Stichting Vroegpensioenfonds Technische Groothandel

Transcriptie

1 11 JAARVERSLAG 20

2 Stichting Vroegpensioenfonds Technische Groothandel Jaarverslag 2011 over het twaalfde boekjaar 1 januari 2011 tot en met 31 december 2011 Dit jaarverslag is een uitgave van Stichting Vroegpensioenfonds Technische Groothandel administrateur Syntrus Achmea Pensioenbeheer NV Postbus 194, 3434 ZK De Meern datum 26 juni 2012

3 Inhoud Voorwoord 4 Kerngegevens 5 1 Over het fonds Profiel Samenwerkende organisaties Het bestuur Beleggingsadviescommissie Commissie van Advies Deelnemersraad en verantwoordingsorgaan Visitatiecommissie Uitbesteding Externe partijen 9 2 Ontwikkelingen Financiële positie Pensioenakkoord Communicatie Goed pensioenfondsbestuur Herstelplan Financieel crisisplan Integraal risico-management Gevolgen verschuiving ingangsdatum AOW Toezichthouders 17 3 Financieel beleid ALM/Continuïteitsanalyse Toeslag Samenvatting financiële positie Actuariële analyse Risico-paragraaf Beleggingen 22 4 Uitvoering regeling Vroegpensioenregeling Statuten en reglementen Afkoop kleine pensioenen Waardeoverdrachten Beleggingsbeleid Uitbesteding Site-visit Overige onderwerpen 28 5 Verslag van de deelnemersraad 29 Jaarverslag 2011 pagina 2 60

4 6 Verslag van het verantwoordingsorgaan 30 7 Jaarrekening Balans per 31 december Staat van baten en lasten over Kasstroomoverzicht Toelichting bij de jaarrekening Risicobeheer en derivaten Toelichting op de balans per 31 december Niet in de balans opgenomen activa en verplichtingen Toelichting op staat van baten en lasten boekjaar Overige gegevens Gebeurtenissen na balansdatum Statutaire regeling omtrent de bestemming van het saldo van baten en lasten Actuariële verklaring Controle van de onafhankelijke accountant 60 Jaarverslag 2011 pagina 3 60

5 Voorwoord Voor u ligt het jaarverslag van de Stichting Vroegpensioenfonds Technische Groothandel (VPTECH) over het boekjaar Dit verslag is verdeeld in het jaarverslag, de jaarrekening en overige gegevens. Eerst ziet u een overzicht van de kerncijfers van het fonds. In het eerste hoofdstuk worden o.a. de doelstelling van het fonds, het profiel van de organisatie en de samenstelling van de statutaire organen weergegeven. In het tweede hoofdstuk wordt u geïnformeerd over ontwikkelingen die in 2011 belangrijk waren voor het fonds en die het bestuur heeft besproken. Het financieel beleid is in het derde hoofdstuk beschreven. Vervolgens leest u in hoofdstuk vier welke ontwikkelingen er in het verslagjaar waren die betrekking hadden op de uitvoering van de vroegpensioenregeling. In hoofdstuk vijf doet de deelnemersraad verslag over het afgelopen jaar. In het zesde hoofdstuk leest u wat de bevindingen zijn van het verantwoordingsorgaan over het jaarverslag. In de jaarrekening worden het fondsvermogen en de mutaties daarin gedurende het jaar 2011 gepresenteerd en wordt een toelichting gegeven op de grondslagen voor de waardering en de mutaties in de beleggingsportefeuille. Onder Overige gegevens treft u tot slot de actuariële verklaring en de controleverklaring aan. Daarnaast zijn in dit hoofdstuk de gebeurtenissen na balansdatum met belangrijke financiële gevolgen voor het fonds weergegeven. Het jaar 2011 was het jaar waarin het onderwerp pensioen om diverse redenen financiële crisis, dekkingsgraad en pensioenakkoord in het middelpunt van de belangstelling stond. Na een gematigd herstel in de eerste helft van 2011 liet de tweede helft een forse daling van de rente zien en een negatief rendement op beleggingen. Het bestuur heeft de ontwikkelingen nauwlettend gevolgd en de mogelijkheden besproken om risico s te beperken en maatregelen te treffen. Om de deelnemers en pensioengerechtigden zo goed mogelijk op de hoogte te houden wordt de dekkingsgraad elke maand op de website gepubliceerd. Er is in kaart gebracht hoe bezittingen en verplichtingen zich ontwikkelen onder uiteenlopende omstandigheden. Het bestuur heeft de resultaten hiervan betrokken bij het opstellen van het beleggingsplan voor In het verslagjaar heeft het bestuur zich gebogen over de eigen toekomstvisie. Een aantal jaren geleden heeft het bestuur aan de hand van een strategische studie kritisch naar de toekomst van het fonds gekeken. Dit werd toen onder andere ingegeven door de vraag of er in de toekomst voldoende draagvlak zou zijn om de kosten op een aanvaardbaar niveau te kunnen houden, mede vanwege de bijzondere aard van het fonds. Focus van het bestuur blijft kostenreductie en afbouw van risico s. Bij het nadenken over de toekomst betrekt het bestuur ook de mogelijke overdracht van aanspraken naar een verzekeraar en het pensioenakkoord. Het bestuur stelde het jaarverslag 2011 en de daarbij behorende staten voor DNB vast op 6 juni Het bestuur wil hierbij dank uitspreken aan iedereen, die zich in 2011 heeft ingezet voor het pensioenfonds. Stichting Vroegpensioenfonds Technische Groothandel 6 juni 2012 Mevrouw I. van Duijn-Pennenburg Secretaris Th. van Diem Voorzitter Jaarverslag 2011 pagina 4 60

6 Kerngegevens (bedragen ultimo x 1.000) Aantallen Aantal aangesloten ondernemingen Aantal deelnemers waarvan Actief Niet actief Waardeoverdrachten Pensioengerechtigden Bedragen Technische voorzieningen: Pensioenverplichtingen voor risico pensioenfonds Overige technische voorzieningen Spaarfonds gemoedsbezwaarden Pensioenverplichtingen voor risico deelnemers Vermogen Dekkingsgraadpercentage nominaal Uitkeringen incl. afkoop wegens gering bedrag Waardeoverdrachten: Inkomend Uitgaand Totaal belegd vermogen (actuele waarde), waarvan Onroerend goed Hypothecaire leningen Aandelen Obligaties (incl. LDI-pools) Deposito s Overige beleggingen (derivaten) Percentages Indexatie per 1 januari ,5 Rendementspercentage 8,1 11,2 13,6-11,8 1 Z-score * -1,52 0,49 1,87-5,88 - *Z-score is vanaf 2008 vastgesteld. Jaarverslag 2011 pagina 5 60

7 1 Over het fonds 1.1 Profiel De Stichting Vroegpensioenfonds Technische Groothandel (hierna het fonds of het VPTECH) is opgericht op 13 augustus 1999 en is gevestigd in Amsterdam. De stichting is bij het handelsregister van de Kamer van Koophandel ingeschreven onder nummer Het fonds is een bedrijfstak prepensioenfonds en is niet aangesloten bij een koepelorganisatie. De statuten zijn voor het laatst gewijzigd per 10 november Het doel van het fonds is om nu en in de toekomst aanspraken toe te kennen op een tijdelijk ouderdomspensioen (vroegpensioen). Om dit doel te bereiken heeft het fonds van 2000 tot 2006 premies geïnd bij de aangesloten ondernemingen en beheert en belegt het fonds de verkregen gelden. 1.2 Samenwerkende organisaties De volgende organisaties benoemen leden in het bestuur van het fonds. De helft van de bestuursleden wordt benoemd door de werkgeversorganisatie: Vereniging Werkgevers Technische Groothandel (WTG). De andere helft van de bestuursleden wordt benoemd door de werknemersorganisaties: CNV Dienstenbond; FNV Bondgenoten; De Unie, vakbond voor industrie en dienstverlening. 1.3 Het bestuur Samenstelling bestuur per 31 december 2011: Leden werkgevers: Drs. G.H.J. Bongers, secretaris Mr. Th. van Diem, plaatsvervangend secretaris Mr. A.P. Fetter Leden werknemers: Mw. I. van Duijn-Pennenburg, voorzitter Mw. mr. N. Poelgeest Vacature (WTG) (WTG) (WTG) (FNV Bondgenoten) (CNV Dienstenbond) (De Unie) Mevrouw Poelgeest (CNV Dienstenbond) is per 9 mei 2011 benoemd als bestuurslid namens werknemers. Zij volgde de heer M. de Mooij op die per 1 januari 2011 terugtrad. De heer J.C. Dwarswaard (Unie) is per 1 september 2011 teruggetreden. In het verslagjaar kon er nog geen opvolger worden benoemd. Per 1 januari 2012 is de heer A.P. Fetter (WTG) teruggetreden. Hij is per 15 april 2012 opgevolgd door de heer H.C. Mol. De werkgevers- en werknemersvoorzitter fungeren per kalenderjaar beurtelings als voorzitter en plaatsvervangend voorzitter van het bestuur. In 2011 was mevrouw van Duijn-Pennenburg voorzitter en de heer G.H.J. Bongers secretaris. De beide voorzitters vertegenwoordigen het fonds in en buiten rechte. Het bestuur is belast met de leiding, het algemene beleid en het beheer van het fonds. Er is geen rooster van aftreden. De bestuursleden worden voor onbepaalde tijd benoemd. Het bestuur heeft in 2011 zes keer vergaderd. Jaarverslag 2011 pagina 6 60

8 1.4 Beleggingsadviescommissie De beleggingsadviescommissie adviseert het bestuur over strategische beleggingen en wijzigingen op het gebied van vermogensbeheer en risicobeheersing. De commissie houdt toezicht op het vermogensbeheer. In dat kader beoordeelt zij de betreffende vermogensbeheerrapportages. Werkgevers- en werknemersbestuursleden fungeren per kalenderjaar beurtelings als voorzitter en plaatsvervangend voorzitter van de beleggingsadviescommissie. In 2011 was de heer van Diem voorzitter en mevrouw van Duijn-Pennenburg plaatsvervangend voorzitter. Samenstelling per 31 december 2011: Drs. G.H.J. Bongers Mr. Th. van Diem (voorzitter oneven jaren) Mw. mr. N. Poelgeest Mw. I. van Duijn-Pennenburg (voorzitter even jaren) De heer J.C. Dwarswaard is per 1 juli 2011 teruggetreden. In het verslagjaar kon er nog geen opvolger worden benoemd. In het verslagjaar fungeerde mevrouw van Duijn-Pennenburg als voorzitter. De beleggingsadviescommissie vergaderde in 2011 vier keer. In 2012 worden beleggingszaken niet apart besproken in de beleggingsadviescommissie maar in de bestuursvergaderingen. 1.5 Commissie van Advies De Commissie van Advies treedt op als geschillencommissie ingeval een deelnemer het niet eens is met een beslissing van het bestuur. Het kan hierbij gaan om beslissingen inzake toelating, uitkering of het vervallen van deelnemerschap. Beroep is ook mogelijk, indien de deelnemer meent dat hij op een of andere wijze benadeeld wordt door een genomen beslissing. Lid werkgevers: R. Höppener Lid werknemers: Mw. J.A.M. Bergervoet Onafhankelijk lid: Mr. P.L.J. Bosch, voorzitter Plv. lid werkgevers: Vacature Plv. lid werknemers: Vacature Plv. onafhankelijk lid: Vacature De commissie kwam in het verslagjaar niet bijeen. Jaarverslag 2011 pagina 7 60

9 1.6 Deelnemersraad en verantwoordingsorgaan De oprichting van beide organen heeft plaatsgevonden in Samenstelling deelnemersraad per 31 december 2011: H. Brugman (FNV Bondgenoten); F.A. Koolbergen (De Unie); G. Pol (FNV Bondgenoten); S. van Hemert (FNV Bondgenoten). Het verantwoordingsorgaan bestaat uit de leden van de deelnemersraad, alsmede van werkgeverszijde: R. Kluft (WTG), voorzitter en Uithol (WTG). De leden van deze beide organen hebben de afspraak gemaakt om als één gezamenlijk orgaan op te treden, waarbij onderkend wordt dat de functies van de twee organen van een ander karakter zijn. Het bestuur heeft volledig ingestemd met deze gedragslijn. De heer van der Kroft is per 1 april 2011 teruggetreden. Hij is per 1 juni 2011 opgevolgd door de heer Van Hemert. De heer Bakker is per 1 juni 2011 teruggetreden. Hij is per 1 juli opgevolgd door de heer Brugman. In het verslagjaar fungeerde de heer Kluft als voorzitter. De deelnemersraad en het verantwoordingsorgaan vergaderden in 2011 gezamenlijk vijf keer. 1.7 Visitatiecommissie Het bestuur heeft als vorm van intern toezicht gekozen voor een visitatiecommissie. Eens per drie jaar geeft het bestuur onafhankelijke deskundigen opdracht om het functioneren van (het bestuur van) het fonds kritisch te bezien. De visitatiecommissie beoordeelt in ieder geval de volgende zaken: Beleids- en bestuursprocedures en -processen en het systeem van controle en daarmee samenhangende maatregelen binnen het fonds; De wijze waarop het pensioenfonds wordt aangestuurd; De wijze waarop door het bestuur wordt omgegaan met de risico s op de langere termijn. Als eis wordt gesteld dat de visitatiecommissie als collectief een deskundigheid heeft, die ten minste vergelijkbaar is met de door De Nederlandsche Bank verlangde deskundigheid van het bestuur als collectief. De visitatiecommissie rapporteert aan het bestuur. Het bestuur bespreekt de rapportage van de visitatiecommissie met het verantwoordingsorgaan. In 2009 heeft de visitatiecommissie rapport uitgebracht. In 2011 heeft geen visitatie plaatsgevonden. 1.8 Uitbesteding Het bestuur is verantwoordelijk voor het beleid en voor de uitvoering van de vroegpensioenregeling. Het bestuur heeft het pensioenbeheer, het vermogensbeheer en de uitvoering van de hypothekenportefeuille uitbesteed aan uitvoeringsorganisaties. Pensioenbeheer Het bestuur heeft voor de periode van 2009 tot 2014 een overeenkomst gesloten met Syntrus Achmea Pensioenbeheer N.V. voor de uitvoering van de pensioenadministratie en het bestuurssecretariaat. In een afzonderlijke overeenkomst zijn afspraken vastgelegd over de kwaliteit van de dienstverlening. Syntrus Achmea rapporteert elk kwartaal over de realisatie van de afspraken. Jaarverslag 2011 pagina 8 60

10 Vermogensbeheer Voor de uitvoering van het vermogensbeheer heeft het bestuur met F&C Nederland B.V. een overeenkomst gesloten voor onbepaalde tijd, met een opzegtermijn van 12 maanden. F&C rapporteert maandelijks over de resultaten van de beleggingen. Het bestuur heeft ten behoeve de hypothekenportefeuille van het fonds een overeenkomst gesloten met Syntrus Achmea Vastgoed BV voor de periode van 2009 tot Syntrus Achmea Vastgoed rapporteert elk kwartaal over de resultaten. In overeenkomsten zijn de activiteiten van de vermogensbeheerders vastgelegd. Organisaties Administratie en bestuursondersteuning: Syntrus Achmea Pensioenbeheer N.V. Rijnzathe PV De Meern Vermogensbeheer: F&C Nederland B.V. Jachthavenweg 109k 1081 KM Amsterdam en Syntrus Achmea Vastgoed B.V. Gatwickstraat GK Amsterdam 1.9 Externe partijen Beleggingsadviseur: Mevrouw N. Houwaart, verbonden aan Montae Bestuurscentrum B.V. Accountant (vanaf 1 januari 2012): De heer drs. H.C. van der Rijst RA, verbonden aan PricewaterhouseCoopersAccountants N.V. Thomas R. Malthusstraat JR Amsterdam Adviserend actuaris: Mevrouw drs. M.D. Wagenaar-Walch AAG, verbonden aan Syntrus Achmea Pensioenbeheer N.V. Rijnzathe PV De Meern Precertificerend actuaris (vanaf 1 januari 2012): De heer F.G.L. van Houdt, verbonden aan Triple A - Risk Finance Hoogoorddreef BA Amsterdam Jaarverslag 2011 pagina 9 60

11 Certificerend actuaris (vanaf 1 januari 2012): De heer drs. P.H.A. Heesterbeek AAG, verbonden aan Triple A - Risk Finance Certification Hoogoorddreef BA Amsterdam Compliance officer: KPMG Integrity & Investigation Services Burg. Rijnderslaan MC Amstelveen Jaarverslag 2011 pagina 10 60

12 2 Ontwikkelingen 2.1 Financiële positie Na het slechte beleggingsjaar 2008 en een gedeeltelijk herstel in 2009 en 2010 was aan het eind van 2010 de marktrente gestegen waardoor het fonds op 31 december 2010 een dekkingsgraad van 105% had. De marktrente liep gedurende de eerste maanden van 2011 verder op. Daardoor herstelde de dekkingsgraad van het fonds zich gedurende de eerste maanden van het jaar verder tot 107,4% eind juni Echter door de daling van de marktrente vanaf juli en onrust op de aandelenmarkten door verergering van de Eurocrisis, daalde de dekkingsgraad weer. Het dieptepunt voor zowel de marktrente als de dekkingsgraad werd in september bereikt. Als gevolg hiervan is het fonds in het derde kwartaal van 2011 in een situatie van dekkingstekort geraakt. Ondanks dat het fonds het renterisico voor een groot deel heeft afgedekt (economische streefpercentage is 75%), is de forse daling van de rente in het derde kwartaal van 2011 voor een groot deel debet aan de daling van de dekkingsgraad. Het negatief rendement op aandelen heeft eveneens bijgedragen aan de daling van de dekkingsgraad. Het positieve rendement op vastrentende waarden heeft dit niet voldoende kunnen compenseren. Op 6 januari 2012 besloot DNB dat er aan het einde van 2011 uitzonderlijke omstandigheden op de financiële markten waren. Daarom pasten zij de rentetermijnstructuur aan op basis waarvan het pensioenfonds haar verplichtingen berekent. Op 31 december 2011 was de dekkingsgraad van het pensioenfonds 99,4%. Door de maatregel van DNB kwam de dekkingsgraad van het fonds 2,5%-punt hoger uit dan in het geval dat deze correctie niet zou zijn toegepast. Ook in 2011 heeft het bestuur de financiële ontwikkelingen nauwlettend gevolgd. Dit gebeurt deels in de beleggingsadviescommissie waar het bestuur de rapportages van de vermogensbeheerders bespreekt en waar aan de hand van de RisicoMonitor de ontwikkeling van de dekkingsgraad wordt gevolgd. In 2010 is gekozen voor de instelling van een beleggingsadviescommissie die de vermogensbeheerders kan aansturen en monitoren. Een beleggingsadviseur ondersteunt het bestuur hierbij. In 2009 heeft het bestuur onderzocht of het overbrengen van de aanspraken in een verzekerde regeling een verbetering zou kunnen zijn voor de positie van het fonds. Er is toen geconcludeerd dat het geheel in eigen beheer houden vooralsnog het beste alternatief was en dat de richtlijn is dat de hoogte van de dekkingsgraad stabiel moet zijn rond het niveau van de vereiste dekkingsgraad, voordat er sprake kan zijn van een wijziging in pensioenbeheer. Om voorbereid te zijn op een mogelijke overdracht heeft het bestuur afgesproken zich hierop in 2012 voor te gaan bereiden door middel van het opstellen van een stappenplan voor een mogelijke overdracht naar een verzekeraar. 2.2 Pensioenakkoord De sociale partners in de Stichting van de Arbeid (STAR) bereikten in juni 2011 overeenstemming over de uitwerking van het in juni 2010 gesloten pensioenakkoord. Met dit akkoord deden zij voorstellen over de AOW, de aanvullende pensioenen en de arbeidsmarktpositie van oudere werknemers. Het kabinet legt het akkoord in wetgeving vast. AOW-leeftijd omhoog vanaf 2013 Op 12 oktober 2011 diende minister Kamp een wetsvoorstel in bij de Tweede Kamer over verhoging van de AOW- en pensioenleeftijd. In het voorstel werd de AOW-leeftijd per 2020 verhoogd naar 66 jaar. En daarna gekoppeld aan de stijgende levensverwachting. Daardoor zou de AOW-leeftijd naar verwachting per 2025 naar 67 jaar worden verhoogd. Het kabinet Rutte viel op 23 april Onder druk van Europese begrotingsregels sloten VVD, CDA, D66, ChristenUnie en GroenLinks nog dezelfde week een akkoord over de begroting Nieuwe afspraken over de verhoging van de AOW-leeftijd maken daar deel van uit. De AOW-leeftijd wordt vanaf 2013 stapsgewijs verhoogd. De AOW-leeftijd is uiterlijk in jaar en uiterlijk in jaar. De stappen zijn kleiner, maar gebeuren eerder. Jaarverslag 2011 pagina 11 60

13 Het begrotingsakkoord past per 2014 ook de fiscaal maximale opbouwpercentages neerwaarts aan. Dit betekent een lagere opbouw per jaar. Ongewijzigd ten opzichte van het pensioenakkoord blijft dat de pensioenleeftijd voor aanvullende pensioenen per 2014 verhoogd wordt naar 67 jaar. Ook blijft de AOW in de toekomst gekoppeld aan de levensverwachting. Fiscale pensioenleeftijd omhoog vanaf 2013 Voor pensioen geldt een fiscale omkeerregel: over pensioenpremie betaal je geen belasting, wel over de uitkering. De overheid verhoogt de fiscale pensioenrichtleeftijd voor de aanvullende pensioenen per 2013 naar 66 jaar en per 2015 naar 67 jaar. In het pensioenakkoord is afgesproken om de pensioenleeftijd per 2012 te verhogen naar 66 jaar en per 2015 naar 67 jaar. Daarna is de pensioenleeftijd gekoppeld aan de stijgende levensverwachting. De verhoging van de pensioenleeftijd loopt tien jaar vooruit op de verhoging van de AOW-leeftijd. Het bedrag waarmee fondsen rekening houden met de AOW-uitkering, de franchise, wordt gekoppeld aan de ontwikkeling van de verdiende lonen. De verhoging van de fiscale pensioenleeftijd heeft geen gevolgen voor het fonds omdat er geen premie meer wordt geïnd. Financieel toetsingskader verandert per 2014 In het pensioenakkoord is afgesproken de pensioenregelingen schokbestendig te maken voor een verdere stijging van de levensverwachting en voor schokken op de financiële markten. Het financieel toetsingskader (FTK) wordt naar verwachting per 2014 aangepast. Dan kunnen sociale partners de pensioencontracten aanpassen. Kamp onderzoekt losse eindjes Minister Kamp laat ondertussen nog onderzoek doen naar diverse vraagstukken: kan het nieuwe pensioencontract ook worden toegepast op reeds opgebouwde pensioenaanspraken en ingegane pensioenen; evenwichtige toedeling van risico s over de generaties; toezichts- en buffereisen in EU-verband; pensioencommunicatie van het nieuwe pensioencontract. Nadat de onderzoeken zijn afgerond, stuurt de minister in het voorjaar van 2012 zijn voorstellen over het nieuwe FTK en communicatie aan de Tweede Kamer. Het wetsvoorstel daarover wordt in het voorjaar van 2013 verwacht. Hoewel de uitwerking van het pensioenakkoord voor het vroegpensioenfonds minder ingrijpend zal zijn dan voor pensioenfondsen, volgt het bestuur de hiervoor genoemde ontwikkelingen nauwkeurig. 2.3 Communicatie Communicatie is een belangrijk aandachtspunt voor het bestuur. In het communicatiejaarplan van het fonds geeft het bestuur aan hoe en wanneer communicatie met de gewezen deelnemers, gepensioneerden en werkgevers plaatsvindt. Ook op communicatiegebied geldt dat het fonds nadrukkelijk op de kosten moet letten. De inkomsten van het fonds worden immers uitsluitend vanuit de beleggingsinkomsten gevormd. Er zijn geen actieve deelnemers en geen premieinkomsten. Vandaar dat de voorkeur uitgaat naar communicatie via de werkgevers in de bedrijfstak en via de website. Begin 2011 heeft het fonds alle deelnemers in een brief geïnformeerd over een aantal actuele ontwikkelingen. De brief bevatte informatie over de wijziging van het toeslagbeleid van het fonds, over de afkoop van kleine pensioenen, de voortgang van het herstelplan, over het Pensioenregister en over het uit te keren vroegpensioen bij uitstel in het geval dat hoger was dan 100% van het laatste pensioengevend salaris (de zgn. overkookbepaling). De werkgevers zijn daaraan voorafgaand schriftelijk geïnformeerd over deze onderwerpen. Daarnaast heeft het fonds deelnemers, gepensioneerden en werkgevers via de website van het fonds ondermeer op de hoogte gehouden van de ontwikkeling van de dekkingsgraad. Aan de hand van rapportages volgt het bestuur de ontwikkeling van het websitebezoek. Eind 2011 heeft het fonds aan alle gewezen deelnemers een Uniform Pensioenoverzicht gestuurd. Jaarverslag 2011 pagina 12 60

14 Pensioenregister in januari 2011 van start Begin januari 2011 is het pensioenregister van start gegaan. Op de website van het pensioenregister kan elke burger een overzicht krijgen van de door hem of haar opgebouwde en op te bouwen pensioenaanspraken bij pensioenfondsen, pensioenverzekeraars en de Sociale Verzekeringsbank. Consumenten, pensioenuitvoerders, pensioenfondsbesturen, werkgevers-, werknemersorganisaties en de Autoriteit Financiële Markten (AFM) zijn positief over het pensioenregister. Het fonds heeft alle opgebouwde pensioenaanspraken aangemeld bij het Pensioenregister en meldt periodiek wijzigingen of aanvullingen van die gegevens aan het Pensioenregister. De website van het fonds bevat ook een verwijzing naar het pensioenregister. Vooruitlopend op evaluatie al aanpassingen in communicatie In 2011 is de doeltreffendheid van de informatiebepalingen in de pensioenwetgeving onderzocht. Uit het onderzoek kwam naar voren dat de bepalingen te gedetailleerd zijn. Ook is het verplichte taalgebruik te lastig en de verplichte hoeveelheid informatie is te omvangrijk voor deelnemers. Het toeslagenlabel bijvoorbeeld is bedoeld om deelnemers snel inzicht te geven in de mate waarin het fonds hun pensioen naar verwachting kan verhogen. Een zeer grote meerderheid van de pensioenuitvoerders vindt het label weinig begrijpelijk voor deelnemers. Ook de toezichthouder, de Autoriteit Financiële Markten (AFM), liet zich negatief over het label uit. Begin 2011 gaf minister Kamp daarom al aan dat pensioenfondsen zelf de afweging mogen maken of het toeslagenlabel bruikbare informatie biedt of eerder tot verwarring leidt. De AFM zal niet handhavend optreden als een pensioenfonds het toeslagenlabel niet opneemt. Het fonds heeft bij de verzending van het UPO in 2011 het toeslagenlabel weggelaten. 2.4 Goed pensioenfondsbestuur Integere bedrijfsvoering In de afgelopen jaren zijn steeds meer richtlijnen en regels opgesteld om te zorgen dat pensioenfondsen hun taken goed uitvoeren. Zo publiceerde de Stichting van de Arbeid (STAR) in 2005 de Principes voor goed Pensioenfondsbestuur. Deze principes bieden kaders voor zorgvuldig bestuur, intern toezicht, verantwoording, deskundigheid, openheid en communicatie. Maar ook andere regels spelen een rol: zo is de Code Tabaksblat van belang voor het beleggingsbeleid. Sinds 2007 zijn de principes goed pensioenfondsbestuur van de STAR verankerd in de Pensioenwet. De bedoeling van de principes is dat een pensioenfondsbestuur weet waarvoor het verantwoordelijk is en hoe het die verantwoordelijkheid moet dragen en moet afleggen. Deze 32 principes betreffen de onderdelen zorgvuldig bestuur, transparantie, openheid en communicatie; deskundigheid, verantwoording en intern toezicht. Het beleid van een fonds is conform artikel 143 van de Pensioenwet gericht op een integere bedrijfsvoering. Dit houdt onder meer in: adequate administratieve organisatie en interne controle en risicobeheersing; analyse en beheersing van integriteitrisico s; voorkomen van belangenverstrengeling; duurzame beheersing van (financiële) risico s; eenmaal per drie jaar een continuïteitsanalyse. De Deelnemersraad en het Verantwoordingsorgaan treden als samengevoegd orgaan op. Visitatie Het bestuur heeft het intern toezicht ingevuld door middel van een visitatiecommissie. Het bestuur geeft de visitatiecommissie tenminste eens in de drie jaar de opdracht het functioneren van (het bestuur van) het fonds kritisch te bezien. In 2012 vindt er weer visitatie plaats. Jaarverslag 2011 pagina 13 60

15 Deskundigheid Het bestuur heeft een plan opgesteld om ervoor te zorgen dat de deskundigheid binnen het bestuur gewaarborgd is en blijft en dat het bestuur als collectief over de (door DNB) vereiste deskundigheid beschikt. Het deskundigheidsplan is conform het in 2011 door de Pensioenfederatie opgestelde Plan van Aanpak deskundigheid opgesteld. De deskundigheid van de bestuursleden wordt jaarlijks op de volgende aandachtsgebieden via een self assesment getoetst: 1. het besturen van een organisatie; 2. relevante wet- en regelgeving; 3. pensioenregelingen en pensioensoorten; 4. financiële aspecten (vermogensbeheer, actuariele aspecten); 5. administratieve organisatie en interne controle; 6. uitbesteden van werkzaamheden; 7. communicatie. De uitkomsten zijn vastgelegd in de deskundigheidsmatrix. Het bestuur hanteert als uitgangspunt dat per onderwerp tenminste twee bestuursleden voldoende deskundig zijn. Sinds 2010 vindt er door de bestuursleden ook een collegiale beoordeling van de deskundigheid plaats. Ook zijn er competentie- en functieprofielen opgesteld, om nog preciezer in kaart te brengen welke deskundigheden er van elk afzonderlijk bestuurslid vereist worden. De deskundigheidseisen zijn ook van toepassing op de leden van het verantwoordingsorgaan en het intern toezicht. In het jaar 2011 heeft het bestuur scholing gevolgd op het gebied van financiële risicobeheersing. Een geplande opleiding beleggingen is uitgesteld tot Individueel volgden een aantal bestuursleden meerdaagse specifieke opleidingen. In 2012 zal een collectieve deskundigheidstoetsing op niveau 1 en niveau 2 plaatsvinden en is een verdiepingsopleiding beleggingen gepland. Zelfevaluatie Jaarlijks evalueert het bestuur het eigen functioneren. Uitkomst van de evaluatie is ondermeer dat het fonds onderzoek gaat doen naar de mogelijkheden en timing van overdracht naar een verzekeraar. Voor de overdracht wordt een stappenplan opgesteld, dat jaarlijks wordt geëvalueerd Verder zal in 2012 maandelijks met het gehele bestuur worden vergaderd. De verhoging van de frequentie geeft meer ruimte voor verdieping en collectieve discussie over het onderwerp beleggingen. Ook zijn er afspraken gemaakt over deskundigheid en het digitaal beschikbaar maken van fondsdocumenten. Naast het eigen functioneren heeft het bestuur op kritische wijze de dienstverlening door Syntrus Achmea, als pensioenuitvoerder en door F&C en Syntrus Achmea Vastgoed als vermogensbeheerders, geëvalueerd. Gedragscode/compliance Het fonds kent een gedragscode, waarvan de inhoud in overeenstemming is met de door de pensioenkoepels ontwikkelde gedragscode. Eventuele meldingen van bestuurders worden gedaan bij de compliance officer. Deze rapporteert jaarlijks aan het bestuur over het naleven van de gedragscode. De gedragscode bevat regels en richtlijnen voor bestuursleden en andere door het fonds aan te wijzen betrokkenen ter voorkoming van conflicten tussen belangen van het fonds en de privé belangen van betrokkenen. Uitgangspunt daarbij is de transparantie te bevorderen en ervoor te zorgen dat alle betrokkenen, ook voor hun eigen bescherming, duidelijk weten welke regels zij moeten volgen. De naleving van de gedragscode wordt jaarlijks gecontroleerd door de compliance officer. In de septembervergadering van het fonds heeft het bestuur de jaarlijkse rapportage met de compliance officer besproken. Het fonds kent geen zogenaamde insiders en geen van de bestuursleden heeft een nevenfunctie die mogelijk zou kunnen conflicteren met het bestuurslidmaatschap. Jaarverslag 2011 pagina 14 60

16 Principes bij beloningsbeleid Op 6 mei 2009 hebben DNB en AFM de Principes voor beheerst beloningsbeleid gepubliceerd (verder: de Principes). De Principes zijn gericht op de financiële ondernemingen en op pensioenfondsen die onder toezicht staan van DNB of AFM. In een gezamenlijke brief van 24 juni 2009 aan de pensioenfondsen hebben DNB en AFM duidelijk gemaakt dat het beloningsbeleid ook bij pensioenfondsen en hun uitvoerders in lijn moet zijn met de Principes. In de kern is het doel van de Principes: het tegengaan van perverse beloningsprikkels. Pensioenfondsen moeten de Principes concreet toepassen op hun situatie en daartoe hun beloningsbeleid kritisch tegen het licht houden en waar nodig aanpassen. Het gaat daarbij niet alleen om de beloning van bestuurders, maar ook om uitbestede werkzaamheden van het pensioenfonds. Het bestuur heeft in 2010 aan DNB en AFM kenbaar gemaakt de principes volledig te onderschrijven en heeft voorts een verklaring ondertekend geen enkele vorm van beloning te ontvangen voor het bestuurswerk van de stichting. Het bestuur heeft ook de pensioenuitvoerder en de beide vermogensbeheerders verzocht de verklaring te ondertekenen. Het bestuur heeft kennis genomen van een brief van de pensioenuitvoerder die excessief belonen in het beloningsbeleid uitsluit. De verklaring van beide vermogensbeheerders vond het bestuur een goede eerste aanzet maar duidelijk nog niet ver genoeg gaan. In 2011 heeft het bestuur haar visie op het beloningsbeleid niet gewijzigd. Medezeggenschap Het fonds heeft de medezeggenschap ingevuld door oprichting van een deelnemersraad en een verantwoordingsorgaan die als één gezamenlijk orgaan optreden. Het kabinet wil de wettelijke regels in de Pensioenwet over medezeggenschap voor pensioenfondsen herzien. Het kabinet gaat hiermee verder dan het initiatiefwetsvoorstel van de Kamerleden Koçer Kaya (D66) en Blok (VVD) over bestuursdeelname van pensioengerechtigden. Minister Kamp stuurde begin 2012 het wetsvoorstel naar de Tweede Kamer. Pensioenfondsen kunnen kiezen uit twee modellen: uitbreiding van het paritair bestuur met pensioengerechtigden; inzet in het paritair bestuur van externe deskundigen. Deelnemersraad en verantwoordingsorgaan volgen de ontwikkelingen op de voet en realiseren zich dat de nieuwe regels vanaf 2013 gevolgen kunnen hebben voor de taken van deelnemersraad en verantwoordingsorgaan. Prudent Person Volgens artikel 135 van de Pensioenwet moet het pensioenfonds een beleggingsbeleid voeren in overeenstemming met de prudentperson regel. De waarden worden belegd in het belang van de aanspraak- en pensioengerechtigden de beleggingen worden gewaardeerd tegen marktwaarde. Het pensioenfonds spant zich maximaal in om op zodanige wijze te beleggen dat de veiligheid, kwaliteit, liquiditeit en het rendement van de portefeuille als geheel zijn gewaarborgd Naleving wet- en regelgeving Het bestuur is niet bekend met overtredingen van wet- en regelgeving en heeft geen dwangsommen of boetes ontvangen. In het boekjaar is een herstelplan van toepassing vanwege een dekkingstekort. 2.5 Herstelplan Vanwege de ontstane situatie van onderdekking heeft het bestuur van de VPTECH in het eerste kwartaal van 2009 zowel een korte- als een langetermijnherstelplan opgesteld en ingediend bij DNB. Nadat het bestuur in de verplichtingen van het pensioenfonds een afdoende voorziening had opgenomen voor de toekomstige kosten van uitvoering van de regeling, heeft DNB de herstelplannen in december 2009 goedgekeurd. Het herstelplan geeft aan dat de dekkingsgraad per 31 december ,3% zal bedragen en dat binnen de gestelde termijn van 5 jaar wordt voldaan aan het criterium dat het vermogen van het fonds ten minste gelijk is aan het voor het fonds geldende minimaal vereist vermogen (destijds geschat op 104% van de technische voorzieningen). Dit betekent dat er voor enkele jaren geen financiële ruimte is voor toeslagverlening. Pas in 2017 zou dit op grond van het herstelplan weer mogelijk kunnen zijn. Jaarverslag 2011 pagina 15 60

17 Het pensioenfonds evalueert aan het einde van elk boekjaar zijn herstelplan om vast te stellen of het herstel van het fonds verloopt volgens het ingediende plan. Het herstelplan is immers gebaseerd op de financiële situatie van eind 2008 toen de dekkingsgraad van het fonds 98% was. Bij de berekening van de dekkingsgraad per eind 2010 is rekening gehouden met de gestegen levensverwachtingen en de daarop bijgestelde actuariële tabellen. Eind 2010 was de dekkingsgraad 105%. Op 31 december 2011 was de dekkingsgraad van het fonds 99,4%. Ondanks de aanpassing van de rentetermijnstructuur door DNB was de marktrente eind 2011 lager ten opzichte van 31 december Bij de evaluatie van het herstelplan eind 2011 is gerekend op basis van de nieuwe financiële randvoorwaarden van het Financieel Toetsingskader (FTK) die vanaf 1 januari 2012 van kracht zijn. Dat betekent dat er bij de evaluatie is gerekend met een verondersteld rendement van 4,7%.Verder is bij de evaluatie ondermeer uitgegaan van: de strategische beleggingsportefeuille 2012 als beleggingsmix; een Vereist Eigen Vermogen van 110%; een startdekkingsgraad van ultimo december van 98,6%. Op basis van de gehanteerde uitgangspunten komt de dekkingsgraad eind 2013 uit op 105,3%, waarmee het dekkingstekort eind 2013 niet meer van toepassing zou zijn. Eind 2015 zou de dekkingsgraad hoger zijn dan het verondersteld vereist vermogen van 110%. Op basis van deze evaluatie van het herstelplan eind 2011 heeft het bestuur geconcludeerd dat zonder aanvullende maatregelen zowel aan het kortetermijnherstelplan als aan het langetermijnherstelplan kan worden voldaan. Conform de wettelijke bepalingen heeft het pensioenfonds als onderdeel van de kwartaalrapportage voor DNB na afloop van het 4 e kwartaal van 2011 de evaluatie van het herstelplan bij DNB ingediend. 2.6 Financieel crisisplan Pensioenfondsen moeten in 2012, als onderdeel van de ABTN, een financieel crisisplan opstellen. In het financieel crisisplan wordt vastgelegd wat het bestuur onder een crisis verstaat en hoe het handelt als het fonds in een crisissituatie terecht komt. Dit plan wordt jaarlijks getoetst op actualiteit en zonodig aangepast. De in het financieel crisisplan beschreven maatregelen geven een mogelijke inzet van sturingsmiddelen en noodmaatregelen tijdens een financiële crisis weer. Dit wil niet zeggen dat het bestuur in geval van een financiële crisis dit plan exact zal uitvoeren. In geval van een financiële crisis zal het bestuur weloverwogen beslissen of en in welke mate uitvoering zal worden gegeven aan de maatregelen, zoals beschreven in dit plan. Het is immers vooraf onmogelijk om alle facetten van een financiële crisissituatie volledig in te schatten. Het bestuur is eind 2011 gestart met het opstellen van zo n plan en zal dit in 2012 afronden. 2.7 Integraal risico-management Het bestuur heeft eind 2011 in samenwerking met Strategisch Pensioen Management (SPM) van Syntrus Achmea Pensioenbeheer, de risico s en de beheersmaatregelen van het fonds scherper in beeld gebracht. Dit proces heeft een risicobeheersingmodel opgeleverd. Het risicobeheersingmodel geeft aan op welke manier het fonds omgaat met risico s en risicobeheersing. De risico s zijn onderscheiden in financiële en niet-financiële risico s. Het model, de risico s en de beheersmaatregelen die het bestuur heeft vastgesteld zijn beschreven in de rapportage Risk Assessment. Het bestuur zal deze rapportage periodiek bespreken. 2.8 Gevolgen verschuiving ingangsdatum AOW De ingangsdatum van de AOW verschuift per 1 april 2012 van de eerste van de maand naar de 65 ste verjaardag. De Eerste Kamer ging daarmee in december 2011 akkoord. Centrale vraag voor pensioen- en vutfondsen was of zij de verschuiving van de ingangsdatum van de AOW voor hun uitkeringen volgen. Verschuiving zou tot een aanzienlijke kostenverhoging leiden. Samen met het vutfonds is op verzoek van cao-partijen een onderzoek gestart naar de mogelijkheid om de nadelige gevolgen van deze verschuiving voor het inkomen van deelnemers te beperken. Jaarverslag 2011 pagina 16 60

18 2.9 Toezichthouders De Autoriteit Financiële Markten (AFM) houdt toezicht op de communicatie van pensioenfondsen. De AFM doet dit onder meer via zogenaamde self assessments. Het self assessment maakt inzichtelijk in hoeverre het vroegpensioenfonds voldoet aan de normen van de wetgeving op het gebied van informatieverstrekking. Het fonds heeft in 2011 een score van 77% behaald. Ten opzichte van het vorige assessment (59%) is er sprake van een verbetering, waarbij het bestuur opmerkt dat het assessment onvoldoende rekening houdt met het specifieke karakter van het fonds. Op het aspect duidelijkheid is verbetering mogelijk. Als het fonds alle communicatiemiddelen zou toetsen op begrijpelijkheid zou de score hoger zijn. Het bestuur zal binnen de mogelijkheden van het fonds blijven werken aan verbetering van de communicatie met de doelgroep, waarbij de nadruk ligt op het gebruik van de website. In het verslagjaar is contact met DNB geweest over de evaluatie van het herstelplan. Over en weer zijn uitgangspunten verduidelijkt en is nadere informatie verstrekt. DNB heeft het fonds begin 2012 gemeld geen aanleiding te hebben voor opmerkingen over de voortgang van het herstel zoals beschreven in de evaluatie van het herstelplan eind Jaarverslag 2011 pagina 17 60

19 3 Financieel beleid 3.1 ALM/Continuïteitsanalyse Stichting Vroegpensioenfonds Technische Groothandel is opgericht in 1999 als uitvoerder van de vroegpensioenregeling voor de technische groothandel. Door beëindiging van de regeling in 2006 is nu sprake van een gesloten fonds met slechts inactieve deelnemers (in de betekenis van niet premiebetalende deelnemers). Het Vroegpensioenfonds Technische Groothandel is derhalve een fonds met bijzondere karakteristieken. De verwachting is dat in 2044 de laatste uitkeringen plaatsvinden. De mate van rentegevoeligheid van de verplichtingen wordt per ultimo 2011 op 12,9 jaar geschat. Aangezien er geen sprake meer is van premie-inkomsten en er ook geen mogelijkheid is om in moeilijke financiële omstandigheden terug te vallen op sponsoren, beperkt het instrumentarium van het fonds zich met name tot het beleggingsbeleid. Het fonds heeft, in samenhang met de ontwikkelingen rond het toeslagbeleid (zie 3.2) besloten haar (financiële) beleid vooral te toetsen aan de hand van een jaarlijkse continuïteitsanalyse en slechts wanneer noodzakelijk een ALM studie uit te laten voeren, waarbij de nadruk ligt op de effectiviteit van de ter beschikking staande sturingsmiddelen. In het verslagjaar heeft het bestuur een beperkte ALM-studie laten uitvoeren door Mercer. De studie heeft het bestuur het nodige inzicht gegeven in de factoren in het beleggingsbeleid die bepalend zijn voor de financiële positie en de wijze waarop sturingselementen in het beleggingsbeleid kunnen worden ingezet om doelstellingen te bereiken en risico s te beperken. Daarnaast bood de studie inzicht in de verwachte koopkrachtontwikkeling en de kans op het moeten nemen van noodmaatregelen. Het bestuur heeft de uitkomsten betrokken bij de besluitvorming over het beleggingsbeleid Toeslag Eerder heeft het bestuur onder invloed van de ontwikkeling van de dekkingsgraad en met het oog op de doelstelling van het fonds, besloten om zich in haar beleid vooral te laten leiden door de vastheid van de nominale aanspraken. Hiertoe is het beleggingsbeleid in een aantal stappen aangepast en is in 2010 het indexatielabel bijgesteld van D1 (ambitie om jaarlijks de aanspraak te verhogen met een vooraf vastgestelde maatstaf) naar B (geen uitgewerkt plan om de aanspraak jaarlijks te verhogen). De wijziging van het ambitieniveau heeft betrekking op de vanaf 1 januari 2011 toe te kennen indexaties/toeslagen. Bij de evaluatie van het herstelplan eind 2011 is het huidige toeslagbeleid uitgangspunt geweest. De ambitie van het pensioenfonds voor de toeslagverlening was altijd om het indexcijfer te volgen. Het toeslagpercentage was gebaseerd op de ontwikkeling van de lonen uit de cao voor de Technische Groothandel in het kalenderjaar voorafgaande aan de verhoging. Sinds enkele jaren is het nieuwe financiële toetsingskader (FTK) van kracht. Aangezien de voorziening voor toekomstige verplichtingen nu op basis van de marktwaarde bepaald wordt, fluctueert de dekkingsgraad (verhouding tussen het vermogen en de benodigde voorziening voor toekomstige verplichtingen) meer dan voorheen het geval was. Afhankelijk van de te lopen risico s in de beleggingen moeten er onder het FTK bepaalde buffers aangehouden worden die leiden tot een zogeheten vereiste dekkingsgraad. Jaarverslag 2011 pagina 18 60

20 Als gevolg van de kredietcrisis is de hoogte van de dekkingsgraad eind 2008 sterk omlaag gegaan. Daarom heeft het bestuur al enkele jaren moeten besluiten om geen toeslag te verlenen. De verwachtingen voor de toekomst zijn, gezien het herstelplan, niet gunstig. Volgens het herstelpad van dit plan zou er voor het eerst pas weer in 2017 ruimte zijn om een toeslag toe te kennen. Met die wetenschap heeft het bestuur geoordeeld dat het geen pas heeft om een ambitie te handhaven waarvan vooraf bekend is dat die niet waargemaakt kan worden. Daarom heeft het bestuur in het najaar van 2010 moeten besluiten deze ambitie aan te passen. Hoewel voor de leden van de deelnemersraad geldt dat zij het indexeren van de aanspraken en lopende uitkeringen hoog in het vaandel dragen, konden ook zij niet anders dan het bestuur adviseren voorlopig geen toeslagverleningsambitie uit te spreken. Jaarlijks besluit het bestuur of er een toeslag wordt verleend en hoe hoog deze kan zijn. In het herstelplan is er vooralsnog vanuit gegaan dat er tot 2017 geen toeslagen worden verleend. 3.3 Samenvatting financiële positie Samenvatting van de financiële positie van het vroegpensioenfonds. In de onderstaande tabel is het verloop van de dekkingsgraad weergegeven opgesplitst naar categorieën. Gerealiseerd Herstelplan 2009 Evaluatie Herstelplan 2011 Primo 2011 Premie 105,30% 0,00% 98,10% 0,00% Uitkeringen 0,30% -0,10% Toeslagverlening 0,00% 0,00% Renteverandering -11,70% 0,00% Overrendement 7,10% 2,00% Overig -1,60% 0,00% Ultimo ,40% 100% 97,60% Er wordt gebruik gemaakt van de nieuwe AG prognosetafels , startkolom 2012 inclusief ervaringssterfte. Jaarverslag 2011 pagina 19 60

21 3.4 Actuariële analyse Het resultaat over het boekjaar 2011 bedraagt negatief. Onderstaand is een uitsplitsing van dit resultaat naar bronnen weergegeven. Analyse van het resultaat Resultaat op: Wijziging RTS Wijziging grondslagen Beleggingen Premie Waardeoverdracht Kosten Uitkeringen/pensionering Kanssystemen Toeslagverlening Correcties en overige mutaties Andere oorzaken Overige baten/lasten Wijziging TV voor risico deelnemers (34.961) (63) (279) (540) (25) (7) (19.772) (2.424) (162) Totaal resultaat (16.588) Uitkomsten van de solvabiliteitstoets De solvabiliteit van het pensioenfonds is niet toereikend. Er is zowel sprake van een reservetekort als een dekkingstekort. Voor de berekening van het vereist eigen vermogen maakt het fonds gebruik van het standaard model van DNB. Oordeel van de waarmerkend actuaris over de vermogenspositie Ultimo 2011 is de dekkingsgraad van het vroegpensioenfonds gelijk aan 99,4%. Het MVEV bedraagt 4% en het VEV is gelijk aan 9,3%. Dit betekent dat er ultimo 2011 sprake is van een dekkingstekort. De financiële positie van het vroegpensioenfonds is slecht. 3.5 Risico-paragraaf Inleiding De risico s verbonden aan de pensioenregeling worden door het fonds zelf gedragen. Het pensioenfonds heeft de hoofdlijnen van het interne beheersingssysteem en van de opzet van de administratieve organisatie en interne controle vastgelegd in de ABTN. Het fonds heeft beleid vastgesteld met betrekking tot de beheersing van risico s die samenhangen met de uitbesteding. Belangrijke aspecten hierin zijn dat de pensioenuitvoerder, Syntrus Achmea, beschikt over een zgn. ISAE rapportage. Deze verklaring geeft zicht op de bedrijfsprocessen, het verloop daarvan en geeft tevens aan of de daarin opgenomen interne controles, in opzet bestaan en adequaat zijn (type1) en effectief hebben gewerkt (type 2). Met Syntrus Achmea is het fonds een gedetailleerde Service Level Agreement (SLA) overeengekomen. Hierin wordt ook relevante managementinformatie verstrekt. Met de vermogensbeheerder zijn ook beheerafspraken gemaakt. In een mandaat worden jaarlijks de beheerafspraken vastgelegd. Deze afspraken betreffen onder andere de samenstelling van de portefeuille, de bandbreedtes, de performance meting, de benchmarks, het rente afdekkingsbeleid en het valuta- en derivatenbeleid, de risicometing en beheersing. Jaarverslag 2011 pagina 20 60

22 Proces risicomanagement Het risicomanagement van het pensioenfonds ziet er als volgt uit: 1. het vaststellen van een risico; 2. het beoordelen van het risico; 3. het beoordelen van de beheersmaatregel; 4. het vaststellen van het beleid. Het bestuur is in 2010 gestart met een uitgebreide analyse van alle risico s. Op basis van waarnemingen en resultaten is aanscherping van beleid ingezet. Nadere analyse en invulling hebben in 2011 plaatsgevonden. Zie ook paragraaf 2.7. Governance structuur Het bestuur is eindverantwoordelijk. Aan de beleggingsadviescommissie is, op grond van pragmatische afweging, de monitoring en implementatie als aandachtsgebied opgedragen. De beleggingsadviescommissie wordt ondersteund door een externe partij, Montae Bestuurscentrum B.V. Invulling risicomanagement In mei 2010 heeft het bestuur, op advies van de beleggingsadviescommissie en in overleg met de externe adviseur, gesproken over de wijze waarop de risico s van de beleggingsportefeuille in kaart gebracht kunnen worden en het risicomanagement vormgegeven kan worden. Gaandeweg zijn de risico s in kaart gebracht en is de monitoring vormgegeven. Uitgangspunten risicoanalyse Op basis van beschikbare fondsinformatie, beleggingsmandaat, rapportages van en gesprekken met de vermogensbeheerder zijn de risico s en overige kenmerken van de beleggingsportefeuille en beleggingspools in kaart gebracht. Ook is gekeken naar de relatie tot de verplichtingen. Enerzijds is deze risicoanalyse gebaseerd op de risicocategorieën en subcategorieën van FIRM (Financiële Instellingen Risico Methode van DNB), anderzijds is gekeken naar aanvullende risico s die niet als zodanig binnen het FIRM-kader benoemd zijn. De aanbevelingen van de Commissie Frijns en de koepelorganisaties zijn bij de opzet en monitoring betrokken. Risico monitor Op basis van de periodieke informatie van de uitvoerder en vermogensbeheerder, wordt elk kwartaal een zogenaamde risicomonitor opgesteld. Enerzijds dient deze monitor als controle op de berekende en aangeleverde informatie van de uitvoerder en de vermogensbeheerder, anderzijds dient deze als managementinformatie vanuit de beleggingsadviescommissie aan het bestuur. In de risicomonitor zijn onder andere opgenomen de solvabiliteitsrealisatie (het verloop van de dekkingsgraad versus de vereiste dekkingsgraad en herstelplan), gevoeligheidsanalyses van rente- en aandelenmarkten, de ontwikkeling van de portefeuille en rendementen en risico s van de portefeuille en beleggingspools versus het mandaat en de rendementsdoelstellingen van de vermogensbeheerder. Ook het cashmanagement komt hierin tot uiting. Het fonds is eind 2010 gestart met het invoeren van genoemd risicomanagement kader voor de beleggingen en evalueert de werking hiervan periodiek. In 2011 is een nadere aanvullende risicoanalyse uitgevoerd op de niet-financiële risico s. Jaarverslag 2011 pagina 21 60