwe kantoor in Hengelo restwarmte als bron van energie kunnen gebruiken. Met onze investeringen in deze vorm van duurzaamheid brengen wij hier onze milieumissie in praktijk: one world, one life, we care. Voor AkzoNobel betekent het een kans dubbel bij te dragen aan duurzaamheid: het beperkt de opwarming van het Twentekanaal door de restwarmte; AkzoNobel levert duurzame energie aan andere bedrijven en aan woningen in Hengelo. Herman Hekkert directeur van Siemens Hengelo Voor Stork en Siemens betekent het dat zij met haalbare investeringen kunnen overstappen op duurzame energie en zo hun bedrijfsvoering duurzamer kunnen maken. 37

38 Figuur 3 - Beoogde nieuwe gebieden van WNH aansluitplicht woningbouw nieuwbouw overige objecten warmte-/koudelevering mogelijk warmte-/koudelevering mogelijk 38

39 De benodigde investeringen zijn onderdeel van de genoemde totaalinvestering in 3.3. In het vertrouwelijke deel C van dit bedrijfsplan zijn de investeringen en opbrengsten voor dit project ook apart berekend. 4.2 Uitbreiding naar andere delen van Hengelo Nieuwe gebieden Het huidige gebied van het WNH is beschreven in 2.4 en figuur 1. Er zijn plannen voor uitbreiding van het warmtenet naar andere delen van Hengelo. Figuur 3 laat die gebieden in rood op de kaart zien. De groene gebieden zijn het huidige gebied van WNH. Wanneer precies die gebieden een warmtenet krijgen, staat nog niet vast. Dit hangt er vanaf op welk moment in die gebieden genoeg nieuwbouw komt. Nieuwbouwwoningen en bedrijven zijn verplicht een aansluiting te nemen op het warmtenet van WNH. Als er genoeg nieuwbouw is, levert die voldoende klanten op voor WNH. Dan is het financieel lonend er een leidingenstelsel aan te leggen. Wanneer een nieuw gebied wordt aangesloten, merken de bewoners en bedrijven in die wijk dat ten eerste natuurlijk aan de werkzaamheden voor het aanleggen van het leidingstelsel. WNH probeert er voor te zorgen dat het zo min mogelijk overlast geeft. De gemeente probeert het openbreken van de straat te doen op een geschikt moment. Dit kan zijn wanneer er ook voor andere dingen gegraven moet worden, zoals voor onderhoud aan het riool. Ten tweede krijgen de bestaande bewoners en bedrijven bericht als in hun wijk een warmtenet komt te liggen. WNH biedt hen dan ook de mogelijkheid een aansluiting te nemen op het warmtenet. Die bedrijven en bewoners krijgen dan de kans de duurzame energie van WNH te gaan gebruiken, zonder dat het ze meer geld kost dan gebruik van aardgas! De kosten voor de uitbreiding van het warmtenet zijn per gebied berekend. De berekeningen en uitkomsten staan in het vertrouwelijke deel C van dit bedrijfsplan. Deze kosten zijn nog niet opgenomen in het totaalbedrag aan investeringen. Zolang Warmtenet Hengelo BV nog een BV in oprichting is gaat WNH elk jaar met een verzoek om investeringen naar de gemeenteraad. Voor de gebieden die het dan komende jaar aan de beurt zijn wordt geld gevraagd voor investering in de uitbreiding. Wanneer oprichting van de BV definitief is worden de plannen ter goedkeuring voorgelegd aan de Raad van Commissarissen, alvorens zij ter vaststelling worden voorgelegd aan de aandeelhouders verzameld in de algemene vergadering van aandeelhouders. Aansluitplicht nieuwbouw en gemeentelijke gebouwen Er is een aansluitplicht op het warmtenet in de Bouwverordening opgenomen voor nieuwbouwwoningen die zich bevinden binnen een straal van 40 meter van het distributienet. De aansluitplicht geldt ook voor nieuwbouwwoningen die zich verder dan deze 40 meter bevinden, maar waarbij de kosten voor aansluiting niet hoger zijn dan de kosten die gemaakt zouden worden als het bouwwerk zich binnen een straal van 40 meter van het distributienet bevindt. Aanleg van warmtelevering kan tegen kostprijs gerealiseerd worden voor bestaande bebouwing. Op Rijksniveau wordt het gelijkwaardigheidprincipe voor de aansluitplicht in de Bouwverordening verder uitgewerkt door opname in het Bouwbesluit. Hiermee wordt de aansluitplicht op een duurzaam warmtenet wettelijk geregeld. Hierop inhakend zal WNH in 2012 een beleid opstellen. Dit zal 39

40 Onderwijs Laboratorium Bio-energiepark Markt idee proef prototype implementatie WNH kan steeds de nieuwste technieken toepassen, die het proefstadium net voorbij zijn. In de toekomst worden die wellicht getest op het Bio-energiepark Twente, dat momenteel in ontwikkeling is (een samenwerking van Twence, Saxion Hogeschool en Universiteit Twente). WNH neemt graag een prototype van een veelbelovende, nieuwe techniek in gebruik. Dit levert praktijkervaring op, die bruikbaar is om de nieuwe techniek op de markt te brengen. Koude - nu nog luxe, straks de standaard? WNH kan ook koude leveren. Dat gebeurt nu op beperkte schaal, maar in de toekomst wordt levering van koude door WNH standaard. Het gebeurt steeds meer dat bedrijven en woningen in de zomer worden gekoeld. Een aantal jaren geleden was het nog bijzonder, maar het wordt net als in auto s steeds vaker gedaan. De verwachting van WNH is dat voor meer comfort in woningen en gebouwen binnen 10 jaar koudelevering als standaard worden toegepast. Iedere klant van WNH kan er nu al om verzoeken. Als die koude wordt gemaakt door airconditioning in losse installaties op elektriciteit, dan is dit een ontwikkeling die veel extra energiegebruik en uitstoot van CO 2 met zich gaat meebrengen. Als WNH koude gaat leveren scheelt dat in toekomstig energiegebruik. In het bedrijfsplan van Wamtenet Hengelo wordt daarom de levering van koude in de toekomst standaard. Ook al wordt het standaard, levering van koude zal een kwestie van maatwerk blijven. Per klant wordt bekeken wat de beste manier is om koude te leveren. Het meest duurzaam en doorgaans het best betaalbaar is het gebruik van diep, koel grondwater; de bodem ter plaatse moet daar dan wel voor geschikt zijn. Er zijn ook andere mogelijkheden. In sommige situaties is het zelfs duurzaam en betaalbaar om koude te maken uit restwarmte, als die ten minste echt overtollig is en heter dan 80 C. 40

41 aangeven hoe de gemeente Hengelo voor haar eigen gebouwen en projecten omgaat met aansluiting op Warmtenet Hengelo voor het bereiken van haar duurzaamheidsdoelstellingen. Ook zal het beleid aangeven hoe om te gaan met de overige gebieden. 4.3 Uitrol in de regio Nu WNH eenmaal van start is gegaan, is de werkwijze van WNH eenvoudig toe te passen op het grondgebied van andere gemeentes in de regio, onder de paraplu van WNH. Voor de provincie Overijssel is dit een belangrijke reden geweest geld te investeren in WNH en voor 30% eigenaar te willen worden. De werkwijze van WNH houdt in: 1) op meerdere plaatsen warmtenetten aanleggen en 2) daarvoor gebruik maken van de energiebronnen die ter plaatse aanwezig zijn, als 3) deze warmtenetten een minimaal aanvaardbaar rendement opleveren. Allicht zijn er in Twente of elders in Overijssel mogelijkheden voor duurzame energievoorziening. Als de markt die niet oppakt, kan WNH deze duurzame energievoorzieningen verder ontwikkelen. WNH rekent die projecten op dezelfde manier door als de projecten in Hengelo. Op die manier wordt de kennis gebruikt en verspreid in de regio; niemand hoeft het wiel opnieuw uit te vinden. Bovendien krijgt WNH met meer projecten een betere financiële basis en meer risicospreiding. Met gemeenten in de regio wordt daarom overlegd over de mogelijkheden en de kosten van aansluiting bij WNH. De nieuwbouw van de gemeente Borne ligt dicht bij het warmtenet in Hengelo Noord. Uitbreiding van het warmtenet naar de gemeente Borne is daardoor een goede mogelijkheid op redelijk korte termijn. De gemeente Borne heeft het besluit hiertoe nog niet genomen. Voor projecten in de regio zijn de investeringen niet in dit bedrijfsplan opgenomen. Om een rendabel bedrijfsplan te behouden is het voor WNH noodzaak samen te werken met marktpartijen. Als de investeringen gespreid kunnen worden over meer partijen, houdt dat de financieringsbehoefte van WNH beperkt. Ook de markt vraagt om samenwerkingsverbanden. Voor marktpartijen is dat een mogelijkheid grip op de zaak te houden en inzicht in de rendementen van projecten te behouden. 4.4 Verbreding naar andere vormen van duurzame energie Op termijn wil WNH uitgroeien tot een gemeentelijk energiebedrijf (of regionaal als de uitrol in 4.3 doorgaat), dat naast warmte en koude ook andere duurzame energieproducten levert en afneemt. Mogelijk gaat WNH ook biogas maken (dat kan uit mest of andere afvalstromen) en duurzame elektriciteit (ook wel groene stroom genoemd). Het gebruik van geothermie, warmte die kilometers diep in de bodem aanwezig is, zal naar verwachting in de toekomst heel belangrijk worden. WNH zal zeker gaan onderzoeken of dat voor WNH een toepasbare duurzame energiebron kan zijn. De bedoeling is dat het uiteindelijk ook mogelijk wordt, dat inwoners en bedrijven zelf duurzame warmte, restwarmte of groene elektriciteit gaan leveren aan WNH; het zogenaamde smart grid. Als dat kan, is het ook mogelijk dat er wel keuzevrijheid en concurrentie komt; dat meerdere partijen warmte gaan aanbieden via WNH, en dat afnemers kunnen kiezen. Concrete plannen hiervoor en berekeningen van de investeringen zijn hiervoor nog niet gemaakt. 41

42 42

43 In de haalbaarheidsberekening die hoort bij dit bedrijfsplan is alleen gekeken naar het leveren van warmte voor ruimteverwarming en/of warm tapwater. Uitgangspunt is dat levering van koude en andere vormen van duurzame energie mogelijk zijn, als de projecten voldoen aan de contouren die zijn beschreven in het kader Eisen aan nieuwe projecten. 4.5 Zoeken naar een derde aandeelhouder De afspraak is, dat de provincie 30% van de aandelen koopt, ter waarde van 1,8 miljoen euro. Het is de uitdrukkelijke wens van de gemeente Hengelo en de provincie Overijssel dat er ten minste een derde aandeelhouder bij komt. WNH is mede daarom serieus op zoek naar en in gesprek met geïnteresseerde partijen, waaronder energiebedrijven. 4.6 Ooit verdere verbreding en een andere naam en organisatiestructuur? Als het zover is, dat WNH zich uitrolt in de regio en zich verbreedt naar andere vormen van energielevering kan het zijn dat de naam Warmtenet Hengelo niet meer past. Het kan zelfs zijn dat WNH zich nog verder verbreedt. Dan geldt des te meer dat de naam WNH niet meer past bij de activiteiten. Het gaat hier om de mogelijkheid een verbreed gemeentelijk duurzaamheidsbedrijf te worden, waarin niet alleen energie het leidende product is. Het duurzaamheidsbedrijf zou ook andere producten kunnen leveren uit het brede palet van duurzaamheid, zoals energieteelt. Binnen de gemeente wordt momenteel onderzoek gedaan naar initiatieven op dat gebied en ervaringen daarmee in andere gemeenten. Dan kan er een andere naam wordt bedacht, die past bij alle activiteiten. De organisatie kan er dan één worden van een moederbedrijf (holding) met meerdere dochterbedrijven. Daarover wordt besloten als het zover is. Groei en verbreding zullen ook gevolgen hebben voor de organisatie WNH en het aantal mensen dat er werkt. Warmtenet Hengelo is tot dusver lean and mean opgezet met beperkte eigen menskracht. Naast een directeur werken er intussen bij Warmtenet Hengelo een projectleider techniek en duurzame energie, een projectuitvoerder, een medewerker bedrijfsvoering en een administratief ondersteuner, samen 4 fulltime-eenheden (fte). Daar waar nodig vult WNH deze aan met mensen van externe bureaus. Dit kan zijn voor communicatie, klantenwerving, het opstellen van energievisies, het maken van technische ontwerpen, enzovoort. Kan het nog duurzamer? Naarmate het bedrijf groeit, zal ook het aantal mensen meegroeien. Het is niet zeker dat die mensen in dienst zullen komen bij WNH. Zoals genoemd in 4.5 lopen er gesprekken met bedrijven, over mogelijke deelname in de BV. Het kan zijn dat WNH in de toekomst de kennis en diensten van de toekomstige aandeelhouder(s) kan gebruiken. WNH kan dan gaan functioneren als een supercoöperatie. Dit zou de professionaliteit van WNH kunnen versterken. Tot die tijd gaat WNH terughoudend om met het aanstellen van meer eigen personeel. De keerzijde is dat het apparaat vanwege z n geringe omvang kwetsbaar is. Het Twentebad heeft de ambitie voortdurend vernieuwend bezig te zijn; qua attracties, maar ook qua verwarming en comfort. We zijn als Twentebad dan ook trots dat we vanaf 20 oktober ons zwembad duurzaam gaan verwarmen, in samenwerking met WNH. WNH levert de houtketel en zorgt voor de aanvoer van duurzaam afvalhout. De eerste tijd komt dat van buiten Hengelo, maar in 2013 gaan we over op houtsnippers van lokaal snoeihout. Kan het nog duurzamer? En deze manier van verwarmen levert ons ook nog een financiële besparing op! Zo snijdt het mes aan twee kanten. Ilija Melisie, afdelingshoofd van het Twentebad 43