Doornakkers Gezond! Plan van Aanpak GGD Brabant-Zuidoost Gemeente Eindhoven, Sector Mens en Maatschappij

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Doornakkers Gezond! Plan van Aanpak 2009-2012. GGD Brabant-Zuidoost Gemeente Eindhoven, Sector Mens en Maatschappij"

Transcriptie

1 Doornakkers Plan van Aanpak Brabant-Zuidoost Gemeente Eindhoven, Sector Mens en Maatschappij November

2 Colofon Samenstelling Janine Cosijn, Gemeente Eindhoven, Sector Mens en Maatschappij Marjolijn van Niekerk, Paula Dijkema en Karin Spijkers, Brabant-Zuidoost Datum November 3

3 Inhoudsopgave Colofon 3 Inhoudsopgave 4 Inleiding 6 1 Gezondheid en beïnvloeding van gezondheid Gezondheid en determinanten van gezondheid Gezondheidsachterstand Gezondheidsbevordering Integrale aanpak Buurtgerichte gezondheidsbevordering 10 2 Gezondheidsbeleid in Eindhoven Nota Lokaal Gezondheidsbeleid Eindhoven: Eén in gezondheid Charter WWI Eindhoven m.b.t. gezondheid in Doornakkers Experimenten Gezonde Wijk Aangrijpingspunten voor Doornakkers 15 3 Hoe gezond is Doornakkers? De buurt Doornakkers Introductie De Toeloop nieuw centrumgebied Algemene en sociaaleconomische kenmerken van de bewoners De gezondheid van de bewoners Leefstijl van de bewoners Situatieschets Verbeterpunten leefstijl en gedrag Sociale leefomgeving Fysieke leefomgeving Gebruik en aanwezigheid zorgvoorzieningen Eerstelijnsgezondheidszorg Woonservicezone Tongelre 24 4 Doornakkers Wat en wie willen we bereiken? Wat willen we bereiken? Beoogd eindresultaat Ambities Doornakkers Gezonde bewoners door bevorderen van gezonde leefstijl en gezond gedrag Gezonde en veilige sociale en fysieke leefomgeving Gezonde beschikbare en toegankelijke (eerstelijns)zorg met een preventieaanbod Wie willen we bereiken? De doelgroepen Doelgroepen buurtbewoners Doelgroepen intermediairen 30 4

4 5 Doornakkers Wat gaan we doen? Programma Gezond in de Buurt Wat is Gezond in de Buurt? Wat doet Gezond in de Buurt? Trefpunt Doornakkers Wat is het Trefpunt Doornakkers? Wat doet het Trefpunt Doornakkers? Communicatie over Doornakkers 37 6 Monitoring en evaluatie 38 7 Projectorganisatie Doornakkers Looptijd Jaarlijkse werkplannen Projectorganisatie Deelprojecten Financiering 40 Geraadpleegde literatuur 41 Bijlage I Doornakkers Werkplan 43 Bijlage II Trefpunt Doornakkers 49 5

5 Inleiding Door het ministerie van Wonen, Wijken en Integratie zijn in Eindhoven drie Krachtwijken aangewezen: Doornakkers, Woensel-West en de Bennekel. In deze buurten worden extra investeringen gedaan in de aanpak van de sociale, fysieke en economische problemen die zich daar voordoen. Het streven is in acht tot tien jaar te komen tot wijken waar mensen kansen hebben en benutten en waar het weer prettig is om te wonen. Over de aanpak van deze drie krachtwijken heeft het Ministerie van Wonen, Wijken en Integratie met de gemeente afspraken gemaakt die op 21 april 2008 vastgelegd zijn in een Charter. De inwoners van de Krachtwijken hebben gemiddeld een slechtere gezondheid dan de rest van Nederland. Bijna de helft van de 40 Krachtwijken, scoort ongunstig op de vier gezondheidsindicatoren: hebben van minder goede gezondheid, mensen met langdurige aandoeningen, mensen met een beperking en niet sporten. Dit duidt op een cumulatie van gezondheidsproblemen. Dit geldt ook voor de buurt Doornakkers. In Doornakkers wonen ongeveer 6400 inwoners. Uit onderzoek blijkt dat het aandeel mensen dat hun eigen gezondheid als matig of slecht ervaart, hoger is vergeleken met heel Eindhoven. Ook scoren bewoners van Doornakkers op een aantal indicatoren voor gezondheid minder gunstig in vergelijking met de bewoners van overige buurten van Eindhoven. Op grond van de wijkanalyse en in samenspraak met (georganiseerde) bewoners en professionals is in Doornakkers gekozen om het verbeteren van de gezondheid centraal te stellen in de krachtwijkenaanpak. De twee andere prioritaire thema s zijn: bestrijding van werkloosheid en aanpak van problemen achter de voordeur. De aanpak van al deze thema s is in januari 2008 vastgelegd in het Wijkactieplan Doornakkers dat ondertekend is door alle betrokken partijen. Zorg en gezondheid vormen samen ook een expliciet thema in het Buurtcontract waarin alle afspraken staan van organisaties en actieve bewonersgroepen die in Doornakkers samenwerken. In zal een integrale wijkvisie voor Doornakkers voor de komende jaren opgesteld worden. In het Actieplan Krachtwijken heeft het Rijk aan gemeenten gevraagd aan te geven hoe ze de gezondheid van de inwoners willen verbeteren. Daartoe zijn de experimenten Gezonde Wijk gestart. De concrete doelstelling van de experimenten is de gezondheid van de mensen in de krachtwijken verbeteren via een integrale aanpak op gezonde bewoners, gezonde leefomgeving (waaronder inrichting van de openbare ruimte en stedelijke ontwikkeling) en een samenhangende eerstelijnszorg met preventief aanbod. Het Rijk maakt hiervoor afspraken met negen gemeenten waaronder Eindhoven - over plannen van aanpak voor deze experimenten. In dit Plan van Aanpak staat beschreven hoe Eindhoven van plan is de gezondheid van de inwoners van Doornakkers te verbeteren. Dit plan past uiteraard in het gemeentelijk gezondheidsbeleid zoals dit beschreven is in de beleidsnota Eindhoven: Eén in gezondheid, Voor de aanpak van het thema gezondheid in Doornakkers wordt de naam Doornakkers gebruikt. 6

6 Kenmerkend voor Doornakkers is: Een brede buurtgerichte preventieve aanpak van gezondheidsproblemen die gerealiseerd wordt in nauwe samenwerking met de eerstelijns gezondheidzorg c.q. het Gezondheidscentrum; met veel aandacht voor beweegprogramma s voor verschillende groepen buurtbewoners. Doornakkers is gebaseerd op twee pijlers: de werkwijze van het eerder in Eindhoven gestarte programma Gezond in de Buurt en het oprichten van het Trefpunt Doornakkers Gezond in de Buurt is een wijk/buurtgerichte aanpak waarbij bewoners en professionals gezamenlijk werken aan het bevorderen van gezondheid. Vanuit een brede integrale invalshoek worden factoren die de gezondheid beïnvloeden aangepakt, zoals leefstijlfactoren, fysieke en sociale leefomgeving en de gezondheidszorg. Gezond in de buurt gaat uit van een aanpak op maat, voor en door bewoners en in aansluiting op bestaande (buurt)initiatieven. Het Trefpunt Doornakkers is een laagdrempelig gezondheidsinformatie-, activiteiten- en ontmoetingscentrum dat wordt gevestigd in het Gezondheidscentrum. Het Trefpunt is de spil van de gezondheidsactiviteiten in de buurt. Het accent van de activiteiten ligt op informatie en advies over gezondheid samen met het organiseren van beweegactiviteiten voor (gezondheids)risicogroepen. In dit plan van aanpak staat beschreven waar en hoe de komende jaren op het thema gezondheid in Doornakkers aan de slag wordt gegaan. Een eerste conceptversie van het plan is met alle betrokkenen besproken en is vervolgens doorgenomen met vertegenwoordigers van de betrokken ministeries van WWI en VWS en Nederland. Op basis van hun adviezen is het plan op enkele punten aangepast. Het Plan is in december door het College van Burgemeester en Wethouders van Eindhoven vastgesteld. In hoofdstuk 1 worden de basisuitgangspunten van Doorakkers beschreven met daarin een beschrijving van het begrip gezondheid, de determinanten van gezondheid en het buurtgericht werken. Hoofdstuk 2 bestaat uit beschrijving van het gezondheidsbeleid van de gemeente Eindhoven en hoofdstuk 3 geeft een algemene beschrijving van de buurt Doornakkers en wordt ingezoomd op de gezondheidssituatie van de buurt en haar bewoners. Daarna volgt hoofdstuk 4 waarin beschreven wordt wat Doornakkers wil bereiken: beoogd eindresultaat en doelstellingen en wie men wil bereiken: de verschillende doelgroepen. In hoofdstuk 5 staat globaal aangegeven wat de inzet in de buurt voor de komende jaren zal zijn: de acties die worden ondernomen vanuit het programma Gezond in de Buurt en de activiteiten die gaan plaatsvinden in het Trefpunt Doornakkers Deze activiteiten worden per jaar gedetailleerd beschreven in een Werkplan Doornakkers. Hoofdstuk 6 gaat in op monitoren en evaluatie van de activiteiten die worden ingezet en in hoofdstuk 7 volgt een beschrijving van de projectorganisatie en de financiering van het project. Bijlage 1 bestaat uit het Werkplan Doornakkers voor. 7

7 1 Gezondheid en beïnvloeding van gezondheid In dit hoofdstuk wordt kort aangegeven wat de basisuitgangspunten van Doornakkers zijn, te weten: de definitie van gezondheid, gezondheidsachterstand, gezondheidsbevordering, integrale aanpak en buurtgericht werken aan gezondheid. 1.1 Gezondheid en determinanten van gezondheid De Wereldgezondheidsorganisatie definieert gezondheid sinds 1948 als een toestand van algeheel fysiek, mentaal en sociaal welbevinden en meer dan de afwezigheid van ziekte of gebrek. Uitgaande van deze brede definitie van gezondheid wordt gesteld dat gezondheid bepaald wordt door vier determinanten (model van Lalonde ( 1) ): 1. Biologische (genetische) factoren en erfelijkheid; 2. Omgeving: invloeden die buiten het menselijke lichaam liggen en waarover het individu weinig of geen controle heeft. Hier wordt onderscheid gemaakt tussen de fysieke en sociale omgeving die van invloed is op het welbevinden. Geluidsoverlast, slechte luchtkwaliteit, milieuvervuiling, (on)veiligheidsbeleving en de aan- of afwezigheid van sociale samenhang zijn hier voorbeelden van; 3. Leefstijl: mensen hebben een grote invloed op hun manier van leven. Ongezond eten, roken, overmatig gebruik van alcohol en drugs en weinig bewegen doen de gezondheid geen goed. Door verandering van gedrag kan een individu zijn risico s op ziekten verkleinen. 4. Gezondheidszorg. Hierbij kan gedacht worden aan de beschikbaarheid en toegankelijkheid van (zorg)voorzieningen. Om de gezondheid te beïnvloeden kan worden ingezet op de bovengenoemde determinanten van gezondheid. 1.2 Gezondheidsachterstand Uit onderzoek is bekend dat mensen met een lage sociaaleconomische status minder gezond zijn en minder lang leven dan mensen met een hoge sociaaleconomische status. Recentelijk heeft het CBS berekend dat hoogopgeleide mensen zes tot zeven jaar langer leven dan laagopgeleide mensen (5,7 jaar bij vrouwen en 6,9 jaar bij mannen). Het verschil in het aantal levensjaren waarin mensen de gezondheid als goed ervaren, bedraagt zelfs 16 tot 19 jaar (16,4 jaar bij vrouwen, 18,8 jaar bij mannen). Het hebben van gezondheidsachterstand is deels te verklaren uit verschillen in leefgewoonten. Mensen met een lage sociaaleconomische status leven over het algemeen ongezonder dan mensen met een hoge sociaaleconomische status. Een ander deel van de verklaring voor het optreden van sociaaleconomische gezondheidsverschillen ligt in de sociale en fysieke omgevingsfactoren, zoals een gebrekkige woningkwaliteit en geringe sociale cohesie en veiligheid in de buurt, en een mindere toegankelijkheid van de ( 1) Marc Lalonde was de Minister voor Volksgezondheid van Canada die in 1974 het Health Field Concept in zijn beleidsnota A New Perspective on the Health of Canadians introduceerde. 8

8 zorg. Dit laatste staat vooral in relatie tot culturele kenmerken en communicatieve vaardigheden van verschillende doelgroepen. Andersom geldt ook dat een slechte gezondheid, eventueel gecombineerd met omgevingsfactoren, kan leiden tot een lagere sociaaleconomische status of deze in stand houdt. Daarmee is de buurt zowel vindplaats als medeveroorzaker van gezondheidsachterstand. Een andere verklaring voor gezondheidsachterstand is etniciteit. De gezondheidstoestand van allochtonen is over het algemeen minder goed dan die van autochtone Nederlanders. Hoewel nog veel onbekend is over de specifieke gezondheidsverschillen voor verschillende etnische groepen in vergelijking met de autochtone bevolking, is een deel terug te voeren op sociaaleconomische status, maar etniciteit speelt ook een autonome rol. Diabetes bijvoorbeeld, komt bij verschillende etnische groepen waaronder Turken en Marokkanen, meer voor dan onder de autochtone bevolking. Hart- en vaatziekten komen ook meer voor onder inwoners van Turkse afkomst in vergelijking met autochtonen. Turken en Marokkanen ervaren hun lichamelijke maar ook psychische gezondheid veel vaker als slecht of zeer slecht dan autochtonen. De verschillen in zorggebruik tussen allochtonen en autochtonen zijn te herleiden tot ziektelast en sociaaleconomische status. Allochtonen blijken vooral de huisarts vaker te bezoeken dan autochtone Nederlanders. De verschillen zijn het grootst onder de 55- plussers. Van andere zorgvoorzieningen maken allochtonen juist minder gebruik. Zo is het bezoek aan fysiotherapeut, het medicijngebruik en het gebruik van de thuiszorg lager voor Turkse mensen dan voor autochtonen. Informele zorg, dat wil zeggen zorg die op vrijwillige basis door familieleden (mantelzorg), buren of vrienden wordt gegeven, komt echter aanzienlijk vaker voor onder Turken. De toegang voor de zorg is voor iedereen goed. Wel zijn er aanwijzingen dat de zorg voor allochtonen soms effectiever kan. In Doornakkers wonen relatief veel allochtonen (zie ook hoofdstuk 3.2); 80% van de patiënten van het Gezondheidscentrum is allochtoon. In een buurt als Doornakkers, is sprake van een opeenstapeling van individuele, sociaaleconomische en aan etniciteit gekoppelde problemen, samen met ongunstige omgevingsfactoren. Deze cumulatie is mede oorzaak van gezondheidsachterstand van de buurt. 1.3 Gezondheidsbevordering In 1986 heeft de Wereldgezondheidsorganisatie in het Ottawa Handvest gezondheidsbevordering gedefinieerd als een proces dat mensen in staat stelt controle te verwerven over de factoren die hun gezondheid beïnvloeden zodat zij hun gezondheidstoestand kunnen verbeteren. In dit verband past het begrip empowerment : het proces waardoor mensen meer invloed verwerven over beslissingen en acties die van invloed zijn op hun gezondheid. Empowerment staat in de Eindhovense Krachtwijkenaanpak voor de notie dat een overheid of maatschappelijke instelling of een maatschappelijke interventie mensen het best helpt door ze voldoende mogelijkheden te bieden om zichzelf te redden. Zelfredzaamheid en ontplooiing van ieders talenten dragen het meeste bij aan het tot stand brengen van een verantwoordelijke samenleving. Empowerment staat ook wel voor de overgang van zorgen voor naar zorgen dat. De kern van het proces ligt in het versterken van de capaciteiten en mogelijkheden van mensen, groepen of organisaties om meer zeggenschap te krijgen over de eigen gezondheidssituatie en daar verantwoordelijkheid voor te nemen. Bij gezondheidsbevordering wordt gebruik gemaakt van de krachten, vaardigheden en mogelijkheden die mensen en groepen al hebben en worden 9

9 deze capaciteiten met hen verder uitgebreid. Dit gebeurt bijvoorbeeld door bewustwording, het ontwikkelen van vaardigheden en het opbouwen van weerbaarheid. 1.4 Integrale aanpak Veel voorwaarden voor gezondheid liggen buiten het domein van de (gezondheids)zorg, denk aan riolering en afvalinzameling. De basis voor gezondheid wordt gelegd met preventie en opvoeding in een gezonde leefomgeving. In het onderwijs worden de voorwaarden geschapen voor persoonlijke ontwikkeling en een goede positie op de arbeidsmarkt. Waar nodig wordt ondersteuning gegeven en zorg verleend. Ongezondheid is vaak een complex probleem. De aangewezen aanpak van ongezondheid die veroorzaakt wordt door ongunstige sociaaleconomische omstandigheden is integraal en intersectoraal, zoveel mogelijk preventief en vaak ook decentraal. De inzet van alle partijen die belang bij en zicht en invloed op gezondheid hebben, is onontbeerlijk. Het gaat op lokaal niveau dan vooral om de zorgaanbieders, het onderwijs, het welzijnswerk, sport en verschillende gemeentelijke diensten. Gezondheidsbevorderende acties die buiten het directe werkterrein van de publieke gezondheid liggen, zijn bijvoorbeeld: voorkomen van vroegtijdig schoolverlaten; ondersteuning lage inkomens met onder andere schuldhulpverlening, inkomensvoorzieningen en dergelijke; bevorderen van participatie waarbij mensen de mogelijkheid moeten krijgen om te presteren naar vermogen (integratie van minderheden, terugdringen laaggeletterdheid) inrichten van een gezonde leefomgeving door een gezonde inrichting van de openbare ruimte met voldoende groen in woonwijken, veilige fietspaden en dergelijke maar ook met voldoende aandacht voor andere aspecten van de leefomgeving zoals: binnenmilieu in huizen en scholen, beperken van geluid en stankoverlast en minder criminaliteit in de buurt. De uitdaging van een integrale en intersectorale aanpak is het benoemen van gemeenschappelijke doelen en deze gezamenlijk oppakken. Het verbeteren van de gezondheid en het welbevinden dient één van deze doelen te zijn. Door de samenwerking van meerdere sectoren, ontstaat een breed draagvlak en daardoor meer invloed. 1.5 Buurtgerichte gezondheidsbevordering Buurtgericht werken aan gezondheid is niet nieuw voor Eindhoven. Er is ruim tien jaar ervaring opgebouwd met buurtgericht werken aan gezondheid. In 1998 werd in twee Eindhovense buurten Tivoli en De Bennekel (ook een Eindhovense Krachtwijk) gestart met het proefproject Wijkgezondheidswerk wijkgericht werken aan gezondheid. Er is destijds voor deze twee buurten gekozen omdat de gegevens van de monitor aantoonden dat de mensen in deze twee buurten beduidend minder gezond waren dan in andere Eindhovense buurten. Door middel van laagdrempelige activiteiten, voor en door de buurtbewoners, met ondersteuning van de en door samenwerking met andere organisaties die in de buurten werkzaam waren, is gewerkt aan het verbeteren van de gezondheid. 10

10 De aanpak bleek succesvol en het project werd uitgebreid naar andere buurten met een slechte of verminderde gezondheidstoestand. Vanaf 2008 wordt het programma Gezond in de Buurt in acht buurten Eindhovense buurten, waaronder de Krachtwijken, uitgevoerd. De buurtgerichte benadering van gezondheidsbevordering komt voort uit de kennis dat de gezondheidsachterstand zich geconcentreerd voordoet in min of meer geografische gebieden zoals een wijk of buurt. Binnen de buurtgerichte benadering staan bewonersparticipatie en een integrale aanpak met alle mogelijk te betrekken partners centraal. Buurtbewoners worden betrokken bij activiteiten via bewonersorganisaties en sleutelfiguren. In overleg met hen worden actiethema s geselecteerd en worden interventiestrategieën uitgekozen die het best bij de geselecteerde thema s en doelgroepen aansluiten. Om oorzaken van gezondheidsachterstanden aan te pakken en kansen voor gezondheidsbevordering te benutten, is een integrale aanpak nodig waarbij alle mogelijke partners betrokken worden. Het is van belang om als organisaties in een buurt hierin gezamenlijk op te trekken in de samenwerking met bewoners en bij het versterken van bewonersparticipatie. Vooral organisaties als het welzijnswerk en woningcorporaties hebben veel directe contacten met bewoners. Zij komen achter de voordeur en signaleren zo problemen, behoeften en mogelijkheden die direct of indirect de gezondheid en het welbevinden van mensen raken. 11

11 2 Gezondheidsbeleid in Eindhoven 2.1 Nota Lokaal Gezondheidsbeleid Eindhoven: Eén in gezondheid Voor de vormgeving van het lokaal gezondheidsbeleid in Eindhoven is uitdrukkelijk de afstemming gezocht met het beleidsplan Wmo. Er is één gezamenlijke visie geformuleerd en vanuit deze visie zijn afzonderlijke speerpunten en doelstellingen voor zowel de Wmo als het gezondheidsbeleid benoemd. De Eindhovense nota lokaal gezondheidsbeleid Eindhoven: Eén in gezondheid is in 2007 opgesteld. De relevante betrokken partijen zoals (eerstelijns) gezondheidszorginstellingen, maatschappelijke- en welzijnsorganisaties, het zorgkantoor, verschillende gemeentelijke diensten en patiënten- en cliëntenorganisaties hebben met elkaar gesproken over de speerpunten en prioritaire thema s voor het Eindhovens gezondheidsbeleid. De reacties zijn verwerkt in de nota, die uiteindelijk op 4 december 2007 door de gemeenteraad is vastgesteld. Visie De visie voor het lokaal gezondheidsbeleid en de Wmo in Eindhoven gaat uit van: Weerbaar: Weerbare burgers die geleerd hebben op eigen kracht te leven; Meedoen: Burgers die actief meedoen aan de samenleving, organisaties die hen daarbij ondersteunen en samenwerken plus een overheid die faciliteert en intervenieert waar nodig. Ondersteuning: biedt zekerheid dat bij kwetsbaarheid/afhankelijkheid de overheid en organisaties adequate ondersteuning bieden. Missie De gemeentelijke missie op het terrein van de volksgezondheid is de kwaliteit van het leven te laten toenemen door lichamelijke, geestelijke en sociale gezondheid te bevorderen door: Gezondheidsrisico s tijdig te signaleren en daarop in te spelen; Preventie van volksziekten, mede via het bevorderen van gezond gedrag en gezonde voeding met als rijksspeerpunten het terugdringen van roken, alcoholgebruik, overgewicht, diabetes en depressie; Gezondheidsverschillen tussen sociaaleconomische groepen te verkleinen; Te bevorderen dat met toename van de gemiddelde levensverwachting ook het aantal gezonde jaren toeneemt; Uitvoering te geven aan de wettelijke taken uit de Wcpv (inmiddels Wet publieke gezondheid), gericht op collectieve preventie, waarbij specifieke aandacht voor de invloed van de leefstijl en fysieke omgeving op de gezondheid en het welbevinden van burgers groter wordt. Hoofddoelstelling De hoofddoelstelling van gezondheidsbeleid is het behalen van gezondheidswinst. De hoofddoelstelling van de Wmo is meedoen. Er is een duidelijke relatie tussen beide hoofddoelstellingen. Een goede gezondheid is een voorwaarde voor meedoen en gezondheidsbelemmeringen verhinderen maatschappelijke participatie; onderzoek toont aan dat gezondheid een nog belangrijkere factor is voor meedoen dan inkomen of opleiding. Omgekeerd geldt dat meedoen bijdraagt aan welzijn en gezondheid. Mensen die niet werken of in sociaal isolement verkeren, zijn ongezonder. 12

12 Speerpunten De gemeente Eindhoven kiest ervoor om in het lokaal gezondheidsbeleid in te zetten op een beperkt aantal speerpunten en voorts er naar te streven om gezondheid breed te verankeren in het gemeentelijk beleid. De nadruk ligt op een gebiedsgerichte aanpak die vooral preventief van karakter is. Er zijn drie speerpunten geformuleerd: Eén in gezonde leefstijl: het bevorderen van een gezonde leefstijl en gezond gedrag Eén in gezonde buurten: het bevorderen van een gezonde sociale en fysieke leefomgeving Eén in gezonde zorg: het bevorderen van voldoende beschikbare en toegankelijke (eerstelijns)zorg. Eindhoven: Eén in gezondheid Eén in gezonde leefstijl: Bevorderen van gezonde leefstijl en gezond gedrag Eén in gezonde buurt: Bevorderen van een gezonde sociale en fysieke leefomgeving Eén in gezonde zorg: Bevorderen van voldoende beschikbare en toegankelijke (eerste)lijnszorg In het bij de nota behorend uitvoeringsprogramma worden de speerpunten uitgewerkt. Per speerpunt is de ambitie geformuleerd, zijn de prioritaire thema s vastgesteld en zijn doelstellingen geformuleerd. Deze zijn hieronder per speerpunt opgesomd. Per speerpunt zijn in het uitvoeringsprogramma gedetailleerde effectindicatoren omschreven en staan de activiteiten uitvoerig genoemd. 2.2 Charter WWI Eindhoven m.b.t. gezondheid in Doornakkers De gezamenlijke ambitie van het rijk en de gemeente Eindhoven op het gebied van gezondheid in Doornakkers zoals in het Charter is geformuleerd, is het structureel verbeteren van de gezondheid van de bewoners van Doornakkers door voorlichting en een toegesneden aanbod van gezondheidsbevorderende activiteiten. De ambitie van het Charter is de convergentie naar het stedelijk gemiddelde van 2011 over vier jaar en naar het stedelijk gemiddelde van 2017 over tien jaar van de onderstaande indicatoren: Het aandeel mensen dat de eigen gezondheid als matig of slecht ervaart. In 2005 is dat voor de stad Eindhoven 14% en voor Doornakkers 18%. Het percentage mensen dat minder dan vijf maal per week ontbijt. In 2005 is dat voor Eindhoven 23 % en voor Doornakkers 25 %. Het rijk en de gemeente hebben de ambitie te komen tot minder grote verschillen in levensverwachting op basis van sociaaleconomische achtergronden. De inzet van de gemeente Eindhoven bestaat uit: Continueren van Gezond in de Buurt in Doornakkers; 13

13 Realiseren van een laagdrempelig informatie- en ontmoetingspunt Trefpunt Doornakkers (voorheen Gezondheidswinkel genoemd); Stimuleren van sport mede als integratiemotor; Gerichte voorlichting over gezond eten met een laag inkomen. De inzet van het rijk is het met een aantal gemeenten starten van experimenten in individuele wijken op het gebied van gezondheidszorg, inrichting openbare ruimte en stedelijke ontwikkeling (samenhang fysiek en sociaal). De gemeente Eindhoven neemt deel in het experiment Gezonde Wijk en werkt hiertoe in overleg met het ministerie van VWS en WWI een voorstel (dit plan van aanpak) uit. Aanvullend hierop zullen rijk en gemeente, indien noodzakelijk, in gesprek komen over de inzet van het convenant overgewicht, het stimuleren van gezonde voeding mede in relatie tot integratie. 2.3 Experimenten Gezonde Wijk Via de experimenten Gezonde Wijk wil het rijk de gezondheid in de Krachtwijken verbeteren, via een integrale aanpak gericht op gezonde bewoners, een gezonde leefomgeving en een samenhangende eerstelijnszorg met preventief aanbod. Een gezonde wijk bestaat dan uit: Gezonde bewoners In een gezonde wijk kunnen mensen in hun wijk terecht met hun problemen en zorgvragen. Zij kunnen aangeven wat hun wensen, belemmeringen en mogelijkheden zijn die bijdragen aan het verbeteren van hun gezondheid. In een gezonde wijk zijn bewoners in staat zelf actief bij te dragen aan hun eigen gezondheid. Ouders en jongeren kunnen in hun eigen buurt terecht met vragen over opgroeien en opvoeden. Gezonde en veilige leefomgeving Een gezonde wijk is een wijk waar mensen gemakkelijk lopen en fietsend naar hun werk, school, winkels en sport kunnen. Een gezonde wijk is ook een wijk met een kindvriendelijke leefomgeving waar kinderen gezond kunnen opgroeien (goede woningen met een gezond binnenmilieu) en gemakkelijk buiten kunnen spelen (veilige wandel- en fietspaden, een schone en veilige buitenruimte). Een gezonde wijk heeft een ruim aanbod aan sport, cultuur en groen, dat voor iedereen goed te bereiken is. Bewoners van een wijk, inclusief de jongeren, kunnen meepraten over hun eigen woon- en leefomgeving. Gezonde zorg met preventieaanbod In een gezonde wijk krijgen mensen op een laagdrempelige manier hulp aangeboden om zo gezond mogelijk te leven. Mensen krijgen daarbij de zorg die zij nodig hebben. De gezondheidszorg speelt in op de gezondheidsproblemen in de wijk zoals uit de gezondheidsmonitor van de gemeente blijkt. Preventie en zorg in de wijk werken goed samen, zijn goed op elkaar aangesloten en bieden gezamenlijk preventieve programma s aan die aansluiten bij de problemen en zorgvragen in de wijk, zoals stoppen met roken, bewegen op recept en voorkomen van depressie. Dit gezamenlijk aanbod van eerstelijnsgezondheidszorg is wijkgericht, gemakkelijk bereikbaar, toegankelijk en beschikbaar. De experimenten Gezonde Wijk zijn proeftuinen waar de betrokken partijen onder regie van de gemeente via een brede aanpak de gezondheid willen verbeteren. Eindhoven is een van de negen gemeenten waar het Experiment Gezonde Wijk uitgevoerd wordt. 14

14 De doelstelling van de experimenten Gezonde Wijk sluit naadloos aan bij de speerpunten van het gezondheidsbeleid Eindhoven: Eén in gezondheid, te weten gezonde buurtbewoners met een gezonde leefstijl, een gezonde buurt met een veilige leefomgeving en voldoende beschikbare en toegankelijke (eerstelijns)gezondheidszorg. 2.4 Aangrijpingspunten voor Doornakkers In dit Plan van Aanpak voor Doornakkers zijn de speerpunten van Eén in Gezondheid en de aandachtpunten van de Experimenten Gezonde Wijk samengevoegd. In Doornakkers wordt ingezet op: Gezonde bewoners met een gezonde leefstijl. Het programma Gezond in de Buurt wordt in Doornakkers voortgezet en wordt in het kader van de krachtwijkenaanpak verder geïntensiveerd. Gezonde veilige leefomgeving. Via het programma Gezond in de Buurt wordt aandacht besteed aan een gezonde sociale en fysieke leefomgeving. Daarnaast wordt in samenwerking met alle relevante gemeentelijke sectoren gewerkt aan een gezonde fysieke leefomgeving waar de wijkvernieuwing in de buurt kansen voor biedt. Gezonde (eerstelijns)zorg met preventieaanbod. In Doornakkers wordt intensief samengewerkt met de aanbieder van eerstelijnszorg in Doornakkers, te weten: het Gezondheidscentrum aan de Josephlaan van de Stichting Gezondheidscentra Eindhoven. Het plan van aanpak van Doornakkers is in samenwerking met de manager van het gezondheidscentrum opgesteld. In Doornakkers ligt het speerpunt op een brede buurtgerichte preventieve aanpak van gezondheidsproblemen die in nauwe samenwerking met de eerstelijns gezondheidzorg gerealiseerd wordt waarbij veel aandacht besteed wordt aan beweegprogramma s voor verschillende groepen buurtbewoners. Empowerment, bewonersparticipatie en een integrale aanpak staan bij de aanpak van Doornakkers centraal. Uiteraard wordt in Doornakkers samengewerkt met alle relevante partners. Dat zijn allereerst de buurtbewoners en de bewonersorganisaties. Daarnaast wordt samengewerkt met de instellingen en organisaties die een directe relatie met gezondheid en welbevinden hebben: het Gezondheidscentrum Josephlaan/de Akkers en andere eerstelijnszorgvoorzieningen, de Brabant-Zuidoost, Welzijn Eindhoven, de gemeente en in het bijzonder het Stadsdeelteam Tongelre en de verschillende sportaanbieders. Bovendien wordt samengewerkt met de partners die een bijdrage leveren aan alle andere factoren die gezondheid en welbevinden kunnen beïnvloeden: de basisscholen/spil-centra, de woningbouwcorporaties, de politie, de winkeliers en de verschillende gemeentelijke diensten. Ook wordt samenwerking gezocht met de twee andere Krachtwijkthema s in Doornakkers, te weten bestrijding van werkloosheid en de aanpak van problemen achter de voordeur, aangezien deze thema s ook een duidelijke invloed hebben op de gezondheid en het welbevinden van de inwoners van Doornakkers. In de hoofdstukken 4 en 5 staan de verschillende onderdelen van het Plan van Aanpak verder uitgewerkt. 15

15 3 Hoe gezond is Doornakkers? Dit hoofdstuk bestaat uit een algemene beschrijving van Doornakkers waarbij de gezondheidssituatie van de buurt en van de bewoners geschetst wordt op basis van de in hoofdstuk 1 genoemde gezondheidsdeterminanten. 3.1 De buurt Doornakkers Introductie De naam Doornakkers duidt op akkerland omzoomd door een doornenhaag. De heg moest het gewas tegen het wild beschermen. Doornakkers ligt in het stadsdeel Tongelre aan de oostkant van Eindhoven en bestaat uit de buurten Doornakkers-West en Doornakkers-Oost. Doornakkers heeft ruimtelijk een sterk gesloten karakter want de buurt wordt omsloten door een aantal stevige barrières als de spoorlijn, de ringweg en het Eindhovensch Kanaal. In het oosten van de buurt, langs het kanaal, bevindt zich een woonwagenlocatie. Een groot deel van de woningen in Doornakkers-West is gebouwd voor Deze buurt kent een gemêleerde opbouw. In de periode is Doornakkers-Oost met voornamelijk goedkope huurwoningen gebouwd. Doornakkers is in 2000 genomineerd voor integraal wijkvernieuwingsgebied, maar is uiteindelijk nooit officieel als zodanig benoemd. De buurt heeft daardoor de speciale status van bijzondere herstructurering meegekregen. De reden hierachter komt voort uit het gegeven dat er binnen Doornakkers geen specifieke sloop- en herstructureringsopgave ligt en dat in de buurt de nieuwe woonwijk Tongelresche Akkers in Doornakkers- Oost word gebouwd. In 2007 is gestart met de bouw van 900 (overwegend grondgebonden) eengezinswoningen voor deze woonwijk De Toeloop nieuw centrumgebied Op het snijvlak van de bestaande buurt Doornakkers en de nieuwe woonbuurt Tongelresche Akkers wordt het nieuwe centrumgebied De Toeloop gebouwd ten behoeve van beide buurten. In De Toeloop worden voorzieningen gerealiseerd voor ontmoeten, ontspannen, winkelen, wonen en zorg. Deze voorzieningen zijn gepland in drie clusters Een woon- en zorgcluster met het Gezondheidscentrum De Akkers (huisartsen, fysiotherapeut, apotheek en Trefpunt Doornakkers ) in combinatie met de uitbreiding van het Woonzorgcentrum Tongelre en woningen. Een cluster voor spelen, integreren, leren (SpIL). Het SpIL-centrum BoschAkkers huisvest de volgende functies: educatie (SpIL-centrum met basisonderwijs, kinderdagopvang, peuterwerk, voor- en naschoolse opvang), consultatiebureau jeugdgezondheidszorg, recreatie (gymzaal, buurtontmoeting), multifunctionele ruimte, jongerencentrum, buurtinfowinkel. Een winkelcluster. De Toeloop huisvest de basisvoorzieningen die voldoen aan de primaire maatschappelijke behoeften van bewoners die bijdragen aan sociale samenhang in de buurt en aan een leefbare omgeving. 16

16 3.2 Algemene en sociaaleconomische kenmerken van de bewoners In Doornakkers wonen op 1 januari inwoners, verdeeld over ongeveer huishoudens. Iets meer dan één op de zeven inwoners (15%) is jonger dan 15 jaar. Ruim tweederde (71%) van de inwoners is tussen de 15 en 64 jaar en één op de zeven (13%) is 65 jaar of ouder. Van de 65-plussers is iets meer dan de helft 75 jaar of ouder. De bevolking van Doornakkers is relatief jong vergeleken bij Eindhoven. De verwachting is door de bouw van de Tongelresche Akkers de bevolking van Doornakkers-Oost in ongeveer tien jaar tijd zal verdubbelen voor vrijwel alle leeftijdsgroepen. Sociaaleconomische status In Doornakkers wonen relatief veel mensen met een lage sociaaleconomische status. De sociaaleconomische status is gebaseerd op inkomen en opleiding. De helft (49%) van de inkomensontvangers heeft een laag inkomen, terwijl dat in Eindhoven 40% is (gegevens van CBS 2004). Het aandeel niet-actieven ligt in Doornakkers op 35%, in Eindhoven op 26% (gegevens van CBS 2005). Tot deze groep behoren mensen van 15 tot 64 jaar die een uitkering als voornaamste inkomensbron hebben, zoals werklozen, arbeidsongeschikten en gepensioneerden. In Doornakkers wonen bovendien bijna 400 WAJONG-ers (jonggehandicapten met een uitkering), dat is eenderde van het totale aantal in heel Eindhoven. Opvallend is dat in Doornakkers-Oost relatief meer mensen met een laag inkomen en nietactieve mensen wonen dan in Doornakkers-West. De afstand tussen de niet werkende bewoners en de arbeidsmarkt is groot. Door gebrek aan opleiding zijn kansen op de arbeidsmarkt zeer beperkt. Deze kansen zijn ook gering door psychische en lichamelijke klachten en langdurige werkloosheid: een neerwaartse spiraal van meervoudige problematieken. Ook het opleidingsniveau in Doornakkers is relatief laag: 43% van de volwassenen tussen 19 en 64 jaar heeft een laag opleidingsniveau en ruim een kwart (28%) een hoog opleidingsniveau. In Eindhoven heeft 36% een lage en 35% een hoge opleiding. Gezien de woningvoorraad van voornamelijk sociale huurwoningen wordt verwacht dat sociaaleconomisch zwakke groepen in de samenleving aangewezen blijven op huisvesting in Doornakkers. Etniciteit In Doornakkers zijn bijna vier op de tien inwoners (38%) allochtoon. Dat is meer dan in Eindhoven (27%). In Doornakkers wonen vooral veel niet-westerse allochtonen, namelijk personen. Dat is 29% van de buurtbevolking. In Eindhoven is 16% niet-westerse allochtoon. Ruim de helft van de niet-westerse allochtonen in Doornakkers is van Turkse afkomst. Dat zijn 978 personen. Dit betekent dat iets meer dan één op de zeven (15%) inwoners van Turkse afkomst is. In Eindhoven is dit één op de twintig (5%). Daarnaast is er een ruime groep jonge traditionele Marokkaanse gezinnen met kleine kinderen, in totaal 200 personen. 3.3 De gezondheid van de bewoners De bewoners van Doornakkers scoren op een aantal indicatoren voor de gezondheid minder gunstig in vergelijking met bewoners van de overige buurten van Eindhoven. Dit geldt in ieder geval voor volwassenen. Voor de subgroep niet-westerse allochtone volwassenen, ouderen en jeugdigen zijn op buurtoverstijgend niveau verschillende gezondheidsproblemen aan te wijzen. 17

17 De gegevens zijn afkomstig uit verschillende onderzoeken van de Brabant-Zuidoost, te weten: de Volwassenenmonitor van 19 t/m 64 jarigen (2005), de Ouderenmonitor van 65-plussers (2006) en de Jeugdmonitor van 12 t/m 18 jarigen (2007). Voor het beschrijven van de gegevens van de volwassenen zijn de gegevens van Doornakkers gecombineerd met de gegevens van de naastliggende buurt Lakerlopen. De reden hiervan is dat de resulterende cijfers daarmee veel betrouwbaarder zijn dan cijfers op basis van gegevens van Doornakkers alleen. Lakerlopen is namelijk een met Doornakkers vergelijkbare buurt waar het programma Gezond in de Buurt eveneens wordt uitgevoerd. Door het combineren van gegevens van deze twee buurten is het mogelijk om meer verantwoorde uitspraken te doen over verschillen tussen de gezondheidssituatie van deze buurten en de overige buurten van Eindhoven. De cijfers over de jeugd én over niet-westers allochtone volwassenen (in vergelijking met autochtone volwassenen) zijn gebaseerd op gegevens van heel Eindhoven. De cijfers over ouderen zijn gebaseerd op gegevens van de acht Gezond in de buurt -buurten, inclusief Doornakkers. In deze paragraaf staan de belangrijkste resultaten genoemd. Ervaren gezondheid In Doornakkers en Lakerlopen wonen meer volwassenen die hun gezondheid als matig tot slecht beoordelen: 18% tegenover 14% voor Eindhoven. Bovendien zijn er meer volwassen inwoners die hun gezondheid in vergelijking met een jaar ervoor als (veel) slechter ervaren (18% versus 14% in Eindhoven). Niet-westers allochtone volwassenen ervaren hun gezondheid veel vaker als matig tot slecht (27%) dan volwassen autochtonen (13%). 40% van de ouderen ervaart de eigen gezondheid als matig tot slecht. Chronische ziekten In Doornakkers en Lakerlopen samen heeft 34% van de volwassenen één of meer chronische ziekten en 18% ervaart beperking in dagelijkse bezigheden als gevolg van lichamelijke ongezondheid. Dit verschilt niet duidelijk van de rest van Eindhoven (32% en 20%). Allochtone volwassenen hebben relatief vaak migraine of ernstige hoofdpijn (10%) of diabetes (6%) in vergelijking met autochtone volwassenen (5% en 3%). 77% van de ouderen heeft één of meer chronische ziekten door een arts vastgesteld. De meest voorkomende ziekten zijn: hoge bloeddruk (40%), gewrichtsslijtage van heupen/knieën (30%), diabetes (17%) en ernstige aandoening van de rug (13%). 37% van de ouderen voelt zich beperkt als gevolg van de lichamelijke gezondheid. 31% van de jongeren heeft een chronische aandoening en/of een allergie. Overgewicht Overgewicht komt in Doornakkers en Lakerlopen ongeveer net zo vaak voor als in de rest van Eindhoven. Vier van de tien volwassen inwoners (40%) lijdt hieraan. Een kwart hiervan heeft ernstig overgewicht, dat is één op de tien inwoners (10%). Meer allochtone volwassenen (48%) hebben overgewicht dan autochtone volwassenen (41%). 57% van de ouderen heeft overgewicht, 18% ernstig overgewicht. 12% van jongeren heeft overgewicht, 2% heeft ernstig overgewicht. 18

18 Psychische gezondheid De psychische gezondheid in deze buurten is duidelijk minder goed dan in de rest van Eindhoven: 29% van de volwassenen voelt zich psychisch ongezond, tegenover 24% in de rest van Eindhoven. Veel meer allochtone volwassenen (41%) voelen zich psychisch ongezond dan autochtone volwassen (21%). 29% van de ouderen voelt zich psychisch ongezond. 10% van de jongeren heeft het afgelopen jaar suïcide overwogen. Eenzaamheid In Doornakkers en Lakerlopen voelt 13% van de volwassenen zich (zeer) eenzaam en 35% matig eenzaam. Sociale eenzaamheid (het aantal of de kwaliteit van de persoonlijke relaties is minder dan gewenst) komt meer voor (46%) dan emotionele eenzaamheid (het gemis van intimiteit in persoonlijke relaties, of gemis van een vertrouwenspersoon) (36%). Minder dan de helft (45%) is lid van een vereniging of club. Op dit gebied verschillen de buurten samen niet significant van de rest van Eindhoven. 20% van de allochtone volwassenen is (zeer) eenzaam, tegenover 7% van de autochtone volwassenen. 63% van de allochtonen is sociaal eenzaam, 52% is emotioneel eenzaam. Voor autochtonen is dat respectievelijk 39% en 27%. 58% van de ouderen is eenzaam, 13% is (zeer) ernstig eenzaam. 41% is emotioneel eenzaam, 58% is sociaal eenzaam. Medicijngebruik Het gebruik van medicijnen, inclusief slaap- en kalmeringsmiddelen is in Doornakkers en Lakerlopen vergelijkbaar met de rest van Eindhoven. 82% van de ouderen heeft in de twee weken voordat de vragenlijst werd ingevuld één of meer medicijnen op recept gebruikt. 3.4 Leefstijl van de bewoners Situatieschets Roken In Doornakkers en Lakerlopen wordt relatief veel gerookt. In deze buurten samen rookt 38% van de volwassenen tegenover 31% in de rest van Eindhoven. Eén op de twintig volwassen inwoners (5%) is een zware roker. Er zijn evenveel allochtonen als autochtonen die roken. 21% van de ouderen rookt, 8% van hen wil stoppen met roken. 7% van de jongeren rookt dagelijks, 32% van de jongeren is in de dagen voordat de enquête gehouden werd, bloot gesteld aan rook in huis. Alcoholgebruik Bijna een kwart (22%) van de volwassenen drinkt geen alcohol. In de rest van Eindhoven is dat slechts 17%. Het aandeel mensen dat de norm van verantwoord alcoholgebruik overschrijdt ligt op 38%. Dit wijkt niet significant af van Eindhoven (34%). Allochtonen drinken minder alcohol dan autochtonen: 52% drinkt geen alcohol en 11% overschrijdt de norm voor verantwoord alcoholgebruik. Dat is aanzienlijk minder dan onder autochtonen (11% drinkt niet; 38% overschrijdt de norm). 19

19 7% van de ouderen is een overmatig drinker. 42% van de jongeren drinkt alcohol (12 t/m 15 jarigen: 18%, 16 t/m 18 jarigen:71%). 29% drinkt bij een gelegenheid 5 glazen of meer. Drugsgebruik Het drugsgebruik onder volwassenen in Doornakkers en Lakerlopen samen is hoger dan in de rest van Eindhoven. 13% heeft in het jaar voorafgaand aan de enquête cannabis gebruikt en 33% heeft dit ooit in het leven gedaan (Eindhoven: 9% en 27%). Zes procent heeft in dat jaar harddrugs gebruikt en 13% heeft dat ooit gedaan (Eindhoven: 3% en 9%). De consumptie van drugs lijkt vooral in Lakerlopen erg hoog te zijn. Het drugsgebruik is onder allochtonen lager dan onder autochtonen. 5% van de jongeren heeft recent softdrugs gebruikt. Voeding Wat voeding betreft scoren Doornakkers en Lakerlopen samen ongeveer net zo ongunstig als de rest van Eindhoven. 63% van de volwassenen voldoet niet aan de aanbeveling om 200 gram groente per dag te eten. Ruim driekwart (77%) van de inwoners eet niet de aanbevolen hoeveelheid fruit (twee stuks per dag, of in plaats van één stuk fruit één glas vruchtensap). Bovendien ontbijt een kwart (25%) van de volwassen bevolking minder dan vijf keer per week. Zowel wat betreft groente- als fruitconsumptie scoren allochtone volwassenen iets gunstiger dan de autochtonen. Zij ontbijten echter minder goed: 37% ontbijt minder dan vijf keer per week, tegenover 20% van de autochtonen. 74% van de ouderen haalt niet de aanbevolen groenteconsumptie, 58% haalt niet de aanbevolen fruitconsumptie. 58% van de jongeren eet niet dagelijks groenten, 72% eet niet dagelijks fruit. Vooral jongens scoren hier slecht. 18% van de jongeren ontbijt minder dan vijf keer per week. Bewegen De buurten hebben net als de rest van Eindhoven last van bewegingsarmoede. 40% van de volwassen inwoners voldoet niet aan de Nederlandse norm gezond bewegen (minstens vijf dagen per week een half uur matig intensieve lichamelijke activiteit). De helft (51%) van de volwassenen sport minder dan één keer per week. Allochtonen bewegen relatief weinig: 50% voldoet niet aan de norm en 66% sport minder dan één keer per week. Voor autochtonen is dat respectievelijk 38% en 47%. 44% van de ouderen voldoet niet aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen voor % van de jongeren sport of beweegt (minimaal een uur per dag) minder dan zeven dagen per week (vooral meisjes en 16 t/m 18 jarigen). Mondzorg De inwoners van Doornakkers en Lakerlopen verzorgen hun gebit minder goed dan de overige Eindhovenaren. Bijna de helft (46%) van de volwassenen poetst minder dan twee keer per dag de tanden tegenover 38% in de rest van Eindhoven. De mondverzorging van allochtonen en autochtone volwassenen is vergelijkbaar. 20

20 3.4.2 Verbeterpunten leefstijl en gedrag Veel volwassen inwoners hebben aangegeven dat zij hun eigen gezondheid op één of meer punten kunnen verbeteren. De verbeterpunten zijn: - meer bewegen/sporten (47%) - beter met stress of spanningen omgaan (28%) - gezonder eten (28%) - niet meer roken (27%) - gewicht verminderen/afvallen (23%) - minder alcohol drinken (16%). Blijkbaar is een grote groep mensen zich op bewust dat zij gezonder kunnen leven, maar dat betekent niet dat deze mensen ook allemaal de wil of intentie hebben om dit werkelijk te gaan doen. Dat geldt in ieder geval voor het stoppen met roken: terwijl 27% dit als verbeterpunt opgeeft, geeft maar 21% van de inwoners aan te willen stoppen met roken. Niettemin betekent dit dat ruim de helft (55%) van de volwassen rokers wil stoppen. Deze cijfers verschillen over het algemeen niet duidelijk met die van de rest van Eindhoven. In Eindhoven zijn wel duidelijk meer mensen (28%) die gewichtsvermindering een verbeterpunt vinden. 3.5 Sociale leefomgeving De van oorsprong hoge sociale cohesie in Doornakkers is de laatste jaren aanzienlijk verminderd. Er heeft een grote instroom van diverse en sociaaleconomisch zwakkere mensen plaatsgevonden, gekoppeld aan een uitstroom van midden- en hogere inkomens. Daarnaast wordt de kloof tussen autochtonen en allochtonen groter. Dit remt de integratie en de betrokkenheid van bewoners op de buurt. Doornakkers kent een veelheid van naast elkaar en elkaar minder goed kennende bevolkingsgroepen. Er is op sommige plaatsen sprake van anonimiteit met het risico van segregatie. Naast allochtone bewoners heeft Doornakkers een relatief grote groep ex-woonwagenbewoners. Ook ex-psychiatrische patiënten zijn relatief hoog vertegenwoordigd in de buurt. Door de verschillende leefstijlen in de buurt bestaan er risico s op spanningen tussen de verschillende bevolkingsgroepen. Kenmerkend en positief voor Doornakkers is dat in een aantal straten sprake is van burenhulp in de directe omgeving. Veel mensen in Doornakkers staan aan de kant. De problematiek van de mensen zit vooral achter de voordeur en is dus niet zichtbaar. Er wonen veel multi-probleemgezinnen waarin psychische problemen, gezondheidsproblemen, scheidingen, werkloosheid, integratieproblematiek, lage opleiding, laag inkomen en armoede een rol spelen. Het blijkt bijvoorbeeld dat één op de zes huishoudens te kampen heeft met enige vorm van huurachterstand. Dit is één van de redenen waarom in de Krachtwijkenaanpak in Doornakkers tot het doorbraakthema Achter de voordeur is besloten. De inwoners van Doornakkers hebben een minder positieve perceptie van de sociale kwaliteit van de woonomgeving dan Eindhovenaren gemiddeld. Ze geven aan een groeiend gevoel van onveiligheid te hebben. Objectief gezien komt dit door toenemende overlast en criminaliteit in de vorm van toenemende inbraakmeldingen in combinatie met vervuiling en verloedering van de woonomgeving. De bewoners geven gemiddeld een 6,2 als rapportcijfer voor hun woonomgeving. In Eindhoven als geheel is dat een 6,9. 21

21 Uit cijfers van de Brabant-Zuidoost voor Doornakkers en Lakerlopen samen blijken nog grotere verschillen met de rest van Eindhoven. Eén op de vijf inwoners (22%) is ontevreden met de eigen buurt, tegenover 11% in Eindhoven. Maar liefst driekwart (75%) van de volwassen inwoners is ontevreden over het contact met en tussen buurtgenoten. In Eindhoven ligt dit aanzienlijk lager: 58%. Ook op andere aspecten van de sociale cohesie scoort Doornakkers lager dan Eindhoven als geheel: 68% van de inwoners van Doornakkers voelt zich medeverantwoordelijk voor de buurt tegenover 76% voor Eindhoven. 54% is (zeer) gehecht aan de buurt tegenover 63% voor Eindhoven als geheel. De onbekendheid tussen de bewoners onderling kan een mogelijke oorzaak zijn van onveiligheidsgevoelens. Het niet kennen van elkaar op straat- en buurtniveau werkt een gevoel van onveiligheid en mindere betrokkenheid op de buurt in de hand. Het organiserend vermogen van een aanzienlijk deel van de bewoners is laag, mede door hun zwakke sociaaleconomische positie. De buurt wordt ook gekenmerkt door een beperkt aantal voorzieningen: er zijn minimale voorzieningen voor jongeren, er zijn geen culturele voorzieningen en ook de welzijnsaccommodaties zijn vrijwel afwezig. De sportverenigingen kampen met een terugloop van vrijwilligers. De allochtone gemeenschap blijkt moeilijk te werven voor het verenigingsleven. Verwacht wordt dat het nieuwe SpIL-centrum dat in opent met een basisschool, kinderopvang, ontmoetingsmogelijkheden en een jongerencentrum dit tekort enigszins zal opheffen. Een speerpunt voor de verbetering en de vitaliteit van buurten en wijken is wat de sociale doorbloeding genoemd wordt, dat wil zeggen: een gezond sociaal netwerk. Met name in Doornakkers wordt gewerkt aan het verbeteren van deze sociale doorbloeding door allerlei verschillende projecten, waaronder Doornakkers 3.6 Fysieke leefomgeving De fysieke omgeving is te onderverdelen in aandachtspunten die de woning betreffen en de (fysieke) woon- en leefomgeving. Woningen Doornakkers bestaat uit circa 2750 woningen (72% huur en 28 % koop). Het overgrote deel van de huurwoningen zit in de sociale woningvoorraad en het betreft veelal eengezinswoningen van voor Hoewel de woningen klein en in sommige gevallen gedateerd zijn, is er door de woningcorporaties Woonbedrijf en Trudo veel geïnvesteerd en verbeterd. Beide corporaties investeren blijvend in het op peil houden van de onderhoudsstaat van de woningen. Woonbedrijf bezit ongeveer 40% van de woningen in Doornakkers. Dit zijn grotendeels goedkope sociale huurwoningen. Woonbedrijf gaat uit van het behoud van de bestaande woningen op basis van de blijvend hoge vraag naar goede en goedkope huur- en/of starterswoningen en gaat dus zeker niet uit van een grootschalige sloopoperatie. Woonbedrijf wil investeren in de buurt door het toevoegen van voorzieningen die nu ontbreken. Trudo heeft een beperkt aandeel in de woningvoorraad in Doornakkers. Het beleid is om woningen te koop aan te bieden aan huidige en nieuwe bewoners. De verwachting daarbij is dat wooneigenaren meer willen investeren in hun woning en de directe leefomgeving en als eigenaar nauw bij de wijk betrokken zullen zijn. De eerste ervaringen zijn positief: in de woningen wordt veel geïnvesteerd en kopers nemen volop deel aan wijkactiviteiten. 22

Kernboodschappen Gezondheid Almelo

Kernboodschappen Gezondheid Almelo Kernboodschappen Gezondheid Almelo De GGD Twente verzamelt in opdracht van de gemeente Almelo epidemiologische gegevens over de gezondheid van de bevolking in Almelo en de factoren die hierop van invloed

Nadere informatie

Samenvatting Twente. 2 van 6 Kernboodschappen Twente. Versie 2, oktober 2013

Samenvatting Twente. 2 van 6 Kernboodschappen Twente. Versie 2, oktober 2013 Samenvatting Twente Versie 2, oktober 2013 Twente varieert naar stad en platteland In Twente wonen 626.500 mensen waarvan de helft woont in één van de drie grote steden. Tot 2030 zal de Twentse bevolking

Nadere informatie

Ouderenmonitor 2011. Gezondheidsonderzoek 65-plussers regio Nijmegen. Gezondheidsonderzoek kinderen 0-12 jaar regio Nijmegen

Ouderenmonitor 2011. Gezondheidsonderzoek 65-plussers regio Nijmegen. Gezondheidsonderzoek kinderen 0-12 jaar regio Nijmegen Ouderenmonitor 2011 Gezondheidsonderzoek 65-plussers regio Nijmegen Gezondheidsonderzoek kinderen 0-12 jaar regio Nijmegen De Ouderenmonitor is een onderzoek naar de lichamelijke, sociale en geestelijke

Nadere informatie

Samenvatting Jong; dus gezond!?

Samenvatting Jong; dus gezond!? Samenvatting Jong; dus gezond!? Deel III Gezondheidsprofiel regio Nieuwe Waterweg Noord, 2005-2008 Samenvatting rapport Jong; dus gezond!? Gezondheidssituatie van de Jeugd (2004-2006) Regio Nieuwe Waterweg

Nadere informatie

Kernboodschappen Gezondheid Enschede

Kernboodschappen Gezondheid Enschede Kernboodschappen Gezondheid Enschede De GGD Twente verzamelt in opdracht van de gemeente Enschede epidemiologische gegevens over de gezondheid van de bevolking in Enschede en de factoren die hierop van

Nadere informatie

Raads informatiebrief

Raads informatiebrief gemeente Eindhoven Raadsnummer O8.R2403.OOI Inboeknummer oybstoa86r Dossiernummer ysr.qr8 8 januari aoo8 Raads informatiebrief Betreft resultaten Ouderenmonitor Gemeentelijke Gezondheidsdienst 1 Inleiding

Nadere informatie

Stadsdeelprofielen Den Haag 2017

Stadsdeelprofielen Den Haag 2017 Stadsdeelprofielen 17 April 18 Stadsdeelprofielen 17 1 Inhoudsopgave Inleiding 3 Loosduinen 5 Escamp 13 Segbroek Scheveningen 28 Centrum 36 Laak 44 Haagse Hout 51 Leidscheveen-Ypenburg 58 Tabel 1: Gezondheidsindicatoren

Nadere informatie

Op weg naar de speerpuntennotitie lokaal gezondheidsbeleid Boxmeer 2009 2011: Speerpunten voor Boxmeer?? Esther Hendriks 24 september 2009

Op weg naar de speerpuntennotitie lokaal gezondheidsbeleid Boxmeer 2009 2011: Speerpunten voor Boxmeer?? Esther Hendriks 24 september 2009 Op weg naar de speerpuntennotitie lokaal gezondheidsbeleid Boxmeer 2009 2011: Speerpunten voor Boxmeer?? Esther Hendriks 24 september 2009 Op weg naar speerpuntennotitie? Wat doen/deden we al? Welke gezondheidsproblemen

Nadere informatie

Voorbeeldadvies Cijfers

Voorbeeldadvies Cijfers Voorbeeldadvies GGD Twente heeft de taak de gezondheid van de Twentse jeugd, volwassenen en ouderen in kaart te brengen. In dit kader worden diverse gezondheidsmonitoren afgenomen om inzicht te verkrijgen

Nadere informatie

Noord gezond en wel?

Noord gezond en wel? Factsheet Amsterdamse Gezondheidsmonitor 2012 gezond en wel? Meer dan twee derde van de inwoners van heeft een positief oordeel over de eigen gezondheid, zo blijkt uit de gegevens van de Amsterdamse Gezondheidsmonitor

Nadere informatie

Strategische Agenda Een gezond en veilig bestaan voor onze inwoners in Zaanstreek-Waterland

Strategische Agenda Een gezond en veilig bestaan voor onze inwoners in Zaanstreek-Waterland Strategische Agenda 2018-2021 Een gezond en veilig bestaan voor onze inwoners in Zaanstreek-Waterland Vastgesteld Algemeen Bestuur 18 oktober 2018 Inleiding In de door het Algemeen Bestuur in december

Nadere informatie

Bouwstenen nota volksgezondheid Renate Martens en Ivanka van der Veeken. Gemeente Drimmelen GGD West-Brabant:

Bouwstenen nota volksgezondheid Renate Martens en Ivanka van der Veeken. Gemeente Drimmelen GGD West-Brabant: Bouwstenen nota volksgezondheid 2013-2016 Gemeente Drimmelen GGD West-Brabant: Renate Martens en Ivanka van der Veeken Bouwstenen Evaluatieverslag nota volksgezondheid 2008-2011 Landelijke nota gezondheidsbeleid

Nadere informatie

Conclusies en aanbevelingen

Conclusies en aanbevelingen Achtergrondinformatie Opvoeding en opvoedingsondersteuning Gezondheid Lichamelijke en leefstijl gezondheid leefstijl en psychosociaal welbevinden Conclusies en aanbevelingen Ouderenmonitor Monitor kinderen

Nadere informatie

Lokaal gezondheidsbeleid 2016-2020. Workshop 18 februari 2016

Lokaal gezondheidsbeleid 2016-2020. Workshop 18 februari 2016 Lokaal gezondheidsbeleid 2016-2020 Workshop 18 februari 2016 Programma 9.30 uur Welkom Toelichting VTV 2014 en Kamerbrief VWS landelijk gezondheidsbeleid Concept Positieve Gezondheid Wat is integraal gezondheidsbeleid?

Nadere informatie

Raadsvoorstel (gewijzigd)

Raadsvoorstel (gewijzigd) Raadsvoorstel (gewijzigd) BARCODE STICKER Nr. 2009-064 Houten, 17 november 2009 Onderwerp: Tweede kadernota Lokaal Gezondheidsbeleid 2010-2013 Beslispunten: 1. In te stemmen met de volgende in de tweede

Nadere informatie

Twenterand. Colofon. Maakt deel uit van de Twentse Gezondheidsverkenning. Samenstelling. Uitgave. Copyright. Pagina Pagina 1

Twenterand. Colofon. Maakt deel uit van de Twentse Gezondheidsverkenning. Samenstelling. Uitgave. Copyright. Pagina Pagina 1 Pagina 0 Twenterand Maakt deel uit van de Twentse Gezondheidsverkenning Colofon Samenstelling F.K. Schabbink, C.L.A.J. Boom en F.D.H. Koedijk. Uitgave GGD Twente, Enschede, april 2017. Copyright GGD Twente,

Nadere informatie

GEZOND LEVEN, GOED LEVEN GEZONDHEIDSBELEID BERNHEZE & OSS 1. POSITIEVE GEZONDHEID 2. HET PROCES 3. THEMA S GEZONDHEIDSBELEID 4.

GEZOND LEVEN, GOED LEVEN GEZONDHEIDSBELEID BERNHEZE & OSS 1. POSITIEVE GEZONDHEID 2. HET PROCES 3. THEMA S GEZONDHEIDSBELEID 4. GEZOND LEVEN, GOED LEVEN GEZONDHEIDSBELEID 2018-2021 BERNHEZE & OSS 1. POSITIEVE GEZONDHEID 2. HET PROCES 3. THEMA S GEZONDHEIDSBELEID 4. BORGING 1. POSITIEVE GEZONDHEID Positieve gezondheid is je eigen

Nadere informatie

Hoe gezond zijn de inwoners van Deventer? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen

Hoe gezond zijn de inwoners van Deventer? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen Hoe gezond zijn de inwoners van? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen gemeente Kampen Steenwijkerland Zwartewaterland Staphorst 1.392 inwoners deden mee Hardenberg Gezondheid In het verleden werd

Nadere informatie

Depressie in Zeeland

Depressie in Zeeland Depressie in Zeeland Kernpunten 15.000 119.000 19 jr en ouder ernstige depressieve klachten milde depressieve klachten ernstig depressieve klachten 19-24 jarigen 10 % 2012-2016 34% 57% 19-24 jarigen milde

Nadere informatie

Gezond meedoen in Sittard-Geleen. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014

Gezond meedoen in Sittard-Geleen. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014 Gezond meedoen in Sittard-Geleen Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Dit is de samenvatting van het lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Een nieuwe kijk

Nadere informatie

Factsheet Amsterdamse Gezondheidsmonitor 2012

Factsheet Amsterdamse Gezondheidsmonitor 2012 Factsheet Amsterdamse Gezondheidsmonitor 2012 West gezond en wel? Driekwart van de inwoners van West heeft een positief oordeel over de eigen gezondheid, zo blijkt uit de gegevens van de Amsterdamse Gezondheidsmonitor

Nadere informatie

Kernboodschappen Gezondheid Losser

Kernboodschappen Gezondheid Losser Kernboodschappen Gezondheid Losser De GGD Twente verzamelt in opdracht van de gemeente Losser epidemiologische gegevens over de gezondheid van de bevolking in Losser en de factoren die hierop van invloed

Nadere informatie

De leden van de gemeenteraad van Haarlemmermeer Postbus AG Hoofddorp

De leden van de gemeenteraad van Haarlemmermeer Postbus AG Hoofddorp gemeente Haarlemmermeer De leden van de gemeenteraad van Haarlemmermeer Postbus 250 2130 AG Hoofddorp Bezoekadres: Raadhuisplein 1 Hoofddorp Telefoon 0900 1852 Telefax 023 563 95 50 Cluster Contactpersoon

Nadere informatie

Samenvatting Losser. 2 van 5 Twentse Gezondheids Verkenning Losser. Versie 1, oktober 2013

Samenvatting Losser. 2 van 5 Twentse Gezondheids Verkenning Losser. Versie 1, oktober 2013 Samenvatting Losser Versie 1, oktober 2013 Lage SES, bevolkingskrimp en vergrijzing punt van aandacht in Losser In de gemeente Losser wonen 22.552 mensen; 11.324 mannen en 11.228 vrouwen. Als we de verschillende

Nadere informatie

IJsselland. Wijkgezondheidsprofiel Borgele en Platvoet Deventer

IJsselland. Wijkgezondheidsprofiel Borgele en Platvoet Deventer IJsselland Wijkgezondheidsprofiel Deventer Januari 2015 Wijkgezondheidsprofiel Dit wijkgezondheidsprofiel bestaat uit gegevens afkomstig van diverse bronnen, registraties en (bewoners)onderzoeken. Voor

Nadere informatie

PROGRAMMABEGROTING

PROGRAMMABEGROTING PROGRAMMABEGROTING 2016-2019 Programma 1 : Zorg, Welzijn, Jeugd en Onderwijs 1A Lokale gezondheidszorg Inleiding Op grond van de Wet publieke gezondheid (Wpg) heeft de gemeente de taak door middel van

Nadere informatie

Hoe gezond zijn de inwoners van Zwolle? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen

Hoe gezond zijn de inwoners van Zwolle? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen Hoe gezond zijn de inwoners van? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen gemeente Kampen Steenwijkerland Zwartewaterland Staphorst 1.589 inwoners deden mee Hardenberg Gezondheid In het verleden werd

Nadere informatie

Nieuw-West gezond en wel?

Nieuw-West gezond en wel? Factsheet Amsterdamse Gezondheidsmonitor 2012 Nieuw-West gezond en wel? Twee derde van de inwoners van Nieuw-West heeft een positief oordeel over de eigen gezondheid, zo blijkt uit de gegevens van de Amsterdamse

Nadere informatie

Utrecht gezond!2008-2013

Utrecht gezond!2008-2013 Utrecht gezond!2008-2013 Utrecht Zuid Wijkgezondheidsprofiel 2010 Asn Actieplan fase 1, 2009-2010 1 2 Inhoud 1 Inleiding Wijkgerichte aanpak 4 Gerichte keuzes 4 Gebruikte gegevens 4 Utrecht Zuid en subwijken

Nadere informatie

Hoe gezond zijn de inwoners van Steenwijkerland? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen

Hoe gezond zijn de inwoners van Steenwijkerland? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen Hoe gezond zijn de inwoners van? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen gemeente Kampen Zwartewaterland Staphorst 1.036 inwoners deden mee Hardenberg Gezondheid In het verleden werd gezondheid gedefinieerd

Nadere informatie

Hoe gezond zijn de inwoners van Ommen? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen

Hoe gezond zijn de inwoners van Ommen? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen Hoe gezond zijn de inwoners van? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen gemeente Kampen Steenwijkerland Zwartewaterland Staphorst 961 inwoners deden mee Hardenberg Gezondheid In het verleden werd gezondheid

Nadere informatie

IJsselland. Wijkgezondheidsprofiel Voorstad Deventer

IJsselland. Wijkgezondheidsprofiel Voorstad Deventer IJsselland Wijkgezondheidsprofiel Deventer Januari 2015 Wijkgezondheidsprofiel Dit wijkgezondheidsprofiel bestaat uit gegevens afkomstig van diverse bronnen, registraties en (bewoners)onderzoeken. Voor

Nadere informatie

Gezondheid van volwassenen en ouderen; een gebiedsgerichte

Gezondheid van volwassenen en ouderen; een gebiedsgerichte epidemiologie Gezondheid van volwassenen en ouderen; een gebiedsgerichte analyse Een rapportage met gezondheidsgegevens per Haagse aandachtswijk 1 Stationsbuurt/ Rivierenbuurt 2 Schildersbuurt 3 Transvaalkwartier

Nadere informatie

Zuidoost gezond en wel?

Zuidoost gezond en wel? Factsheet Amsterdamse Gezondheidsmonitor 2012 Zuidoost gezond en wel? Zeven op de tien inwoners van Zuidoost hebben een positief oordeel over de eigen gezondheid, zo blijkt uit de gegevens van de Amsterdamse

Nadere informatie

Hoe gezond zijn de inwoners van Steenwijkerland? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen

Hoe gezond zijn de inwoners van Steenwijkerland? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen Hoe gezond zijn de inwoners van? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen gemeente 1.036 inwoners deden mee Kampen Zwartewaterland Staphorst Hardenberg Zwolle Dalfsen Ommen Olst-Wijhe Raalte Deventer

Nadere informatie

Hoe gezond zijn de inwoners van Hardenberg? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen

Hoe gezond zijn de inwoners van Hardenberg? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen Hoe gezond zijn de inwoners van? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen gemeente Steenwijkerland 1.529 inwoners deden mee Kampen Zwartewaterland Staphorst Zwolle Dalfsen Ommen Olst-Wijhe Raalte Deventer

Nadere informatie

Factsheet Amsterdamse Gezondheidsmonitor 2012

Factsheet Amsterdamse Gezondheidsmonitor 2012 Factsheet Amsterdamse Gezondheidsmonitor 2012 Zuid gezond en wel? Van de inwoners van Zuid heeft 81% een positief oordeel over de eigen gezondheid, zo blijkt uit de gegevens van de Amsterdamse Gezondheidsmonitor

Nadere informatie

Hoe gezond zijn de inwoners van Zwartewaterland? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen

Hoe gezond zijn de inwoners van Zwartewaterland? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen Hoe gezond zijn de inwoners van? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen gemeente Kampen Steenwijkerland Staphorst 875 inwoners deden mee Hardenberg Gezondheid In het verleden werd gezondheid gedefinieerd

Nadere informatie

Kernboodschappen Gezondheid Haaksbergen

Kernboodschappen Gezondheid Haaksbergen Kernboodschappen Gezondheid Haaksbergen De GGD Twente verzamelt in opdracht van de gemeente Haaksbergen epidemiologische gegevens over de gezondheid van de bevolking in Haaksbergen en de factoren die hierop

Nadere informatie

Hoe gezond zijn de inwoners van Zwolle? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen

Hoe gezond zijn de inwoners van Zwolle? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen Hoe gezond zijn de inwoners van? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen gemeente Steenwijkerland 1.589 inwoners deden mee Kampen Zwartewaterland Staphorst Hardenberg Dalfsen Ommen Olst-Wijhe Raalte

Nadere informatie

Gezond meedoen in Kerkrade. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014

Gezond meedoen in Kerkrade. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014 Gezond meedoen in Kerkrade Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Dit is de samenvatting van het lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Een nieuwe kijk op gezondheid

Nadere informatie

Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen 2016 Samenvatting gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude

Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen 2016 Samenvatting gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude Gezondheidsmonitor ouderen 2016 Samenvatting gemeente Haarlemmerliede Inhoud Deze samenvatting bevat de belangrijkste resultaten van de Gezondheidsmonitor en 2016 voor gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude.

Nadere informatie

PROGRAMMABEGROTING 2015-2018

PROGRAMMABEGROTING 2015-2018 PROGRAMMABEGROTING 2015-2018 Programma 1 : Zorg, Welzijn, Jeugd en Onderwijs 1A Lokale gezondheidszorg Inleiding Op grond van de Wet publieke gezondheid (Wpg) heeft de gemeente de taak door middel van

Nadere informatie

Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen 2016 Samenvatting gemeente Haarlemmermeer

Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen 2016 Samenvatting gemeente Haarlemmermeer Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen 2016 Samenvatting gemeente Haarlemmermeer Inhoud Deze samenvatting bevat de belangrijkste resultaten van de Gezondheidsmonitor en 2016 voor gemeente Haarlemmermeer.

Nadere informatie

Raadsvergadering, 29 januari 2008. Voorstel aan de Raad

Raadsvergadering, 29 januari 2008. Voorstel aan de Raad Raadsvergadering, 29 januari 2008 Voorstel aan de Raad Nr: 206 Agendapunt: 8 Datum: 11 december 2007 Onderwerp: Vaststelling speerpunten uit de conceptnota Lokaal Gezondheidsbeleid Wijk bij Duurstede 2008-2011

Nadere informatie

Hoe gezond zijn de inwoners van Staphorst? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen

Hoe gezond zijn de inwoners van Staphorst? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen Hoe gezond zijn de inwoners van? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen gemeente Kampen Steenwijkerland Zwartewaterland 1.129 inwoners deden mee Hardenberg Gezondheid In het verleden werd gezondheid

Nadere informatie

Samenvatting Noaberkracht Dinkelland Tubbergen

Samenvatting Noaberkracht Dinkelland Tubbergen Samenvatting Noaberkracht Dinkelland Tubbergen Versie 1, oktober 2013 Bevolkingskrimp en vergrijzing punt van aandacht in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen In Noaberkracht Dinkelland Tubbergen wonen 47.279

Nadere informatie

Gezond meedoen in Gulpen-Wittem. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014

Gezond meedoen in Gulpen-Wittem. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014 Gezond meedoen in Gulpen-Wittem Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Dit is de samenvatting van het lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Een nieuwe kijk

Nadere informatie

Gezond meedoen in Nuth. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014

Gezond meedoen in Nuth. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014 Gezond meedoen in Nuth Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Dit is de samenvatting van het lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Een nieuwe kijk op gezondheid

Nadere informatie

IJsselland. Wijkgezondheidsprofiel Rivierenwijk en Bergweide Deventer

IJsselland. Wijkgezondheidsprofiel Rivierenwijk en Bergweide Deventer IJsselland Wijkgezondheidsprofiel Deventer Januari 2015 Wijkgezondheidsprofiel Dit wijkgezondheidsprofiel bestaat uit gegevens afkomstig van diverse bronnen, registraties en (bewoners)onderzoeken. Voor

Nadere informatie

Conferentie Aanpak armoede en schulden in Leiden Relatie met gezondheid: wat staat ons te doen? Irene Lottman GGD HM, 18 september 2018

Conferentie Aanpak armoede en schulden in Leiden Relatie met gezondheid: wat staat ons te doen? Irene Lottman GGD HM, 18 september 2018 Conferentie Aanpak armoede en schulden in Leiden Relatie met gezondheid: wat staat ons te doen? Irene Lottman GGD HM, 18 september 2018 Opzet Introductie GGD Hollands Midden Relatie tussen armoede, schulden

Nadere informatie

Onderwerpen/deelprojecten regionaal uitvoeringsprogramma depressiepreventie 2008 t/m 2011 Gelderse Roos

Onderwerpen/deelprojecten regionaal uitvoeringsprogramma depressiepreventie 2008 t/m 2011 Gelderse Roos Bijlage 2 Onderwerpen/deelprojecten regionaal uitvoeringsprogramma depressiepreventie 2008 t/m 2011 Gelderse Roos A1 Uitbrengen jaarkrant A2 Advertentie huis aan huis bladen A3 Consultatie B1 Brochures

Nadere informatie

Onderwerp: Nota lokaal gezondheidsbeleid: Gezondheid, welzijn en welbevinden.

Onderwerp: Nota lokaal gezondheidsbeleid: Gezondheid, welzijn en welbevinden. Vergadering: 21 5 2013 Agendanummer: 7 Status: Opiniërend Portefeuillehouder: W. Zorge Behandelend ambtenaar L.W.Top, 0595 447716 E mail: gemeente@winsum.nl (t.a.v. L.W.Top) Aan de gemeenteraad, Onderwerp:

Nadere informatie

Centrum gezond en wel?

Centrum gezond en wel? Factsheet Amsterdamse Gezondheidsmonitor 2012 gezond en wel? Van de inwoners van heeft 85% een positief oordeel over de eigen gezondheid, zo blijkt uit de gegevens van de Amsterdamse Gezondheidsmonitor

Nadere informatie

Nota Lokaal Gezondheidsbeleid

Nota Lokaal Gezondheidsbeleid Nota Lokaal Gezondheidsbeleid 2012-2015 Wettelijk kader Gewijzigde Wet Publieke Gezondheid (januari 2012) Wijzigingen betreffen drie thema s, te weten: 1. Betere voorbereiding op infectieziektecrisis 2.

Nadere informatie

Kinderen in Centrum gezond en wel?

Kinderen in Centrum gezond en wel? GGD Amsterdam Uitkomsten Amsterdamse gezondheidsmonitor basisonderwijs 13-14 Kinderen in Centrum gezond en wel? 1 Wat valt op in Centrum? Voor Centrum zijn de cijfers van de Jeugdgezondheidsmonitor van

Nadere informatie

Gezond meedoen in Landgraaf. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014

Gezond meedoen in Landgraaf. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014 Gezond meedoen in Landgraaf Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Dit is de samenvatting van het lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Een nieuwe kijk op

Nadere informatie

Hoe gezond zijn de inwoners van Staphorst? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen

Hoe gezond zijn de inwoners van Staphorst? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen Hoe gezond zijn de inwoners van Staphorst? Gezondheidsmonitor volwassenen en en gemeente Staphorst GGD IJsselland verzamelt jaarlijks gegevens over de gezondheid van inwoners, zo ook in 2016. Met deze

Nadere informatie

Gezond meedoen in Stein. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014

Gezond meedoen in Stein. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014 Gezond meedoen in Stein Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Dit is de samenvatting van het lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Een nieuwe kijk op gezondheid

Nadere informatie

Kernboodschappen Gezondheid Borne

Kernboodschappen Gezondheid Borne Kernboodschappen Gezondheid Borne De GGD Twente verzamelt in opdracht van de gemeente Borne epidemiologische gegevens over de gezondheid van de bevolking in Borne en de factoren die hierop van invloed

Nadere informatie

Factsheet Amsterdamse Gezondheidsmonitor 2012

Factsheet Amsterdamse Gezondheidsmonitor 2012 Factsheet Amsterdamse Gezondheidsmonitor 2012 Oost gezond en wel? Driekwart van de inwoners van Oost heeft een positief oordeel over de eigen gezondheid, zo blijkt uit de gegevens van de Amsterdamse Gezondheidsmonitor

Nadere informatie

Kernboodschappen Gezondheid Twenterand

Kernboodschappen Gezondheid Twenterand Kernboodschappen Gezondheid Twenterand De GGD Twente verzamelt in opdracht van de gemeente Twenterand epidemiologische gegevens over de gezondheid van de bevolking in Twenterand en de factoren die hierop

Nadere informatie

Lokale paragraaf gezondheidsnota

Lokale paragraaf gezondheidsnota Lokale paragraaf gezondheidsnota Aanleiding: Gemeenten hebben de wettelijke taak om de gezondheid van hun burgers te beschermen en te bevorderen. Deze taak staat beschreven in de Wet Publieke Gezondheid.

Nadere informatie

Utrecht gezond!2008-2013

Utrecht gezond!2008-2013 Utrecht gezond!2008-2013 Utrecht Overvecht Wijkgezondheidsprofiel 2010 Asn Actieplan fase 1, 2009-2010 1 2 Inhoud 1 Inleiding Wijkgerichte aanpak 4 Gerichte keuzes 4 Gebruikte gegevens 4 Utrecht Overvecht

Nadere informatie

Kernboodschappen Gezondheid Rijssen-Holten

Kernboodschappen Gezondheid Rijssen-Holten Kernboodschappen Gezondheid Rijssen-Holten De GGD Twente verzamelt in opdracht van de gemeente Rijssen-Holten epidemiologische gegevens over de gezondheid van de bevolking in Rijssen-Holten en de factoren

Nadere informatie

K I N D E R E N O N D E R Z O E K : 0-1 1 J A A R

K I N D E R E N O N D E R Z O E K : 0-1 1 J A A R VOEDING, BEWEGING EN GEWICHT K I N D E R E N O N D E R Z O E K : 0-1 1 J A A R Jeugd 2010 6 Kinderenonderzoek 2010 Om inzicht te krijgen in de gezondheid van de inwoners in haar werkgebied, heeft de GGD

Nadere informatie

Kinderen in Zuid gezond en wel?

Kinderen in Zuid gezond en wel? GGD Amsterdam Uitkomsten Amsterdamse gezondheidsmonitor basisonderwijs 13-14 Kinderen in Zuid gezond en wel? 1 Wat valt op in Zuid? Voor Zuid zijn de cijfers van de Jeugdgezondheidsmonitor van schooljaar

Nadere informatie

Gezond meedoen in Simpelveld. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014

Gezond meedoen in Simpelveld. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014 Gezond meedoen in Simpelveld Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Dit is de samenvatting van het lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Een nieuwe kijk op

Nadere informatie

Rosmalen noord. Wijk- en buurtmonitor 2016

Rosmalen noord. Wijk- en buurtmonitor 2016 Wijk- en buurtmonitor 2016 Rosmalen noord Het stadsdeel Rosmalen ligt ten oosten van de rijksweg A2 en bestaat uit Rosmalen zuid en Rosmalen noord. Het oorspronkelijke zanddorp Rosmalen is vanaf eind jaren

Nadere informatie

Workshop 3: Ouderenzorg

Workshop 3: Ouderenzorg Workshop 3: Ouderenzorg Inhoud Vergrijzing Trends Kwetsbaarheid Ouderengezondheidsbeleid Oplossingsrichtingen en stellingen Vergrijzing Vergrijzing Bron: CBS en PBL/CBS regionale bevolkings- en huishoudensprognose

Nadere informatie

Empel. Wijk- en buurtmonitor 2016

Empel. Wijk- en buurtmonitor 2016 Wijk- en buurtmonitor 2016 Empel Empel ligt ten noordoosten van s-hertogenbosch. De wijk bestaat uit een ouder en een nieuwer gedeelte. De eerste woningen zijn in 1946 gebouwd. Deze oorspronkelijke kern

Nadere informatie

Gezondheidsprofiel Boxtel Oost

Gezondheidsprofiel Boxtel Oost Gezondheidsprofiel Boxtel Oost Verbinden preventie-curatie Presentatie wijkteam 6 februari 2014 Marije Scholtens (GGD Hart voor Brabant), Nicole de Baat (Robuust) Programma 16.00 16.05 welkom en voorstelrondje

Nadere informatie

Utrecht Gezond! Een succesvolle aanpak tussen gemeente en zorgverzekeraar

Utrecht Gezond! Een succesvolle aanpak tussen gemeente en zorgverzekeraar Utrecht Gezond! Een succesvolle aanpak tussen gemeente en zorgverzekeraar Utrecht gezond! Gemeente Utrecht en Door: Ellen van der Voorst en Victor Everhardt Achmea, divisie Zorg & Gezondheid werken samen

Nadere informatie

Engelen. Wijk- en buurtmonitor 2016

Engelen. Wijk- en buurtmonitor 2016 Wijk- en buurtmonitor 2016 Engelen De wijk Engelen ligt ten noordwesten van s-hertogenbosch. De wijk bestaat uit de dorpen Engelen en Bokhoven. Ook staat de wijk bekend om de kastelen. Engelen heeft zich

Nadere informatie

Kernboodschappen Gezondheid Wierden

Kernboodschappen Gezondheid Wierden Wierden Twente Nederland Kernboodschappen Gezondheid Wierden De GGD Twente verzamelt in opdracht van de gemeente Wierden epidemiologische gegevens over de gezondheid van de bevolking in Wierden en de factoren

Nadere informatie

Kernboodschappen Gezondheid Oldenzaal

Kernboodschappen Gezondheid Oldenzaal Kernboodschappen Gezondheid Oldenzaal De GGD Twente verzamelt in opdracht van de gemeente Oldenzaal epidemiologische gegevens over de gezondheid van de bevolking in Oldenzaal en de factoren die hierop

Nadere informatie

Gezond meedoen in Vaals. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014

Gezond meedoen in Vaals. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014 Gezond meedoen in Vaals Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Dit is de samenvatting van het lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Een nieuwe kijk op gezondheid

Nadere informatie

Gezondheidsmonitoren jongeren en ouderen. Meta Moerman Cie Welzijn gemeente Neerijnen 19 juni 2012

Gezondheidsmonitoren jongeren en ouderen. Meta Moerman Cie Welzijn gemeente Neerijnen 19 juni 2012 Gezondheidsmonitoren jongeren en ouderen Meta Moerman Cie Welzijn gemeente Neerijnen 19 juni 2012 Wat is E-MOVO q Onderzoek onder 2 e en 4 e klassers, nu 3 e keer q Vragenlijst wordt digitaal in klas ingevuld

Nadere informatie

OplegvelRaadsvoorstel tot het vaststellen van de nota lokaal gezondheidsbeleid

OplegvelRaadsvoorstel tot het vaststellen van de nota lokaal gezondheidsbeleid gemeente Eindhoven Dienst Maatschappelijke Onnvikkeling Raadsnummer 07.R2264.OOI Inboeknummer o7bstor347 Beslisdatum B%W tr september 2007 Dossiernummer 737.45I OplegvelRaadsvoorstel tot het vaststellen

Nadere informatie

Gezondheid in beeld:

Gezondheid in beeld: Gezondheid in beeld: Gemeente Eindhoven Gezondheidsmonitor 2012/2013 www.ggdgezondheidsatlas.nl Inleiding Eind 2012 zijn de Volwassenmonitor en Ouderenmonitor tegelijkertijd verzonden naar ruim 35.000

Nadere informatie

Bestrijding ongezonde leefstijl hard nodig om forse stijging diabetes, hart- en vaatziekten en nierfalen te voorkomen.

Bestrijding ongezonde leefstijl hard nodig om forse stijging diabetes, hart- en vaatziekten en nierfalen te voorkomen. Amersfoort, Bussum, Den Haag, 5 april 2007 Bestrijding ongezonde leefstijl hard nodig om forse stijging diabetes, hart- en vaatziekten en nierfalen te voorkomen. Oproep aan de leden van de vaste commissie

Nadere informatie

Kernboodschappen Gezondheid Dinkelland & Tubbergen

Kernboodschappen Gezondheid Dinkelland & Tubbergen Kernboodschappen Gezondheid Dinkelland & Tubbergen De GGD Twente verzamelt in opdracht van Noaberkracht Dinkelland Tubbergen epidemiologische gegevens over de gezondheid van de bevolking in Noaberkracht

Nadere informatie

Gezondheidsenquête Drenthe 2003. Tabellenboek Borger-Odoorn

Gezondheidsenquête Drenthe 2003. Tabellenboek Borger-Odoorn Gezondheidsenquête Drenthe 2003 Tabellenboek Borger C.A. Bos, epidemioloog N. van Zanden, epidemioloog GGD Drenthe Overcingellaan 19 9401 LA Assen Tel.: 0592 306300 c.a.bos@ggddrenthe.nl n.van.zanden@ggddrenthe.nl

Nadere informatie

Kinderen in West gezond en wel?

Kinderen in West gezond en wel? GGD Amsterdam Uitkomsten Amsterdamse gezondheidsmonitor basisonderwijs 13-14 Kinderen in West gezond en wel? 1 Wat valt op in West? Voor West zijn de cijfers van de Jeugdgezondheidsmonitor van schooljaar

Nadere informatie

LOKAAL GEZONDHEIDSBELEID BERGEIJK 2017/2020

LOKAAL GEZONDHEIDSBELEID BERGEIJK 2017/2020 1 LOKAAL GEZONDHEIDSBELEID BERGEIJK 2017/2020 FRANK VAN DER MEIJDEN (WETHOUDER GEZONDHEIDSBELEID) MARJON JACOBS (BELEIDSMEDEWERKER GEZONDHEIDSBELEID) TINEKE MEELDIJK (GGD) 2 DOEL VAN DEZE AVOND Integraal

Nadere informatie

Wijkgericht werken: doel of middel?

Wijkgericht werken: doel of middel? Wijkgericht werken: doel of middel? Pim Assendelft Hoogleraar Huisartsgeneeskunde Afdeling Eerstelijnsgeneeskunde 13 juni 2017 Generalisme is ons specialisme Lichamelijke activiteit Overgewicht en obesitas

Nadere informatie

Wmo beleidsplan 2013 INLEIDING

Wmo beleidsplan 2013 INLEIDING December 2012 INLEIDING Het beleidsplan Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo) 2008-2011 heeft een wettelijk bepaalde werkingsduur van vier jaren. In 2012 is besloten dit beleidsplan met één jaar te

Nadere informatie

Onderwerp: Verlengen nota Lokaal gezondheidsbeleid Wijk bij Duurstede 2008-2011

Onderwerp: Verlengen nota Lokaal gezondheidsbeleid Wijk bij Duurstede 2008-2011 Raadsvergadering, 31 januari 2012 Voorstel aan de Raad Onderwerp: Verlengen nota Lokaal gezondheidsbeleid Wijk bij Duurstede 2008-2011 Nr.: 483 Agendapunt: 11 Datum: 31 januari 2012 Onderdeel raadsprogramma:

Nadere informatie

Utrecht gezond!2008-2013

Utrecht gezond!2008-2013 Utrecht gezond!2008-2013 Utrecht Noordwest Wijkgezondheidsprofiel 2010 Asn Actieplan fase 1, 2009-2010 1 2 Inhoud 1 Inleiding Wijkgerichte aanpak 4 Gerichte keuzes 4 Gebruikte gegevens 4 Noordwest en subwijken

Nadere informatie

Gezond meedoen in Eijsden-Margraten. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014

Gezond meedoen in Eijsden-Margraten. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014 Gezond meedoen in Eijsden-Margraten Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Dit is de samenvatting van het lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Een nieuwe

Nadere informatie

Rosmalen zuid. Wijk- en buurtmonitor 2016

Rosmalen zuid. Wijk- en buurtmonitor 2016 Wijk- en buurtmonitor 2016 Rosmalen zuid Het stadsdeel Rosmalen ligt ten oosten van de rijksweg A2 en bestaat uit Rosmalen zuid en Rosmalen noord. Het oorspronkelijke zanddorp Rosmalen is vanaf eind jaren

Nadere informatie

Sociale kracht in Houten Burgerpeiling 2014

Sociale kracht in Houten Burgerpeiling 2014 in Houten Burgerpeiling 2014 Onderzoek uitgevoerd in opdracht van: Gemeente Houten Projectnummer 598 / 2015 Samenvatting Goede score voor Sociale Kracht in Houten Houten scoort over het algemeen goed als

Nadere informatie

Gezond meedoen in Valkenburg aan de Geul. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014

Gezond meedoen in Valkenburg aan de Geul. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014 Gezond meedoen in Valkenburg aan de Geul Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Dit is de samenvatting van het lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Een nieuwe

Nadere informatie

Gezond meedoen in Maastricht. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014

Gezond meedoen in Maastricht. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014 Gezond meedoen in Maastricht Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Dit is de samenvatting van het lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Een nieuwe kijk op

Nadere informatie

Gezond meedoen in Schinnen. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014

Gezond meedoen in Schinnen. Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014 Gezond meedoen in Schinnen Samenvatting Lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Dit is de samenvatting van het lokaal rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 214 Een nieuwe kijk op gezondheid

Nadere informatie

Gezondheid in beeld:

Gezondheid in beeld: Gezondheid in beeld: Gemeente Heeze-Leende Gezondheidsmonitor 2012/2013 www.regionaalkompas.nl Inleiding Eind 2012 zijn de Volwassenenmonitor en Ouderenmonitor tegelijkertijd verzonden naar ongeveer 44.000

Nadere informatie

Armoede en gezondheid Dike van de Mheen

Armoede en gezondheid Dike van de Mheen Armoede en gezondheid Dike van de Mheen 10 oktober 2017 Waar gaat het over? Verschillen in gezondheid naar sociaaleconomische klasse (SEGV) Armoede, schulden en gezondheid Enkele feiten - Verschil in levensverwachting

Nadere informatie

Sociaal Rapport en de Jeugdmonitor Provincie Groningen

Sociaal Rapport en de Jeugdmonitor Provincie Groningen Groningen, 1 maart 2011 Persbericht nr. 34 Sociaal Rapport en de Jeugdmonitor Provincie Groningen SPECIALE AANDACHT VOOR KRIMPGEBIEDEN EN VOOR JEUGD De Groninger bevolking groeit nog door tot 2020, en

Nadere informatie

Ouderen in Rivierenland

Ouderen in Rivierenland Ouderen in Rivierenland 2011 Samenvatting van een onderzoek naar gezondheid en welzijn onder 65-plussers in regio Rivierenland Mannen Vrouwen 65 71 15 28 22 21 65-74 jaar 75-84 jaar 85-plus HBO/WO HAVO/VWO/MBO

Nadere informatie