Modeltrein Academie. Berlijn in 7 dagen. Frans Hooyberghs

Transcriptie

1 Modeltrein Academie Berlijn in 7 dagen 2010 Frans Hooyberghs

2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 2 Inleiding 3 Berlijn in een notendop 6 Ontstaan 6 Politiek 9 Organisatie 12 Toerisme 13 De Muur 19 Verplaatsingen en trips 28 Buslijn Buslijn De U en S-bahn 30 De tramlijnen 30 Tot 24 uren per dag! 31 Boottochten 31 Dag 1 ; Met de trein naar Berlijn 33 Dag 2 ; De Muur 41 Dag 3 ; West Berlijn 58 Dag 4 ; Berlin Mitte (Centrum) of Oost Berlijn 73 Dag 5 ; Doorheen Berlijn met de trein 85 Dag 6 ; De trein in Berlijn 96 Dag 7 ; Terug naar huis 105 Dag X ; Zo veel (nog) niet gezien 106 Treinenwinkels in Berlijn 109 Bibiografie 119

3 Inleiding Berlijn in 7 dagen neemt U mee naar een wondermooie en aangename stad vol treinen. Vooraf graag dit; - Berlijners zijn gedisciplineerde en punctuele mensen. Gooi daarom bijvoorbeeld niet zo maar iets op de grond want je zou wel eens problemen kunnen krijgen. Door het rode licht stappen wordt niet geaccepteerd. - Berlijners zijn royale en hoffelijke mensen die gehecht zijn aan goede omgangsvormen. Een fooi in de horeca van +/- 10 % is normaal en gewoon en gewenst. De deur open houden voor wie achter U komt is vanzelfsprekend. - Berlijners zijn eerlijke mensen. Opzichtig een rekening controleren is beledigend. Een handtas krampachtig vasthouden doet vermoeden dat je er een schat in bewaart. - Berlijners zijn niet allemaal, altijd en overal, gek op toeristen die bijvoorbeeld in de weg lopen. Probeer dus op te gaan in de massa. - Het contrast tussen arm en rijk is soms erg opvallend, maar meer nog onopvallend, aanwezig. Mannen in maatpak die lege flessen verzamelen voor het statiegeld. Goed geklede vrouwen die uit de vuilbak eten. Bedelarij in allerlei vormen, Het zijn soms schrijnende beelden waar we toch voor willen waarschuwen. - Helaas nemen toeristen het vaak niet zo nauw met Bedenk dat Berlijn een grote stad is en alles er ook groots is. Musea, gebouwen, straten zijn groter dan we in Antwerpen gewend zijn. Goede schoenen is dus een must! We zullen alle dagen ontbijten rond +/ uur, waarna de laatste hand kan gelegd worden aan de toiletjes om omstreeks uur te vertrekken. Schuin gedrukte tekst betekent dat we iets gaan bezoeken, hetzij een museum, station, treinenwinkel, Je vindt hier een voorstel voor alle dagen van ons verblijf. Bekijk dit als kaarten in Uw hand, en je zal merken dat je perfect dingen kan weglaten, of combineren, of anders samen stellen. Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 3

4 In de dagplanning zijn treinenwinkels in de omgeving al opgenomen als bezienswaardigheid. Op zoek gaan naar treinenwinkels maakt dat we ook straten, pleinen en buurten zullen zien, die echte toeristen nooit zien! Mogen we hopen op een mooie reis vol Gemütlichkeit. Even een vergelijking. Antwerpen is 204,51 km² groot, Berlijn 891,85 km², de provincie Antwerpen is km² groot. Antwerpen telt inwoners (14,61 % buitenlanders), de provincie , Berlijn telt inwoners (14,10 % buitenlanders). Kijk om een idee van grootte te hebben naar onderstaande kaarten in dezelfde schaal. De ring (R1) rond Antwerpen vormt +/- de rand van de eigenlijke stad. De ring rond Berlijn (100) doet dat +/- ook. Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 4

5 Berlijn in 7 dagen, zal dus slechts een stukje Berlijn zijn! Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 5

6 Berlijn in een notendop Berlijn (in het Duits: Berlin) is de hoofdstad van Duitsland en als stadsstaat een deelstaat van dat land. Het is de grootste Duitse stad met +/- 3,5 miljoen inwoners. Berlijn is één van de groenste steden van Europa: 18% van Berlijn bestaat uit natuur en parken en 7% uit meren, rivieren en kanalen. De stad ligt aan de rivier de Spree en wordt omsloten door de deelstaat Brandenburg, waarvan ze sinds 1920 geen deel meer uitmaakt. Oppervlakte: 891,85 km² Bevolking: (31/03/2009) Bevolkingsdichtheid: inwoners per km² ISO : DE-BE Website: Politiek; Minister-president: Klaus Wowereit (SPD) (regerend burgemeester) in een coalitie SPD/Die Linke. Ontstaan Berlijn is een van de jongste steden in Europa. Eigenlijk bestaat Berlijn uit twee steden. Rond 1230 hebben de graven Johan I en Otto III de steden Berlin en Cölln gesticht elk aan een zijde van de Spree. De plaats waar de steden ontstonden was een logische en belangrijke keuze. De rivier de Spree was hier doorwaadbaar. Tevens kruisten hier de wegen van de Elbe naar de Oder en die van Bohemen naar Saksen. Beide stadsdelen sloten in 1307 een verdrag tot betere en verdergaande samenwerking hoewel beiden een aparte raad hadden. De nauwe samenwerking was bittere noodzaak in de roerige tijden die volgden. De stad werd nu als eenheid gezien en vormde een stevig bolwerk in de tijd dat nieuwe heersers uit onder andere Beieren hun oog op Berlin-Cölln hadden laten vallen. Dorpen in het noorden en zuiden van de stad werden opgekocht en bij de stad gevoegd en Berlin-Cölln werd Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 6

7 Hanzestad. Rond die tijd kwam de provincie waarin de stad lag onder invloed van Frederik van Hohenzollern, burggraaf van Neurenberg. De stad zelf bleef zelfstandig maar in 1448, na een beleg van 6 jaren, werd Berlin-Cölln door keurvorst Frederik II bij zijn rijk gevoegd en verloor de stad uiteindelijk zijn zelfstandigheid. Frederik II bouwde zijn paleis in Cölln en maakte de stad residentie van de Hohenzollerns welke hierna een grote invloed hadden op de ontwikkeling van de stad. Uit de periode voor 1650 is nagenoeg niets aan woonhuizen bewaard gebleven, behoudens enkele gewelven. Oorzaak hiervan zijn de grote branden van 1282, 1380, 1484 en 1581, waarbij nagenoeg de gehele stad werd verwoest. Na die branden werden wel de kerken herbouwd in de op dat moment heersende mode. Ook het Rathaus is meerdere malen herbouwd maar waarschijnlijk niet op dezelfde plaats als het oorspronkelijke. Vanaf ongeveer 1650 werd, onder aanvoering van de grote keurvorst, Frederik Willem, begonnen met bouwen in steen ter voorkoming van de allesvernietigende branden. Keurvorst Frederik Willem heeft veel betekend voor de stad Berlijn. Toen hij in 1640 de regering op zich nam was de stad, maar ook de staat Brandenburg, een enorme puinhoop. De vorst was slechts 20 jaar oud, maar juist zijn energie, zijn kunde en zijn organisatietalent hebben vele problemen overwonnen. Naast de financiën van de staat en de stad, was ook de verdediging van Berlin Cölln een probleem. De tijd voor het geknoei van zijn voorgangers was echter voorbij. De redder van Brandenburg was opgestaan. Om de stad heen waren moerasgebieden (= Werder) drooggelegd en onder keurvorst Frederik Willem begon men met de bebouwing ervan. De wijk kreeg de naam Friedrichswerder en één van de eerste bewoners was de bouwmeester Memhardt. Rond 1700 waren er al scholen, een stadhuis, een markt en een kerk welke een omgebouwde stal was. Tevens was in Friedrichswerder een haven, Neucölln am Wasser. Een tweede uitbreiding werd gevormd door Dorotheenstadt, genoemd naar de tweede echtgenote van de keurvorst Dorothea. De bevolking had de wens geuit om tussen de Spree en de Linden percelen te kunnen bebouwen. Ook het weidegebied langs de Spree, grenzend aan bovenbedoeld stuk, werd in het bebouwingsplan betrokken als Neue Auslage. Straten werden aangelegd waarmee een verbinding Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 7

8 werd gemaakt met de wijk Spandau. Frederik Willem liet een scheepswerf aanleggen en de Dorotheenstädtische Kirche werd in 1687 gebouwd. De derde uitbreiding heette Friedrichstadt, een gebied gekend onder de naam Cöllner Sommerfeld. Het gebied werd in 1681 bij Dorotheenstadt gevoegd maar niet bebouwd. Pas onder de zoon van de keurvorst, koning Frederik I werd het land gekocht van de akkerbouwers. Het akkerland werd in vierkante blokken verdeeld voor bebouwing. Hoewel de bouwers veel privileges kregen moesten ze volgens vastgelegde bouwtekeningen van Nehring bouwen. In 1695 namen Behr en Grünberg de leiding over het nieuwbouw project over. Niet alleen binnen de stadsmuren werd gebouwd, ook daarbuiten door het snel toenemende aantal inwoners. Zo ontstonden de voorsteden met name bij Spandau en bij de Köpernicker Tor. De beroemdste straat in Berlijn werd al in 1647 ontworpen. Om een betere verbinding met de Tiergarten te bewerkstelligen werd vanaf de Hundebrücke een laan aangelegd met zes rijen linde- en notenbomen, Unter den Linden. Echter door de aanleg van de vestingwerken werd de laan in 1673 naar zijn huidige vorm verlegd. Onder koning Frederik de Grote werd de stad uitgebreid met woningen voor de vele metselaars en timmerlieden uit Saksen welke daarvoor na hun arbeid terug gingen naar hun eigen steden en daardoor hun verdiende geld niet in Berlijn uitgaven. Voorts heeft de koning zich voornamelijk toegelegd op het verfraaien van de al aanwezige bruggen en Unter den Linden. Vanaf de Schlossbrücke tot aan het begin van de laan moest een enorm plein aangelegd worden, Forum Friedericianum, maar door een oorlog en de kosten ervan werd slechts een veel kleiner plein verwezenlijkt. De Brandenburger Tor is het resultaat ervan alhoewel dit oorspronkelijk een ander ontwerp was dan het huidige, namelijk een eenvoudige barokke poort geheel in de stijl van de Soldatenkoning. De omgeving was voor de Berlijners een geliefde wandelplaats, met name de Churfürstenallee. De huidige Brandenburger Tor dateert van 1791, een ontwerp van Langhans naar klassiek Grieks voorbeeld. Veel groter dan de eerste Tor moest de nieuwe het idee geven van het betreden van een tempel als de Akropolis. Tussen 1819 en 1840 groeide het aantal inwoners van tot en nieuwe huizen waren daarom nodig. Binnen de stadsmuren waren nog enkele onbebouwde stukken welke nu volgebouwd werden om al de nieuwkomers te Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 8

9 kunnen huisvesten. De aanwezige weides werden hiertoe opgeofferd in het noordoosten en zuidwesten. Het plan voor de wijk Köpenicker Feld ontstond al in 1825 maar werd pas in 1840 verwezenlijkt wegens geldgebrek om de landbouwers uit te kopen en schadeloos te stellen. De oude, reeds aanwezige straten, bleven behouden maar de nieuw aangelegde straten werden volgens bouwplan zodanig aangelegd dat er vierkante stukken bouwgrond ontstonden, diagonaal doorsneden door de oude straten. In de 19e en 20e eeuw zijn de stadsmuren en grachten afgebroken en gedempt vanwege het verlies van hun functie en de enorme verwoestingen van de Tweede Wereldoorlog. De grandeur van de stad Berlijn verdween hiermee en ook de opdeling van de stad in Oost en West had grote gevolgen voor de ontwikkeling en wederopbouw, vooral het gebrek eraan, in het DDR-gedeelte. Pas na de Val van de Muur kwam de ontwikkeling in Oost-Berlijn op gang. De stad zocht naar de sfeer van de twintiger jaren, voor de Tweede Wereldoorlog, toen ze een metropool was en de bevolking genoot van de stad die bruiste van het leven. Politiek Vandaag is Berlijn een stad met miljoenen inwoners van allerlei afkomst en ze groeit nog steeds. De vroegere problemen van verdediging hebben plaats gemaakt voor die Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 9

10 van verpaupering en sociale achteruitgang. De ontwikkeling van een stad als Berlijn heeft daarom een compleet andere invalshoek nodig dan onder de grote vorsten van weleer. Pracht en praal zullen niet de prioriteit hebben Vanaf 1319 werd er lang en bloedig gestreden om het gebied Brandenburg door diverse vorstenhuizen. In 1411 smeekte de bevolking de keizer van het Heilige Roomse Rijk om hulp. In 1415 werd Frederik van Hohenzollern door Rome benoemd tot keurvorst van Brandenburg; dit vormde het begin van de 500-jarige heerschappij door de Hohenzollern-dynastie. Keurvorst Frederik III erfde de titel in 1688, verhief in 1701 Brandenburg tot koninkrijk en werd gekroond tot koning Frederik I van Pruisen. Op 18 januari 1871 riep Otto von Bismarck het Duitse Rijk uit met Berlijn als hoofdstad. De snelle economische groei die gepaard ging met Duitslands industrialisatie, zorgde ervoor dat de stedelijke bevolking snel groeide aan het einde van de negentiende eeuw. Na het einde van de Eerste Wereldoorlog werd in 1918 in Berlijn de republiek uitgeroepen. In 1920 werden meerdere steden en gebieden rond Berlijn geannexeerd conform de Gross-Berlin-Gesetz. Het nieuwe Groot-Berlijn telde toen bijna 4 miljoen inwoners. Na het grijpen van de macht door de nationaalsocialisten in 1933 werd Berlijn de hoofdstad van het Derde Rijk. De nazi s gebruikten in 1936 de Olympische Zomerspelen in Berlijn voor propagandadoeleinden. Er waren ook plannen om Berlijn tot de wereldhoofdstad van het Germaanse Rijk (Germania) om te bouwen. Dit ging niet door als gevolg van het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. In april 1945 vielen de troepen van de Sovjet-Unie Berlijn binnen. Straat voor straat moest de stad veroverd worden. Tienduizenden soldaten en burgers kwamen hierbij om het leven. Adolf Hitler pleegde op 30 april 1945 zelfmoord in een bunker onder Berlijn. Een paar dagen daarop capituleerde Duitsland. Veel plekken in de stad herinneren nog aan de Tweede Wereldoorlog, zoals de Niederkirchnerstrasse, waar de hoofdkantoren van de SS en de Gestapo waren gevestigd. Alleen de fundamenten van de gebouwen zijn nog te zien, maar op die plek is wel de permanente tentoonstelling Topography Des Terrors te zien. Aan de Wilhelmstrasse bevindt zich het voormalige luchtmachtministerie van Herman Göring, waar nu het ministerie van financiën is gevestigd. Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 10

11 Berlijn werd na afloop van de Tweede Wereldoorlog bezet door de geallieerde troepen van Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en de Sovjet- Unie. Tijdens de Conferentie van Potsdam in 1945 werd Berlijn, net als de rest van Duitsland, in vier sectoren verdeeld: een Russische, een Amerikaanse, een Britse en een Franse. Berlijn werd zodoende het brandpunt van de Koude Oorlog. Al snel gingen de drie geallieerde sectoren (de Franse, Britse en Amerikaanse sector) meer samenwerken. Op 24 juni 1948 blokkeerden de Sovjetautoriteiten de geallieerde sectoren met de hoop de hele stad te annexeren. Het was voor mensen uit de geallieerde sectoren verboden door de sector van de Sovjet Unie te reizen. Omdat de geallieerde sectoren als een eiland in de Sovjetsector lagen, was het niet mogelijk deze gebieden over land van goederen te voorzien. De geallieerden reageerden door een luchtbrug in te stellen: alle goederen die de stad nodig had werden met vliegtuigen aangevoerd. Op 12 mei 1949 werd de blokkade opgeheven. In 1949 werden tevens de Bondsrepubliek Duitsland (hoofdstad Bonn) en de Duitse Democratische Republiek (DDR) opgericht. Oost-Duitsland (DDR) kreeg een communistische regering en Oost-Berlijn werd hoofdstad van de DDR. De drie geallieerde sectoren kregen een Westerse regering. De drie geallieerde sectoren in Berlijn vormden West-Berlijn. Steeds meer DDR-burgers vluchtten naar West-Berlijn. Om deze vluchtelingenstroom tegen te houden besloten de Oost-Berlijnse autoriteiten in 1961 om West-Berlijn te Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 11

12 omgeven met een Muur. In de nacht van 13 augustus 1961 werd een grens opgetrokken rondom West-Berlijn. Als snel werden deze prikkeldraadversperringen vervangen door een Muur. Iedereen die probeerde vanuit Oost-Berlijn naar West- Berlijn te vluchten, werd neergeschoten. Door de politieke veranderingen in 1989, werd op 9 november 1989 de grens tussen Oost- en West-Berlijn geopend. Op 3 oktober 1990 werd Duitsland officieel herenigd en Berlijn werd weer de hoofdstad. In 1991 werd de beslissing genomen de regering naar Berlijn te verhuizen, wat in 1999 daadwerkelijk gebeurde. Er woonden op 31 augustus miljoen mensen in Berlijn. De gehele regio Berlin-Brandenburg heeft ruim 4.4 miljoen inwoners. Het geboortecijfer (en het aantal immigranten) ligt in Berlijn lager dan het sterftecijfer, waardoor het inwoneraantal langzaam daalt. Van de bevolking zijn er ongeveer buitenlanders. Veruit de grootste etnische groep is afkomstig uit Turkije. In Berlijn woonden op 31 december 2005 ca Turken. De meesten van hen wonen in Kreuzberg. Daarnaast leven er circa Polen. Andere grote groepen komen onder meer uit het voormalige Joegoslavië. Zo komen er circa mensen uit Servië en Montenegro en uit Kroatië. Ook wonen er relatief veel mensen uit de voormalige Sovjet-Unie. Zij zijn in de statistieken vaak onderbelicht doordat deze Aussiedler vaak eenvoudig een Duits staatsburgerschap (Duitse voorouders of Joods i.v.m. de Deutsche Wiedergutmachungspolitik) aan hebben kunnen vragen. Het gaat hierbij om ongeveer mensen. Daarnaast wonen er circa Italianen. Van de bevolking heeft 59 % geen geloof, 22,3 % is protestant, 9,1 % katholiek, 2,7 % hangen een ander christelijk geloof aan, 6,2 % is moslim, 0,4 % jood en 0,2% behoort tot een ander geloof. Organisatie Berlijn is, evenals Hamburg en Bremen, een deelstaat (Bundesland) op zichzelf. De regering wordt gevormd door de senaat, die uit de Regierender Bürgermeister en maximaal acht senatoren bestaat. De leden van de regering worden gekozen door het Berlijnse parlement, het Abgeordnetenhaus. De zetel van de burgemeester en de senaat is het Rotes Rathaus vlakbij de Alexanderplatz. Ieder district heeft een eigen burgemeester (Bezirksbürgermeister). De burgemeesters van de districten vormen de Rat der Bürgermeister, waarvan de Regierender Bürgermeister voorzitter is. Deze raad adviseert de senaat. Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 12

13 Bij de gebiedshervorming van 1 januari 2001 werd het aantal districten (Verwaltungsbezirke) van 23 naar 12 teruggebracht. De 12 districten na de Berlijnse fusieoperatie zijn sindsdien: - Charlottenburg-Wilmersdorf (vroeger Charlottenburg en Wilmersdorf) - Friedrichshain-Kreuzberg (vroeger Friedrichshain en Kreuzberg) - Lichtenberg (vroeger Hohenschönhausen en Lichtenberg) - Marzahn-Hellersdorf (vroeger Marzahn en Hellersdorf) - Mitte (vroeger Wedding, Tiergarten en Mitte) - Neukölln - Pankow (vroeger Prenzlauer Berg, Weißensee en Pankow) - Reinickendorf - Spandau - Steglitz-Zehlendorf (vroeger Steglitz en Zehlendorf) - Tempelhof-Schöneberg (vroeger Tempelhof en Schöneberg) - Treptow-Köpenick (vroeger Treptow en Köpenick) Toerisme Berlijn telt vele bezienswaardigheden, maar hier misschien de belangrijkste. - Altes Stadthaus - Berlijnse Muur Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 13

14 - Berliner Dom - Bondskanselarij - Botanischer Garten Berlin - Brandenburger Tor - Checkpoint Charlie - Charité - Dierentuinen: Zoologischer Garten en Tierpark Friedrichsfelde Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 14

15 - Fernsehturm: de 365 meter hoge televisietoren aan de Alexanderplatz. - Funkturm - Kaiser-Wilhelm-Gedächtniskirche - Grosser Tiergarten: grootste park in Berlijn. - Hauptbahnhof - Holocaustmonument - Humboldt-Universiteit - KaDeWe - Kreuzberg - Nieuwe Synagoge in de Oranienburger Strasse: gebouwd rond 1860 met een grote gouden koepel. - Legoland Discovery Center Berlijn - Nikolaiviertel - Olympisch stadion - Potsdamer Platz met het Sony-Center en het DaimlerChrysler Quartier, beide sprekende voorbeelden van moderne architectuur. - Rathaus Schöneberg Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 15

16 - Rijksdag - Rotes Rathaus - Siegessäule - Slot Charlottenburg Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 16

17 - Sony-Center - Sowjetisches Ehrenmal (Tiergarten) - Sowjetisches Ehrenmal (Treptower Park) - Station Zoologischer Garten - Strasse des 17. Juni - Palast der Republik: voormalig parlement DDR; wordt momenteel gesloopt. Bekende straten en pleinen in Berlijn. - Alexanderplatz - Gendarmenmarkt - Kurfürstendamm - Potsdamer Platz - Unter den Linden Op het Museumsinsel, een eiland in de Spree, bevindt zich een vijftal musea. - Alte Nationalgalerie - Altes Museum - Bode-Museum - Neues Museum - Pergamonmuseum (klassieke archeologie en archeologie uit het Midden- Oosten) Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 17

18 Andere musea in Berlijn. - Ägyptisches Museum Berlin - Bauhaus-Archiv (over het Bauhaus) - Deutsche Guggenheim - Deutsches Technikmuseum Berlin - Filmmuseum Berlin - Gemäldegalerie - Kunstgewerbemuseum - Hamburger Bahnhof - Jüdisches Museum Berlin - Museum Berggruen - Neue Nationalgalerie (moderne kunst) - Zeughaus (Deutsches Historisches Museum) (geschiedenis van Duitsland) - Museum Haus am Checkpoint Charlie Aan de Kurfürstendamm kan men uitgebreid winkelen. Exclusieve winkels van internationale modeontwerpers zijn te vinden in zijstraten zoals de FasanenStrasse. Iets ten oosten van de Kurfürstendamm bevindt zich het Kaufhaus des Westens (KaDeWe). Internationale designmode is te vinden in de FriedrichStrasse, in het Quartier 206 en de Galeries Lafayette. Ook is er de Arkaden aan de nieuwe Potsdamer Platz met een breed winkelaanbod. Aparte mode, extravagant en creatief design is er in de vele kleine boetiekjes rondom de Hackesche Höfe in Mitte en de Kastanienallee in Prenzlauer Berg. Aan de Strasse des 17. Juni is een vlooienmarkt. Berlijn geldt anno 2010 als de uitgaansstad van Europa. Er is geen door de overheid Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 18

19 vastgestelde sluitingstijd voor de horeca. Enkele zaken zijn zelfs 24 uur per dag geopend. Er zijn talloze cafés, restaurants, clubs, discotheken, cocktailbars, etc. Er is niet echt een uitgaanscentrum in de stad, wel zijn er concentraties van uitgaansgelegenheden. Een aantal uitgaansgebieden. - Oranienburger Strasse / Hackescher Markt - Kurfürstendamm (met de zijstraten) - Kollwitzplatz en Prenzlauer Berg - Friedrichshain. - Nollendorfplatz en omgeving (homoscene) - OranienStrasse en omgeving Veel locaties zijn aan de buitenkant niet of nauwelijks te herkennen als uitgaansgelegenheid. Een voordeel volgens velen is dat je juist in deze gelegenheden de autochtone Berlijner treft en minder toeristen. Ook zijn sommige clubs "mobiel", in die zin dat ze regelmatig van locaties wisselen. Zoals altijd geldt hier nog meer dat wat vandaag "in" is, morgen "uit" kan zijn. Maar ook geldt zoals altijd, dat met name de taxichauffeurs en vaak ook hotelreceptionisten, op de hoogte zijn van de laatste trends. In het uitgaansleven van Berlijn is werkelijk alles aanwezig. De Lonely Planet beweert zelfs dat het hedonisme van de jaren 20 van de vorige eeuw terug is in de geest van het Berlijnse uitgaansleven. Berlijn kent een uitgebreid netwerk van openbaar vervoer. Naast regionale spoorverbindingen, heeft de stad de U en S-Bahn, met metrolijnen, trams en bussen. Berlijn heeft drie luchthavens: Tegel, Tempelhof en Schönefeld. In Berlijn wordt ook een marathon gehouden. Bekend is het Olympiastadion (Berlijn). De voetbalclub van Berlijn is Hertha BSC Berlin. In 1936 werden de Olympische Zomerspelen in de stad georganiseerd. In 2006 werd de finale van de wereldbeker voetbal in Berlijn gespeeld. De Muur Misschien meer nog dan ten tijde van zijn bestaan, is de Muur nu hij er niet meer is, de toeristische attractie in Berlijn. De Muur is op 9 november 1989 officieel geopend, West en Oost werden weer één. Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 19

20 Met een Duitse gründlichkeit heeft men bijna de complete Muur verwijderd en zo een stuk geschiedenis proberen weg te gommen. Nochtans, om Berlijn te zien en te begrijpen, is de geschiedenis van de Muur essentieel. Daarom graag toch deze kaart met de plaats waar de Muur stond, de blauwe vierkantjes duiden de voormalige grensovergangen aan (checkpoints), de rode vierkanten duiden op laatste restanten van de Muur. De Muur is vandaag, minstens in de geesten van mensen, bij Ossi s en Wessi s, nog steeds sterk aanwezig. Onder de Berlijnse Muur verstaat men een brede constructie van opeenvolgende obstakels die van 13 augustus 1961 tot 9 november 1989 West- en Oost-Berlijn van elkaar scheidde. De Berlijnse Muur was 45,3 km lang en een onderdeel van de Duits- Duitse grens. De Berlijnse Muur was het bekendste symbool van de Koude Oorlog en de deling van Duitsland. Tijdens vluchtacties bij de Berlijnse Muur zijn ongeveer tweehonderd mensen om het leven gekomen. Na het einde van de Tweede Wereldoorlog in 1945 werd Duitsland volgens afspraken gemaakt tijdens de Conferentie van Jalta opgedeeld in vier bezettingszones. De geallieerde machten (de Verenigde Staten, de Sovjet-Unie, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk) kregen elk een deel van het land toegewezen dat zij bezetten en voorlopig zouden besturen. Analoog hieraan werd ook de voormalige hoofdstad van het Derde Rijk verdeeld in vier sectoren. Het gebied dat Berlijn omringde behoorde echter in zijn geheel tot de Sovjetzone, waardoor de Berlijnse sectoren van de overige geallieerde staten een enclave in door de Sovjet-Unie bezet gebied vormden. Het einde van de Tweede Wereldoorlog had intussen het begin van de Koude Oorlog tussen "het Westen" en "het Oosten" ingeluid. Berlijn ging door de bijzondere Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 20

21 politiekterritoriale verhoudingen een centrale plaats innemen in de strijd tussen de oostelijke en westelijke inlichtingendiensten. In 1948 kwam de Koude Oorlog met de Blokkade van West-Berlijn door de Sovjet-Unie tot een eerste hoogtepunt. Op 23 mei 1949 gingen de westelijke bezettingszones op in de Bondsrepubliek Duitsland (West- Duitsland). Op 7 oktober van hetzelfde jaar werd de Duitse Democratische Republiek (Oost-Duitsland) gesticht op het grondgebied van de Sovjet- zone. Formeel bleef Berlijn een aparte status houden als van Duitse zijde gedemilitariseerde viersectorenstad, onafhankelijk van de twee Duitse staten. In de praktijk functioneerde West-Berlijn echter steeds meer als een deelstaat van de Bondsrepubliek en werd Oost-Berlijn zelfs tot hoofdstad van de DDR uitgeroepen. Al in de zomer van 1945 werd de grens tussen de bezettingszones in Berlijn afgebakend. Op sommige plekken plaatste men slagbomen en witgele houten palen, daarnaast werden kleurmarkeringen op bomen gebruikt. Om de zonegrens te overschrijden had men toestemming nodig. Alleen voor pendelaars en boeren werd een zogenaamd klein grensverkeer ingevoerd. Op bevel van het Sovjetmilitaire bewind werd een grenspolitiemacht opgebouwd, die op 1 december 1946 voor het eerst in actie kwam. Voor de grenspolitie werden er richtlijnen voor het gebruik van vuurwapens ingesteld. Voor reizen tussen de oostelijke en de westelijke sectoren moest men voortaan over een interzonepas beschikken. De eerste grensafzettingen werden aangelegd. In bosgebieden waren dit vooral prikkeldraadbarrières.op wegen en straten werden barricades opgeworpen. Sinds de oprichting van de DDR nam een steeds groter aantal burgers uit het oosten hun toevlucht tot de Bondsrepubliek. In 1952 begon men de Duits-Duitse grens van DDR-zijde af te sluiten met hekken, bewakingsposten en alarminstallaties. Langs de grens werd een vijf kilometer brede verboden zone ingericht, die men alleen mocht betreden met speciale toestemming, die vooral aan lokale bewoners werd verleend. Aan de grenszijde werd dit gebied afgesloten met een 500 meter brede bufferzone, gevolgd door een tien meter brede zwaarbewaakte strook direct aan de grens. De dwars door dichtbevolkt gebied lopende sectorgrens tussen Oost- en West-Berlijn bleef echter relatief open, aangezien deze nauwelijks te bewaken was. Via de lekkende grens verlieten tussen 1949 en 1961 zo n 2,6 miljoen mensen de DDR en Oost-Berlijn; van hen vluchtten er nog in de laatste twee weken voor de bouw van de Muur. Ook voor vele Polen en Tsjechen was (West-)Berlijn een poort tot het Westen. Aangezien het daarbij grotendeels hoogopgeleide jonge mensen betrof, vormde deze uittocht een serieuze bedreiging voor de economie van de DDR Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 21

22 en zou uiteindelijk zelfs het voortbestaan van het land in gevaar kunnen komen. Ongeveer Oost-Berlijners werkten in West-Berlijn, terwijl ze onder financieel gunstige voorwaarden in Oost-Berlijn of de voorsteden in de DDR woonden. Op 4 augustus 1961 verplichtte het Oost-Berlijnse stadsbestuur de sectorforensen zich te registreren en hun huur voortaan in West-Duitse mark te betalen. Al voor de bouw van de Muur controleerde de Oost-Duitse Volkspolizei de naar het westen van de stad lopende straten intensief op verdachte republiekvluchtelingen en smokkelaars. Veel West-Berlijners en in West-Berlijn werkende Oost-Berlijners konden in Oost-Berlijn goedkoop inkopen doen met de op de zwarte markt gunstig om te wisselen Oost-Duitse mark. Dit betekende een verdere verzwakking van de planeconomie van de DDR. De afgrendeling van de grens door middel van de Muur moest ervoor zorgen dat de leegloop van zowel middelen als personen uit de socialistische arbeiders- en boerenstaat definitief een halt toe werd geroepen. De toenemende verwijdering tussen het Oosten en het Westen uitte zich op politiek gebied met een verscherping van de Koude Oorlog (wapenwedloop) en een constante diplomatieke strijd. Op economisch gebied stelde het Westen een embargo op technologisch hoogwaardige producten (CoCom) tegen het Oostblok in. De grens was hierdoor meer dan een territoriale scheiding, hij was verworden tot een grens tussen tegenover elkaar staande politiek-ideologische, economische en culturele machtsblokken en invloedssferen. In 1961 besloten Walter Ulbricht en de Sovjetleider Nikita Chroesjtsjov een einde te maken aan de leegloop. In de nacht van 12 op 13 augustus werd begonnen met de bouw van de Berlijnse Muur. In enkele weken tijd werd een zwaarbewaakte betonnen hindernis opgeworpen rondom West-Berlijn. Er werden op zeven plaatsen doorgangsposten opengelaten. De Muur werd door de Oost-Duitse grenspolitie zwaar bewaakt. De strenge bewakers maakten van elke beweging een foto, soms zelfs van elkaar. De Muur was ook voorzien van prikkeldraad. De grenswachten hadden bevel om te schieten op mensen die probeerden de grens over te steken. Dit betekende overigens niet dat niemand meer probeerde te vluchten. Gedurende de bijna dertig jaar dat de Berlijnse Muur bestond zijn talrijke pogingen ondernomen om uit de DDR te ontsnappen. Hierbij zijn naar schatting ongeveer tweehonderd doden gevallen. Tweeëneenhalf jaar bleef de Muur potdicht, daarna ging hij langzamerhand op een kier open voor bezoekers uit het westen. In de eerste paar jaren van zijn bestaan was de Muur nog lang niet perfect. Er zaten Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 22

23 nog veel gaten en zwakke plekken, die snel door vindingrijke Oost-Berlijners werden gevonden. Aanvankelijk kon men eenvoudig naar het westen vluchten via de ramen van de huizen die net op de grens stonden, met toestemming van de bewoners. Er werden in de loop der jaren vaak spectaculaire pogingen gedaan om over de Muur te klimmen, te vliegen, en er onderdoor te graven. Mensen verzonnen allerlei mogelijkheden om erdoor te komen. Bijvoorbeeld kisten onder auto s en onzichtbare verbergruimtes in auto s. Zo reed er bijvoorbeeld een Oost-Berlijner met een shovel dwars door de Muur heen, en ook werden er tunnels onder de Muur doorgegraven. Toen de Muur steeds afschrikwekkender werd, konden sommige mensen het gevoel opgesloten te zijn moeilijk verdragen en kregen last van een syndroom dat Mauersyndroom, muurziekte, werd genoemd. Als propaganda-instrument wist het Westen de Muur echter op waarde te schatten. Uiteraard maakten de West-Duitse media er het meeste werk van. In het zicht van de DDR-grenswachten werd een grote foto opgesteld van één van hun collega s die de benen nam naar West-Berlijn. Aan de Muur werd een monument opgericht voor degenen die omkwamen bij hun vluchtpogingen, als Opfer des Stalinismus. De Amerikaanse president John Kennedy kwam naar Berlijn op 23 juni 1963, waar hij zijn solidariteit met de inwoners van Berlijn betuigde door zijn beroemde woorden Ich bin ein Berliner uit te spreken. Later, op 12 juni 1987, riep president Ronald Reagan vanaf een platform met uitzicht op de Muur de Sovjet-president Michail Gorbatsjov op om die Muur neer te halen. Binnen tweeënhalf jaar zou het inderdaad zo ver zijn. De Muur stond in zijn geheel op grondgebied van de DDR. De arbeiders die de Muur bouwden, mochten immers niet op West-Berlijns grondgebied komen. Dit betekende in de praktijk dat als men vanuit het westen naar de Muur liep, men feitelijk gezien al in de DDR was. Westerlingen trokken zich hier weinig van aan, getuige bijvoorbeeld de graffiti op de Muur. Een andere "liefhebberij" was het gooien van blikjes en ander afval over de Muur heen. Maar geheel zonder risico was het niet. Oost-Duitse grenswachten konden via poortjes in de Muur aan de westzijde van de Muur komen en de westerlingen weren of oppakken. Voor zover bekend is dit echter slechts sporadisch gebeurd. Het gebied Lenné-Dreieck behoorde tot de DDR, maar was alleen vanuit West-Berlijn toegankelijk, omdat de Muur via de EbertStrasse om dit stukje grond heen gebouwd was. Het duurde ruim 28 jaar voor de inwoners van het Oostblok de Muur neerhaalden. In mei 1989 werd in Hongarije het IJzeren Gordijn aan de grens met Oostenrijk Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 23

24 neergehaald. Deze opening in de grens zorgde in zeer korte tijd voor een uitstroom van duizenden permanente vakantiegangers. In korte tijd ontstond een ware volksverhuizing via Hongarije, even later ook via het Tsjechische Praag, en daarna ook via andere gaten in het IJzeren Gordijn. Ook de leiding van de DDR, die kort daarvoor nog trots het veertigjarig bestaan van de socialistische heilstaat hadden gevierd, moest de grenzen openen. Het einde van de Muur, en daarmee van de DDR, was onafwendbaar. De Berlijnse Muur viel op 9 november Günter Schabowski, één van de hoogste partijleiders in de DDR, hield aan het begin van de avond een bijzondere persconferentie. Het was een unieke gebeurtenis omdat hij bereid was zonder voorwaarden vooraf vragen van journalisten te beantwoorden. Dit was niet gebruikelijk in de DDR. Journalisten kregen altijd van tevoren van de Communistische Partij te horen wat ze moesten vragen. Zelf vragen bedenken was verboden. In enigszins gebroken Duits stelde een Italiaanse journalist een vraag over een nieuwe reisregeling voor DDR-burgers, waar veel kritiek op was gekomen. Schabowski gaf een ingewikkeld antwoord waarin hij het beleid van de partij verdedigde. Maar toen zei hij plotseling: "Maar vandaag is, voor zover ik weet een beslissing genomen... We hebben besloten dat iedere DDR-burger de grens over mag." Onmiddellijk volgde de vraag wanneer deze regel in werking zou treden. Schabowski bladerde in zijn papieren, keek op, en zei toen: "Dat geldt - voor zover ik weet -... vanaf nu.". Het was 18:57 uur. De verwarring was groot. Had Schabowski nu werkelijk bedoeld dat de grens tussen Oost- en West-Duitsland open was? Of zat er een addertje onder het gras en gold het uitsluitend voor mensen die de DDR voorgoed wilden verlaten of voor iedereen, dus ook de burgers die alleen maar even in West-Duitsland wilden kijken? Wat bleek, wat Schabowski had gezegd was inderdaad de boodschap die men naar buiten had willen brengen, zonder extra voorwaarden. Maar de regel had pas de volgende dag in werking mogen treden. Hoe groot de verwarring was, bleek op de West-Duitse televisie. In de uitzending van het nieuws om zeven uur verscheen Schabowski s mededeling op de persconferentie pas als zesde onderwerp in de uitzending. Pas om acht uur was het duidelijk wat er was gebeurd. "De DDR opent de grens!" meldde de nieuwslezer van de Tagesschau. Een televisieverslaggever stond voor een nog steeds hermetisch afgesloten Muur en zei enigszins verbouwereerd: "Dus - als ik het goed begrijp - moet de Muur vannacht open gaan...". Massaal trokken de Oost-Duitsers naar de Muur om te kijken of ze inderdaad naar West-Berlijn konden. De grenswachten waren net zo overdonderd als alle anderen. Richtlijnen van boven Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 24

25 kwamen er niet meer. Ze wisten niet wat ze moesten doen, net zo min als het leger en de geheime dienst, de Stasi. Zoals veel van zijn collega s, had de bevelhebber van grensovergang Bornholmer Strasse drommen mensen voor zijn hekken staan. Om 23:52 neemt hij het besluit: Ze (zijn leidinggevenden) bekijken het maar... Ik gooi de grens open... De DDR-burgers zijn vrij. Kort hierop belt hij met een collega die zijn grensovergang eveneens opent, en al snel volgen er meer. Verbijsterd liepen de Oost-Berlijners naar de andere kant van de grens, waar ze veelal met applaus werden ontvangen. Het leger (NVA) heeft gevraagd om toestemming om de grens te verdedigen, maar het enige waar zij toestemming voor kregen was het bewaken van hun eigen basis, die zij vervolgens dag en nacht bewaakten. Te midden van een grandioos volksfeest hakte eenieder die het wilde een stuk beton uit het bouwwerk, dat voor zo veel ellende had gezorgd. De volgende dag sprak Helmut Kohl de Berlijnse bevolking toe. Hij riep de bevolking op kalm te blijven. Die oproep was niet alleen gericht aan de DDR-burgers, maar ook aan Sovjetleider Gorbatsjov. Het was maar de vraag hoe de Sovjet-Unie zou reageren op de val van de Muur. Maar Moskou liet al snel blijken niet te zullen ingrijpen. De grens was definitief open en de Muur was gevallen. De val werd tijdens de kerst van 1989 gevierd met een concert onder leiding van Leonard Bernstein. Elf maanden later was de hereniging van Duitsland een feit. In 1991 werden nagenoeg alle fysieke resten van de Muur afgebroken en werden brokken als souvenir verkocht. Enkele restanten staan er vandaag de dag nog, waaronder de "Gedenkstätte Berliner Mauer" en de "East Side Gallery". Het aantal dodelijke slachtoffers aan de Berlijnse Muur is niet exact bekend. Een studie uit 2006 kwam tot een aantal van 125 slachtoffers die zonder twijfel konden worden geïdentificeerd en 81 gevallen waar nog twijfel was. Aan de kant van het Oost-Duitse regime vielen 8 dodelijke slachtoffers door vuurgevechten met (helpers van) vluchtelingen. Overigens moet wel bedacht worden dat het in heel Europa lange tijd gebruikelijk was dat er bij illegale grensoverschrijdingen gericht geschoten werd. Tegenwoordig is zelfs op plaatsen waar delen van de Muur behouden zijn niets meer te merken van de impact die deze scheiding had. Door het samengroeien van de stad is het verloop van de vroegere grens vrijwel onzichtbaar geworden. Het bekendste en langste (1316 meter) overgebleven fragment van de Muur staat langs de oever van Spree aan de MühlenStrasse in Friedrichshain, tussen het Ostbahnhof en de Oberbaumbrücke. Omdat de grens zich hier op de andere oever Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 25

26 van de rivier bevond, was dit muurdeel geen onderdeel van de buitenmuur, maar van de zogenaamde Hinterland-Mauer, die het grensgebied aan de Oost-Berlijnse zijde afsloot. Een buitenmuur (aan de West-Berlijnse zijde) was er op deze plaats niet, aangezien de Spree een natuurlijke barrière vormde. In 1990 werd het muurfragment door kunstenaars uit meerdere landen beschilderd en kreeg het de naam East Side Gallery. In 1991 kreeg het de monumentenstatus. Een ander restant van de Muur, in dit geval wel van de buitenmuur, is te vinden aan de Niederkirchnerstrasse in Berlin-Mitte, nabij de zetel van het Abgeordnetenhaus, het Berlijnse parlement. Ook dit deel van de Muur staat op de monumentenlijst. De grensbouwwerken bij het Muurmonument in de Bernauer Strasse zijn echter niet authentiek, maar werden ter bezichtiging opnieuw gebouwd. Van de 302 vroegere wachttorens zijn er vijf behouden: - Bij het Schlesischer Busch in Treptow, nabij de Puschkinallee, staat een toren in de voormalige grenszone achter de Muur, die ter plaatse tot park is omgevormd. De wachttoren is ingericht als museum van verboden kunst. - In de Kieler Strasse in Berlin-Mitte is een voormalige wachttoren inmiddels aan drie zijden omgeven door nieuwbouw. - In de StresemannStrasse, nabij de Potsdamer Platz, staat de enige overgebleven bewakingstoren van het slankere type. Deze toren staat echter niet meer op zijn oorspronkelijke plaats, aangezien hij in verband met bouwwerkzaamheden in de omgeving een aantal meter werd verplaatst. - Iets ten zuiden van Nieder Neuendorf, in de Brandenburgse stad Hennigsdorf, bevindt zich in een voormalige wachttoren een permanente tentoonstelling over de geschiedenis van de grenswerken tussen de beide Duitse staten. - Bij Hohen Neuendorf bevindt zich een toren in een heraangeplant bosgebied, dat ooit tot de grenszone behoorde. De toren en het omringende gebied worden gebruikt door de Deutsche Waldjugend. - In de jaren 1990 ontwikkelde de Berlijnse politiek een aantal plannen om het verloop van de Muur in het stadsbeeld zichtbaar te maken. Tot de ideeën die de revue passeerden behoorden rijen kinderkopjes in het plaveisel, bronzen banden en veelkleurige strepen, die de locatie van zowel de echte Muur als de Hinterland-Mauer zouden markeren. Het Berlijnse parlement besloot alle drie de varianten op proef uit te voeren op korte stukken. De kinderkopjes kregen uiteindelijk de voorkeur, waarna vooral in het centrum van de stad ongeveer acht kilometer van de voormalige Muur door een dubbele rij stenen werd Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 26

27 gemarkeerd. De Berliner Mauerweg is een fiets-/wandelroute in Berlijn. De weg geeft aan waar vroeger de Muur is geweest. De route is in 2005 afgewerkt en heeft een lengte van 160 km. Het Muurmuseum bij Checkpoint Charlie werd in 1963 direct aan de toenmalige grens gestart door de historicus Rainer Hildebrandt. Het wordt door de Arbeitsgemeinschaft 13. August geëxploiteerd en behoort tot de meest bezochte musea in Berlijn. Het museum maakt het systeem van de grensbeveiliging aan de Berlijnse Muur aanschouwelijk en documenteert geslaagde vluchtpogingen en de gebruikte middelen, zoals hete lucht ballonnen, vluchtauto s, kabelbanen en een minionderzeeër. De huidige leidinggevende van het museum is Alexandra Hildebrandt, de weduwe van de oprichter. Sinds het einde van de jaren 90 staat aan de Bernauer Strasse tussen de voormalige districten Wedding en Mitte een ensemble van monumenten ter herinnering aan de Berlijnse Muur. Het omvat de Gedenkstätte Berliner Mauer, het documentatiecentrum Berlijnse Muur, evenals de Kapelle der Versöhnung (Verzoeningskapel). Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 27

28 Verplaatsingen en trips We verplaatsen ons in Berlijn zo veel mogelijk met het zeer goed georganiseerde openbare vervoer. Daartoe zullen we een 7-dagen-kaart kopen voor 32,30 per persoon waardoor we in heel Berlijn (alle zones) vrij kunnen reizen, zo veel we zelf willen. Je hebt in Berlijn eigenlijk geen auto nodig, en parkeren kost overal geld, behalve aan het hotel. Houd deze kaart binnen handbereik want er wordt geregeld gecontroleerd. Met de U en S-bahn kunnen we van en naar elke vertrekplaats, en ook weer gemakkelijk terug naar ons hotel. Bus 100 en 200, en / of de U en S-bahn, brengen ons trouwens automatisch langs of naar de belangrijkste bezienswaardigheden. Buslijn 100 Buslijn 200 Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 28

29 1; Bundeskanzleramt - Berlin Hauptbahnhof 2; Reichstag - S-Bhf. Unter den Linden 3; Siegessäule - S-Bhf. Belevue/Tiergarten 4; Gedächtniskirche - Bhf. Zooligischer Garten 5 Funkturm und ICC - S-Bhf. Messe Nord/ICC 6; Fernsehturm - S+U-Bhf. Alexanderplatz 7; Schloßbrücke - S-Bhf. Hackecher Markt 8; Schl. Charlottenburg - S-Bhf. Jungfernheide 9; Hackescher Markt - S-Bhf. Hackecher Markt 10; Checkpoint Charlie - U-Bhf. Kochstr. 11; Brandenburger Tor - S-Bhf. Unter den Linden 12; Potsdamer Platz - S+U-Bhf. Potsdamer Platz 13; Wannsee - S-Bhf. Wannsee 14; Ernst-Reuter-Platz - S-Bhf. Erst-Reuter-Platz Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 29

30 De U en S-bahn De tramlijnen Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 30

31 Tot 24 uren per dag! Boottochten Er komen steeds meer mogelijkheden om de Duitse hoofdstad Berlijn vanaf het water te leren kennen. Deze manier van verkennen is niet alleen verrassend vanwege het afwijkende perspectief, maar ook milieuvriendelijk en ontspannen. Er zijn verschillende routes waarop wordt gevaren, niet alleen in de stad zelf, maar ook Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 31

32 op waterwegen in de directe omgeving, zoals op de Havel-Oder-Wasserstrasse, het Teltowkanaal en de Teupitzer See. Er worden rondvaarten van een uur aangeboden, maar ook dagtochten naar de natuurgebieden van Brandenburg en riviercruises. Er zijn ook thematische tochten mogelijk, zoals een kasteeltocht van de Wannsee via de Havel naar Cecilienhof. Bovendien zijn er tochten waarop allerlei extra s worden geboden, zoals muziekoptreden en culinaire evenementen. Er zijn boottochten die je langs alle bezienswaardigheden brengen. Er is een Duits (en Engels) sprekende gids. Een aanrader als begin van een romantische avond? Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 32

33 Dag 1 ; Met de trein naar Berlijn U kent ze wel, de reclame van de DB, vanaf 39,00 naar diverse Duitse bestemmingen. Dichtbij al vanaf 19,00! U begrijpt het al, vanaf. Kostprijs per persoon vanaf 119,40 heen en terug, vanuit elk Belgisch station, met gereserveerde plaatsen (absoluut aan te raden!) een supersparpreis (!). Geef toe, de auto heen en weer, alle parkingkosten, fileleed, umweltplakette, enzovoort inbegrepen, is misschien goedkoper, maar dan wel zonder de trein. Vertrekken kan in Antwerpen om uur, in Brussel Noord om uur, om toe te komen in Berlin Hbf om uur met een overstap in Köln Hbf (van tot uur). Terug komen kan met vertrek in Berlin Hbf om uur en na een overstap in Köln Hbf (van tot uur) ben je om uur in Brussel-Noord, om uur in Antwerpen. Zowel op je vertrek als terugkomdag kan je dan nog volop genieten van Berlijn! Reken daarbij dat we gebruik maken van het absoluut schitterend georganiseerd openbaar vervoer in en rond de stad (een dagkaart kost 6,50 en een 7-dagenkaart 32,30 per persoon voor de complete stad met Potsdam!). Als treinenliefhebber zou je wel goed gek moeten zijn om deze of een volgende vakantie niet een keertje naar onze Duitse buren te reizen met de trein! We hebben uiteindelijk geboekt voor 1.373,79. De heenreis kost 656,25. De terugreis 611,25. Daar komt zowel voor de heen als de terugreis telkens 28,00 bij voor de reservering. We sluiten een verzekering (annulatie, bagage, ) af voor 50,29. Kinderen tot 6 jaar betalen niets. Kinderen van 6 tot 14 jaar betalen slechts de helft van de groepsprijs. De reis zelf kost dus 1.267,50 of 101,40 per persoon (/12,5). Zonder ICE tussen Hannover en Berlijn zou dat 97,80 zijn geweest. Als treinenliefhebbers konden we voor die 3,60 per persoon ( 45,00 in totaal) dit extraatje niet laten liggen. We laten de twee kinderen graag mee reizen en daarom betalen de 12 volwassenen elk 114,4825. Heenreis Maandag 09/08/2010 Antwerpen Centraal uur - IC 9201, Intercity - Rotterdam Centraal, spoor uur Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 33

34 Rotterdam Centraal, spoor uur - IC 2829, Intercity - Deventer, spoor uur Deventer, spoor uur - IC 143, Intercity - Reserveren aanbevolen, Bordbistro - Hannover Hbf, spoor uur Hannover Hbf, spoor uur - IC 557, Intercity-Express - Reserveren verplicht, Bordrestaurant - Berlin Hbf uur Terugreis Zondag 15/08/2010 Berlin Hbf uur - IC 144, Intercity - Reserveren aanbevolen, Bordbistro - Deventer, spoor uur Deventer, spoor 2a uur - IC 2864, Intercity - Rotterdam Centraal, spoor 14b uur Rotterdam Centraal, spoor uur - IC 9264, Intercity - Antwerpen Centraal uur Vertrek in Antwerpen uur. We komen samen in Antwerpen-Centraal, centrale inkomhal ten laatste uur! We komen toe in Berlin Hauptbahnhof. - 01: Hauptbahnhof (vroegere Lehrter Bahnhof). Is op 28/05/2006 na bouwwerken gedurende 11 jaar geopend op de plaats waar vroeger het Lehrter Stadtbahnhof stond. Het Berliner Hauptbahnhof is het grootste en Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 34

35 modernste station in Europa waar spoorwegen (de ICE!) elkaar kruisen. De 321 meter lange glazen hal in Oost - West richting ligt boven een 160 meter lange en 40 meter brede hal in Noord - Oost richting waar toch daglicht schijnt! De twee 46 meter hoge kantoorgebouwen zijn van ver zichtbaar! Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 35

36 Logeren doen we in: Hotel Ibis Berlin Messe Messedamm BERLIN - GERMANY Tel : (+49)30/ Fax : (+49)30/ Hotelmanager : Mr. Mathijs PARSCH Tweesterrenhotel Ibis Berlin Messe is in 2009 volledig gerenoveerd en ligt vlak bij het ICC en het expocenter. Het beschikt over 168 kamers met airconditioning en draadloos internet. In de lobby zijn er daarnaast twee ipoint-pc s voor gratis internetgebruik. Snacks, drankjes en de receptie zijn 24 uur per dag beschikbaar. Ontbijten kan van tot uur, dus we hebben ruim de tijd om op de achtste verdieping van het panorama-uitzicht op Berlijn te genieten. Vlak bij het hotel is gratis parkeergelegenheid. We betalen 49,00 per kamer (!) en per nacht. Dat betekent dat we per kamer 294,00 betalen, of daar alleen, met twee of met drie (kinderen) op geslapen wordt. Ontbijt kost 10,00 per persoon en is steeds uitgebreid. Dat maakt voor alleenstaanden 354,00. Voor koppels 414,00. Kinderen verblijven in principe (tot 11 jaar) gratis. Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 36

37 We komen hier aan met het openbaar vervoer! We nemen de S3 of S75 richting Spandau, de S5 richting Olympiastadion of de S7 richting Potsdam tot aan S-bahnhof Westkreuz waar we overstappen op de S41, de ringbahn (met de klok mee) tot S- bahnhof Messe Nord / ICC. We komen over de Ostpreuzenbrücke aan de Messedam en ons hotel. We vinden in de onmiddellijke omgeving van ons hotel heel opvallend de Funkturm, het ICC en het Haus des Rundfunks. - 02; Funkturm. Bekend als Lange Lulatsch werd tussen 1924 en 1926 gebouwd en is 150 meter hoog. Op 55 meter bevindt zicht een restaurant, op 125 meter een uitzichtplatform. Alle dagen geopend vanaf uur, op maandag gesloten vanaf uur, andere dagen tot uur. Kostprijs Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 37

38 4, : Internationale Congress Centrum (ICC) en de Messe. Het ICC is gebouwd tussen 1975 en 1979, 320 meter lang en 80 meter breed, gebouwd over het verkeersknooppunt tussen de Autobahn, Messedamm en Kantstrasse. De Messe omvat m² tentoonstellingsruimte verdeeld over 26 Messehallen. - 04: Haus des Rundfunks, SFB. Oudste zendstation (1929) ter wereld. Nadat we zijn ingecheckt, ons wat hebben verfrist en misschien iets gedronken, in het hotel of elders, stappen we terug naar S-bahnhof Messe Nord / ICC en nemen nu de S42, de ringbahn (tegen de klok in) naar S-bahnhof Westkreuz waar we overstappen op de S3 naar Erkner of de S5 richting Strausberg Nord of de S7 richting Ahrensvelde of de S75 richting Wartenberg tot aan S-bahnhof Savignyplatz. Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 38

39 Eenmaal uit het bahnhof stappen we naar rechts, over de Else Ury Bogen en langs de Savignyplatz rechts onder de spoorweg door naar de Knesebeckstrasse tot aan de Kurfürstendamm waar we links gaan en aan de overkant een eerste tentoonstelling / museum bezoeken. Op een werkdag zal wellicht de drukte, maar zeker ook direct de groene omgeving opvallen. We zijn werkelijk in het centrum van het oude West- Berlijn. - 05: Kurfürstendamm; winkelstraat - 06: The Story of Berlin. Kurfürstendamm ( Tentoonstelling rond de geschiedenis van Berlijn. Alle dagen geopend van tot uur, maar je mag er maar in tot uur. Kostrijs 10,00 per persoon. Met een groep van 10 volwassenen wordt dat 8,00). Absolute introductie in Berlijn. Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 39

40 We stappen na ons bezoek aan deze tentoonstelling terug richting S-bahnhof Savignyplatz bijvoorbeeld langs de Bleibtreustrasse. We kuieren wat rond tot we een geschikte plek om te eten vinden, hopelijk op een terrasje. We nemen opnieuw de S3 of S75 richting Spandau, de S5 richting Olympiastadion of de S7 richting Potsdam tot aan S-bahnhof Westkreuz waar we overstappen op de S41, de ringbahn (met de klok mee) tot S-bahnhof Messe Nord / ICC en gaan naar het hotel. Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 40

41 Dag 2 ; De Muur De Muur in Berlijn is sinds de hereniging tussen de twee Duitslanden haast geheel verdwenen. Nochtans bepaalt tot vandaag de Muur zeer sterk wat Berlijn is. We verkennen vandaag Berlijn langsheen haar grens tussen Oost en West. We gaan bewust niet te ver naar het Oosten of Westen opdat we voeling zouden krijgen met hoe deze stad werkelijk in twee werd gesneden. Hoe het was om niet van de ene naar de andere kant te kunnen en/of te mogen. We vertrekken naar S-bahnhof Messe Nord / ICC en nemen de S41, de ringbahn (met de klok mee) naar S-bahnhof Gesundbronnan waar we de S1 naar Wannsee of de S2 richting Blankenfelde of de S25 naar Teltow Stadt nemen tot aan S-bahnhof Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 41

42 Nordbahnhof. - 07: S-Bahnhof Nordbahnhof. Dit is een zogenaamd geisterbahnhöfe (letterlijk vertaald geestenstation). Tijdens de tweedeling werd dit station, zoals vele anderen niet benut. West-Berlijners passeerden dit station gehuld in schemerig licht en bewaakt door wachtposten (de geesten!) in de langzaam rijdende S-bahn zonder te stoppen. Er is hier een tentoonstelling rond gebouwd die gratis is te bezoeken tijdens de openingsuren van het bahnhof. Een eindje van het toeristische centrum vandaan vinden we nog enkele resten van de Muur. We lopen de Bernauer Strasse in. - 08: Gedenkstätte und dokumentationszentrum Berliner Mauer. Bernauer Strasse 111. ( We vinden hier naast een documentatiecentrum, een bezoekerscentrum en een kapel een stukje muur (heropgebouwd). Geopend van tot uur, gesloten op maandag. De ingang is vrij. Een stuk Muur met Todesstreifen zoals het in de 28 jaar van de Muur is geweest is heropgebouwd. Vanaf een uitzichtplatform zie je de Todesstreifen en krijgt men een indruk van hoe de Muur tussen 1961 en 1989 was. Een stuk Muur aangetast door Mauerspechten is ook bewaard. Bij de Gedenkstätte staat ook de nieuwe Kapelle der Versöhnung. De oude kerk stond middenin de Todesstreifen en is in 1985 opgeblazen. In het documentatiecentrum zelf krijgt men alle informatie over de Muur, de tweedeling van Duitsland en Berlijn. Er is een winkel en er zijn doorlopende tentoonstellingen. De Bernauer Strasse is een historische straat in de geschiedenis van Berlijn omdat hier na de tweedeling in augustus 1961 mensen uit hun ramen van hun huizen die in Oost-Berlijn stonden sprongen om aan het DDR-regime te ontsnappen. De stoep was West-Berlijn en ontsnappen kon door te springen naar het Westen vanaf een raam op de Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 42

43 verdiepingen. Ook veel tunnels zijn hier gegraven van waardoor tientallen mensen uit Oost-Berlijn zijn gevlucht. We gaan terug naar S-Bahnhof Nordbahnhof en lopen de Julie Wolftornstrasse in en komen door de Zinowitzerstrasse aan de Chausseestrasse. Daar gaan we even links tot aan de Invalidenstrasse waar we naar rechts stappen. We passeren het Natuurkundemuseum en het Invalidenpark met de Sinkende Mauer en zien het Hamburger Bahnhof. Het enige (kop)station dat de oorlog overleefde en nu een museum voor hedendaagse kunst herbergt. - 09: Naturkundemuseum. Invalidenstrasse 43, Berlin. Van dinsdag tot vrijdag geopend van tot uur, zaterdag, zondag en feestdagen van tot uur. Toegangsprijs is 6,00. Met een tentoonstelling Evolution in Aktion wordt de ontwikkeling van het leven op aarde en de schoonheid van de natuur belicht. Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 43

44 - 10: Invalidenpark met de Sinkende Mauer - 11: Hamburger Bahnhof. Invalidenstrasse 50-51, Berlin. Van tot uur vrij toegankelijk, behalve op maandag, en behalve de speciale tentoonstellingen, dus enkel de vaste collectie. Merk vandaag op vele plaatsen de dubbel rij kasseien die exact de plaats van de Muur aangeeft!. Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 44

45 We zien verder op het nieuwe station waar we zijn toegekomen met de trein in het oude Westen. We gaan niet in die richting, dat kon destijds ook niet! We blijven aan de oostzijde van het kanaal en lopen langs de Alexanderufer. Niets doet nog vermoeden dat hier de Muur alom tegenwoordig was. En naarmate we stappen zal je merken dat het (historische) centrum van Berlijn geheel in het Oosten lag. We zien bijvoorbeeld ook het Charité met het Berliner Medizinhistorisches Museum als onderdeel van de Medische Campus van de Humbolt-universiteit waar we in de Invalidenstrasse de toegang zagen tot het Academisch Ziekenhuis. - 12: Berliner Medizinhistorisches Museum. Van dinsdag tot zondag geopend van tot uur, op woensdag en zaterdag tot uur. Toegangsprijs is 5,00. Jongeren onder de 16 jaar hebben enkel onder begeleiding van een volwassene toegang omwille van de aard van de tentoongestelde stukken. We wandelen langs de Spree en langs de Kapelleufer en steken de brug van de Konrad Adenauerstrasse over naar het Regeringsviertel. We lopen onder meer langs het Paul-Löbe-Haus en merken allerlei gloednieuwe regeringsgebouwen, waaronder het Bundeskanzleramt. We komen aan de Reichstag. Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 45

46 - 13: Regeringsviertel, Band de Bundes. Is net zoals de al vermelde gebouwen ontstaan na de eenmaking en maakt met allerlei gebouwen van Berlijn opnieuw de hoofdstad van heel Duitsland en 15: Paul-Löbe-Haus en Marie-Elisabeth-Lüders-Haus, beiden door een Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 46

47 brug over de Spree, die mee de eenmaking tussen Oost en West symboliseert, verbonden. Gebouw van m2 en 170 verschillende kantoren, zalen, voor de parlementairen. - 16: Bundeskanzleramt. Ambtswoning van de Bondskanselier. - 17: Reichstag. Sinds 19 april 1999 zetelt hier opnieuw het Duitse parlement. Toegang is vrij alle dagen van tot uur. Toegang tot uur. Gebouwd van 1884 tot 1894 naar de plannen van Paul Wallot. Mit der Proklamation des Deutschen Kaiserreichs 1871 wurde Berlin zur Reichshauptstadt De avond van 27/02/1933 was er de Reichstagsbrand waar de plenaire zittingszaal en de koepel ingestort. Een rode vlag werd op 30/04/1945 door Sovjetsoldaten gehesen als overwinningsteken op het Dritte Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 47

48 Reich. De resten van de koepel werden in 1957 opgeblazen uit veiligheidsoverwegingen. In 1957 is door Paul Baumgarten een eerste restauratie gebeurd. Op 04/10/1990 vond in de Plenarsaal de eerste zitting van de Bundestag en Volkskammer van de gezamenlijke Duitse Parlamenten plaats. Amper drie maanden later had de constitutionele zitting van de gemeenschappelijke Duitse Bundestages in de Reichstag plaats. In 1994 volgde een tweede restauratie. De Britse architect Sir Norman Foster zag zijn ontwerp verwezenlijkt worden. Vooral de glazen koepel, 800 ton zwaar, 40 meter doormeter, 23, 5 meter hoog, is een ware toeristische attractie. We vervolgen onze weg langs de Ebertstrasse en merken de kruisen die aan de overleden vluchtelingen herinneren. - 18: Aan de oostzijde van het Reichstagsgebäudes (vandaag zetel van de Deutschen Bundestages) liep de grens met de DDR. De zuidelijke oever van de Spree behoorde tot West-Berlin, het wateroppervlak was Oost-Berlijns gebied. Velen stierven op hun vlucht naar het vrije Westen. We komen aan Brandenburger Tor, één van de, zo niet het symbool van Berlijn vandaag, maar zeker ook ten tijde van de tweedeling. - 19: Brandenburger Tor. De enige bewaard gebleven stadspoort van Berlijn. De eerste poort stamt uit In 1788 werd door architect Carl Gotthard Langhans op dezelfde plek een nieuwe poort gebouwd in opdracht van de Pruisische koning Frederik Willem II, ter herinnering aan de bezetting van de Republiek in 1787 door een Pruisisch leger van man. De poort is 26 meter hoog, 65,5 meter breed en 11 meter diep. Het beeld op het gebouw, een Quadriga (tweewielige wagen met vier paarden), werd in 1806 meegenomen door Napoleon naar Parijs als oorlogsbuit. Het is acht jaar later door een Duitse maarschalk teruggebracht naar Duitsland. Het beeld dat er nu Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 48

49 op staat, een Griekse strijdwagen met daarin de godin Victoria, is een replica. Het oorspronkelijke beeld is verloren gegaan tijdens de Tweede Wereldoorlog. De replica is gemaakt met een tijdens de Tweede Wereldoorlog gemaakte gipsafdruk, die in het depot stond van de Berlijnse Firma Noack. In de jaren 60 werd de Berlijnse Muur aan de westzijde langs deze poort gebouwd. De Brandenburger Tor stond in de Russische sector en was vanaf een verhoging te bezichtigen vanuit het westen. Het was dertig jaar lang niet mogelijk om onder de poort door te lopen, ook niet vanuit oostelijke richting (in verband met de toenmalige grensbeveiliging). Na de val van de Berlijnse Muur werd de Brandenburger Tor gerenoveerd. Na lange en soms felle discussies is besloten ook de adelaar en het ijzeren kruis weer terug te zetten; hoewel voor velen een pijnlijke herinnering aan het nationaalsocialisme. Vandaag is de poort het symbool van de Duitse eenheid. - 20: Pariser Platz. Dit majestueuze plein is ongeveer 1,5 hectare groot en werd in 1734 aangelegd en met paleizen omringd. Na de tweede wereldoorlog was heel deze omgeving verwoest. Tijdens de tweedeling was het geheel ontoegankelijk. Na de eenmaking werd deze omgeving opnieuw de meest prestieuze plaats van Berlijn met onder meer het Adlon-hotel. Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 49

50 - 21: In het U-Bahnhof Brandenburger Tor is de tentoonstelling Mauerinformation Brandenburger Tor / Berlin Wall Information te zien. We blijven de muur volgen. Ondertussen hebben we al lang ontdekt dat die vakkundig is verwijderd. De kasseien die aanduiden waar de muur stond zijn pas vele jaren na de eenmaking aangebracht! Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 50

51 Iets verder is het Denkmal für die ermordeten Juden Europas te zien. - 22: Denkmal für die ermordeten Juden Europas. In 2005 geopend op een plein van m² waar 2711 stenen staan. We wandelen verder tot op de Potsdammer Platz. - 23: Deze grote desolate lege ruimte is na de eenmaking herschapen is een modern prestigieuze zakenwijk. Hier stond geen enkel gebouw! Na de bouw van de Muur een desolaat stuk niemandsland, waar nu de meest hypermoderne gebouwen staan, en een gigantisch metro en treinstation is gebouwd. We moeten hier zeker eens wat rond lopen, al was het maar om te kijken naar oude en nieuwe rijken. Een terrasje zit er zeker ook wel in, want, goed of slecht weer, in open lucht of overdekt, plaats genoeg. Het compleet nieuwe ondergrondse station, de imposante gebouwen, het is hier zeker de moeite om wat rond te hangen. We lopen verder door de Stresemannstrasse en gaan links de Niederkirchnerstrasse in. Links zien we het Abgeordnetenhaus von Berlin. - 24: Abgeordnetenhaus von Berlin. Is sinds 1993 de zetel van het Berlijnse Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 51

52 Landesparlament of de Landstag (deelstaatparlement). Tijdens de tweedeling zetelde hier de DDR-Regering, de Staatlichen Plankommission en de Stasi. Dit gebouw werd gebouwd tussen om ook de Pruisische overheden te huisvesten. Rechts zien we het Martin-Gropius-Bau. - 25: Martin-Gropius-Bau. Gebouwd als museum, waar ook nu diverse tentoonstellingen worden gehouden. - 26: Daarnaast aan de Niederkirchnerstrasse 8 bevindt zich Topographie des Terrors ( op de plaatst waar van 1933 tot 1945 onder meer het commando van de Geheime Staatspolizei (Gestapo) met gevangenis, het SS-commando, de Sicherheitsdienst der SS (SD) en het Reichssicherheitshauptamt waren gevestigd. De tentoonstelling documenteert de geschiedenis van het nationaalsocialisme. Merk hier ook de restanten van de muur op! De tentoonstelling is vrij toegankelijk van tot uur. Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 52

53 We steken de Wilhelmstrasse over en komen langs de Zimmerstrasse aan het Amerikaanse Checkpoint Charlie. Nergens is de muur wellicht zo toeristisch in beeld gebracht als hier. - 27: Mauermuseum - Museum Haus am Checkpoint Charlie. FriedrichStrasse ( Wellicht het beruchtste checkpoint tussen Oost en West met een museum over de Muur en de internationale strijd voor mensenrechten dat we bezoeken. Het Museum am Checkpoint Charlie aan de Friedrichstrasse is alle dagen van tot uur geopend. Inkom bedraagt 12,50. Dit museum begon in 1963 zeer klein in een aantal kamers van een huis maar is nu uitgegroeid tot een museum met meer dan 1700 m2. Het is een absolute must voor elke Berlijnse toerist. Merk hier in de buurt ook de gebouwen van het Springer-concern op, die vlak bij de Muur gebouwd een provocatie voor het vroegere DDR-regime moesten betekenen. Checkpoint Alpha is in Helmstedt aan de grensovergang tussen Oost en West-Duitsland. Checkkpoint Bravo was aan Dreilinden aan de Wannsee als men Berlijn binnen reed. Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 53

54 Van hieruit hebben we drie opties. Mogelijkheid 1. We kunnen ook direct in U-bahnhof Kochstrasse de U6 richting Alt- Mariendorf nemen tot aan Tempelhof waar we overstappen op de S41, de ringbahn (met de klok mee) tot S-bahnhof Messe Nord / ICC en naar het hotel gaan. Mogelijkheid 2. We stellen echter voor te wandelen langs de Friedrichstrasse tot aan het S-bahnhof Friedrichstrasse. Deze straat is de meest prestigieuze winkelstraat in het voormalige Oosten. Talrijke winkels hebben hier hun flagstore. We vinden misschien iets om te eten? In het S-bahnhof Friedrichstrasse (wat tijdens de tweedeling van Berlijn een kopstation was!) nemen we opnieuw de S3 of S75 richting Spandau, de S5 richting Olympiastadion of de S7 richting Potsdam tot aan S-bahnhof Westkreuz waar we overstappen op de S41, de ringbahn (met de klok mee) tot S-bahnhof Messe Nord / ICC en gaan naar het hotel. Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 54

55 Mogelijkheid 3. Afhankelijk van de tijd en de goesting, de al of niet vermoeide benen, kunnen we ook verder langs de voormalige Muur wandelen via de Rudi Dutchkestrasse, Alex Springerstrasse, Kommandantenstrasse, Alte Jacobstrasse, Stallschreiberstrasse, Alexandrinenstrasse, Sebastianstrasse (waar we de Heinrich- Heinestrasse passeren waar een checkpoint was), Luckauerstrasse, Waldemarstrasse, Leuschnerdam en de Bethaniendam naar de Schillingbrucke. We passeren dan Kreuzberg en komen aan het Ostbahnhof. Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 55

56 Als we hier naar rechts gaan via de Stralauerplatz komen we in de Mühlenstrasse aan Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 56

57 de East-Side-Galerie. Hier staat nog 1,3 kilometer muur, maar vergis je niet! De kant die nu versierd is met graffiti was de kant aan het Oosten! Dus de graffiti is pas na de eenmaking aangebracht! In het Ostbahnhof nemen we de S3 of S75 richting Spandau, de S5 richting Olympiastadion of de S7 richting Potsdam tot aan S-bahnhof Westkreuz waar we overstappen op de S41, de ringbahn (met de klok mee) tot S-bahnhof Messe Nord / ICC en gaan naar het hotel. Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 57

58 Dag 3 ; West Berlijn Berlijn bezoeken was destijds West-Berlijn bezoeken. Dat doen we vandaag ook. We stappen richting U-bahnhof Kaiserdamm en nemen daar de U2 richting Pankow tot aan de Bismarckstrasse. We bevinden ons in een gewone wijk in het Westen. Kennis maken met het gewone Berlijn doen we door treinenwinkels op te zoeken. Vlakbij is er een eerste. We wandelen door de Wilmersdorferstrasse, zowat de enige winkelwandelstraat in Berlijn. Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 58

59 Margarete Luft, Wilmersdorfer Str. 157, Berlin, tel; Langs de Haubachstrasse wandelen we door het Schustehruspark en Schustehrusstrasse tot aan de Schlossstrasse waar we rechts uitzicht hebben op Charlottenburg. Bemerk de talrijke musea in deze buurt. - 28: Schloss Charlottenburg. Tussen liet Sophie Charlotte, gemalin van keurvorst Friedrich III dit lustslot bouwen. Nadat Friedrich tot eerste Preussische koning werd gekroond in 1701 werd het slot nog uitgebreid. Na de dood van de koningin werd Schloss Charlottenburg niet meer gebruikt. Thans zijn er diverse tentoonstellingen. Het slot is behalve op maandag te bezoeken van tot uur. Bezoek aan het oude slot kost 10,00, de nieuwe vleugel kost nog eens 6,00. Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 59

60 We wandelen naar de grote binnenplaats en door de shop naar de zijkant van het slot. Langs de achterkant van het slot, door de tuin lopen we naar de Schlossbrücke, de Luisenplatz. We lopen de Mierendorffstrasse in op zoek naar een tweede treinenwinkel aan de Mierendorffplatz. Modellbahnen am Mierendorffplatz GmbH, Mierendorffplatz 16, Berlin, We nemen in het U-bahnhof Mierendorffplatz de U7 richting Rudow tot aan Bismarckstrasse waar we overstappen op de U2 richting Pankow tot aan U-bahnhof Ernst reuter Platz. Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 60

61 We komen in een geheel andere wereld terecht. In deze meer welstellende buurt vinden we theaters, vele gebouwen van de Technische Universiteit, de Kunstacademie, enzovoort. We lopen de Hardenbergstraat in richting Bahnhof Zoo (Zoologischer Garten). Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 61

62 - 29: Technische Universität. Gerenomeerde technische universiteit - 30: Universität der Künste. Kunstacademie met 30 studierichtingen. - 31: Bahnhof Zoo. Dit was het grote internationale station voor de opening van het nieuwe Berlin Hauptbahnhof / Lehrter Bahnhof en werd wereldwijd bekend door het boek, en later de film Christiane F. - Wir Kinder vom Bahnhof Zoo. We lopen langs de spoorlijn de stad in via de Neues Kranzler-Eck. Het Theater des Westens weerspiegelt in de glazen wanden. Bemerk dat ook in het Westen veel is vernieuwd of gebouwd! - 32: Theater des Westens; theatergebouw - 33: Jüdisches Gemeindehaus; plaats waar een synagoge stond die in de Kristallnacht (toen de nazi s vele joodse bezittingen in brand staken) is Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 62

63 afgebrand We komen weer op de Kurfürstendamm. We kunnen naar rechts wandelen en shoppen. Of links gaan en onder meer wat rondhangen op de Breitscheidplatz. - 34: Kaiser-Wilhem-Gedächteniskirche. Een kerk, ook de lippenstift en poederdoos genoemd. - 35: Europa-Center. Een groot winkelcentrum met o.a. een waterklok (Uhr der Fliessenden Zeit). - 36: Zoölogischer Garten. De dierentuin. Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 63

64 Wat verder op in de Tauentzienstrase bevindt zich een groot warenhuis. - 37: KaDeWe (as Kaufhaus des Westens). ( is het op één na grootste warenhuis in Europa (Harrods in Londen is groter), exclusief, waar alles te koop is, met een prachtige wintertuin op het dak, waar we minstens een poging gaan wagen om koffie te drinken vlak bij de vensters met een ongelooflijk mooi uitzicht! Een beetje verder op de Wittenbergplatz bevindt zich een mooi metrostation. We keren op onze stappen terug en gaan de Nürenbergerstrasse in. Er zijn twee treinenwinkels in de buurt. Geheel verschillend van aard! In deze straat vinden we de eerste. Michas Bahnhof, Michael Dümchen, Nürnberger Str. 19, Berlin, Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 64

65 Net achter de hoek in de Lietzenburgerstrasse bevindt zich de tweede winkel (met verschillende afdelingen aan de twee kanten van de straat). Michael Turberg, Lietzenburger Str. 51, Berlin, Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 65

66 Er zijn nu twee mogelijkheden. Mogelijkheid 1. We kunnen een fikse wandeling ondernemen en stappen naar U- bahnhof Kurfürstensdamm om daar de U9 richting Osloer Strasse tot aan de Hansaplatz te nemen. We komen in het Hansa Viertel mede ontstaan voor de Internationale Bauausstellung in gebouwen illustreren de architectuur en stadsplanning van de vijftiger jaren. We kunnen door Tiergarten, het immense park, lopen. Talrijke gebouwen en monumenten vinden we op onze weg. - 38: Akademie der Künste. Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 66

67 - 39: Schloss Bellevue. Ambtswoning van de Duitse president - 40: Grosser Stern met de Siegessäule die nu wordt gerestaureerd. Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 67

68 - 41: Haus der Kulturen der Welt. De zwangere oester. Kongreszaal. - 42: Sowjetisches Ehrenmal als herinnering aan gesneuvelde Russen in de strijd om Berlijn na WO II. Let op. Dit lag in West Berlijn! Ook het Bundeskanzleramt, de Reichstag, Brandeburger Tor liggen dan mogelijk Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 68

69 terug op onze weg. We nemen aan het einde van deze wandeling in U-bahnhof Bundestag de U55 terug naar Berlin Hauptbahnhof / Lehrter Bahnhof. We nemen daar de S3 of S75 richting Spandau, de S5 richting Olympiastadion of de S7 richting Potsdam tot aan S-bahnhof Westkreuz waar we overstappen op de S41, de ringbahn (met de klok mee) tot S- bahnhof Messe Nord / ICC en gaan naar het hotel. Mogelijkheid 2. Maar We denken dat het wellicht beter is deze reuze wandeling niet te doen. Een aantal gebouwen hebben we immers al gezien of zullen we nog zien, al is het maar met de S-bahn op weg naar We stappen daarom liever naar U- bahnhof Spichernstrasse en nemen daar de U3 richting Krumme Lanke tot aan de Heidelberger Platz, of de U9 richting Rathaus Steglitz tot aan de Bundesplatz. Hier rijden de S41 en de S42 over de ringbaan rond Berlijn. Afhankelijk van de tijd kunnen we de S41 nemen die met de klok mee gaat, of de S42 die net in de omgekeerde richting rijdt (wat voor ons de langste reistijd betekent). Als we voldoende tijd hebben adviseren we ten stelligste de S42 te nemen en een keertje helemaal rond Berlijn te rijden. Zo krijg je een indruk van de vele diverse buurten. En zie je ook al eens wat van het Oosten wat we morgen verder verkennen. Het is niet zo moeilijk in S-bahnhof Bundesplatz even te pauzeren en vlak in de buurt twee treinenwinkeltjes op te zoeken en zo toch een stapje te zetten in een niet toeristische buurt. Zentral-Station-Berlin, Bundesallee 136, Berlin (tweedehands) Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 69

70 Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 70

71 Lok-In Modellbahnen am Bundesplatz, Wexstr. 38, Berlin tweedehands) Hetzelfde kunnen we ook doen aan de Beusselstrasse. Heinsohn Spielwaren, Beusselstr. 47, Berlin, Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 71

72 We moeten in elk geval rijden tot aan S-bahnhof Messe Nord / ICC om naar het hotel te gaan. We bezoeken misschien de Funkturm en eten in het restaurant daar? Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 72

73 Dag 4 ; Berlin Mitte (Centrum) of Oost Berlijn Het zal duidelijk zijn geworden dat Berlijn eigenlijk vooral Oost-Berlijn was en is. Historisch dit ook het eigenlijke centrum van Berlijn was en is. Vandaar dat je op de kaarten en in boeken leest Mitte. We bezoeken vandaag, in tegenstelling tot gisteren, waar we alleen het Westen zagen, het voormalige Oosten. Wat je vandaag ook ziet, weet dat in 1989 dit er allemaal anders uit zag, al was het maar door een enorm gebrek aan verf! We willen opnieuw starten in een gewone buurt. We zoeken een treinenwinkel midden in het voormalige Oost Berlijn. We vertrekken naar S-bahnhof Messe Nord / ICC en nemen nu de S42, de ringbahn (tegen de klok in) naar S-bahnhof Ostkreuz Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 73

74 We nemen daar de S3 naar Erkner tot aan S-bahnhof Karlshorst. Let onderweg goed op. Hoe het er 20 jaar geleden uitzag is bijna niet meer weer te vinden. Maar hier en daar is men toch vergeten te restaureren. Let ook op Betriebsbahnhof Rummelsburg, de garage van onder meer de ICE s. We stappen direct naar de Treskowallee en gaan naar rechts. Je merkt onmiddellijk dat werkelijk bijna alles is vernieuwd in deze buurt. Het bahnhof, de straat, de tram, de huizen, Het grijze, grauwe en vervallen Oosten wat wij hier nog mee maakten is compleet verdwenen. In een kleine garage vinden we een klein treinenwinkeltje! Modellbahnbox Karlshorst Winfried Brandt, Berlin, Treskowallee 104, We wandelen terug naar het S-bahnhof en nemen nu de S3 terug richting Spandau. Let onderweg weer goed op! Het Ostbahnhof was vroeger de eindbestemming van internationale treinen in het Oosten. Ook nu het geheel is vernieuwd, is het nog steeds de eindbestemming van vele treinen uit alle richtingen. We rijden tot aan de S-bahnhof Alexanderplatz. Merk onmiddellijk ook op de kaart het grote verschil op wat het aantal bezienswaardigheden betreft. Dit is hartje Berlijn! We kunnen onmogelijk alles doen. Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 74

75 We lopen over de Alexanderplatz ook even om de hoek waar we een brede straat zien die we allemaal vaak op televisie zagen tijdens de grootse militaire parades in Oost-berlijn. - 43: Alexanderplatz. We bezoeken hier zeker de gratis toegankelijke tentoonstelling 20 Jahre Mauerfall - Open-Air-Ausstellung "Friedliche Revolution 1989/90 (tot 03/10/2010). Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 75

76 - 44: Karl-Marx-Allee. 90 meter breed, 2 kilometer lang, aan beide zijden alleen monumentale bouwwerken. - 45: Fernsehnturm ( waar we voor 10,00 de hoogste toren van de stad (365 meter) en één van de hoogste gebouwen in Europa kunnen bezoeken en een ongelooflijk beeld krijgen van Berlijn vanuit de lucht. Liften brengen ons tot boven, alle dagen van tot uur. Hoogtevrees moet U absoluut niet weerhouden. Buiten kan je daar nergens. Van de toren vallen is onmogelijk! Terug buiten maken we ons op voor een wandeling door de oude stad. In de onmiddellijke omgeving van de televisietoren bevonden zich onder meer regeringsgebouwen van de DDR. We lopen in de richting van en door het Nikolaiviertel. Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 76

77 - 46: Marienkirche - 47: Neptunbrunnen - 48: Rotes Rathaus; vroeger de zetel van de Oost-Berlijnse autoriteiten, nu stadhuis - 49: Nikolaiviertel met Nikolaikirche, Knoblauchhaus, Palais Schwerin en Münze, Ephraim-Palais en Gerichtslaube; lijkt allemaal oud, maar is vaak heropgebouwd tijdens de DDR-tijd We gaan naar de Schlossplatz, helaas niet over de Rathausbrücke (wordt ook weer Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 77

78 compleet vernieuwd), maar om via de Schlossbrücke en de Schlossplatz. - 50: Schlossbrücke - 51: Schlossplatz; hier stond ooit een gigantisch slot, het Stadtschloss, wat men nu helemaal opnieuw wil bouwen, als men politiek en financieel rond raakt, op de plaats waar het Palast der Repubik (parlementsgebouw uit de DDR-tijd ) stond, wat helemaal is afgebroken (mede door de aanwezigheid van heel veel asbest) - 52: Berliner Dom; de kathedraal - 53: Staatsratsgebäude; in de gevel zitten nog enkele overblijfselen van het grootse Stadtschloss We wandelen verder over de Werderscher Markt. - 54: Friedrichswerdersche Kirche, Schinkelmuseum Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 78

79 We lopen de Oberwallstrasse in en vervolgens de eerste straat rechts, de Jägerstrasse. Hier vinden we de Belgische ambassade. Iets verder op komen we op misschien wel het mooiste plein in Berlijn. - 55: Gendarmenmarkt met Konzerthaus, Französischer en Deutscher Dom Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 79

80 We zullen vanaf nu overweldigd worden door historische gebouwen en monumenten. We gaan aan de Gendarmenmarkt rechts en volgen de Markgrafenstrasse. - 56: Sint-Hedwigs-Kathedrale - 57: Staatsoper Unter den Linden; opera - 58: Bebelplatz waar de boekverbrandingen door de nazi s plaats hadden, met het Altes Palais en de Alte Bibliothek Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 80

81 We zijn nu Unter den Linden. Links bevindt zich de Friedrichstrasse, en op het einde de Brandenburger Tor. We gaan naar rechts en vlak voor de rivier de Spree lopen we naar links over Am Kupfergraben. - 59: Deutsche Gugenheim; tentoonstellingsruimte - 60: Staatsbibliothek - 61: Humboldt Universität - 62: Neue Wache; oorlogsmonument met een beeld van Käthe Kollwitz. Kunstenares die veel aandacht schenkt aan sociale problemen, het leven van armen, die een zoon verloor in WO I en een kleinzoon in WO II en daaromtrent prachtig werk leverde, met onder meer een prachtig beeld, het treurende ouderpaar of Trauerndes Elternpaar, op het soldatenkerkhof in Vladslo, in onze Belgische Westhoek, waar haar zoon begraven ligt. Käthe Kollwitz, geboren Schmidt op 8 juli 1867 in Königsberg, Oost-Pruisen studeert eerst aan de Tekenschool voor Meisjes in Berlijn, later volgt ze schilderles in München. Daar wordt ze geboeid door de ideeën van de sociaaldemocraten. In 1891 trouwt ze met de ziekenfondsarts Karl Kollwitz en verhuist ze samen met haar man naar Noord-Berlijn. In het huis in de Weissenburgenstrasse leven ze in een arme buurt, waar ze geconfronteerd worden met ellende, die werkeloosheid, kindersterfte en alcoholisme met zich meebrengen. Een jaar later krijgen ze een zoon, Hans. Naar aanleiding van het Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 81

82 zien van het toneelstuk Die Weber van G. Hauptmann in 1893 ontstaat haar eerste etsenreeks: De weversoproer, vrije vertolkingen van harde arbeid en bittere armoede. In 1896 wordt haar tweede zoon Peter geboren. In de reeks Boerenoorlog komt vooral revolutie, opstand en dood voor. Door die cyclus heeft ze de titel gekregen van kunstenares van het proletariaat. Vanaf 1904 volgt ze in Parijs lessen in beeldhouwkunst. Haar zoon Peter sneuvelt in oktober 1914 vlakbij Diksmuide tijdens de eerste wereldoorlog. Ze vat het plan op een monument voor hem te maken, dat pas in 1932 op het soldatenkerkhof van Vladslo (bij Diksmuide) geplaatst wordt. Na 1918 wordt Käthe professor aan de Pruisische Academie. Ze maakt veel grafisch werk met als thema De oorlog. Wanneer de nationaalsocialisten in Duitsland de macht overnemen, moet ze weg uit de Academie. Ook haar man krijgt werkverbod. In 1940 sterft Karl, haar man. Tijdens de tweede wereldoorlog wordt haar woning verwoest en worden afdrukken en platen van haar etsen vernietigd. Op 22 april 1945, een paar dagen vóór het einde van de oorlog, sterft Käthe Kollwitz in Moritzburg bij Dresden. Ik hou van Duitsland, en ik weet dat het een zending te vervullen heeft, maar die bestaat er niet in 18-jarigen naar het slagveld te zenden. Ik hou veel van mijn land, doch méér nog hou ik van het woord uit de Openbaring: En er zal een nieuwe tijd komen, een nieuwe hemel en een nieuwe aarde. - 63: Reiterdenkmal Friedrichs des Grossen - 64: Zeughaus; het oudste gebouw aan Unter den Linden is nu het Deutsches Historisches Museum - 65: Kronprinzenpalais - 66: Palais am Festungsgraben; museum - 67: Maxim Gorki Theater; de oudste concertzaal We zijn nu aan het Museuminsel, een eiland (omgeven door water) met tal van Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 82

83 musea en historische gebouwen. Elk gebouw is bijzonder, elk museum de moeite waard. Helaas zal ons de tijd ontbreken om musea te bezoeken. - 68: Lustgarten (te zien aan de andere kant van de Spree) - 69: Altes Museum; Griekse en Romeinse (gestolen) kunstvoorwerpen - 70: Neues Museum - 71: Pargamon-Museum; (gestolen) kunst uit het Midden-Oosten en Islamitische kunst - 72: Bodemuseum - 73: Alte nationalgalerie We gaan de Monbijoustrasse in (de brug over de Spree over) richting Oranienburgerstrasse. De Oranienburgerstrasse ligt midden in het Scheunenviertel wat tot aan WO II het hart van de Joodse wijk was. Het is pas na de val van de Muur dat hier opnieuw wordt heropgebouwd en gerenoveerd. - 74: Centrum Judaicum; Joods centrum - 75: Neue Synagoge Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 83

84 - 76: Hackesche Höfe; niet te missen binnenplaatsen waar ook de allereerste Ampelmann-shop ( zich bevindt We eten hier in de buurt misschien en gaan naar S-Bahnhof Hackescher Markt waar we de S3 of S75 richting Spandau, de S5 richting Olympiastadion of de S7 richting Potsdam tot aan S-bahnhof Westkreuz nemen waar we overstappen op de S41, de ringbahn (met de klok mee) tot S-bahnhof Messe Nord / ICC en gaan naar het hotel. Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 84

85 Dag 5 ; Doorheen Berlijn met de trein Met wat geluk is iedereen erg enthousiast over wat Berlijn ons te bieden heeft. Nochtans hebben we alleen toeristisch Berlijn gezien. Vandaag willen we toch proberen ook wat van het andere, het gewone Berlijn te zien. Kriskras met het openbaar vervoer op zoek naar treinenwinkels komen we op plaatsen waar anderen die Berlijn bezoeken wellicht niet komen. Ontdekken we de grote diversiteit in de buurten. Voor sommigen is dit misschien de dag om op eigen houtje rond te trekken. Dingen te doen die je verkiest boven op sleeptouw te worden genomen door Hoewel we toch ook vandaag weer een paar speciale dingen in petto hebben. We maken in elke buurt een korte wandeling zo dat we meer zien dan de treinenwinkels alleen. We stappen richting U-bahnhof Kaiserdamm en nemen daar de U2 richting Pankow tot aan de terminus waar we tram 50 richting Guyotstrasse nemen tot aan de halte Pasewalker Strasse / Blankenburger Weg. We rijden helemaal Oost-Berlijn in. Met een (ver)nieuw(e)(de) tram! We wandelen met de tram mee tot aan de Bahnhofstrasse die we volgen tot aan S-bahnhof Blankenburg. Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 85

86 Modellbahnen + Modellbau Buchholz - Pasewalker Strasse Berlin Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 86

87 We zetten nog een stap in Oost-Berlijn. In S-bahnhof Blankenburg nemen we de S8 naar Grüneau/Zeuthen of de S9 naar Flughaven Berlin-Schönefeld tot aan S-bahnhof Betriebsbahnhof Schöneweide. We komen hier met jullie naartoe omdat hier nog te merken is hoe vervallen ook Berlijn kan zijn. Nochtans kijk hier Helaas belet dat niet dat teloorgang hier overal aanwezig is! Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 87

88 We nemen hier de S8 naar Pankow/Hohen Neuendorf of de S9 naar Blankenburg terug tot aan S-bahnhof Ostkreuz waar we overstappen op de S5 naar Strausberg Nord of de S75 naar Wartenberg. Let onderweg goed op want je merkt ook naast de eigenlijke spoorweg hoe belangrijk deze spoorlijn was en is. We stappen uit in Bahnhof Lichtenberg op de spoorweg naar Polen en Rusland! Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 88

89 Zie op deze luchtfoto s naar het oude materieel wat hier staat afgesteld of nog in gebruik is! Dit is/was de standplaats van de Ludmilla s, maar ook veel andere treinen zijn hier (hopelijk) te zien. We hangen hier wat rond, lopen ook eens over het stationsplein. Ook al zie je het op sommige plaatsen misschien niet meer (zo) goed. Ook deze buurt is op en top Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 89

90 Oosten. We gaan opnieuw het Westen opzoeken. We nemen de S5 naar Westkreuz of de S75 naar Spandau tot in S-bahnhof Ostkreuz. We stappen over op de S41, de ringbahn (met de klok mee) tot aan S-bahnhof Tempelhof. We zitten vlak bij de oude luchthaven midden in Berlijn, ondertussen gesloten, die een levensnoodzakelijke rol speelde tijdens de Luftbrücke in 1948 en 1949 toen de Russen de Berlijnse toevoer blokkeerden. Hier nemen we de U6 naar Alt Mariendorf. Dit is een wijk in het Westen, maar bemerk dat het hier ook niet overal florisant is. We lopen over de Mariendorfer Damm richting U-bahnhof Westphalweg. We gaan onderweg even de Prühbstrasse in. Deze winkel is illustratief voor de buurt? Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 90

91 Modellbahn-Pietsch GmbH, Prühßstr. 34, Berlin, tel; Wat verder op de hoek van de straat in de Rathausstrasse 37 vinden we een tweedehandswinkel. ModellbahnMarkt24, RathausStrasse 37, Berlin, Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 91

92 We doen nog een laatste wijk. We nemen in U-bahnhof Westphalweg de U6 terug richting Alt-Tegel, tot aan Tempelhof waar de we S41, de ringbahn (met de klok mee) nemen tot aan S-bahnhof Bundesplatz. Daar nemen we de U9 naar Rathaus Steglitz tot aan U-bahnhof Walther-Schreiber-Platz. Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 92

93 We stappen de Schlossstrasse in en vervolgens de derde straat rechts en bezoeken een volgende winkel. Der Lokschuppen, Thomas Dümchen, Markelstr. 7, Berlin, Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 93

94 Als we terug naar de Schlossstrasse stappen en rechts wat verder gaan vinden we een volgende winkel. Een echte speelgoedwinkel. Werken.Spielen.Schenken GmbH & Co.KG, SchlossStrasse 110, Berlin, Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 94

95 We nemen in U-bahnhof Schlossstrasse de U9 terug richting Osloerstrasse tot aan de Bundesplatz waar de we S41, de ringbahn (met de klok mee) nemen tot aan S- bahnhof Messe Nord / ICC. Het is vrijdagavond. Tijd voor een romantische boottocht, inclusief maaltijd? Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 95

96 Dag 6 ; De trein in Berlijn Dit is onze laatste dag in Berlijn. Vandaag gaan we opnieuw zien hoe groot het verschil is tussen Oost en West, tussen wat was en is en misschien wordt. We starten in het Westen met het U-bahnmuseum, vervolgen in het Oosten met het S-bahnmuseum. Lopen letterlijk op de grens, op de geschiedenis van Berlijn, bij het Anhalter Bahnhof en het Technische Museum. En zien hoe compleet het nieuwe Berlijn is bij Loxx in Alexa. Kortom, de trein dompelt ons opnieuw onder in de geschiedenis van Berlijn. We stappen naar U-bahnhof Kaiserdamm. Op de Kaiserdamm lopen we even over en weer naar een treinenwinkel. Breyer Modellbahnen GmbH, Kaiserdamm 84, Berlin, tel; We nemen de U2 naar Ruhleben en stappen af in U-bahnhof Olympiastadion waar we het U-bahn-museum bezoeken. Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 96

97 - 77: U-bahn-museum. ( Dit museum is enkel de 2de zaterdag van de maand geopend van tot uur. Het kost 2,00 om binnen te komen, kinderen betalen 1,00. Hoofdattractie is het voormalige seinhuis Olympia-Stadion uit 1931 (tot 1983 in gebruik) dat 616 rijwegen met behulp van 99 seinen en 103 elektrische wissels bediende lampen helpen daarbij. Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 97

98 In hetzelfde U-bahnhof nemen we de U2 richting Pankow. We rijden tot Bahnhof Zoologischer Garten waar we de S7 naar Potsdam nemen. Vlak bij S-bahnhof Griebnitzsee vinden we het S-bahn-museum. Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 98

99 - 78: S-bahn-museum. ( Rudolf-Breitscheid- Strasse 203, Potsdam, im Unterwerk am S-Bahnhof Griebnitzsee (Stadtgrens Berlin/Potsdam)Pas in 1997 geopend net over de grens in Potsdam (let op het verloop van de muur op het plannetje zichtbaar). Van april tot november elke 2de zaterdag en zondag geopend van tot uur geopend. Kostprijs 2,00 voor volwassenen en 1,00 voor kinderen. We nemen in S-bahnhof Griebnitzsee de S7 terug richting Wartenberg. Let op in het eerstvolgende S-bahnhof Wannsee stappen we over op de S1 richting Oranienburg tot S-bahnhof Anhalter Bahnhof. We kunnen onderweg even stoppen in S-bahnhof Friedenau om een treinenwinkeltje te zoeken. Volker u. Christine Vogelbusch, Cranachstr. 9, Berlin, tel; Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 99

100 Anhalter Bahnhof is misschien, zeker voor mensen met een groot hart voor treinen, wel het symbool voor de pracht die kan ontstaan uit mensenhanden, maar ook de verwoestende kracht van diezelfde mensenhanden. Misschien is dit wel een plek die symbool staat voor wat Berlijn was, en nu is. Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 100

101 - 79: Anhalter Bahnhof. Het eerste station werd tussen 1839 en 1941 als eindstation van de Sächsischen (later Berlin-Anhaltischen) Eisenbahn. Tussen 1876 en 1980 werd dit gebouw vervangen door een monumentale, 170 m lang en 60 m brede, hal vervangen. Het is deze hal die door Märklin en Trix ooit is aangeboden in miniatuur. Op de gronden van dit station is nu het Deutsches Technikmuseum Berlin gebouwd. In dit museum tracht men het complete complex na te bouwen in H0. Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 101

102 We lopen door de Möckernstrasse richting Tempodrom, een allround theaterzaal. We lopen door het parkje daarachter en over de brug Anhalter Steg en zien het Deutsches Technikmuseum Berlin. - 80: Deutsches Technikmuseum Berlin. ( Elke treinenliefhebber moet hier langs gaan. Naast een tentoonstelling rond spoorwegverkeer, is er echter ook één rond scheepvaart, luchtvaart, telecommunicatie, enzovoort. Het Deutsches Technikmuseum Berlin (DTMB) aan de Trebbiner Str. 9 is van dinsdag tot vrijdag open van tot uur, op zaterdag, zondag en feestdagen van tot uur. Maandag is het er gesloten. Kostprijs is 4,50 voor het hele museum (inclusief bijvoorbeeld voor de oldtimers), 3,00 per persoon voor groepen vanaf 10 mensen. We wandelen verder langs de Tempelhover en door de Luckenwalder Strasse naar U- bahnhof Gleisdreieck waar we de U5 nemen naar de Alexanderplatz aan U-bahnhof Alexanderplatz. We steken de Grunerstrasse over en lopen het grote en grootse, nieuwe shoppingcentrum Alexa binnen en gaan ons naar de derde verdieping. Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 102

103 - 81; LOXX am Alex, Miniatur Welten Berlin, Die Bundeshauptstadt aus einzigartiger Perspektive im Maßstab 1:87. ( Modelspoortentoonstelling, alle dagen geopend van tot uur. Kostprijs 12,00 per persoon, 11,00 per persoon in een groep van 10 mensen. Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 103

104 We eten in de buurt en gaan naar S-Bahnhof Alexanderplatz waar we de S3 of S75 richting Spandau, de S5 richting Olympiastadion of de S7 richting Potsdam tot aan S- bahnhof Westkreuz nemen waar we overstappen op de S41, de ringbahn (met de klok mee) tot S-bahnhof Messe Nord / ICC en gaan naar het hotel. Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 104

105 Dag 7 ; Terug naar huis We reizen vandaag terug naar huis. Nadat we zijn uitgecheckt stappen we naar S-bahnhof Messe Nord / ICC en nemen de S42, de ringbahn (tegen de klok in) naar S-bahnhof Westkreuz waar we overstappen op de S3 naar Erkner of de S5 richting Strausberg Nord of de S7 richting Ahrensvelde of S75 richting Wartenberg tot aan S-bahnhof Hauptbahnhof. We hebben hier de laatste kans om wat inkopen te doen (ook op zondag!), rustig wat te keuvelen, misschien nog wat eten en drinken, Terug komen doen we met vertrek in Berlin Hbf om uur. Berlin Hbf uur - IC 144, Intercity - Reserveren aanbevolen, Bordbistro - Deventer, spoor uur Deventer, spoor 2a uur - IC 2864, Intercity - Rotterdam Centraal, spoor 14b uur Rotterdam Centraal, spoor uur - IC 9264, Intercity - Antwerpen Centraal uur We boeken nog een restaurant in Antwerpen om samen te eten. Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 105

106 Dag X ; Zo veel (nog) niet gezien Er is ontzettend veel dat we gemist hebben. Na vele bezoeken zijn er dingen die zelfs wij nog niet zagen. Een vast en zeker niet volledige lijst! - Admiralspalast; theaterzaal - Alter Jüdischer Friedhof; Joodse begraafplaats - Bauhaus-Archiv - Bendlerblock; voormalige hoofdkwartier van de Wehrmacht, waar officieren hebben geprobeerd Hitler te vermoorden - Berliner Ensemble - Berlin-Museum; museum rond Berlijnse geschiedenis - Brandenburg a/d Oder - Brecht-Weigel-Gedenkstätte; museum voor Brertholt Brecht (linkse toneelschrijver) en zijn vrouw Helene Weigel - Dahlem met het Brücke-Museum en de Freie Universität - Deutsches Theater - Dorotheenstädtischer Friedhof; kerkhof met talrijke bekende Berlijners (Brecht, Luther, ) - Ermeler-Haus - Flughafen Tempelhof; was ooit het grootste Duitse vliegveld, belangrijk voor de nazi s, maar ook voor de LuftBrücke, de luchtbrug tijdens de blokkade van West-Berlijn door de Russen, merk hoe deze luchthaven midden in de stad ligt - Franziskaner Klosterkirche - Friedhöfe vor dem Halleschen Tor; mooi kerkhof met enkele beroemdheden, waaronder de klassieke componist Felix Mendelssohn-Bartholdy - Friedrichstadtpalast; theatercomplex - Friedrichstadtpassagen; prestigieus winkelcomplex - Galgenhaus - Gaststätte Zur letzen Instantz; herberg - Gedenkstätte Günter Litfin - Gedenkstätte Grosse Hamburger Strasse; Holocaust-gedenkplaats - Gemäldegalerie; schilderkunst - Gertraudenbrücke - Gropiusstadt (Christiane F) - Heiligensee - Heiliggeistkapelle Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 106

107 - Historischer Hafen Berlin - Jüdisches Museum; museum rond Berlijns-Joodse geschiedenis - Komische Oper; opera - Kreuzberg was de wijk van kunstenaars en studenten, buitenlanders en armen. Wie kon ging hier weg. Nu zie je hier overal yuppies in hele mooie appartementen. Het contrast tussen arm en rijk is hier ook nu nog vaak voelbaar. - Kunstbibliothek; bibliotheek en museum - Kunstgewerbemuseum; decoratieve kunst - Kupferstichkabinett; prentenkabinet - Ludwig-Erhard-Haus - Magneetbaan aan de Kemperplatz - Märkisches Museum - Märkisches Ufer; historisch authentieke gevels - Marstal; Koninklijke stallen - Marx-Engels-Forum; standbeeld - Mehringplatz; ooit woonplaats van diplomaten, politici, aristocraten, - Mohrenkolonaden - Museum für post und Kommunikation - Musikinstrumenten-Museum; met bioscooporgel (uit de tijd van de stomme film) dat zelfs het geluid van een locomotief produceert - Neue Nationalgalerie; moderne kunst - Nicolai-Haus - Olympia-Stadion - Oranienburg met het voormalige concentratiekamp van Sachenhausen - Palais Podewils - Parochialkirche - Penzlauer Berg; de nieuwe buurt (ooit Oost-Duits!) en place to be voor journalisten, kunstenaars en studenten - Philharmonie und Kammermusiksaal; moderne concertzaal - Potsdam met Park Sanssouci, waarin onder meer Schloss Cecilienhof (waar de Conferentie van Potsdam op 17 juli 1945 plaats had met Churchill, Truman en Stalin), de Gleinicker Brücke (de brug waar spionnen tussen Oost en West, in het echt en in de film, werden uitgewisseld), het Holländisches Viertel, - Ribbeckhaus - Riehmers Hofgarten; misschien wel één van de mooiste plaatsen in Berlijn - Russische Botschaft; ambassade - Sachenhausen (concentratiekamp) Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 107

108 - Shell-Haus; één van de eerste gebouwen met stalen geraamte - Sint-Matthäuskirche - Sophienkirche - Sophienstrasse, Alte en Neue Schönhauser Strasse; de eerste straten die werden gerestaureerd na de hereniging en nu barsten van trendy zijn - Spandau - Spittelkolonaden - Staatsbibliotek; gigantische bibliotheek - Stadtgericht; gerechtsgebouw - Stadtmauer; oude stadsmuur - Tiergarten; groene oase in Berlijn, is meer dan alleen de dierentuin!!! - U-bahnhof Kochstrasse. - U-bahnhof Märkische Museum - U-bahnhof Mehringdamm - U-bahnhof Platz der Luftbrücke - Victoriapark - Villa von der Heydt - Volksbühne, theater - Wannsee - Zehlendorf met Strandbad Wannsee (groot Sint Anneke in Berlijn) en het Haus der Wannsee-Konferenz waar op 20 januari 1942 beslist werd tot de Endlösung (jodenvernietiging) - Zo zijn er ook zeker ook talrijke spoorwegbezienswaardigheden die we niet zagen. - Grote rangeerterreinen (Henningsdorf, Westhafen, Eichkamp, ) - Berliner Parkeisenbahn Wuhlheide - Eisenbahnmuseum Falkenberg - Museumbahn Buckow - Lausitzer Dampflokclub Neuendorf - Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 108

109 Treinenwinkels in Berlijn Margarete Luft, Wilmersdorfer Str. 157, Berlin, tel; Modellbahnen am Mierendorffplatz GmbH, Mierendorffplatz 16, Berlin, Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 109

110 Kaufhaus des Westens GmbH, Berlin, Tauenzienstr , Michas Bahnhof, Michael Dümchen, Nürnberger Str. 19, Berlin, Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 110

111 Michael Turberg, Lietzenburger Str. 51, Berlin, Zentral-Station-Berlin, Bundesallee 136, Berlin (tweedehands) Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 111

112 Lok-In Modellbahnen am Bundesplatz, Wexstr. 38, Berlin tweedehands) Heinsohn Spielwaren, Beusselstr. 47, Berlin, Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 112

113 Modellbahnbox Karlshorst Winfried Brandt, Treskowallee 104, Berlin, Modellbahnen + Modellbau Buchholz - Pasewalker Strasse Berlin Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 113

114 Modellbahn-Pietsch GmbH, Prühßstr. 34, Berlin, ModellbahnMarkt24, RathausStrasse 37, Berlin, (tweedehands) Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 114

115 Der Lokschuppen, Thomas Dümchen, Markelstr. 7, Berlin, Werken.Spielen.Schenken GmbH & Co.KG, SchlossStrasse 110, Berlin, Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 115

116 Breyer Modellbahnen GmbH, Kaiserdamm 84, Berlin, tel; Volker u. Christine Vogelbusch, Cranachstr. 9, Berlin, tel; Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 116

117 Hier zijn we niet geweest! Michael Dümchen, Toto s Eisenbahnladen, Pestalozzistr. 28, Berlin, Hobby Schult Technik GmbH, Klosterstr. 13a, Berlin (Spandau), Frans Hooyberghs Berlijn in 7 dagen - pagina 117