NAVO schakelt naar een hogere versnelling

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "NAVO schakelt naar een hogere versnelling"

Transcriptie

1 o pi n i e De NAVO heeft de afgelopen maanden bewezen in een hoog tempo belangrijke besluiten te kunnen nemen. De expeditionaire NAVO-operaties, in het bijzonder ISAF, zijn daarbij een belangrijke aanjager geweest. Positief en negatief. Negatief omdat de oplopende kosten het NAVO-budget onder druk hebben gezet waardoor hervormingen noodzakelijk werden om het huishoudboekje op orde te houden. Positief omdat de noodzaak tot aanpassing dagelijks wordt onderstreept. De urgentie om problemen op te lossen is hoog, voorheen bestaande drempels verdwijnen, multinationale oplossingen zoals het C-17 initiatief blijken mogelijk te zijn. De IEDdreiging heeft in zeer korte tijd geresulteerd in een multinationale C-IED taskforce en een bundeling van kennis binnen NAVO. Deze hogere operationele versnelling zien we nu ook in het hoofdkwartier in Brussel terug bij andere dossiers. Een besluit over een herziene NAVO Commando Structuur is binnen een half jaar genomen. Ook de herziening van het Strategisch Concept is met een hoog tempo uitgevoerd. NAVO schakelt naar een hogere versnelling Een nieuw strategisch concept Lkol Rob van ZANTEN Lkol Van Zanten is stafofficier NAVO Algemeen Beleid bij de CDS. Het vorige Strategisch Concept dateerde van In dat concept zijn de eerste veranderingen na de Koude Oorlog in de strategie van de NAVO doorgevoerd. De ontwikkelingen en ervaringen van de afgelopen jaren, alsmede de veranderde veiligheidssituatie, noopten echter tot een herziening van de hoofdoriëntaties voor het beleid van de komende tien jaar. Een herziening die werd afgerond met de aanname van het nieuwe concept 1) door de regeringsleiders en staatshoofden van de 28 lidstaten van het bondgenootschap tijdens de afgelopen NAVO-top in Lissabon. Doel van dit artikel is om u te informeren over het (militaire) belang van het nieuwe concept voor Nederland. Achtereenvolgens schetsen we voor u de ontstaansgeschiedenis van het concept en de rol van de Group of Experts hierbij. We zoomen dan in op de discussies en uitkomsten van de verschillende elementen in het concept waarbij we wat langer zullen stilstaan bij de herziening van de NAVO Commando Structuur. We sluiten af met een het vervolgwerk van de nieuwe commando structuur. Een nieuw Strategisch Concept Tijdens de NAVO-top van april 2009 in Straatsburg en Kehl, heeft de vorige Secretaris-Generaal (SG), mr. Jaap de Hoop Scheffer, de opdracht gekregen het uit 1999 stammende strategische concept te vernieuwen. Hierbij is aangegeven dat het nieuwe strategische concept moet inspelen op de nieuwe mondiale setting waarbinnen de NAVO opereert, dat alle 28 bondgenoten zich erin kunnen herkennen, en tot slot dat het voor het publiek duidelijk is dat de NAVO een solide organisatie is met een relevante rol. Het moest een ongeclassificeerd, relatief kort en algemeen document worden dat de strategische omgeving beschrijft en de bedreigingen en uitdagingen van de NAVO weergeeft. Herbevestiging van de interne solidariteit moest een belangrijke plaats innemen, en daarmee de balans tussen territoriale verdediging (art.5) enerzijds, en versterking van het expeditionaire vermogen (transformatie) anderzijds. Voor de initiële denkfase is op verzoek van de SG een zeer diverse groep van experts begonnen met het leggen van een basis voor een nieuw concept. Deze zo genoemde Group of Experts (GoE) stond onder Carré pagina 30

2 leiding van mevr Madeleine Albright 2) en had als vice-voorzitter de Nederlandse Jeroen van der Veer, voormalig topman van Shell. De GoE is begonnen met een brede consultatie van experts en landen over de gehele wereld op basis waarvan ze zijn begonnen met het schrijven van hun rapport 3). Een handige zet van de SG. Hij hield de handen vrij, ook in discussies, terwijl de Group of Experts alle landen ruim heeft geconsulteerd en via allerlei proefballonnetjes eenieder vast inzicht heeft gegeven in hoe het nieuwe concept er uit zou kunnen gaan zien. In deze periode van consultaties heeft dhr De Hoop Scheffer in augustus 2009 het SG-schap overgedragen aan dhr Anders Fogh Rasmussen. Al het voorwerk was gedaan en Rasmussen heeft besloten om zelf (met een klein schrijfteam), op basis van het werk van de GoE, het eigenlijke concept te schrijven. In de tijd dat de SG hiermee bezig was, zijn de landen op basis van het rapport van de GoE begonnen met voor hen belangrijke kwesties binnen het NSC bij de SG kenbaar te maken. Voor Nederland is, op verzoek van de ministers van Buitenlandse Zaken en Defensie, het GoE rapport hiertoe beoordeeld door onder andere de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) 4). Daarnaast zijn er door het The Hague Centre for Strategic Studies ronde tafel-discussies georganiseerd met deelnemers uit verschillende geledingen van de samenleving, waaronder vertegenwoordigers van jongerenorganisaties, bedrijfsleven en non-gouvernementele organisaties. Het resultaat van alle discussies is geformuleerd in een aantal kernpunten voor de Nederlandse positie ten opzichte van het nieuwe concept: - Meer politiek strategisch profiel. Flexibel inspelen op snel veranderende veiligheidsomgeving. Daarvoor is intensievere politieke dialoog en samenwerking nodig in de Noord Atlantische Raad (NAR) en met derden. - Flexibeler militaire rol met meer focus op preventie, crisismanagement en slagkracht. - Mondiale dreigingen. NEDERLAND wil de NAVO niet als global cop. NEDERLAND wil dat non-proliferatie, ontwapening en wapenbeheersing een prominente plaats krijgen in het NSC. De SG heeft op 28 september dit jaar zijn eerste en op 18 oktober zijn tweede versie van het concept uitgegeven. Het concept was NAVO secret geclassificeerd en kende een zeer beperkte distributie. Er was bij de bondgenoten algemene instemming met de vorm en inhoud van dit concept. Ook Nederland kon zich goed vinden in de hoofdlijnen omdat de onderkende kernpunten allen waren geadresseerd. Er was in het concept ook ruim aandacht voor de noodzakelijke hervormingen binnen het bondgenootschap. Hervormingen die moeten leiden tot een slagvaardige maar vooral ook betaalbare NAVO. Eén van de hervormingen die hier een prominente plaats inneemt is de herziening van de NAVO Commando Structuur. Op basis van het rapport van de GoE en de eerste mededelingen van de SG zijn de verschillende elementen van het concept in de diverse werkgroepen binnen NAVO verder uitgewerkt. Politieke richting werd verkregen door de tussentijdse bijeenkomsten waarvan de Noord Atlantische Raad met de ministers van Buitenlandse Zaken en Defensie in oktober 2010 de meest belangrijke was. De meeste onderwerpen konden op deze manier met consensus afgerond worden voor de start van de top in Lissabon. De finale versie van het concept heeft de SG pas de dag voorafgaande aan de top van Lissabon uitgegeven. De laatste discussies zijn tijdens de top door de verschillende regeringsleiders gevoerd waarbij uiteindelijk overeenstemming over het concept is bereikt. Terugkijkend kunnen we stellen dat de SG door het concept zelf te schrijven in staat is geweest in korte tijd een voor alle bondgenoten acceptabel en duidelijk concept te presenteren. Een nieuw strategisch concept dat richting zal geven aan de komende tien jaar van het bestaan van de NAVO en dat een herbevestiging geeft van de collectieve verdediging als de basis van de Euro-Atlantische veiligheid. Daarnaast geeft het ook de visie weer van een zich verder ontwikkelend bondgenootschap dat ook in de toekomst zijn bevolking kan beschermen tegen nieuwe dreigingen en waarin de verplichting is opgenomen om te komen tot een flexibelere, effectievere en vooral ook betaalbare NAVO. We zullen de belangrijkste elementen om te komen tot die flexibelere, effectievere en betaalbare NAVO nu afzonderlijk beschouwen. Daar waar relevant, geven we Nederlandse standpunten in de discussies weer. Nieuwe dreigingen in relatie tot artikel 5 In het nieuwe concept blijft de collectieve verdediging zoals in artikel 5 is opgenomen het fundament van het bondgenootschap. In de eerste versie waren nieuwe dreigingen gekoppeld aan artikel 5. In de toelichting voor artikel 5 stond: waar de fundamental national security interests van individuele bondgenoten worden geraakt ook voor emerging security challenges. De nieuwe dreigingen zijn uitgewerkt in het deel Security Environment en omvatten o.a. cyber attacks en energy security. In feite is dit een nieuwe en bredere interpretatie van artikel 5 dan voorheen is toegepast. Dit impliceert dat een cyberaanval op Estland of het dichtdraaien van de gaskraan naar Polen een artikel 5-reactie teweeg kan brengen. Natuurlijk blijft de Noord Atlantische Raad het besluitvormend orgaan en als drempel bestaan ten aanzien van een NAVO artikel 5-inzet. Echter het bij herhaling afwijzen van een beroep op artikel 5 zal niet bijdragen aan de geloofwaardigheid van het bondgenootschap. Vanaf de tweede versie is de taal wat afgezwakt van: fundamental national security interests of individual allies, naar: the fundamental security of individual Allies or the Alliance as a whole. De SG van de NAVO presenteert het nieuwe Strategische Concept van de NAVO tijdens de top in Lissabon: NATO is an unparalleled community of freedom, peace, security and shared values, but the world is changing. We face new threats and new challenges. And this Strategic Concept will ensure that NATO remains as effective as ever in defending our peace, our security and our prosperity. Noten 1 NAVO, Active Engagement, Modern Defence. Strategic concept for the defence and security of the members of the North Atlantic Treaty Organisation (19 november 2010). 2 Voormalig Minister van Buitenlandse Zaken van de Verenigde Staten 3 Group of Experts, NATO 2020: Assured security; dynamic engagement. Analysis and recommendations of the group of experts on a new strategic concept for NATO (Brussel, NATO Public Diplomacy Division, 17 mei 2010). 4 Adviesraad Internationale Vraagstukken, Advies nr 67: Het nieuwe Strategisch Concept van de NAVO (Den Haag, 12 februari 2010). Carré pagina 31

3 In de pers krijgt cyber als nieuwe dreiging veel aandacht. Cyber Defence is dan ook omarmd als taak voor de NAVO. Dat zal nader moeten worden uitgewerkt, met name als het gaat om de vraag wat we precies willen beschermen, hoe de taakverdeling ligt tussen NAVO en de landen, en welke capaciteiten we daarvoor denken nodig te hebben. Verdediging en afschrikking Voor Nederland gaat het om het vinden van de juiste balans tussen een geloofwaardige afschrikking enerzijds en inspanningen op het gebied van wapenbeheersing, ontwapening en non-proliferatie anderzijds. Nederland heeft met andere bondgenoten gepleit voor een duidelijke verbinding tussen beide elementen. De inleiding van het concept noemt als doelstelling een kernwapenvrije wereld. Daarna volgt dat zolang er kernwapens zijn de NAVO een nucleair bondgenootschap blijft. De verbinding tussen afschrikking enerzijds en inspanningen op het gebied van ontwapening anderzijds is hiermee opgenomen. Het Strategisch Concept dient voldoende ruimte te bieden om verdere onderhandelingen tussen de VS en Rusland over ontwapening te faciliteren. Verder heeft Nederland zich ingezet voor het opnemen van een NAVO Posture Review in het Strategisch Concept. Deze review zou de adequate mix van middelen voor een geloofwaardige afschrikking moeten bepalen, rekening houdend met de huidige en zich ontwikkelende veiligheidssituatie. Dit is in het concept opgenomen, niet als een aparte Posture Review maar in de voor Nederland acceptabele vorm: continue to review NATO s overall posture in deterring and defending against the full range of threats to the Alliance. Raketverdediging De 2009 Straatsburg/Kehl top heeft met het oog op de toenemende dreiging van de lancering van massavernietigingswapens opdracht gegeven aanbevelingen op te stellen over een mogelijke NAVO Raketverdedigingsarchitectuur. In het nieuwe concept is deze dreiging beschreven. In de finale discussies van het concept is het expliciet benoemen van enkele landen als bron van de dreiging uiteindelijk vervangen door een meer generieke verwijzing naar de NAVOdreigingsanalyse. De noodzaak van raketverdediging is opgenomen in de opsomming van noodzakelijke capaciteiten binnen NAVO: develop the capability to defend our populations and territories against ballistic missile attack as a core element of our collective defence. We hebben het hier over een uitbreiding van de huidige raketverdediging die is gericht op de bescherming van onze troepen bij expeditionair optreden (onze Patriot-eenheden maken hier deel van uit) naar de verdediging van het NAVO-grondgebied en bevolking. De verschillende raketverdedigingssystemen van het bondgenootschap zullen hiervoor aan elkaar gekoppeld worden om een zo passend mogelijk antwoord op een dreiging te hebben. Voor Nederland is in deze discussie altijd belangrijk geweest de Russische Federatie te betrekken. Dit is gebeurd, aan het einde van de NAVOtop is er een speciale NAVO-Rusland top gehouden waarin ook dit element specifiek onderwerp van gesprek is geweest. Vervolgwerk zal nu moeten starten. Dit betreft onder andere technische haalbaarheidsstudies, gedetailleerde kostenberekeningen maar ook het uitwerken van de command and control regelingen. Comprehensive Approach / crisis management Hierbij gaat het om het belang dat de NAVO bij de planning van een operatie vanaf het allereerste begin beter rekening houdt met de niet-militaire aspecten van crisisbeheersing en nauwer samenwerkt met civiele partners. Een civiele planningscel binnen NAVO zal hiervoor worden opgericht. De discussie ontspon zich over de omvang van deze cel: aan de ene kant stonden de landen die deze cel zo klein mogelijk willen houden (waaronder ook Nederland) en aan de andere kant vonden we landen die aangaven dat NAVO zelf de civiele planning moet verzorgen. Tot de laatste versie was als tekst a small civilian crisis management capability to interface more effectively with civilian partners opgenomen. In de laatste versie en het uiteindelijke concept is dit vervangen door: form an appropriate but modest civilian crisis management capability to interface more effectively with civilian partners. Meer een compromistekst tussen de beide posities. Partnerschappen, inclusief NAVO-EU samenwerking Op het gebied van partnerschappen is in de opeenvolgende versies van het concept veel geschoven. Voor Nederland was het belangrijk om alle partnerschappen goed te benoemen, inclusief die tussen de NAVO en de EU en de samenwerking met Rusland. Een verbeterde NAVO-EU samenwerking staat prominent opgenomen. Nederland blijft de inspanningen van de SG en de Hoge Vertegenwoordiger van de EU (Lady Ashton) op dit terrein steunen. Vooralsnog is het probleem Cyprus 5) niet opgelost en daarmee blijft de intensivering van de NAVO-EU samenwerking moeizaam. De verbetering van de relatie tussen de Russische Federatie en de NAVO heeft door de NAVO- Rusland top aan het einde van de NAVO-top een belangrijke impuls gekregen. De samenwerking met de VN zal worden versterkt door het uitbreiden van de wederzijdse liaisonstructuur. Onder de derde kerntaak (promoting international stability) wordt tevens verwezen naar de stabiliserende werking van het open deur-beleid. In de eerste versie stond hierover: keeping the door open to all European democracies that meet NATO s standards. Vraag is in hoeverre standards niet te veel verwijst naar interoperabiliteit en te weinig naar criteria voor toetreding. Nederland vond dat onvoldoende tot uiting kwam dat landen ook in staat moeten zijn om een bijdrage te leveren aan de Euro-Atlantische veiligheid. Vanaf de tweede versie is overeenkomstig de Nederlandse wens de tekst aangepast: The door to NATO membership remains fully open to all European democracies which share the values of our Alliance, which are Carré pagina 32

4 willing and able to assume the responsibilities and obligations of membership, and whose inclusion can contribute to common security and stability. Hervormingen In het deel hervormingen benoemt het concept summier enkele belangrijke hervormingen. Lisbon Capability Package De Verenigde Staten heeft in de aanloop naar de top in de zomer van 2010 een initiatief gelanceerd om te komen tot een prioriteitstelling op het gebied van capaciteitenontwikkeling. De in dit voorstel genoemde prioriteiten strekken zich uit van het verder ontwikkelen van het Afghan Mission Network (het ISAF C2 systeem), het in multinationaal kader uitbreiden van de strategische en tactische luchttransportcapaciteit, tot reserveringen voor nieuwe capaciteiten die kunnen voortvloeien uit toekomstige politieke besluiten, zoals civiel-militaire planningscapaciteit en territoriale raketverdediging. Tijdens de ministeriële van oktober 2010 werd dit pakket van tien prioriteiten op het gebied van capaciteitsontwikkeling, met een totale omvang van ongeveer 2.5 miljard euro, goedgekeurd. De kosten die hiervoor in 2011 al moeten worden gemaakt zijn binnen de huidige plafonds ingepast, waarmee voor Nederland een belangrijke voorwaarde is ingevuld. Tijdens de NAVO-top in Lissabon is het pakket door de regeringsleiders vastgesteld. Defence Transformation Package In de vergadering van defensieministers op 14 oktober jl. is ook gesproken over financiële hervormingen binnen de NAVO. Het afgelopen jaar zijn verschillende stappen gezet om het budget van de NAVO sluitend te krijgen en voor de toekomst een betere balans te bereiken tussen behoeften en middelen. Daarbij is gekeken naar de mogelijkheden voor herprioritering, uitstel van projecten en het schrappen van projecten. Als gevolg hiervan is het budget voor 2011 met slechts een zeer geringe stijging vastgesteld. Veel landen benadrukten dat het ook de komende jaren van groot belang blijft om de prioriteiten binnen de beschikbare gelden in te passen. Hiertoe is de SG ook bezig om het Hoofdkwartier in Brussel te hervormen. Ook hier wordt gezocht naar besparingen, bijvoorbeeld in personeelsaantallen in het HQ (kunnen die bijvoorbeeld niet zakken met een kleinere commando structuur?). Of het beter stroomlijnen van processen, bijvoorbeeld samenvoegen van de International Staff (IS) en International Military Staff (IMS), de besluitvormingscyclus (kan de SG beslissingsbevoegdheid krijgen op vooraf bepaalde dossiers zoals personeelsbeleid of fondsen intern het HQ), etc. Verder blijken er veel verschillende regelingen voor Host Nation Support (HNS) te bestaan. In het algemeen gaan de opbrengsten van bijvoorbeeld een NAVOhoofdkwartier voor een land van plaatsing ver uit boven de kosten. NAVO wil dan ook graag meer van de HNS kosten bij de landen van plaatsing neerleggen. De NAVO wil deze regelingen graag zoveel mogelijk gelijktrekken en daarbij meer HNS-kosten bij de landen neerleggen die een NAVO-organisatie binnen de grenzen hebben. Agentschappen: Op het gebied van de hervorming van de agentschappen is op 14 oktober tijdens de ministeriële ingestemd met een voorstel op hoofdlijnen. Daarbij wordt het aantal agentschappen verminderd van veertien naar drie (logistiek, acquisitie, informatietechnologie), en wordt gekeken naar het bundelen van ondersteunende diensten. Veel bondgenoten benadrukten het belang van voortgezette betrok ke nheid v an de landen bij deze hervormingen en de aansturing van de agentschappen. Dit is een lastig dossier gebleken met veel discussie. Nederland staat onverkort achter de intentie om de agentschappen efficiënter en transparanter te maken. NAVO commandostructuur (NCS): De herziening is gestart met een door de ministers van defensie gegeven opdracht om te komen tot een aanzienlijke afslanking van de huidige NCS (zie afbeelding current NCS). De insteek was om te komen tot een nieuwe structuur waarbij de personeelsomvang was aangegeven als: a new NCS PE significantly less then Een daartoe opgerichte Senior Officials Group (SOG) 6) diende hiertoe voor september 2010 een voorstel van een nieuwe commandostructuur zonder geografische footprint te presenteren, die effectief en betaalbaar is. Met het uitsluiten van de geografische footprint voor een besluit in Lissabon is een belangrijke hobbel genomen: namelijk het voor de hand liggende opheffen van het JFC in Lissabon tijdens de top in Lissabon. Het Militair Comité heeft een eerste advies uitgebracht in de vorm van een drietal modellen. Samen met een aantal door landen ingebrachte alternatieve modellen is door een schrijfteam van NAVO IS/IMS een viertal discussiemodellen in een concept rapport gepresenteerd. Het conceptrapport en de vier modellen vormden de basis van de uitgebreide discussies binnen de SOG. Binnen de SOG was er redelijk snel consensus voor een structuur met een Allied Command Transformation (ACT) en Allied Command Operations (ACO) waarbij ACO bestaat uit een tweetal Joint Forces Commands (JFC s) inbegrepen een deployable capability, een Air- Figuur: Huidige NCS. Noten 5 Cyprus is lid van de EU maar niet van de NAVO. Turkije is lid van de NAVO maar niet van de EU. Turkije heeft Cyprus niet als staat erkend. Cyprus blokkeert op haar beurt nu veel van de besluiten van de EU over Turkije en NAVO. 6 De SOG is samengesteld uit de Policy Directors van de lidstaten. Nederland werd binnen de SOG vertegenwoordigd door Dhr Casteleijn, de Directeur van de Hoofd Directie Algemeen Beleid (HDAB). Carré pagina 33

5 Afbeelding: nieuwe structuur. Foto rechts: Premier Rutte tijdens het diner van de NAVO Heads of State and Government. (met deployable Combined Air Operations Centre (CAOC) capability ) en Maritime Command. ACT zal daarbij beschikken over eigen Communications and Information Systems (CIS) ondersteuning. Zo n model betekent dat er ten minste een vijftal hoofdkwartieren (namelijk 1x JFC, 2x force command hoofdkwartier, een ACC en een MCC -de caoc s vallen onder de ACC-) uit de NCS verdwijnen. We dienen ons echter te realiseren dat het ambitieniveau van de NAVO niet aangepast is en nog steeds uitgaat van het kunnen uitvoeren van een 2-tal Major Joint Operations en 6 Smaller Joint Operations. Capaciteit die wegvalt uit de NCS dient dan gecompenseerd te worden door capaciteit in de NATO Force Structure, de landen dus. De gevolgen hiervan voor bijvoorbeeld 1 GNC, ARRC, et cetera zijn op dit moment onderdeel van studie. Het resultaat ziet u in de afbeelding: nieuwe structuur). Dit voorstel, waarbij de commandostructuur meer expeditionair wordt ingericht en het aantal hoofdkwartieren wordt teruggebracht van elf naar zes, is door de regeringsleiders aangenomen. De CIS-groep is taakstellend op 2100 pax gezet. JFCn 850 man (nb JFC Brunssum is nu (HK-deel) 650 pax). De SG heeft tijdens de top ook de opdracht gegeven voor vervolgwerk, zodat zo snel mogelijk, maar uiterlijk in juni 2011 een besluit kan worden genomen over de geografische locaties van deze hoofdkwartieren. Nederland ondersteunt de voorgestelde nieuwe structuur en zal actief betrokken zijn bij de voorbereiding van besluiten over de uiteindelijke locaties. De verkleining van de NCS betekent ondermeer dat het aantal Nederlanders dat werkzaam is in de NCS evenredig zal afnemen. Vervolgwerk Bij de nieuwe NAVO Commando Structuur hebben we al een belangrijk element van het vervolgwerk genoemd. Het vaststellen van de geografische footprint. Bij deze discussie moeten we ook het vervolgwerk van de agentschap-reorganisatie betrekken. Het is duidelijk dat serieuze bezuinigingen alleen te bereiken zijn door sluiting van locaties. Daar draait het om in de commandostructuur maar ook bij de agentschappen. Het belang van het hebben van een NAVO-entiteit, agentschap of hoofdkwartier, telt voor sommige landen zwaar. Een uitruil van locaties kan dan ook gaan ontstaan. Internationaal is over de footprint de nodige discussie in de wandelgangen. De instemming van Portugal tijdens de top zal naar verwachting iets kosten, zo zijn er geruchten over het opheffen van het JFC in Lissabon maar het daarvoor in de plaats vestigen van een Maritime Component Command. Geruchten en proefballonnetjes als deze zullen we de komende tijd veelvuldig gaan horen, landen proberen voor hun belangen steun te zoeken bij anderen. De Nederlandse belangen betreffen binnen de commandostructuur het JFC in Brunssum en het Air control centre, Recognised air picture production centre, Sensor fusion post (DARS) in Nieuw-Milligen. Binnen de agentschappen is het NC3A in Den Haag van belang. In een team van Defensie en Buitenlandse Zaken wordt nu gewerkt aan het formuleren van een voorstel voor een Nederlands standpunt over de in ons land aanwezige NAVO entiteiten. Een afweging van de nationale belangen, die van de regio s van plaatsing en het militaire belang vindt hierin plaats. Verder speelt de eerder genoemde hervorming van de Host Nation Support een rol maar ook het regeerakkoord waarin het behoud van JFC Brunssum expliciet is benoemd. Of we ook datgene kunnen behouden wat we willen behouden zal de toekomst leren. Er zullen ons stevige onderhandelingen in NAVO-verband te wachten staan. Afsluiting De SG heeft laten zien in een hoog tempo dossiers voor besluitvorming te kunnen voorleggen. Dankzij het voorbereidende werk van zijn voorganger heeft Rasmussen de NAVO in een hogere versnelling weten te krijgen. Met zijn ambitieuze opdracht om uiterlijk in juni 2011 de locaties van ten minste de hoofdkwartieren van de NAVO Commandostructuur wereldkundig te maken lijkt Rasmussen voorlopig lijkt niet te willen terugschakelen. Carré pagina 34

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2010 2011 28 676 NAVO Nr. 117 BRIEF VAN DE MINISTERS VAN BUITENLANDSE ZAKEN EN VAN DEFENSIE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2010 2011 28 676 NAVO Nr. 116 BRIEF VAN DE MINISTERS VAN BUITENLANDSE ZAKEN EN VAN DEFENSIE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den

Nadere informatie

Come home or go global, stupid

Come home or go global, stupid Come home or go global, stupid Een nieuwe toekomst voor de Noord Atlantische Verdragsorganisatie?! Drs. S.N. Mengelberg 1 De NAVO is een puur militaire organisatie! 2 De NAVO is niet langer de hoeksteen

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2010 2011 28 676 NAVO Nr. 127 BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 25 maart 2011

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2017 2018 28 676 NAVO Nr. 278 BRIEF VAN DE MINISTER VAN DEFENSIE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 26 oktober 2017 Inleiding

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2009 2010 28 676 NAVO Nr. 106 BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 17 mei 2010

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2010 2011 28 676 NAVO Nr. 130 BRIEF VAN DE MINISTER VAN DEFENSIE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 26 mei 2011 Graag bied

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2011 2012 28 676 NAVO Nr. 148 BRIEF VAN DE MINISTERS VAN BUITENLANDSE ZAKEN EN DEFENSIE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag,

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2010 2011 28 676 NAVO Nr. 125 BRIEF VAN DE MINISTER VAN DEFENSIE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 18 maart 2011 Graag

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2011 2012 28 676 NAVO Nr. 162 BRIEF VAN DE MINISTERS VAN BUITENLANDSE ZAKEN EN DEFENSIE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag,

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 28 676 NAVO Nr. 185 BRIEF VAN DE MINISTER VAN DEFENSIE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 2 juli 2013 Hierbij

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2013 2014 28 676 NAVO Nr. 197 BRIEF VAN DE MINISTER VAN DEFENSIE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 17 maart 2014 De Navo-Ministers

Nadere informatie

Datum 5 december 2016 Betreft Kabinetsappreciatie van het Implementation plan on Security and Defence

Datum 5 december 2016 Betreft Kabinetsappreciatie van het Implementation plan on Security and Defence > Retouradres Postbus 20701 2500 ES Den Haag de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Ministerie van Defensie Plein 4 MPC 58 B Postbus 20701 2500 ES Den Haag www.defensie.nl

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 1996 1997 25 243 Uitbreiding van de NAVO en de stabiliteit in Europa Nr. 4 BRIEF VAN DE MINISTERS VAN BUITENLANDSE ZAKEN EN VAN DEFENSIE Aan de Voorzitter

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2009 2010 28 676 NAVO Nr. 112 BRIEF VAN DE MINISTER VAN DEFENSIE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 9 juli 2010 Op 10 en

Nadere informatie

Algemene Rekenkamer. Voorzitter van de Tweede Kamer Lange Voorhout 8 der Staten-Generaal Postbus Binnenhof AA DEN HAAG

Algemene Rekenkamer. Voorzitter van de Tweede Kamer Lange Voorhout 8 der Staten-Generaal Postbus Binnenhof AA DEN HAAG Algemene Rekenkamer Voorzitter van de Tweede Kamer Lange Voorhout 8 der Staten-Generaal Postbus 20015 Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG 2500 EA Den Haag T 070-3424344 1 070-3424130 E w voorlichting@rekenkamer.nl

Nadere informatie

De NAVO is nog net zo actueel als 60 jaar geleden

De NAVO is nog net zo actueel als 60 jaar geleden De NAVO is nog net zo actueel als 60 jaar geleden Maarten Haverkamp Dit jaar werd terecht uitgebreid stilgestaan bij de 60 e verjaardag van de NAVO. 60 jaar lang vormt het trans-atlantische bondgenootschap

Nadere informatie

Het belang van kritiek (en reflectie) op Europese waarden. Bart van Horck

Het belang van kritiek (en reflectie) op Europese waarden. Bart van Horck Het belang van kritiek (en reflectie) op Europese waarden Bart van Horck De EU in de wereld: dynamisch Verkiezing Trump isolationistischere koers VS Intensievere samenwerking EU Turkse coup referendum

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2009 2010 28 676 NAVO Nr. 104 BRIEF VAN DE MINISTERS VAN BUITENLANDSE ZAKEN EN VAN DEFENSIE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 28 676 NAVO Nr. 174 VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG Vastgesteld 27 februari 2013 De vaste commissie voor Defensie heeft een aantal vragen

Nadere informatie

De NAVO-commandostructuur

De NAVO-commandostructuur NAVO OTAN De NAVO-commandostructuur dirk verhaeghe Kolonel van het vliegwezen Stafbrevethouder Dirk Verhaeghe is tewerkgesteld bij het Stafdepartement Strategie als Relationship Manager van de Sectie NAVO.

Nadere informatie

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein CR Den Haag

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein CR Den Haag > Retouradres Postbus 20701 2500 ES Den Haag de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Ministerie van Defensie Plein 4 MPC 58 B Postbus 20701 2500 ES Den Haag www.defensie.nl

Nadere informatie

En marge van de ministeriële bijeenkomst tekende ik tevens enkele documenten om de internationale defensiesamenwerking verder te verdiepen.

En marge van de ministeriële bijeenkomst tekende ik tevens enkele documenten om de internationale defensiesamenwerking verder te verdiepen. > Retouradres Postbus 20701 2500 ES Den Haag de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Ministerie van Defensie Plein 4 MPC 58 B Postbus 20701 2500 ES Den Haag www.defensie.nl

Nadere informatie

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein CR Den Haag

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein CR Den Haag Ministerie van Defensie Plein 4 MPC 58 B Postbus 20701 2500 ES Den Haag www.defensie.nl > Retouradres Postbus 20701 2500 ES Den Haag de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2016 2017 28 676 NAVO Nr. 262 BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 19 december

Nadere informatie

de heer Jordi AYET PUIGARNAU, directeur, namens de secretarisgeneraal van de Europese Commissie

de heer Jordi AYET PUIGARNAU, directeur, namens de secretarisgeneraal van de Europese Commissie Raad van de Europese Unie Brussel, 12 juli 2016 (OR. en) Interinstitutioneel dossier: 2016/0213 (NLE) 11120/16 VOORSTEL van: ingekomen: 12 juli 2016 aan: Nr. Comdoc.: Betreft: ENER 281 RELEX 619 COWEB

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2010 2011 28 676 NAVO Nr. 118 BRIEF VAN DE MINISTERS VAN BUITENLANDSE ZAKEN EN VAN DEFENSIE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Bezuidenhoutseweg 67 2594 AC Den Haag Postbus 20061 Nederland www.rijksoverheid.nl Postbus 20701 2500 ES Datum 30 september

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2011 2012 28 676 NAVO Nr. 139 BRIEF VAN DE MINISTER VAN DEFENSIE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 24 oktober 2011 Graag

Nadere informatie

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein CR Den Haag

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein CR Den Haag > Retouradres Postbus 20701 2500 ES Den Haag de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Ministerie van Defensie Plein 4 MPC 58 B Postbus 20701 2500 ES Den Haag www.defensie.nl

Nadere informatie

Defensie en Nationale Veiligheid

Defensie en Nationale Veiligheid Defensie en Nationale Veiligheid Kolonel Piet Hagenaars Regionaal Militair Commandant Noord 20 februari 2018 HQ Royal Netherlands Army 1.PzDiv 11 Airmobile Brigade 13 Light Brigade 43 Mechanised Brigade

Nadere informatie

e) Nr. impact assessment Commissie en Opinie Impact-assessment Board n.v.t.

e) Nr. impact assessment Commissie en Opinie Impact-assessment Board n.v.t. Fiche 6: Mededeling Nieuwe EU Consensus on Development 1. Algemene gegevens a) Titel voorstel Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social

Nadere informatie

dekken. Het veiligheidsniveau geeft dus weer WAT het bestuur van de organisatie verwacht. De bestuurlijke uitgangpunten geven hier invulling aan.

dekken. Het veiligheidsniveau geeft dus weer WAT het bestuur van de organisatie verwacht. De bestuurlijke uitgangpunten geven hier invulling aan. dekken. Het veiligheidsniveau geeft dus weer WAT het bestuur van de organisatie verwacht. De bestuurlijke uitgangpunten geven hier invulling aan. Veiligheidszorg geeft invulling aan de HOE-vraag en is

Nadere informatie

Hierbij bied ik u graag de geannoteerde agenda aan ten behoeve van de bijeenkomst van de NAVO-ministers van Defensie op 7 en 8 juni a.s. te Brussel.

Hierbij bied ik u graag de geannoteerde agenda aan ten behoeve van de bijeenkomst van de NAVO-ministers van Defensie op 7 en 8 juni a.s. te Brussel. > Retouradres Postbus 20701 2500 ES Den Haag de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Ministerie van Defensie Plein 4 MPC 58 B Postbus 20701 2500 ES Den Haag www.defensie.nl

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2018 2019 21 501-02 Raad Algemene Zaken en Raad Buitenlandse Zaken Nr. 1922 BRIEF VAN DE MINISTER VAN DEFENSIE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der

Nadere informatie

vaste commissie voor Buitenlandse Zaken

vaste commissie voor Buitenlandse Zaken Den Haag, 29 juni 2017 Voortouwcommissie: vaste commissie voor Buitenlandse Zaken DEF i.v.m. agendapunt 4, 10, 16, 18 EU i.v.m. agendapunt 12, 13 EZ i.v.m. agendapunt 9 I&M i.v.m. agendapunt 7, 9 KR i.v.m.

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2015 2016 21 501-04 Ontwikkelingsraad Nr. 180 BRIEF VAN DE MINISTER VOOR BUITENLANDSE HANDEL EN ONTWIKKELINGSSAMENWERKING Aan de Voorzitter van de Tweede

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Bezuidenhoutseweg 67 2594 AC Den Haag Postbus 20061 Nederland www.rijksoverheid.nl DVB/VD 135/2017 Datum 27 november 2017

Nadere informatie

Gezamenlijk voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD

Gezamenlijk voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD EUROPESE COMMISSIE HOGE VERTEGENWOORDIGER VAN DE UNIE VOOR BUITENLANDSE ZAKEN EN VEILIGHEIDSBELEID Brussel, 28.11.2016 JOIN(2016) 54 final 2016/0366 (NLE) Gezamenlijk voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 28 676 NAVO Nr. 226 BRIEF VAN DE MINISTER VAN DEFENSIE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 7 juli 2015 Op 24 en

Nadere informatie

maatschappijwetenschappen pilot vwo 2019-I

maatschappijwetenschappen pilot vwo 2019-I Opgave 2 Defensiesamenwerking in Europa Bij deze opgave horen tekst 3, figuur 1 en tekst 4. Inleiding In december 2017 is in de Europese Unie (EU) op het gebied van defensie een Permanente Gestructureerde

Nadere informatie

Europese peer review van het Nationaal Rapport stresstest kerncentrale Borssele

Europese peer review van het Nationaal Rapport stresstest kerncentrale Borssele > Retouradres Postbus 20101 2500 EC Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA s-gravenhage Directoraat-generaal voor Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 30 2594 AV Den

Nadere informatie

Hierbij gaan voor de delegaties de conclusies die de Europese Raad op bovengenoemde bijeenkomst heeft aangenomen.

Hierbij gaan voor de delegaties de conclusies die de Europese Raad op bovengenoemde bijeenkomst heeft aangenomen. Europese Raad Brussel, 14 december 2017 (OR. en) EUCO 19/1/17 REV 1 CO EUR 24 CONCL 7 BEGELEIDENDE NOTA van: het secretariaat-generaal van de Raad aan: de delegaties Betreft: Bijeenkomst van de Europese

Nadere informatie

RAAD VA DE EUROPESE U IE. Brussel, 24 mei 2012 (OR. en) 10369/12 Interinstitutioneel dossier: 2010/0390 (COD)

RAAD VA DE EUROPESE U IE. Brussel, 24 mei 2012 (OR. en) 10369/12 Interinstitutioneel dossier: 2010/0390 (COD) RAAD VA DE EUROPESE U IE Brussel, 24 mei 2012 (OR. en) 10369/12 Interinstitutioneel dossier: 2010/0390 (COD) ECOFI 436 RELEX 469 COEST 170 IS 46 CODEC 1426 I GEKOME DOCUME T van: de heer Jordi AYET PUIGARNAU,

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Bezuidenhoutseweg 67 2594 AC Den Haag Postbus 20061 Nederland www.rijksoverheid.nl Plein 4 MPC 58 B Postbus 20701 2500 ES

Nadere informatie

Geannoteerde agenda bijeenkomst Navo-ministers van Defensie op 29 juni 2017 te Brussel

Geannoteerde agenda bijeenkomst Navo-ministers van Defensie op 29 juni 2017 te Brussel > Retouradres Postbus 20701 2500 ES Den Haag de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Ministerie van Defensie Plein 4 MPC 58 B Postbus 20701 2500 ES Den Haag www.defensie.nl

Nadere informatie

Connected Forces Initiative (CFI)

Connected Forces Initiative (CFI) NAVO OTAN Connected Forces Initiative (CFI) 53 danny bijnens Kolonel van het vliegwezen stafbrevethouder Danny Bijnens is als raadgever van de Belgische vertegenwoordiger in het Militair Comité van de

Nadere informatie

HET STRATEGISCH ORGAAN VAN DE EU

HET STRATEGISCH ORGAAN VAN DE EU DE EUROPESE RAAD HET STRATEGISCH ORGAAN VAN DE EU De Europese Raad is de EU-instelling die de algemene koers en prioriteiten van de Europese Unie bepaalt. De Europese Raad bestaat uit de staatshoofden

Nadere informatie

HDAB Aanvulling stand van zakenbrief Afghanistan: nazorg, counter insurgency opleiding en eigen vuur incident

HDAB Aanvulling stand van zakenbrief Afghanistan: nazorg, counter insurgency opleiding en eigen vuur incident Postbus 20701 2500 ES Den Haag Telefoon (070) 318 81 88 Fax (070) 318 78 88 Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Afschrift aan de Voorzitter van de Eerste

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2010 2011 21 501-28 Defensieraad Nr. 65 BRIEF VAN DE MINISTER VAN DEFENSIE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 29 november

Nadere informatie

Het belang van de NATO Response Force

Het belang van de NATO Response Force Persoonlijke ervaringen Expériences personnelles Het belang van de NATO Response Force 113 eddy staes Brigadegeneraal Eddy Staes is officier bij de pantsertroepen en beschikt over heel wat internationale

Nadere informatie

Verslag bijeenkomst NAVO-ministers van Defensie op 3 en 4 oktober 2018 te Brussel

Verslag bijeenkomst NAVO-ministers van Defensie op 3 en 4 oktober 2018 te Brussel Ministerie van Defensie Plein 4 MPC 58 B Postbus 20701 2500 ES Den Haag www.defensie.nl > Retouradres Postbus 20701 2500 ES Den Haag de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR

Nadere informatie

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein CR Den Haag

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein CR Den Haag Ministerie van Defensie Plein 4 MPC 58 B Postbus 20701 2500 ES Den Haag www.defensie.nl > Retouradres Postbus 20701 2500 ES Den Haag de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag. Datum 18 juli 2018 Betreft Verslag NAVO-top van 11 en 12 juli 2018

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag. Datum 18 juli 2018 Betreft Verslag NAVO-top van 11 en 12 juli 2018 Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Rijnstraat 8 2515 XP Den Haag Postbus 20061 Nederland www.rijksoverheid.nl Bijlage(n) 6 Datum 18 juli 2018 Betreft Verslag

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2015 2016 21 501-28 Defensieraad Nr. 135 BRIEF VAN DE MINISTER VAN DEFENSIE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 25 januari

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 22 Den Haag

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 22 Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 22 Den Haag Directie Veiligheidsbeleid Rijnstraat 8 2515 XP Den Haag Postbus 20061 Nederland www.rijksoverheid.nl Datum 12 december 2018

Nadere informatie

9405/08 CS/lg DG E VIII

9405/08 CS/lg DG E VIII RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 27 mei 2008 (OR. en) 9405/08 COSDP 383 PESC 562 COAFR 143 CONUN 46 CHAD 26 WETGEVINGSBESLUITEN EN ANDERE INSTRUMENTEN Betreft: Besluit van de Raad betreffende de sluiting

Nadere informatie

Verslag bijeenkomst NAVO-ministers van Defensie op 7 en 8 juni te Brussel

Verslag bijeenkomst NAVO-ministers van Defensie op 7 en 8 juni te Brussel Ministerie van Defensie Plein 4 MPC 58 B Postbus 20701 2500 ES Den Haag www.defensie.nl > Retouradres Postbus 20701 2500 ES Den Haag de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR

Nadere informatie

VGZ verantwoord beleggingsbeleid in vergelijking met Code Duurzaam Beleggen VVV. geen. geen

VGZ verantwoord beleggingsbeleid in vergelijking met Code Duurzaam Beleggen VVV. geen. geen VGZ verantwoord beleggingsbeleid in vergelijking met Code Duurzaam Beleggen VVV Code Duurzaam Beleggen VvV onderdeel inhoud verschil artikel 1 De Code Duurzaam Beleggen opgesteld door het Verbond van Verzekeraars

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 33 321 Defensie Cyber Strategie Nr. 2 BRIEF VAN DE MINISTER VAN DEFENSIE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 26

Nadere informatie

ij Tweede Kamer DER STATEN-GENERAAL

ij Tweede Kamer DER STATEN-GENERAAL ij Tweede Kamer DER STATEN-GENERAAL aan De minister van Buitenlandse Zaken Postbus 20018 De heer drs. S.A. Blok 2500 EA Den Haag Vaste commissie voor Europese Zaken M. Azmani, voorzitter Binnenhof le 2513

Nadere informatie

Technische Marktconsultatie Defensie-ontwerp IT

Technische Marktconsultatie Defensie-ontwerp IT Technische Marktconsultatie Defensie-ontwerp IT Utrecht, 4 augustus Programma 1. Welkom en inleiding: dhr. Ron Kolkman, directeur JIVC. 2. Korte inhoudelijke toelichting op het Defensieontwerp IT: dhr.

Nadere informatie

Ank Bijleveld-Schouten

Ank Bijleveld-Schouten Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Rijnstraat 8 2515 XP Den Haag Postbus 20061 Nederland www.rijksoverheid.nl Datum 30 maart 2018 Betreft Beantwoording vragen

Nadere informatie

Raad van de Europese Unie Brussel, 13 april 2016 (OR. en)

Raad van de Europese Unie Brussel, 13 april 2016 (OR. en) Raad van de Europese Unie Brussel, 13 april 2016 (OR. en) Interinstitutioneel dossier: 2013/0091 (COD) 7810/16 ENFOPOL 100 CODEC 417 BEGELEIDENDE NOTA van: ingekomen: 8 april 2016 aan: Nr. Comdoc.: Betreft:

Nadere informatie

Faculteit der Rechtsgeleerdheid Amsterdam Center for International Law Postbus 1030 1000 BA Amsterdam

Faculteit der Rechtsgeleerdheid Amsterdam Center for International Law Postbus 1030 1000 BA Amsterdam Faculteit der Rechtsgeleerdheid Amsterdam Center for International Law Postbus 1030 1000 BA Amsterdam T 020 535 2637 Advies Luchtaanvallen IS(IS) Datum 24 september 2014 Opgemaakt door Prof. dr. P.A. Nollkaemper

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Rijnstraat 8 2594 AC Den Haag Postbus 20061 Nederland www.rijksoverheid.nl Datum 26 april 2018 Betreft Kabinetsreactie op

Nadere informatie

RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 10 november 2009 (OR. en) 15053/09 COSDP 991 PESC 1409 BIH 32 COWEB 236

RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 10 november 2009 (OR. en) 15053/09 COSDP 991 PESC 1409 BIH 32 COWEB 236 RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 10 november 2009 (OR. en) 15053/09 COSDP 991 PESC 1409 BIH 32 COWEB 236 WETGEVINGSBESLUITEN EN ANDERE INSTRUMENTEN Betreft: Besluit van de Raad betreffende de sluiting

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 32 733 Beleidsbrief Defensie Nr. 130 LIJST VAN VRAGEN EN ANTWOORDEN Vastgesteld 22 mei 2013 De vaste commissie voor Defensie heeft een aantal vragen

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten Generaal Postbus EA Den Haag. Datum 11 april 2016 Vragen 2016Z06314

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten Generaal Postbus EA Den Haag. Datum 11 april 2016 Vragen 2016Z06314 De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag www.rijksoverheid.nl www.facebook.com/minbzk www.twitter.com/minbzk Uw kenmerk Datum Betreft Vragen 2016Z06314 Hierbij

Nadere informatie

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein CR Den Haag Datum Betreft Inzet snelle reactiemachten in 2019

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein CR Den Haag Datum Betreft Inzet snelle reactiemachten in 2019 Ministerie van Defensie Plein 4 MPC 58 B Postbus 20701 2500 ES Den Haag www.defensie.nl > Retouradres Postbus 20701 2500 ES Den Haag de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR

Nadere informatie

MODULE III BESLISSINGEN NEMEN IN EUROPA? BEST LASTIG!!!

MODULE III BESLISSINGEN NEMEN IN EUROPA? BEST LASTIG!!! MODULE III BESLISSINGEN NEMEN IN EUROPA? BEST LASTIG!!! De Europese Unie bestaat uit 27 lidstaten. Deze lidstaten hebben allemaal op dezelfde gebieden een aantal taken en macht overgedragen aan de Europese

Nadere informatie

Gezamenlijk voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD

Gezamenlijk voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD EUROPESE COMMISSIE HOGE VERTEGENWOORDIGER VAN DE EUROPESE UNIE VOOR BUITENLANDSE ZAKEN EN VEILIGHEIDSBELEID Brussel, 13.4.2015 JOIN(2015) 10 final 2015/0073 (NLE) Gezamenlijk voorstel voor een BESLUIT

Nadere informatie

Algemene Rekenkamer. Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG. Controle van NAVO-uitgaven. Geachte voorzitter,

Algemene Rekenkamer. Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG. Controle van NAVO-uitgaven. Geachte voorzitter, Algemene Rekenkamer / Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Lange Voorhout 8 Postbus 20015 2500 EA Den Haag T 070-3424344 E voorlichting@rekenkamernl w wwwrekenkamernl

Nadere informatie

Moeilijke besluiten voor de Europese Raad

Moeilijke besluiten voor de Europese Raad Moeilijke besluiten voor de Europese Raad Korte omschrijving: Leerlingen gaan aan de slag met actuele Europese dilemma s. Er zijn vijf dilemma s. U kunt zelf kiezen welke dilemma s u aan de orde stelt.

Nadere informatie

Reactie van de Nederlandse Monitoring Commissie Corporate Governance Code op:

Reactie van de Nederlandse Monitoring Commissie Corporate Governance Code op: Reactie van de Nederlandse Monitoring Commissie Corporate Governance Code op: 1. het voorstel van de Europese Commissie tot aanpassing van de Richtlijn van het Europees Parlement en de Raad tot wijziging

Nadere informatie

Opleiding PECB IT Governance.

Opleiding PECB IT Governance. Opleiding PECB IT Governance www.bpmo-academy.nl Wat is IT Governance? Information Technology (IT) governance, ook wel ICT-besturing genoemd, is een onderdeel van het integrale Corporate governance (ondernemingsbestuur)

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2002 2003 28 676 NAVO Nr. 2 BRIEF VAN DE MINISTERS VAN BUITENLANDSE ZAKEN EN VAN DEFENSIE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal s-gravenhage,

Nadere informatie

VAN AMBITIE NAAR UITVOERING - INRICHTING EN BESTURING I&A DELFLAND. 31 augustus 2013

VAN AMBITIE NAAR UITVOERING - INRICHTING EN BESTURING I&A DELFLAND. 31 augustus 2013 VAN AMBITIE NAAR UITVOERING - INRICHTING EN BESTURING I&A DELFLAND 31 augustus 2013 CONTEXT Delfland wordt de komende jaren geconfronteerd met een groeiende interne en externe vraag naar (innovatieve)

Nadere informatie

9 Europese regelgevende agentschappen

9 Europese regelgevende agentschappen 9 Europese regelgevende agentschappen Bij de uitvoering van Europese regelgeving spelen in toenemende mate Europese regelgevende agentschappen een belangrijke rol. Het gaat daarbij om organen die los staan

Nadere informatie

Nationale crisisbeheersing en CIMIC. Prof. dr. Rob de Wijk Directeur HCSS en HSD Hoogleraar IB Leiden

Nationale crisisbeheersing en CIMIC. Prof. dr. Rob de Wijk Directeur HCSS en HSD Hoogleraar IB Leiden Nationale crisisbeheersing en CIMIC Prof. dr. Rob de Wijk Directeur HCSS en HSD Hoogleraar IB Leiden Van klassieke rampenbestrijding naar moderne crisisbeheersing Interne en externe veiligheid raken verweven

Nadere informatie

A D V I E S Nr. 1.917 ----------------------------- Zitting van dinsdag 25 november 2014 -----------------------------------------------------

A D V I E S Nr. 1.917 ----------------------------- Zitting van dinsdag 25 november 2014 ----------------------------------------------------- A D V I E S Nr. 1.917 ----------------------------- Zitting van dinsdag 25 november 2014 ----------------------------------------------------- Nationaal profiel voor veiligheid en gezondheid op het werk

Nadere informatie

de heer Jordi AYET PUIGARNAU, directeur, namens de secretarisgeneraal van de Europese Commissie

de heer Jordi AYET PUIGARNAU, directeur, namens de secretarisgeneraal van de Europese Commissie Raad van de Europese Unie Brussel, 29 november 2016 (OR. en) Interinstitutioneel dossier: 2016/0367 (NLE) 14996/16 VOORSTEL van: ingekomen: 28 november 2016 aan: Nr. Comdoc.: Betreft: COASI 218 ASIE 88

Nadere informatie

Datum 5 november 2014 Betreft Geannoteerde agenda Raad Buitenlandse Zaken met ministers van Defensie op 18 november 2014

Datum 5 november 2014 Betreft Geannoteerde agenda Raad Buitenlandse Zaken met ministers van Defensie op 18 november 2014 > Retouradres Postbus 20701 2500 ES Den Haag de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Ministerie van Defensie Plein 4 MPC 58 B Postbus 20701 2500 ES Den Haag www.defensie.nl

Nadere informatie

Eerste Kamer der Staten-Generaal

Eerste Kamer der Staten-Generaal Eerste Kamer der Staten-Generaal 1 Vergaderjaar 2015 2016 34 502 EU-voorstel: Gezamenlijke mededeling voor een gezamenlijk kader voor de bestrijding van hybride bedreigingen: een reactie van de Europese

Nadere informatie

RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 26 november 2003 (27.11) (OR. fr) 15314/03 Interinstitutioneel dossier: 2003/0274 (COD) CULT 66 CODEC 1678

RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 26 november 2003 (27.11) (OR. fr) 15314/03 Interinstitutioneel dossier: 2003/0274 (COD) CULT 66 CODEC 1678 RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 26 november 2003 (27.11) (OR. fr) 15314/03 Interinstitutioneel dossier: 2003/0274 (COD) CULT 66 CODEC 1678 VOORSTEL van: de Europese Commissie d.d.: 18 november 2003

Nadere informatie

Kamerbrief inzake de Nederlandse inzet NAVO Top te Boekarest van 2 tot en met 4 april 2008

Kamerbrief inzake de Nederlandse inzet NAVO Top te Boekarest van 2 tot en met 4 april 2008 Kamerbrief inzake de Nederlandse inzet NAVO Top te Boekarest van 2 tot en met 4 april 2008 Hierbij informeer ik u, mede namens de minister-president en de minister van Defensie, over de agenda van en de

Nadere informatie

Hieronder treft u aan een samenvatting van de onderwerpen op de agenda van de Transportraad van 11 maart 2013.

Hieronder treft u aan een samenvatting van de onderwerpen op de agenda van de Transportraad van 11 maart 2013. GEANNOTEERDE AGENDA EU TRANSPORTRAAD 11 MAART 2013 Hieronder treft u aan een samenvatting van de onderwerpen op de agenda van de Transportraad van 11 maart 2013. Tijdens de Transportraad zal een beleidsdebat

Nadere informatie

Het nieuw Strategisch Concept van de NAVO

Het nieuw Strategisch Concept van de NAVO NAVO OTAN Het nieuw Strategisch Concept van de NAVO 25 giovanni de wilde Luitenant-kolonel van het Vliegwezen Stafbrevethouder, raadgever van de Belgische Vertegenwoordiger bij het Militaire Comité van

Nadere informatie

Houvast en perspectief voor de krijgsmacht: keuzes maken

Houvast en perspectief voor de krijgsmacht: keuzes maken Houvast en perspectief voor de krijgsmacht: keuzes maken Hans Rouw en Cor Oudes Het debat over de krijgsmacht is met de publicatie van de Verkenningen door het ministerie van Defensie voorzien van een

Nadere informatie

Verslag van de bijeenkomst van de NAVO-ministers van Defensie op 14 en 15 februari 2018 te Brussel

Verslag van de bijeenkomst van de NAVO-ministers van Defensie op 14 en 15 februari 2018 te Brussel > Retouradres Postbus 20701 2500 ES Den Haag de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Ministerie van Defensie Plein 4 MPC 58 B Postbus 20701 2500 ES Den Haag www.defensie.nl

Nadere informatie

Historiek van het Eurocorps

Historiek van het Eurocorps Historiek van het Eurocorps De oorsprong De oprichting van het Eurocorps kan als het logisch gevolg gezien worden van het Elysée Verdrag ondertekend op 22 januari 1963 (door President de Gaulle en Kanselier

Nadere informatie

HOW TO GET RID OF THE BOMB IN 5 STEPS. Praktische voorstellen voor Kamerleden om Nederland kernwapenvrij te maken

HOW TO GET RID OF THE BOMB IN 5 STEPS. Praktische voorstellen voor Kamerleden om Nederland kernwapenvrij te maken HOW TO GET RID OF THE BOMB IN 5 STEPS Praktische voorstellen voor Kamerleden om Nederland kernwapenvrij te maken 1 In vijf stappen naar een kernwapenvrij Nederland Op 20 december 2012 nam uw Kamer de motie

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2011 2012 27 830 Materieelprojecten Nr. 91 BRIEF VAN DE MINISTER VAN DEFENSIE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 26 september

Nadere informatie

Het Chicago Defence Package

Het Chicago Defence Package NAVO OTAN Het Chicago Defence Package didier audenaert Kolonel stafbrevethouder Didier Audenaert is sinds 2009 de defensieraadgever bij de Permanente Vertegenwoordiger van België bij de NAVO (BELOTAN)

Nadere informatie

452 ( ) Nr juli 2015 ( ) ingediend op. Ontwerp van decreet

452 ( ) Nr juli 2015 ( ) ingediend op. Ontwerp van decreet ingediend op 452 (2014-2015) Nr. 1 30 juli 2015 (2014-2015) Ontwerp van decreet houdende instemming met de Overeenkomst tussen de Europese Unie en haar lidstaten, enerzijds, en IJsland, anderzijds, betreffende

Nadere informatie

Boodschap aan de vijfde Top Europese Unie Latijns-Amerika en het Caribisch gebied op 16 en 17 mei 2008 in Lima

Boodschap aan de vijfde Top Europese Unie Latijns-Amerika en het Caribisch gebied op 16 en 17 mei 2008 in Lima EURO-LATIJNS-AMERIKAANSE PARLEMENTAIRE VERGADERING Boodschap aan de vijfde Top Europese Unie Latijns-Amerika en het Caribisch gebied op 16 en 17 mei 2008 in Lima donderdag 1 mei 2008 Lima (Peru) DV\721105.doc

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2018 2019 28 676 NAVO Nr. 308 BRIEF VAN DE MINISTERS VAN DEFENSIE EN VAN BUITEN- LANDSE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den

Nadere informatie

12756/1/16 REV 1 pro/van/ev 1 DG C 1

12756/1/16 REV 1 pro/van/ev 1 DG C 1 Raad van de Europese Unie Brussel, 12 oktober 2016 (OR. en) 12756/1/16 REV 1 COTRA 21 CDN 17 NOTA I/A-PUNT van: aan: Betreft: het secretariaat-generaal van de Raad het Comité van permanente vertegenwoordigers/de

Nadere informatie

Samen aan de IJssel Inleiding

Samen aan de IJssel Inleiding Samen aan de IJssel Samenwerking tussen de gemeenten Capelle aan den IJssel en Krimpen aan den IJssel, kaders voor een intentieverklaring en voor een onderzoek. Inleiding De Nederlandse gemeenten bevinden

Nadere informatie