De alumni van Bio-Farmaceutische Wetenschappen vertellen. Bio-Farmaceutische Wetenschappen

Transcriptie

1 De alumni van Bio-Farmaceutische Wetenschappen vertellen Bio-Farmaceutische Wetenschappen

2 Bekijk je mogelijkheden op onze website en vindt je studie Van de afgestudeerde Bio-Farmaceutische Wetenschappers die niet kiezen voor een promotietraject, komen de meeste terecht bij overheid of bedrijfsleven. Denk daarbij aan: * Medisch-biologische onderzoeksinstituten * Onderzoeksafdelingen van farmaceutische bedrijven * Onderzoeksafdelingen van biotechnologische bedrijven Logisch, want als geneesmiddelenonderzoeker heb je als geen ander geleerd om problemen te erkennen, herkennen en creatief op te lossen. INHOUD Studenten Bio-Farmaceutische Wetenschappen worden breed opgeleid. De combinatie van vakkennis en academische vaardigheden maakt hun aantrekkelijk voor werkgevers. Veel afgestudeerde Bio-Farmaceutische Wetenschappers gaan verder in het wetenschappelijk onderzoek, maar vervolgen na hun promotie in veel gevallen hun carrière succesvol in het bedrijfsleven. Ook wanneer je niet als onderzoeker aan de slag wil, heb je legio mogelijkheden. Biofarmaceuten vind je in de gehele breedte van het farmaceutische veld. Hun carrière staat over het algemeen in het teken van het ontdekken of ontwerpen van nieuwe geneeskrachtige stoffen, of in het ontwikkelen en produceren van nieuwe geneesmiddelen. Voorbeelden van banen buiten het onderzoek zijn bijvoorbeeld diverse functies in de farmaceutische industrie en bij biotechnologiebedrijven of de overheid. Werken na je studie Welke kanten kan je allemaal op met je studie en wat voor banen horen daarbij? Roel Bulthuis Senior Director, Head of Merck Serono Ventures Ivan Utama Consultant farmaceutische industrie Sandra Zovko Postdoc Toxicologie, LACDR, Universiteit Leiden Steffan Bos Assistent-in-opleiding Moleculaire Epidemiologie, LUMC Ashley Strougo PK/PD-modelleur Marieke Pennings Project manager en soms business developer Basic Pharma, Geleen, Nederland Dennis de Mik Working in pharmaceutical market research Chin Chin Chau, Christel Slot, Rianne Oudshoorn & Jenina Wieringa-Oost ICON Clinical Research Corine Broekhuizen Postdoc AMCAS, een spinoff bedrijf van het AMC Mariëtte Bliekendaal Smullen van wetenschappelijke hoogtepunten Mark van Bourgondiën Docent stralingshygiëne Reactor Instituut Delft Laura Heitman Een leven bij de universiteit na BFW 1 wat gebeurt er op het instituut Check alumni bijeenkomst op Deze brochure bevat bijdragen van een aantal Leidse BFW-studenten die tussen 1995 en 2005 zijn afgestudeerd. Deze oud-studenten hebben kort voor of na hun afstuderen een baan gevonden en nadien carrière gemaakt. Hun verhalen geeft een beeld van de mogelijkheden na het volgen van de studie Bio-Farmaceutische Wetenschappen. Chantal Smulders Toxicoloog bij Shell Canada Limited Sebastiaan Veelenturf Een gemiddelde werkdag bij de politie (als BFW-er) Harrie Storms Beleidsambtenaar het Mini - sterie van Volksgezondheid

3 Profiel Een faculteit om te ontdekken BFW, wat kun je er mee? Afgestudeerde BFW-ers vertellen Bio-Farmaceutische Wetenschappen is onderdeel van de vooraanstaande onderzoeksschool Leiden/Amsterdam Center for Drug Research (LACDR). Het LACDR is een samenwerkingsverband tussen de Vrije Universiteit Amsterdam en de Universiteit Leiden. Het onderwijs van de bacheloropleiding Bio-Farmaceutische Wetenschappen wordt verzorgd door de Leidse tak van het LACDR, aan de Faculteit der Wiskunde en Natuur wetenschappen. Deze brochure bevat een aantal bijdragen van BFW-studenten die tussen 1995 en 2005 zijn afgestudeerd. Deze oud-studenten hebben kort voor of na hun afstuderen een baan gevonden en nadien carrière gemaakt. 2 De Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen van de Universiteit Leiden wil excelleren in het onderzoek en onderwijs van haar disciplines, waaronder Bio-Farmaceutische Wetenschappen. De opleiding Bio-Farmaceutische Wetenschappen in Leiden is uniek in Nederland en eigenlijk in de wereld. Geen enkele andere opleiding richt zich volledig op vrijwel het hele spectrum van het geneesmiddelenonderzoek. De wetenschappelijke staf van het LACDR levert een belangrijke bijdrage aan de ontwikkeling van nieuwe, veiliger en efficiëntere geneesmiddelen en is actief betrokken bij het onderwijs van de studie Bio-Farmaceutische Wetenschappen. Tevens werkt het LACDR intensief samen met het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) en diverse buitenlandse onderzoeksinstituten om hoogwaardig geneesmiddelenonderzoek te bewerkstelligen. Na een studie BFW ligt de wereld voor je open. De combinatie van vakkennis en academische vaardigheden maakt afgestudeerden aantrekkelijk voor veel werkgevers. In eerste instantie gaan veel afgestudeerde BFW-ers verder in het wetenschappelijk onderzoek en kiezen ervoor om binnen of buiten de Leidse universiteit te promoveren. Na hun promotie vervolgen zij veelal hun carrière in het bedrijfsleven. In dit boekje lees je de verhalen van een aantal BFW alumni en hun carrièrepaden tot nu toe. Het Leiden/Amsterdam Center for Drug Research (LACDR) is een onderzoekinstituut en als zodanig een samenwerkingsverband tussen de Universiteit Leiden en de Vrije Universiteit Amsterdam. De Leidse tak van het LACDR verzorgt het onderwijs van de bacheloropleiding Bio-Farmaceutische Wetenschappen en de masteropleiding Bio-Pharmaceutical Sciences. Als studieadviseurs van Bio-Farmaceutische Wetenschappen (BFW) hadden we een lang gekoesterde wens. Wij wilden graag inzichtelijk maken aan onze huidige en aankomende BFW-studenten hoe ongelofelijk divers de carrièremogelijkheden van een academische opleiding als BFW zijn, door middel van het presenteren van een brede selectie van loopbanen van verschillende oud-studenten. Met het verschijnen van deze brochure is onze wens in vervulling gegaan. Studieadviseurs BFW/BPS LACDR/BFW Leiden,

4 Roel Bulthuis Senior Director, Head of Merck Serono Ventures Ik ben hier verantwoordelijk voor Merck Serono Ventures, een investeringsfonds dat zich richt op jonge biotech bedrijven. Daarnaast hou ik me bezig met transacties waarbij andere investeerders in onze producten investeren of waar we aandelen kopen in grotere ondernemingen om deels eigenaar te worden van een product of technologie. Alles wat we hier doen staat in het teken van het ontwikkelen van nieuwe geneesmiddelen, en een goed en breed begrip van de onderliggende wetenschap is dan ook cruciaal. Achteraf gezien was mijn studie BFW een unieke voorbereiding op het werk dat ik nu dagelijkse met veel plezier doe... 4 Ik ben in 2000 afgestudeerd bij BFW en daarna via een baan bij een biotech-bedrijf in België, een baan als bankier bij Fortis in Amsterdam en later in NY, en daarna een MBA aan de universiteit van Helsinki, zo n 2 jaar geleden bij Merck Serono terecht gekomen.... Hoewel, in iets mindere mate als het zondag is, zoals vandaag, en het uitzicht de komende 11 uur de stoel voor me zal zijn in plaats van sleetje rijden met m n 2 kinderen in de bergen rond Geneve (maar werken/reizen op zondag gebeurt gelukkig zelden). We zijn net opgestegen uit Londen voor een vlucht naar San Francisco, waar de komende dagen een grote conference voor biotech bedrijven en investeerders plaatsvind. Vanavond als ik aankom heb ik een diner met het management van een biotech-bedrijfje in wording om te praten over een mogelijke investering van onze kant (de wetenschappelijke basis en de patenten daar omheen zijn er, ze zijn nu op zoek naar geld om dit alles om te kunnen zetten in een product). De technologie die het bedrijf heeft ontwikkeld zou het makkelijker maken om monoclonale antilichamen te maken tegen een aantal van de biologische targets waarin wij geinteresseerd zijn. Dit zou uiteindelijk kunnen leiden tot de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen. Ik ga proberen te begrijpen of de technologie inderdaad toegevoegde waarde voor ons zou kunnen hebben en of de voorwaarden voor een eventuele investering aantrekkelijk zijn. De komende drie dagen heb ik volgepland met meer van dat soort gesprekken en gesprekken met ander investeerders om te praten over nieuwe ideeën/mogelijkheden voor investeringen in onze eigen projecten en/of bedrijven die zij hebben opgezet. Het is begin januari als ik dit schrijf en de contacten/ideeën die ik de komende dagen op ga doen zouden een groot deel van het eerste kwartaal moeten gaan vullen in hun uitvoering; spannend dus wat er gaat komen! Ik zie er ook naar uit om veel oude vrienden weer te zien (onder anderen een jaargenoot van BFW); met een biertje erbij s avonds komen natuurlijk pas de echt interessante verhalen naar boven. Ik denk dat ik, gemiddeld gedurende het jaar, zo n 50 60% van m n tijd reis. Daarvan zal ongeveer een derde opgaan aan gesprekken over nieuwe ideeen zoals hierboven beschreven en de rest aan het onderhandelen van de eigenlijke deals (voor mij het favoriete onderdeel van m n werk). De dagen die ik op kantoor ben probeer ik tijd te besteden aan gesprekken met onze eigen scientists over de projecten waar we aan werken, met ons management om het benodigde draagvlak te creeeren, onze advocaten, accountants, IP experts, en natuurlijk met m n team. We hebben een heel internationaal team (14 nationaliteiten in ons totale Business Development team van 20 m/v) en hoewel er vele verschillende carriere achtergronden zijn is de gemeenschappelijke deler toch wel een BFW-achtige vooropleiding. Het is uniek om met zo n group mensen te werken in een omgeving die heel ambitieus en gedreven werkt aan het ontwikkelen van nieuwe geneesmiddelen voor patienten met vaak levensbedreigende ziektes. Als ik er zo over nadenk, heb ik eigenlijk ook vandaag wel weer veel plezier in wat ik doe. Vooral als de volgende zondag er natuurlijk gewoon weer een van sleetje rijden is. 5

5 Ivan Utama Consultant farmaceutische industrie 6 Klanten van Baggerman Farma Consult zijn naast farmaceutische bedrijven ook medische hulpmiddelenbedrijven, distributiebedrijven, importeurs en organisaties werkzaam in de gezondheidszorg, zowel binnen als buiten Nederland. Baggerman Farma Consult biedt globaal drie diensten aan: diensten op het gebied van Regulatory Affairs, Farmacovigilantie en Quality Affairs. Hoewel niet iedereen binnen het bedrijf op alle gebieden actief is, ben ik dat wel. Dit geeft een enorme diversiteit aan projecten. Dit wordt nog versterkt omdat je als consultant bij verschillende bedrijven werkt en dus overal een kijkje in de keuken kunt nemen. Zo leer je van elk bedrijf waar je komt weer iets dat je kunt meenemen naar een volgend project. Ik heb Bio-Farmaceutische Wetenschappen gestudeerd van 1995 tot Na een niet-afgeronde promotie ben ik sinds 2006 werkzaam bij Baggerman Farma Consult als consultant voor de farmaceutische industrie. Om concreet mijn werkzaamheden te beschrijven moet ik dit in de drie deelgebieden onderverdelen: Regulatory Affairs: voor elk geneesmiddel is een registratie vereist en het verkrijgen en het onderhouden van zo n registratie, alsmede het compliant zijn aan wat geregistreerd is, zijn de werkzaamheden behorend bij dit deelgebied. Het werk is vooral beeldschermwerk en bestaat onder andere uit het voorbereiden en het indienen van registratiedossiers, het opstellen en controleren van productinformatie zoals de bijsluiter en verpakkingen en het doorvoeren van wijzigingen aan registratiedossiers. Daarnaast ben je bij Regulatory Affairs betrokken bij communicatie met de overheid en dien je als vraagbaak binnen het bedrijf. Vaak komt ook het promotiemateriaal zoals brochures en dergelijke langs je bureau ter goedkeuring. Bij Europese procedures ben je ook veel bezig met het coördineren van de procedure met zusterbedrijven in de andere Europese landen en het communiceren met buitenlandse overheden. Farmacovigilantie, geneesmiddelbewaking: voor elk geneesmiddel is de verplichting gemelde bijwerkingen te registreren, op te volgen en eventueel te melden aan de overheden. In dit werk neem je klachten/ bijwerkingen van medisch professionals en/of patiënten op en verwerkt deze volgens de procedures van het bedrijf. Indien nodig probeer je meer informatie te verkrijgen en communiceer je alle informatie naar een hoofdkantoor indien van toepassing en naar de overheid indien vereist. Voor sommige bedrijven vervullen we de functie van Europees hoofdkantoor en wordt daarnaast ook de literatuur gescreend voor eventuele productbijwerkingen en wordt via databases aan signaaldetectie gedaan om eventuele veiligheidsissues te detecteren. Daarnaast geven we trainingen aan personeel van bedrijven hoe zij moeten omgaan met bijwerkingen. Quality Affairs: wij helpen bedrijven bij het implementeren van kwaliteitssystemen, zoals Good Manufacturing Practices (GMP), Good Distribution Practices (GDP). Daarnaast fungeren wij als Qualfied Person. Elk geneesmiddel dient te worden vrijgegeven voor de Europese markt door een Qualified Person. Bij dit werk hoort het auditen van fabrikanten. Als Qualified Person breng je een bezoek aan de fabrikant en loop je het productieproces langs om te controleren of het productieproces aan de GMP voldoet. Indien er afwijkingen zijn, geef je dit aan en stel je verbeteringen voor. Verder controleer je als Qualified Person van elke batch producten of het product aan de geregistreerde specficaties voldoet voordat je het product vrijgeeft en ben je verantwoordelijk voor kwaliteitsissues, wat in het uiterste geval betekent het terughalen van producten uit de markt (recall). Aangezien mijn werkzaamheden afhangen van de projecten die ik doe, kan ik niet beschrijven hoe mijn agenda er wekelijks uitziet. Gemiddeld zit ik 3 dagen ad interim bij een bedrijf voor Regulatory Affairs of Farmacovigilantie en coördineer ik een aantal Regulatory Affairs en Farmacovigilantie-projecten vanaf ons eigen kantoor. Ik ben Qualified Person voor een bedrijf en geef zo nu en dan een batch vrij voor de Europese markt. Voor dit bedrijf beantwoord ik ook vragen die te maken hebben met de kwaliteit van hun producten. Ik doe audits, zowel in het buitenland als in Nederland en ik geef Farmaco-vigilantie-trainingen aan verkopers. Eigenlijk ziet mijn agenda er dus elke week anders uit! Hoewel ik geen wetenschappelijk onderzoek in een laboratorium meer verricht, komt de brede wetenschappelijke basis die de studie Bio-Farmaceutische Wetenschappen me heeft geboden me elke dag van pas om met een deskundig oog naar farmaceutische, farmacologische, toxicologische, klinische en zelfs medische problemen te kijken. 7

6 8 Sandra Zovko Postdoc Toxicologie, LACDR, Universiteit Leiden Een gewone (werk)dag in het leven van een postdoc. Met een kop koffie in de ene hand, stop ik met mijn andere vrije hand al haastend de stapel artikelen die op het bureau ligt in mijn rugzak. Terwijl ik nog een slok koffie neem, begint het schuldgevoel over me heen te komen over het feit dat ik alweer niet heb ontbeten... Jas check! Schoenen, tas check! Fietssleutel check! O ja de sportspullen! Snel de sportschoenen zoeken. Alles zit er nu in, inclusief de 1 kg wegende 1 terra externe harddisk. Data kunnen soms erg zwaar wegen. Ik voel me blij en bevoorrecht dat ik mag werken in het Gorlaeus, het gebouw waaraan ik zoveel leuke herinneringen aan mijn studie- en studententijd bewaar. Het gevoel van nieuwsgierigheid naar de wereld van kennis die achter die deuren van dit gebouw ligt, zorgt vaak dat mijn hart net ietsje sneller gaat kloppen als ik het gebouw in ga. Het is bijna 9 uur en ik ga het Gorlaeus binnen. Vaak heb ik zo s ochtends het gevoel dat ik heel blij mag zijn te mogen werken in een gebouw dat zo veel leuke herinneringen opgeslagen houdt. Herinneringen aan mijn studententijd, stage bij Tox en de computerzaal naast de bieb. Het gevoel van nieuwsgierigheid naar een wereld van kennis die achter die deuren ligt zorgt nu weer dat mijn hart net ietsje sneller gaat kloppen. Tegenwoordig werk ik, samen met mijn collega s van toxicologie en van de labs uit negen andere Europese landen, aan het project genaamd MetaFight. Het doel van dit project is geneesmiddelen ontwikkelen die metastasering van (borst)kanker remmen. Metastasering van kankercellen heeft vooral te maken met het vermogen van de tumorcel te migreren naar een ander plek in het lichaam (uitzaaiing). De focus van het project ligt op de structuren die het migreren van de cel bewerkstelligen, namelijk de voetjes van de cel: de celmatrix contacten. Eerst ga ik naar het Cell Observatory om te checken of de overnight screen op de high thoughput confocal microscoop goed is verlopen en de nieuwe plaat in te zetten. Met behulp van deze supermachine zijn we duizenden genen aan het screenen voor hun rol in de regulatie van celmatrix contacten in borstkankercellen. Binnen een maand zullen we hopelijk de eerste hits hebben die we verder gaan valideren in verschillende in vitro migratie assays. De metastase-remmende effecten van de meest belovende kandidaat eiwitten zullen vervolgens nader worden onderzocht. Het is 10:15 en de koffiepauze is begonnen. Met taart erbij, want Sylvia is vandaag jarig! Ik begin me de laatste tijd wel wat zorgen te maken over mijn dieet, want met 40 mensen op het lab heb ik zeker één keer per week taart voor ontbijt. Maar het is in ieder geval wel ontbijt. Op het schema staat een afspraak met Di Zi, studente bio-informatica aan LIACS. We werken al een paar maanden nauw samen om de analyse van de images te optimaliseren. Ik heb nieuwe plaatjes van de celmatrix structuren meegebracht en Di Zi laad ze in om haar nieuwe segmentatiemethode op te testen. Di Zi is nog niet tevreden dit kan beter! Laten we volgende keer toch een objectief met grotere vergroting nemen om te kijken of deze de segmentatie beïnvloedt, was haar conclusie. Gelukkig is LIACS een paar minuutjes van het Gorlaeus en ben ik net op tijd voor de volgende meeting. Dr.Pieter Friedel, beroemde wetenschapper op het gebied van celmatrix-adhesie en celmigratie, is bij ons op bezoek. Elk van ons MetaFight - team geeft een presentatie van zijn of haar data. Dit soort meetings zijn heel handig want dan ontstaan er leuke discussies en worden er kritische vragen gesteld, daarnaast krijg je de kans om de advies aan de experts te vragen. Na een lange discussie gaan we even pauzeren. Koffie staat klaar en we hebben even tijd om te verhuizen naar de zaal waar Pieter Friedl zijn presentatie gaat houden. Die gaat over migratie van de melanoomcellen langs de bloedvaten via de extra cellulaire matrixvezels. We staan allemaal versteld van de mooie filmpjes van de amoeboide bewegingen die de cellen maken terwijl ze door de dichte matrix heen kruipen. Pieter laat een zoom-in zien: de celmatrixcontacten zorgen ervoor dat de cel een handje kan reiken en zich op kan trekken aan de vezel om vooruit te komen. Na de indrukkwekende presentatie haast ik me nog om een aantal gels te maken voor Western blot voor morgen en een PCR te runnen om het genotype van mijn muisjes te checken. Het is bijna 10 voor 6 en ik ren samen met Louise naar het sportcentrum om onze wekelijkse sessie Kundalini Yoga te doen. Vandaag doen we een anti-stress meditatie set. Heerlijk ontspannen met een Indisch deuntje in de achtergrond. Ik probeer mijn gedachten rustig te krijgen, maar ze gaan stiekem toch naar mijn ballroomles die ik straks met mijn collega Yves ga volgen... 9

7 Steffan Bos Assistent-in-opleiding Moleculaire Epidemiologie, LUMC Doordat de opleiding zelf relatief breed is, kon ik toen ik afstudeerde alle kanten op, en na wat korte omzwervingen op verschillende onderzoeksplekken werd ik op de afdeling moleculaire epidemiologie van het LUMC (Leids Universitair Medisch Centrum) gevraagd of ik interesse had om een promotieonderzoek te voltooien bij deze groep. Dit aanbod was te mooi om niet op in te gaan dus in februari 2005 begon ik aan een nieuwe opleiding als promovendus op het onderzoeksproject genetics of osteoarthritis and cytokine genes Nu, bijna 4 jaar later, kijk ik terug op een bijzondere en leerzame tijd waarin ik van dichtbij ontdekkingen heb meegemaakt die het onderzoek een compleet nieuwe richting hebben opgestuurd. In deze 4 jaar heb ik over de hele breedte van het onderzoeksgebied experimenten uitgevoerd, opgezet en voltooid. Nieuwe ontdekkingen lokken altijd nieuwe onderzoeken uit, en dat gaat vaak gepaard met weer nieuwe technieken. Een van deze technieken was voor mij reden om twee maanden bij een onderzoeksgroep in Newcastle in opleiding te gaan. Hier kon ik de ins en outs leren van RNA-expressie onderzoek op kraakbeen (de hoofdrolspeler bij artrose) van een professor die expert is op dit gebied. Ik heb in de afgelopen 4 jaar vele duizenden genotypes bepaald op zoek naar achterliggende genen in artrose. Deze bepalingen doe ik met zowel ouderwetse als hypermodere geautomatiseerde technieken. De nieuwste technieken zijn vaak sneller en nauwkeuriger, maar soms is het nodig om terug te vallen op oude vertrouwde technieken die minder storingsgevoelig zijn. Robots en apparaten zijn erg behulpzaam maar komen soms creatief denkvermogen tekort wat onderzoekers zelf moeten aanvullen. Het onderzoek zit altijd vol met verrassingen, onduidelijkheden en tegenslagen, maar door logisch nadenken, interpreteren van resultaten en doorzetten komt zo nu en dan succes wat alle moeite die het heeft gekost ruimschoots goedmaakt. Artrose is, net als vele andere ziekten, een puzzel waar elke onderzoeksgroep steeds weer een stukje van neerlegt en langzaam maar zeker vormt zich een beeld van deze ziekte. Zonder dit beeld zou de farmacie nooit een therapie kunnen ontwikkelen om de ziekte terug te dringen, voorkomen of behandelen. De puzzel zal nooit compleet worden, maar onderzoek zal wel telkens weer een nieuw stukje vinden wat weer nieuwe wegen naar een behandeling opent. Toen ik in 1998 begon aan mijn studie Bio-Farmaceutische Wetenschappen wist ik dat ik daarmee het onderzoek in zou gaan. Dat ik op mijn huidige afdeling terecht zou komen had ik echter niet kunnen bedenken.

8 Chantal Smulders Toxicoloog bij Shell Canada Limited Ik had altijd al een interesse in biologie en scheikunde en ben daarom in 1995 Bio-Farmaceutische Wetenschappen gaan studeren. In mijn laatste jaar heb ik stage gelopen bij de afdeling Farmacologie, waar ik onderzoek deed naar neurosteroïden. Het centraal zenuwstelsel vond (en vind) ik erg boeiend en zo ben ik na mijn afstuderen terecht gekomen bij de afdeling Neurotoxicologie van het Institute for Risk Assessment Sciences (IRAS) van Universiteit Utrecht. Daar heb ik met veel plezier promotieonderzoek verricht naar nicotinerge acetylcholine-receptoren en hun interactie met Alzheimermedicijnen en pesticiden Van Bio-Farmaceutische Wetenschappen naar toxicoloog bij Shell. Ik had het van tevoren niet kunnen voorspellen. Het is zo gelopen omdat ik eigenlijk altijd ben gaan doen waar ik interesse en plezier in had. Na een paar jaar onderzoek vond ik het tijd worden om de gedetailleerde kennis in de praktijk toe te passen en ben ik begonnen met de post-doctorale opleiding toxicologie en gaan rondkijken naar toxicologen functies in het bedrijfsleven. Na mijn promotie in 2004 ben ik bij Royal Dutch Shell gaan werken als toxicoloog. Het werk hier is ontzettend breed en toegepast: ik stel risicobeoordelingen voor producten op (bijvoorbeeld voor kerosine), of geef advies over de effecten van nieuwe brandstofcomponenten. Na een paar jaar kreeg ik de kans om naar Canada te gaan. Hier houd ik me voornamelijk bezig met alle toxicologische aspecten van de oliezanden en de gaswinning. Zo neem ik deel aan multidisciplinaire projectteams die bijvoorbeeld onderzoeken of ze een process chemical kunnen vervangen door een ander met gunstigere eigenschappen. Ook overleg ik met overheden zoals Health/ Environment Canada over het vaststellen van luchtkwaliteitrichtlijnen. Hoewel de werkzaamheden zich voornamelijk achter mijn bureau afspelen, ben ik op zijn tijd op onze raffinaderijen en mijnen te vinden. Het beeld en de informatie die je krijgt van een bezoek is niet te vervangen door een plaatje of een foto. Ook wordt er nog specifiek onderzoek verricht naar nieuwe producten. Dit gebeurt echter niet binnen Shell, maar bij een contract laboratorium of universiteit. Zulk onderzoek biedt nog alle gelegenheid om na te denken over werkingsmechanismen en onderzoeksopzet. Kortom het is een hele brede functie die op zijn tijd de gelegenheid geeft om de diepte in te gaan.

9 Ashley Strougo PK/PD-modelleur Tijdens mijn masterstudie heb ik stage gelopen bij de afdeling farmacologie en de afdeling klinische farmacologie. Daar kwam ik voor het eerst in aanraking met PK-PD-modelleren. Meteen na mij studie, in 2005, ben ik als PK-PD-modelleur gaan werken. Eerst voor een consultancybureau en nu bij een farmaceutisch bedrijf. Hier doe ik ook mijn promotieonderzoek in samenwerking met de afdeling farmacologie van de Universiteit Leiden. 14 Ik heb de masterstudie in Bio-Pharmaceutical Sciences (de Engelstalige masteropleiding van Bio-Farmaceutische Wetenschappen), track Phar macology (farmacologie) gevolgd. PK-PD staat in het Engels voor pharmacokinetics en pharmacodynamics. De farmacokinetiek (PK) beschrijft de wijze waarop het werkzame bestanddeel uit een geneesmiddel door het lichaam wordt geabsorbeerd, verdeeld, afgebroken en weer uitgescheiden. De farmacodynamiek (PD) beschrijft de manier waarop het werkzame bestanddeel uit het geneesmiddel op het lichaam inwerkt. Tijdens het onderzoek naar een nieuw geneesmiddel is het belangrijk om de relatie tussen PK en PD goed in kaart te brengen. De PK/PD-relatie moet bekend zijn om te kunnen beoordelen of een grote variabiliteit in plasmaconcentratie ook grote verschillen in effect tot gevolg zal hebben. Het verband tussen PK en PD kan worden geanalyseerd door middel van een techniek het zogenaamde farmacokinetischfarmacodynamisch modelleren, ofwel PK-PD-modeling. Een PK-PD-model is een wiskundige beschrijving die de verandering van de plasmaconcentratie van het geneesmiddel in de tijd (PK) verbindt met de verandering van de intensiteit van het farmacologische effect (PD). Naast het kwantificeren van de PK-PD-relatie, kunnen deze modellen gebruikt worden om voorspellingen te maken van zowel plasmaconcentraties als van het farmacologische effect bij niet onderzochte situaties. Hiermee kunnen wetenschappers in een vroeg stadium zeggen of een potentieel geneesmiddel werkzaam en veilig is, en/of het betere eigenschappen heeft dan een bestaand geneesmiddel. Een andere belangrijke toepassing van deze modellen is het voorspellen en/of optimaliseren van de dosering van geneesmiddelen in kinderen. Het laatste is het onderwerp van mijn promotieonderzoek. Kortom, PK-PD-modellen kunnen het langdurig onderzoek naar nieuwe geneesmiddelen optimaliseren, verkorten en daardoor de daaraan verbonden kosten verlagen. Het werk van een PK-PD-modelleur houdt in dat je niet alleen achter de computer aan het programmeren bent, maar dat je ook veel overleg hebt met andere wetenschappers. Je moet ze adviseren of het zinnig is om een model te ontwikkelen die de wetenschappelijke vragen kunnen beantwoorden. Op deze manier speel je een belangrijke rol in de beslissingen die tijdens het ontwikkelen van een nieuw geneesmiddel genomen moeten worden. Het is het ideale werk voor mensen die geen proefjes willen doen, maar die zich vooral bezig willen houden met het interpreteren van de resultaten. Momenteel is de vraag naar modelleurs groter dan het aanbod. Bovendien, door je vroeg te richten op wat je wilt en in die richting vakken te volgen of stage te lopen en een netwerk op te bouwen, kun je na je studie meteen aan het werk. Een PK-PD-modelleur moet leergierig zijn (je raakt nooit uitgeleerd), houden van uitdaging en passie hebben voor farmacologisch onderzoek. De rest komt er vanzelf! 15

10 Marieke Pennings, PhD Project manager en soms business developer Basic Pharma, Geleen, Nederland Geef het beestje maar een naampje, daar wordt hij vast gelukkig van, dat dacht ik tijdens mijn studie altijd als ik weer mooie, maar onverklaarbare, termen voorbij zag komen wanneer iemand zijn beroep omschreef. 16 Tegenwoordig heb ik zelf ook zo n lijstje bij mijn naam staan. De PhD -titel, omdat ik internationaal werk en buiten Nederland en Duitsland niemand de titel Doctor gebruikt. Maar, de titel moet wel vermeld om meer gewicht in de schaal te kunnen leggen tijdens besprekingen. En de term project manager, tja die managen projecten. En dat is nog waar ook in mijn geval. Meer specifiek in het managen van projecten die betrekking hebben op studiemedicatie. Voordat een geneesmiddel de markt op mag, moet het aan een scala van voorwaarden voldoen waaronder goed uitgevoerde en met goed resultaat afgesloten klinische studies. Het maken en verpakken van de studiemedicatie gebeurt in het bedrijf waar ik werkzaam ben. Tijdens mijn studietijd zou ik me hebben afgevraagd of je daar je dagen mee kan vullen. Nu kan ik bevestigend beantwoorden. Er komt een berg werk kijken bij het maken van de medicatie, en dan heb ik het niet alleen over de bereiding van het medicijn wat natuurlijk onder de regels van GMP (Good Manufacturing Practices) valt, maar ook alle analytische testen die van te voren moeten worden geoptimaliseerd, de juiste formulering moet worden gevonden, de randomisatie van de patiënten, de stabiliteit en ga zo maar door, alles moet worden uitgezocht en vastgelegd. Als dit alles wordt uitgevoerd voor een klant, moet deze ook op de hoogte gehouden worden, en dus moeten er regelmatig rapporten geschreven worden over de voortgang, dan wel de resultaten en budgetten. Dit hele proces moet door iemand in goede banen worden geleid, wat betekent dat er vele besprekingen gevoerd worden met alle lagen van het bedrijf; van de mensen in de productie over de bereidingen, de mensen op het laboratorium over de analytische testen, tot de directie over budgetbewaking. Maar het allerbeste aan deze baan is de mogelijkheid om nieuwe opdrachten binnen te halen of samen te werken met oud-studiegenoten. Vaak doordat je op een feestje oud-studiegenoten tegenkomt, en je dan bedenkt: misschien weet hij/zij wel hoe dat moet. Dus als ik eerlijk ben vind ik de term business developer niet echt kloppen. Ik maak geen nieuwe opdrachten, ik kom ze soms gewoon tegen. Samenvattend heb ik nog iedere dag profijt van mijn studie, er zijn weinig andere mensen zo breed opgeleid, en met zoveel studievrienden die overal in de farmaceutische industrie werken. Van Bio-Farmaceutische Wetenschappen, via een promotie onderzoek op het gebied van aderverkalking, naar een project managersfunctie, dan heb je zo ongeveer alle aspecten van de biofarmaceutische wetenschappen wel ergens langs zien komen. 17

11 Dennis de Mik Working in pharmaceutical market research After considering becoming a Clinical Research Associate or applying for a similar job, thinking of a job like Sales Representative, and even considering becoming a PhD student, I finally came across a position in market research by coincidence. From the day I started with SKIM, I realized that there is so much more to learn and discover, making it a pleasure to go to my work every day. 18 After graduating from Leiden University I pursued a career outside traditional research, but still with an international touch. The Science Based Business program of my study showed me, that I loved marketing and project management, although I missed the direct link with the pharmaceutical world. After having interviews during which my willingness to leave the laboratory and willingness to get into market research were challenged, I started with SKIM Healthcare. SKIM is a market research company with 30 years of experience in the pharmaceutical field. Joining SKIM allowed me to work in the pharma arena, yet not being part of one of the players and giving me access to see a lot of pharma companies from the inside. This allows me to see differences between companies and to help and work with them on a daily basis, aid decision and strategic processes without being caught in the colossal organization itself. This allows me constantly to observe and learn and in return to apply what I ve learnt. You might think, what does this mean market research in the pharmaceutical market? Market research is all about providing input for decision making. All pharma companies have internal guidelines and processes which aim at streamlining the development of their products or to manage the lifecycle of their products. Such guidelines may revolve around forecasts of future sales, a positioning of a product, communication strategies or even about clinical trial design. Pharma companies seek specialized market research companies to provide them with market research to allow them to make choices. And that is exactly what I do. As a senior project manager I help market researchers, product managers, and marketing managers at pharma companies. By providing them with answers to their business questions through discussing with physicians, patients, pharmacists, caregivers or even nurses SKIM helps the pharmaceutical companies achieving their goals; like maximizing profits, developing a new line extension or communication strategies. SKIM works on a project by project basis and is often one of the agencies that are asked to design a project to answer the business need. As nothing is set in stone, this provides us as SKIMmers with freedom to design projects, making each project unique and challenging. Combine this with the international working space, clients are all over Europe and research is performed in several countries worldwide, and you will understand why I travel quite often. A normal day cannot easily be described, as there are no normal days. I spend my time discussing with clients and subcontractors about the research (who do the research on our behalf around the world), working on study materials (questionnaires, websites for research, powerpoints with results and analysis of results) and seeing interviews (in person, over the web). Coming from the laboratory helped me understand the products I am working on to great detail, which helps me to build trust with my clients. Next to that, analyzing experimental data from laboratory experiments or market research is similar, it s not about getting to the numbers, but it s about what these numbers mean. And that is exactly what we do, we deliver great answers. Feel free to contact me (d.demik@skimgroup.com) or my colleague Annemarie Pierik (a.pierik@skimgroup.com) with any questions. SKIM Rotterdam Geneva New York

12 Christel Slot, Chin Chin Chau, Rianne Oudshoorn en Jenina Wieringa-Oost. ICON Clinical Research ICON Clinical Research ICON is een zogenaamde Contract Research Organisation (CRO). Een CRO voert studies uit in opdracht van farmaceuten en biotech bedrijven. Omdat ICON een wereldwijde organisatie is, die naast klinisch onderzoek ook services aanbiedt in alle andere gebieden van het geneesmiddelen onderzoek, zijn er volop carrièremogelijkheden binnen het bedrijf. Bovendien wordt er veel samengewerkt tussen de verschillende afdelingen van het bedrijf. Dit maakt het werk extra dynamisch en geeft een goed inzicht in de taken van bijvoorbeeld Medical Affairs of Data Management Christel, Chin Chin, Rianne, en Jenina hebben alle vier BFW gestudeerd. Via verschillende wegen zijn zij allemaal bij ICON Clinical Research terecht gekomen in verschillende functies. Hiernaast volgen hun verhalen. Clinical Research Associate bij ICON Clinical Research Rianne Oudshoorn & Christel Slot In 1999 ben ik, Rianne Oudshoorn, gestart met de studie Bio-Farmaceutische Wetenschappen (BFW), met het idee om na mijn studie wetenschappelijk onderzoek te gaan doen in het laboratorium. Ondanks dat ik de studie en het geneesmiddelen onderzoek erg interessant vond, bleek tijdens mijn onderzoeksstage wel dat ik liever een baan buiten het laboratorium wilde. Dus koos ik voor de Master variant Communicatie en Educatie en een stage bij de afdeling Communicatie van de Nederlandse Hartstichting. Na mijn studie heb ik een jaar met veel plezier als recruiter bij een wetenschappelijk werving & selectie bureau gewerkt, om vervolgens in 2006 aan de slag te gaan als Clinical Research Associate (CRA) bij ICON Clinical Research. In 2001 begon ik, Christel Slot, aan mijn studie BFW in Leiden, met een zeer idealistisch beeld van geneesmiddelen onderzoek. Ik kwam erachter dat het onderzoek doen in het laboratorium en jaren met hetzelfde onderzoek bezig houden niet echt mijn ding was, ook al vond ik de opleiding erg leuk. Hierdoor bedacht ik al vrij snel dat ik liever in het klinisch onderzoek wilde werken. Na een stage bij de Clinical Research afdeling bij Organon ben ik in 2006 gelijk begonnen als CRA bij ICON Clinical Research. Als CRA bij ICON werken we op heel afwisselende projecten, van fase II IV van het geneesmiddelenonderzoek in allerlei indicatie gebieden voor elke keer weer andere opdrachtgevers. Als CRA kunnen wij onze verschillende interesses combineren: geneesmiddelen onderzoek, veel communicatie en relatiebeheer, en organiserende en probleemoplossende taken binnen een commerciële setting.

13 22 Tot de kerntaken van een CRA bij ICON hoort het opzetten en begeleiden van een klinische studie in één of meer landen. Dit bestaat onder andere uit: zoeken van artsen die willen deelnemen aan de studie; aanvragen van goedkeuring van een ethische commissie en de overheid; trainen van artsen en andere medewerkers; zorgen dat de studie volgens plan verloopt; controleren van resultaten; zorgen dat alle resultaten compleet zijn binnen de deadline. De CRA is de belangrijkste contactpersoon voor de artsen. Dit betekent dat de CRA allerlei vragen krijgt over de studie, maar ook als er problemen zijn, wordt er contact opgenomen met de CRA. Omdat binnen ICON voornamelijk internationale projecten worden uitgevoerd, zitten onze directe collega s die op hetzelfde project werken, vaak in het buitenland. Clinical Research Associate bij ICON Clinical Research Jenina Wiering-Oost In september 2003 ben ik afgestudeerd in de bio-farmaceutische wetenschappen. Direct daarna ben ik begonnen als Clinical Research Associate (CRA) bij ICON Clinical Research. Clinical Research Associate bij ICON Clinical Research Rianne Oudshoorn & Christel Slot In 1999 ben ik, Rianne Oudshoorn, gestart met de studie Bio-Farmaceutische Wetenschappen (BFW), met het idee om na mijn studie wetenschappelijk onderzoek te gaan doen in het laboratorium. Ondanks dat ik de studie en het geneesmiddelen onderzoek erg interessant vond, bleek tijdens mijn onderzoeksstage wel dat ik liever een baan buiten het laboratorium wilde. Dus koos ik voor de Master variant Communicatie en Educatie en een stage bij de afdeling Communicatie van de Nederlandse Hartstichting. Na mijn studie heb ik een jaar met veel plezier als recruiter bij een wetenschappelijk werving & selectie bureau gewerkt, om vervolgens in 2006 aan de slag te gaan als Clinical Research Associate (CRA) bij ICON Clinical Research. In 2001 begon ik, Christel Slot, aan mijn studie BFW in Leiden, met een zeer idealistisch beeld van geneesmiddelen onderzoek. Ik kwam erachter dat het onderzoek doen in het laboratorium en jaren met hetzelfde onderzoek bezig houden niet echt mijn ding was, ook al vond ik de opleiding erg leuk. Hierdoor bedacht ik al vrij snel dat ik liever in het klinisch onderzoek wilde werken. Na een stage bij de Clinical Research afdeling bij Organon ben ik in 2006 gelijk begonnen als CRA bij ICON Clinical Research. Als CRA bij ICON werken we op heel afwisselende projecten, van fase II IV van het geneesmiddelenonderzoek in allerlei indicatie gebieden voor elke keer weer andere opdrachtgevers. Als CRA kunnen wij onze verschillende interesses combineren: geneesmiddelen onderzoek, veel communicatie en relatiebeheer, en organiserende en probleemoplossende taken binnen een commerciële setting. Tot de kerntaken van een CRA bij ICON hoort het opzetten en begeleiden van een klinische studie in één of meer landen. Dit bestaat onder andere uit: zoeken van artsen die willen deelnemen aan de studie; aanvragen van goedkeuring van een ethische commissie en de overheid; trainen van artsen en andere medewerkers; zorgen dat de studie volgens plan verloopt; controleren van resultaten; zorgen dat alle resultaten compleet zijn binnen de deadline. De CRA is de belangrijkste contactpersoon voor de artsen. Dit betekent dat de CRA allerlei vragen krijgt over de studie, maar ook als er problemen zijn, wordt er contact opgenomen met de CRA. Omdat binnen ICON voornamelijk internationale projecten worden uitgevoerd, zitten onze directe collega s die op hetzelfde project werken, vaak in het buitenland. Clinical Research Associate bij ICON Clinical Research Jenina Wiering-Oost In september 2003 ben ik afgestudeerd in de bio-farmaceutische wetenschappen. Direct daarna ben ik begonnen als Clinical Research Associate (CRA) bij ICON Clinical Research. ICON is een CRO (Contract Research Organisation) en verleent diensten aan de farmaceutische, biotechnologische en medische hulpmiddelen industrie. ICON is gespecialiseerd in de strategische ontwikkeling, analyse en het management van klinische onderzoeksprogrammas. Vanuit mijn CRA positie ben ik doorgegroeid naar mijn huidige functie: Associate Project Manager, Clinical Operations. In deze functie stuur ik een deelproject aan. Dit houdt in dat een project director overzicht houdt over het hele project, maar dat de dagelijkse activiteiten verdeeld zijn over een aantal personen. Ik ben voor ons project verantwoordelijk voor Polen, Frankrijk en Groot-Brittanië. Voor mijn project werken in deze drie landen 10 CRAs en 5 CTAs. Ik zorg ervoor dat iedereen weet wat er van hem/haar verwacht wordt. Dit gebeurt door het zetten van doelstellingen, het nakijken van rapporten, het bespreken van de voortgang en het helpen bij het oplossen van eventuele problemen. Ook ben ik verantwoordelijk voor de persoonlijke ontwikkeling van de CRAs en CTAs binnen mijn team en voor hun functioneringsgesprekken. Naast deze meer inhoudelijke zaken ben ik bezig met het afhandelen van financiën, het ontwerpen van procedures, en het voorbereiden en voorzitten van vergaderingen. Uiteindelijk draait alles om het zo efficiënt mogelijk uitvoeren van het project zodat de ontwikkeling van het geneesmiddel snel kan worden afgerond. Over de voortgang van het onderzoek rapporteer ik wekelijks aan onze klant: het farmaceutische bedrijf. Het leukste van mijn baan vind ik de persoonlijke contacten zowel binnen het Nederlandse kantoor als met mijn buitenlandse collega s. Het is erg fijn om internationaal te werken met collega s die gemotiveerd zijn om een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen. Clinical Trial Assistant ICON Clinical Research Chin Chin Chau Hoi, ik ben Chin Chin Chau. Gedurende mijn studie Bio-Farmaceutische Wetenschappen heb ik mij altijd geconcentreerd op een baan in de onderzoekswereld. Een AIO-schap dat raakvlakken heeft met Oncologie was mijn grote doel. Na mijn studie heb ik eerst een jaartje gewerkt bij het Uitvoeringsinstituut Werknemers Verzekeringen (beter bekend als het UWV). Het bedrijfsleven beviel me prima, ik heb daar erg veel geleerd. Deze periode 23

14 24 was voor mij dan ook een ware eyeopener: ik voelde me beter thuis in een kantooromgeving dan in een laboratorium. Sinds 1,5 jaar ben ik werkzaam bij ICON Clinical Research als Clinical Trial Assistant (CTA). Ik heb het erg naar mijn zin. Als CTA werk ik samen met zowel Clinical Research Associates (CRAs) als projectmanagers op diverse projecten, met collega s over de hele wereld. Als CTA werk ik vaak op kantoor, maar soms mag ik mee met een CRA op bezoek naar een site; dan help ik de CRA met monitoren. Dan verifieer je de studiedata met bepaalde bronnen, zoals een patiëntenstatus. Voor een projectmanager maak ik de Master Study File in orde, projecttracking, verschillende studiedatabases up-to-date houden, verslagen maken van vergaderingen en communiceren met sites en de sponsor. Dit is dus eigenlijk meer de administratieve kant van het CTA zijn. Er is veel afwisseling en geen dag is hetzelfde. Dat maakt deze baan zo leuk. ICON is een CRO (Contract Research Organisation) en verleent diensten aan de farmaceutische, biotechnologische en medische hulpmiddelen industrie. ICON is gespecialiseerd in de strategische ontwikkeling, analyse en het management van klinische onderzoeksprogrammas. Vanuit mijn CRA positie ben ik doorgegroeid naar mijn huidige functie: Associate Project Manager, Clinical Operations. In deze functie stuur ik een deelproject aan. Dit houdt in dat een project director overzicht houdt over het hele project, maar dat de dagelijkse activiteiten verdeeld zijn over een aantal personen. Ik ben voor ons project verantwoordelijk voor Polen, Frankrijk en Groot-Brittanië. Voor mijn project werken in deze drie landen 10 CRAs en 5 CTAs. Ik zorg ervoor dat iedereen weet wat er van hem/haar verwacht wordt. Dit gebeurt door het zetten van doelstellingen, het nakijken van rapporten, het bespreken van de voortgang en het helpen bij het oplossen van eventuele problemen. Ook ben ik verantwoordelijk voor de persoonlijke ontwikkeling van de CRAs en CTAs binnen mijn team en voor hun functioneringsgesprekken. Naast deze meer inhoudelijke zaken ben ik bezig met het afhandelen van financiën, het ontwerpen van procedures, en het voorbereiden en voorzitten van vergaderingen. Uiteindelijk draait alles om het zo efficiënt mogelijk uitvoeren van het project zodat de ontwikkeling van het geneesmiddel snel kan worden afgerond. Over de voortgang van het onderzoek rapporteer ik wekelijks aan onze klant: het farmaceutische bedrijf. Het leukste van mijn baan vind ik de persoonlijke contacten zowel binnen het Nederlandse kantoor als met mijn buitenlandse collega s. Het is erg fijn om internationaal te werken met collega s die gemotiveerd zijn om een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen. Clinical Trial Assistant ICON Clinical Research Chin Chin Chau Hoi, ik ben Chin Chin Chau. Gedurende mijn studie Bio-Farmaceutische Wetenschappen heb ik mij altijd geconcentreerd op een baan in de onderzoekswereld. Een AIO-schap dat raakvlakken heeft met Oncologie was mijn grote doel. Na mijn studie heb ik eerst een jaartje gewerkt bij het Uitvoeringsinstituut Werknemers Verzekeringen (beter bekend als het UWV). Het bedrijfsleven beviel me prima, ik heb daar erg veel geleerd. Deze periode was voor mij dan ook een ware eyeopener: ik voelde me beter thuis in een kantoor- omgeving dan in een laboratorium. Sinds 1,5 jaar ben ik werkzaam bij ICON Clinical Research als Clinical Trial Assistant (CTA). Ik heb het erg naar mijn zin. Als CTA werk ik samen met zowel Clinical Research Associates (CRAs) als projectmanagers op diverse projecten, met collega s over de hele wereld. Als CTA werk ik vaak op kantoor, maar soms mag ik mee met een CRA op bezoek naar een site; dan help ik de CRA met monitoren. Dan verifieer je de studiedata met bepaalde bronnen, zoals een patiëntenstatus. Voor een projectmanager maak ik de Master Study File in orde, projecttracking, verschillende studiedatabases up-to-date houden, verslagen maken van vergaderingen en communiceren met sites en de sponsor. Dit is dus eigenlijk meer de administratieve kant van het CTA zijn. Er is veel afwisseling en geen dag is hetzelfde. Dat maakt deze baan zo leuk. Chin Chin, Jenina en Rianne zijn binnen ICON intussen doorgegroeid naar andere functies. Op dit moment, we schrijven maart 2011, is Chin Chin werkzaam als CRA, Rianne als CRA Development Coördinator en Jenina als Project Manager. Christel Slot is een nieuwe uitdaging aangegaan bij Shering-Plough te Oss. Toen dit bedrijf werd overgenomen door MSD heeft ze besloten nogmaals van werkgever te wisselen en momenteel is ze Clinical Research Associate bij Boehringer-Ingelheim te Alkmaar. 25

15 Sebastiaan Veelenturf Een gemiddelde werkdag bij de politie (als BFW-er) Ik begin om uur met mijn middagdienst. Ik sta in de kleedkamer voor mijn kledingkast en trek mijn uniform aan. Onder mijn overhemd zit een kogelvrij vest van vier kilo -gram. Om mijn middel gaat mijn koppelriem met vuurwapen, pepperspray, handboeien, zaklamp, reservepatronen, en een portofoon. Ook ongeveer vier kilo. Met mijn uniformjas erbij stap ik een kleine tien kilogram zwaarder de werkruimte van het bureau binnen. 26 Het is zaterdag en mooi lenteweer. Veel mensen genieten van hun vrije weekend door in Leiden op een terrasje te gaan zitten na een middag gewinkeld te hebben. Voor mij is het vandaag een gewone werkdag als hoofdagent bij de politie op bureau Leiden-Centrum. Wat er vandaag gaat gebeuren? Dat weet je nooit van tevoren. Het kunnen leuke dingen zijn, gevaarlijke dingen, soms trieste of hele smerige dingen. Één ding is zeker. Je gaat als politieman meestal naar situaties waar een gewone burger liever niet heen gaat. Dit alles ten dienste van de samenleving. Je vraagt je misschien af waarom ik als BFW-er nu bij de politie werk. Daar zal ik verderop nog op terugkomen. Uiteindelijk blijkt deze middagdienst een gemiddelde zaterdagse dienst te zijn. De aanhouding van een winkeldief bij de V&D. Een dronken zwerver die in een park zit schreeuwen en de hele buurt irriteert. Uiteindelijk lukt het om deze zwerver alleen met veel fysiek geweld onder controle te krijgen omdat hij zich hevig verzet tegen zijn aanhouding. Daarna een melding van een psychisch gestoorde man die dreigt een winkel kort en klein te slaan. Met het nodige geduld, tact en rustig op hem inpraten gaat de man kalm met ons mee naar het bureau. Zodat hij daar door een psychiater beoordeeld kan worden voor een gedwongen opname in een kliniek. Tijd om daar lang bij stil te staan heb ik niet omdat ik met mijn collega naar een aanrijding wordt gestuurd tussen een auto en een fietser, die daarbij gewond is geraakt. Verder nog een melding van overlast van jeugd op een pleintje en overlast van harde muziek uit een studentenhuis. Als je bij de politie werkt moet je een aantal eigenschappen hebben. Of dit nu echt heel bijzondere eigenschappen zijn weet ik niet. In ieder geval moet je stevig in je schoenen staan. Daarnaast moet je snel kunnen inschatten met wat voor personen je te maken hebt en daarop de juiste sociale vaardigheden loslaten. Streng aanpakken, of juist met geduld of tact. Soms helpt helemaal niets en dan rest alleen nog het gebruik van geweld. In ieder geval moet je in dit werk beslissingen kunnen nemen onder hoge druk, in korte tijd, en hierbij ook nog het overzicht weten te bewaren. Daarentegen moet je ook weer oog hebben voor details omdat daarin meestal de oplossing van een zaak zit. Waarom ben ik als BFW-er bij de politie gaan werken? Ik wilde na mijn afstuderen een andere richting op dan de wetenschap. Tevens had ik grote interesse in het politie- en recherchewerk en dan vooral het technisch sporenonderzoek. Biologische sporen zoals DNA-sporen spelen hierin een steeds grotere rol. En mijn doctoraalstage bij de sectie Analytische Chemie van het LACDR (nu Analytical Biosciences) ging juist over het ontwikkelen van systemen om hele kleine hoeveelheden DNA en eiwitten te meten. Zeven jaar geleden toen ik bij de politie kwam werken was de enige weg om bij de recherche te kunnen komen via de uniformdienst. Met de nodige jaren ervaring op straat kon je dan naar de recherche. Dat is mij ook gelukt. Met enige weemoed neem ik over zes weken afscheid van de uniformdienst om bij de recherche te gaan werken. In die zeven jaar op straat heb ik absoluut een fantastische tijd gehad. Ik heb zeer veel bijzondere dingen meegemaakt en gezien. Voor huidige BFW-ers die interesse hebben om na hun afstuderen bij te politie te werken is er sinds anderhalf jaar ook een interessante mogelijkheid bijgekomen. Via de opleiding tot Recherchekundige aan de Politieacademie kun je met een HBO- of WO-diploma rechtstreeks bij de recherche solliciteren en gaan werken. 27

16 Corine Broekhuizen Postdoc AMCAS, een spin-off bedrijf van het AMC Bij dit bedrijf werken we met/aan een gehumaniseerd muismodel en mijn taken zijn om dit model zoveel mogelijk te optimaliseren en te valideren. Mijn zitplaats is op de afdeling Celbiologie en Histologie. In het begin werd ik ingewerkt door huidige werknemers op die afdeling. Met inwerken bedoel ik ook meelopen met de alledaagse activiteiten van die mensen, uiteraard omdat deze technieken door mijzelf in een later stadium gebruikt gaan worden. 28 Mijn dagelijkse activiteiten zijn (afhankelijk van de planning): het voorbereiden van experimenten door middel van literatuuronderzoek; het schrijven van protocollen (hoe gaan we deze experimenten uitvoeren); het plannen van experimenten (omdat wij zelf muizen fokken moeten er dus wel nesten beschikbaar zijn. De muizen worden op een bepaald moment geinjecteerd met humane cellen, dan moeten ze opgroeien, en dan pas kan het geplande experiment echt starten); het uitvoeren van experimenten (injectie geven, metingen doen en, indien nodig, offeren van de dieren en verwerken en analyseren van de organen); bestuderen en interpreteren van de resultaten; schrijven van een rapport over het experiment. Afhankelijk van hoeveel tijd er is en hoeveel analisten er beschikbaar zijn hoef je de experimenten niet alleen te doen. Omdat ik 18 maanden ervaring heb opgedaan binnen het bedrijfsleven ben ik ook verantwoordelijk voor de documentatie van zowel experimenten als protocollen. Om een product aan een bedrijf te kunnen introduceren, moet je kunnen aantonen dat er netjes, volgens standaarden (dus protocollair) gewerkt is. Hiervoor voer ik de standaardexperimenten zelf uit en noteer dit zodanig dat bedrijven er tevreden mee zijn. Het valideren van het model houdt in dat er een lijst met producten opgesteld wordt die in dat muismodel getest zijn. Aangezien deze muis een humaan immuunsysteem ontwikkeld heeft, zou je invloeden van medicijnen op de immuuncellen (B, T, NK, etc) kunnen zien. Wij bieden ons model aan bedrijven aan om hun nieuwe (nog niet op de markt, maar in klinische trial, of zelfs nog pre-klinisch) middelen door ons te laten testen, hiervoor is het noodzakelijk dat wij een lijst met middelen getest hebben die gebruikt kunnen worden als positieve controles in het model. Hierin is mijn taak het uitzoeken welke middelen geschikt kunnen zijn, het schrijven van het bijbehorende protocol, het plannen en uitvoeren van het experiment, en het analyseren, interpreteren en rapporteren van de resultaten. Mijn werk is dus zeer divers en interessant! Sinds oktober 2010 ben ik werkzaam als consultant bij Signifix BV. Hier adviseren en helpen we kleine en grote biotech bedrijven op het gebied van quality assurance (QA) en regulatory affairs (RA), met de uiteindelijke opdracht: hoe krijg ik een product (farma of medical device) op de markt. Het werk is een combinatie van uitwerken van wetgeving en wetenschappelijk onderzoek, erg divers en uitdagend! Na een carrière van 4 jaar AIO-schap, 9 maanden Medical Affairs Officer, 9 maanden projectmedewerker en 21 maanden wetenschappelijk onderzoeker (postdoc) bij AMCAS, een spinoff bedrijfje van het AMC (Academisch Medisch Centrum Universiteit van Amsterdam), heb ik momenteel een uitdagende baan als consultant bij Signifix BV. 29

17 Mariëtte Bliekendaal Smullen van wetenschappelijke hoogtepunten 30 Totdat... ik tijdens mijn stage echt in het lab terechtkwam. In plaats van baanbrekende resultaten en grote eurekamomenten, bleek het stage lopen vooral te bestaan uit het veel herhalen van experimenten in een piepklein specialistengebiedje van de farmaceutische wetenschappen, waarbij ik weinig anders zag dan mijn eigen zuurkast. Tijdens mijn journalistieke stage bij Natuur & Techniek (nu Natuurwetenschap & Techniek of NWT), ontdekte ik dat je ook andere dingen met wetenschap kunt dan alleen maar pipetteren. Wetenschap communiceren, dat lag mij wel. En dankzij mijn BFW-opleiding kon ik al snel wetenschappelijke artikelen beoordelen op hun nieuwswaarde en de juiste vragen formuleren voor wetenschappers. Wanneer ontdek je wat je later wilt worden? Achteraf is het voor mij logisch dat ik wetenschapsjournalist ben geworden, maar tijdens mijn studie Bio-Farmaceutische Wetenschappen (BFW) dacht ik daar anders over. Ik wilde graag onderzoek doen, bijdragen aan medicijnontwikkeling, en tot diep in de nacht in het lab staan. Wel merkte ik dat ik alles wat ik geleerd had over wetenschappelijk schrijven grotendeels overboord moet gooien. Weg met de passieve vormen, de ellenlange inleidingen en materiaal & methoden. Conclusies en resultaten eerst melden, en meteen de implicaties van het onderzoek beschrijven ( Leuk dat u DNA door een nanogat kunt trekken met een optische pincet, maar wat moeten we hier nou mee? ). Na mijn afstuderen in 2003 verdiende ik eerst mijn brood met freelance schrijfklussen. Na een telefoontje op het juiste moment begon mijn werk als redacteur: als eerste vier maanden bij MedNet magazine, een tijdschrift voor artsen. Anderhalf jaar ben ik eindredacteur geweest van C2W life sciences, het blad voor chemici en life science professionals die lid zijn van de Chemievereniging KNCV. Sinds februari 2008 ben ik weer freelance wetenschapsjournalist voor diverse bladen, zoals C2W life sciences, Chemische Feitelijkheden en de Keuzegids Hoger Onderwijs. In 2008 werkte ik een jaar vanuit de VS, waar ik vrouwelijke wetenschappers interviewde voor The Office for Promotion of Women in Science van Rutgers University in New Jersey. BFW bereidt je goed voor op de wetenschap en een wetenschappelijke achtergrond is zeker nuttig een journalist, omdat je makkelijk de waarde van een wetenschappelijk artikel kunt beoordelen. Ook krantenberichten over slecht opgezet onderzoek kun je meteen naar de afvalbak verwijzen. Maar journalistiek denken, dat zul je via een communicatiemaster of een communicatiestage moeten leren. Kijk eens rond bij populair-wetenschappelijke bladen zoals NWT, Kijk, Explore of C2W. Drie of zes maanden fulltime stage lopen bij een redactie leert je pas echt hoe de wetenschapsjournalistiek in elkaar zit, en hoe je in een team van hardwerkende redacteuren een blad maakt. Ook zie je hoe er over bladen nagedacht wordt (restyling, marketing), plannen die voor de lezer wellicht wat minder duidelijk zijn. Een beetje lef zul je ook moeten hebben. Leer je verhaalideeën verkopen, durf de telefoon te pakken (achter kunnen mensen zich veel te makkelijk verschuilen) en een wildvreemd iemand te ondervragen over zijn/haar wetenschappelijke werk. Ook een goed taalgevoel en kennis van de Nederlandse spelling kan geen kwaad. Breid je woordenschat eens uit voorbij het jargon van de practicumverslagen. Ontloop de Engelse ziekte waar zoveel BFW-ers aan lijden: schrijf samengestelde woorden aan elkaar als dat moet (middelbareschooldiploma en eerstegraadsleraar bijvoorbeeld). Zorg dat je niet met smacht op iets wacht, en corrigeer het bestuur met haar besluit. En als je het niet zeker weet, kijk dan in het Groene Boekje. De kick voor mij zit m in de adrenaline van de deadline, en de kortetermijnresultaten die je behaalt. Niet jarenlang in het lab zwoegen, maar mensen ondervragen over hun werk en dat opschrijven. Nieuws zoeken en vertalen voor een groter publiek. En uiteraard: één lang verhaal per twee weken met je eigen naam erbij in een tijdschrift zien staan dat door duizenden wordt gelezen. Daar kan geen Nature- of Science-publicatie tegenop. 31

18 Mark van Bourgondiën Docent stralingshygiëne Reactor Instituut Delft Een redelijk unieke functie: vrijwel mijn volledige werktijd besteed ik aan het voorbereiden en geven van onderwijs en voorlichting op het gebied van het veilig werken met straling en radioactiviteit. 32 Wellicht niet de meest voor de hand liggende plek om als oud-bfw-er te gaan werken, maar geen onbekende plek: het Reactor Instituut Delft. Op dezelfde plek als waar ik ruim 10 jaar geleden het vak Radiochemie volgde, ben ik nu zelf werkzaam als docent stralingshygiëne voor het Nationaal Centrum voor Stralingsveiligheid (NCSV). Aanvankelijk was ik van plan na mijn studie Bio-Farmaceutische Wetenschappen (BFW) het docentenvak in te gaan en scheikunde leek de meest voor de hand liggende optie. Met veel plezier was ik dan ook begonnen aan de lerarenopleiding en nam ik een tijdelijk contract aan als scheikundedocent op een middelbare school. Ontzettend leuk en leerzaam, maar een groot deel van de tijd ben je meer bezig met pedagogische zaken dan met kennisoverdracht. Via een vacaturesite kwam ik uiteindelijk op het Reactor Instituut terecht in een docentenbaan waar ik juist voornamelijk met volwassenen van doen heb. Ik verzorg colleges en practica verzorgen voor studenten: behalve nieuwe lichtingen biofarmaceuten, ook HLO-ers en technische studenten van diverse hogescholen en universiteiten. Ook het geven van bedrijfscursussen en voorlichtingsdagen voor verschillende opleidingsniveaus en voor de meest uiteenlopende beroepsgroepen behoren tot mijn takenpakket. Enkele keren per jaar verzorgen we ook gespecialiseerde cursussen voor instellingen op locatie. Zo heb ik afgelopen jaren lesgegeven aan onder andere klinisch fysici, wapenexperts, medisch elektronici, adviseurs gevaarlijke stoffen bij de brandweer en ploegleiders uit een fabriek voor vliegtuigonderdelen. Heb ik in deze functie nog iets aan mijn achtergrond in de bio-farmaceutische wetenschappen? Jazeker wel! Ik geef nu les op de volle breedte van een stralingsdeskundige en dat betekent dat je naast kennis op het gebied van stralingsfysica ook kennis moet hebben van chemische bindingen, biochemie, radiotoxicologie en inwendige besmettingsmodellen. Bovendien ben ik beheerder van een radionucliden-laboratorium en bestaat een groot deel van ons onderwijs uit radiochemische practica. Allemaal zaken die bij BFW aan de orde komen en waarbij ik de kennis en vaardigheden die ik tijdens de studie heb opgedaan zeker kan gebruiken. Veel cursisten die ik hier op bezoek krijg hebben een laboratoriumachtergrond en gaan met gelabelde farmaca of andere verbindingen werken. Ook voor hen is het prettig dat er hier iemand is die ook van die kant van het verhaal enige kaas gegeten heeft. Mijn collega s hebben allemaal een andere achtergrond: een celbiologe, een (industrieel) chemisch analist en een radiotherapeutisch laborante. De diversiteit van mijn functie komt ook terug in mijn werkzaamheden. Het vele onderwijs in de vorm van hoor- en werkcolleges en practica wordt afgewisseld met het af en toe rondleidingen geven in onze reactorhal, stralingsmetingen verrichten aan monsters en vragen beantwoorden van veelal oud-cursisten over stralingshygiënische problemen. Het is ook een plek om verder te groeien naar all-round stralingsdeskundige en ik heb de kans om zelf ook veel cursussen en opleidingen te volgen om zo mezelf te blijven doorontwikkelen. Naast mijn onderwijsfunctie zijn er op het Reactor Instituut Delft uiteraard meer functies mogelijk voor iemand met een BFW-achtergrond, met name in de wetenschappelijke sectie Radiation and Isotopes for Health waar gewerkt wordt aan innovatieve productiemethoden en toepassingen voor radio-isotopen voor medische doeleinden en biochemisch onderzoek. 33

19 Laura Heitman Een leven bij de universiteit na BFW Een redelijk unieke functie: vrijwel mijn volledige werktijd besteed ik aan het voorbereiden en geven van onderwijs en voorlichting op het gebied van het veilig werken met straling en radioactiviteit. 34 Tijdens mijn masterperiode werd het duidelijk dat ik de interactie tussen liganden en hun receptoren erg fascinerend vond en nog steeds vind. Doordat ik al een stage (en natuurlijk een practicum) bij deze vakgroep gedaan had, kon ik al vrij snel van start met mijn promotieproject. Mijn project begon als een samenwerking tussen onze vakgroep en Organon Biosciences en is later deel geworden van het TI Pharma GPCR (G Protein-coupled Receptor) project. Door de interesse van Organon in vruchtbaarheid en anticonceptie, had mijn project in het begin vooral de focus op de gonadotrofine releasing hormoon (GnRH) en luteïniserend hormoon (LH) receptoren, welke beide GPCRs zijn. In combinatie met de ervaring op het gebied van allostere modulatie in de vakgroep, was een samenwerkingsproject al snel geboren. Allostere modulatie was al aangetoond voor verschillende GPCRs, maar nog niet voor de GnRH- en LH-receptoren. Door de samenwerking met Organon en recentelijk met TI Pharma is er toegang tot onder andere meer verschillende liganden, modernere technieken en meer cellijnen. Maar tegelijk ook meer contact met nieuwe personen met een andere kennis en kijk op onderzoek. De kans om je eigen onderzoek te doen en het gevoel dat er iets ontstaat onder je eigen handen is geweldig. Bij de sectie Farmacochemie zijn veel samenwerkingsverbanden denkbaar, zowel intern (verschillende disciplines) als extern (TI Pharma). Juist dat maakt het zo afwisselend en uitdagend. Dit zorgt ervoor dat je zoveel mogelijk uit je promotietijd kan halen. 35 Dat er na het afronden van je promotieonderzoek ook nog een carrière mogelijk is binnen de academische wereld, bleek zeer recent voor mij het geval te zijn. Sinds januari 2009 ben ik in dienst als assistent professor ( tenure track ) bij de sectie Farmacochemie. Ik kan me (gelukkig) dus nog een aantal jaren verdiepen in ligandreceptor interacties en het optimaliseren daarvan. Daarnaast wil ik met plezier aan (nieuwe) BFW-studenten het belang van dit onderzoek en mijn fascinatie hiervoor duidelijk proberen te maken. Voor meer informatie: l.h.heitman@lacdr.leidenuniv.nl Als student Bio-Farmaceutische Wetenschappen (BFW) word je breed opgeleid, waarbij je in aanraking komt met verschillende labtechnieken tijdens de practica. Vooral tijdens de tweejarige onderzoeksmaster, kun je jezelf nog verder richten op jouw toekomst in het wetenschappelijk onderzoek. Mede daardoor zal je snel zelfstandig te werk kunnen gaan bijvoorbeeld tijdens een promotie.

20 Harrie Storms Beleidsambtenaar het Ministerie van Volksgezondheid 36 Voor sommigen mensen is het moeilijk te begrijpen dat ik het werken bij een ministerie veel spannender vind dan het verrichten van onderzoek. Vooral omdat ik, toen ik dit besluit nam, werkzaam was bij het Nederlands Forensisch Instituut, ook wel bekend als CSI The Hague. Maar uiteindelijk kwam ik erachter dat ik van de specialisatie die bij onderzoek hoort, niet gelukkig word. En of je nu aan het pipetteren bent met gerechtelijk bewijsmateriaal of werkt met celkweken, als je geen drive meer hebt om onderzoek te doen, kan je er beter zo snel mogelijk mee ophouden. Ik ben als BFW-er afgestudeerd in Het verloopt van mijn carrière ligt niet voor de hand; hoewel ik na mijn studie nog flink wat jaren onderzoek heb gedaan, ben ik uiteindelijk beleidsambtenaar geworden bij het Ministerie van Volksgezondheid. Wat doe ik dan als ex-wetenschapper bij een ministerie? Eerst hield ik me bezig met voedselveiligheid, in het bijzonder veiligheid van chemicaliën (bestrijdingsmiddelen, additieven, contaminanten) in voeding. Ik was verantwoordelijk voor de wetgeving hier over, en omdat dit eigenlijk allemaal Europese wetgeving is, moest ik vaak afreizen naar Brussel om daar met de andere EU-lidstaten te vergaderen. Het is lastig in één alinea uit te leggen waar deze vergaderingen over gingen maar hier volgt een poging. Hoewel alle besluiten altijd gefundeerd worden op wetenschap (toxicologische gegevens en dergelijke) bestaat er vaak voldoende onzekerheid over bijvoorbeeld de schadelijkheid, het voorkomen en de feitelijke inname van stoffen, om toch nog urenlang te kunnen discussiëren over de al of niet benodigde wetgeving of andere maatregelen. Vooral als Nederland een belang had, was dit altijd een boeiend proces. Na een paar jaar ging het echter knagen als BFW-er: ik miste de geneesmiddelen. Toen ik dus de kans kreeg, ben ik overgestapt naar de afdeling die verantwoordelijk is voor het geneesmiddelen beleid. Sinds een half jaar houd ik me daarom o.a. bezig met het Geneesmiddelen Vergoedingssysteem (GVS). Om als geneesmiddel opgenomen te worden in het GVS (en dus geheel of gedeeltelijk vergoed te worden in de basisverzekering), moet de fabrikant een aanvraag indienen en de geclaimde effectiviteit onderbouwen met onderzoeksgegevens. Ikzelf hoef deze aanvragen niet inhoudelijk te beoordelen, daarvoor bestaat het College voor Zorgverzekeringen (CVZ). Als beleidsambtenaar ben ik verantwoordelijk voor het proces rondom deze aanvragen. Uiteindelijk ben ik degene die de minister adviseert aan de hand van de CVZ beoordeling over eventuele opname van een middel in het GVS, met of zonder vergoedingslimiet. Communicatie speelt een belangrijke rol in deze baan. Behalve dat de minister (uiteraard) over belangrijke zaken moet worden ingelicht, is het ook mijn taak om te overleggen met veldpartijen (bedrijven, patiëntenverenigingen, beroepsgroepen van artsen) over de te nemen of genomen maatregelen. En als er bijvoorbeeld Kamervragen worden gesteld over mijn onderwerp, mag ik ook aan de slag (altijd een feest). Wat een bijzonder leuk aspect is: vanwege de grote belangen die spelen, besluit om de zoveel tijd een farmaceutisch bedrijf om een rechtszaak aan te spannen tegen de staat als het bedrijf vindt dat een geneesmiddel bijvoorbeeld volledig vergoed dient te worden. Aan mij is dan de taak om de landsadvocaat mede te adviseren over de te voeren verdediging. (Tot nu toe heeft de staat op dit gebied nog nauwelijks rechtszaken verloren, dus gelukkig blijken we het goed te doen). Helaas lukt het niet om hier alles aan te stippen, maar dit is mijn taakomschrijving in vogelvlucht. Ik kan me voorstellen dat niet iedereen de voorkeur geeft aan het schrijven van beleidsnota s boven het hardcore-laboratorium leven. Voor mij is het echter een fantastische mogelijkheid gebleken. Mijn inhoudelijke achtergrond kan ik nuttig toepassen in een veel grotere puzzel, waarbij ik ook rekening moet houden met maatschappelijke gevolgen en politieke gevoeligheden. Voor een ieder die op zoek is naar meer verbreding, kan ik een baan als beleidsambtenaar bij het Rijk aanbevelen. 37