Invloeden op werkbelasting van vliegers

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Invloeden op werkbelasting van vliegers"

Transcriptie

1 Invloeden op werkbelasting van vliegers, arts TNO Human Factors - Aerospace 1 TNO AEROSPACE MEDICINE GROUP Veiligheid Prestaties Gezondheid Bemanning Operators met kritische taken Passagiers 2 1

2 Human Factors 3 Medical licensing - Aging - HIV / AIDS - Diabetes Mellitus - Anti-coagulants - Requirements - Medication 4 2

3 Hypoxia 5 G z -versnellingen 6 3

4 Desdemona Desoriëntatie Trainer en Simulator 7 Ruimtevaartonderzoek 8 4

5 Aircrew Alertness Program Sleep Surveys Flight Time Limitations Bunk Sleep and Augmented Crew Early Starts and Irregular Rosters Cockpit Nap ULR OPS ECASS Effects of Medication / Alcohol Fit to Fly Tool 9 Slaap Alertheid Research Tools voor Veldstudies 10 5

6 Luchtvaart is een 24/7 industrie Airlines OPS betekent: Kosten-effectief gebruik van A/C en human resources Hoge dichtheid van het luchtverkeer Werken als de normale maatschappij slaapt Slapen als de normale maatschappij werkt Vliegtaak vereist: Optimale cognitieve performance Optimale alertheid 11 De Biologische Klok zit ons dwars 12 6

7 Circadiane ritme (biologische klok) De Biologische klok wordt gereguleerd door: Licht / donker cyclus Maaltijden Werk/rust schema - sociale interacties Biologische klok dicteert: s nachts - slaap overdag - activiteit 13 5 TNO Defence, Security, and Safety % correct Alertheid / Cognitieve Prestatie Ritme WOCL time of day 14 7

8 Flight OPS nachtvluchten vroege starts lange vluchten time zone crossing 15 Oorzaak vermoeidheid bij vliegtuigbemanning FLIGHT OPERATIONS SLAAP VERSTORING VERSTORING CIRCADIANE RITME VERMOEIDHEID SLAPERIGHEID 16 8

9 Is vermoeidheid een probleem in de luchtvaart? Confidential Human Factors Incident Reporting Programme (CHIRP) 24% van de rapporten vermelden vermoeidheid NASA Aviation Safety Reporting System 21% van de incidenten zijn gerelateerd aan vermoeidheid 17 Time zone crossing Lichaamsklok loopt uit de pas met omgevingsklok 18 9

10 Reizen over meerdere tijdzones: Jet lag slaapproblemen en slaperigheid overdag maag-darm klachten vermoeidheid hoofdpijn verminderd mentaal functioneren verminderde coördinatie emotionele stoornissen algemene malaise 19 Time zone crossing: slaapefficiëntie 100 Mean Efficiency % H H H H days 6-7 time zones eastwards 20 10

11 Aircrew: Complexe verstoring circadiane ritme meerdere time-zone crossings in een korte tijdperiode nachtvluchten onregelmatige werkschema s Mix van shifted time, shifted work, en werkschema s 21 Nacht- en Vroege Ochtendvluchten Performance en alertheid op laagste niveau (WOCL) Lichaamsklok dicteert slaap Slaapschuld Monotonie 22 11

12 Long Haul Flights: Vigilance 30 day night % missed targets pre 4 hrs 5 hrs TOD 23 Short-haul OPS: vroege starts Vroegop Air 24 Minder slaap Start tijdens WOCL 12

13 Short Haul Early reporting: Vigilance at TOD Top of Descent ** * * : p<0.05 **: p< Slaap is een vitale functie 26 13

14 Sleep cycles undisturbed sleep Sleep stages normal night 14

15 Slaap vóór- en prestatie tijdens de vlucht Top of Descent ** **: p<0.001 ** 29 Pre-flight Sleep Duration Effecten vermoeidheid / slaapgebrek - Pre-occupatie met één bezigheid - Bezig met bijzaken, negeren van de belangrijke problemen - Minder alert - Niet onderkennen van de ernst van de situatie - Missen waarschuwingssignalen - Gevaar niet goed inschatten - Kiezen van risicovolle mogelijkheden - Negeren normale checks en procedures - Niet bewust van slechte taakprestatie - Snel geïrriteerd - slecht teamwork 30 15

16 Effecten van vermoeidheid / slaapgebrek vermindering gezichtsvermogen, vooral s nachts verminderde visual focusing blurred vision oculomotore functievermindering nadelige effecten op: - ruimtelijke orientatie, - houdingsstabiliteit, - herstel van in-flight desorientatie (Leduc et al. 1999) 31 Vluchtduur - Alertheid alertness score hours before level reached; FDP start at 10: hours before level reached FDP start at 18: equivalent level BAC ( )

17 Jet Lag - Maatregelen 33 Anchoring of Aanpassing? Bij aankomst overdag: beperk slaap tot 2 uur gehoorzaam lokale Zeitgebers Streef naar tenminste 8 uur slaap per 24 uur Indien >30 min wakker in bed: ga uit bed Geen alcohol, cafeïne of flinke maaltijd voor bedtijd 34 17

18 Night Flights / Early starts: countermeasures pre-flight sleep pre-flight nap in-flight power nap in cockpit seat bunk sleep / augmented crew caffeine cockpit illumination? cockpit visits? cockpit alerting systems? 35 Power Nap in cockpit seat NASA/FAA and TNO/KLM studies of planned cockpit rest - During low workload cruise portion of flight - 40 minute duration - One crew member at a time - Rest versus no-rest groups Performance and alertness were improved in the rest group 36 18

19 Fatigue Reducing Factor: Bunk Sleep 37 Slaap- en alertheidsmanagement is essentieel Power Naps, caffeine, en slaaphygiëne kunnen nuttige tools zijn voor persoonlijk slaap- en alertheidsmanagement De nadruk moet echter liggen op... Stimuleren van bewustwording van de impact van vermoeidheid bij vliegers en managers Intelligente werk-rust schema s waarin alle kansen om vermoeidheid te reduceren worden benut. De TNO Fit-to-Fly Tool kan nuttig zijn om roosters te evalueren en werkschema s te fine-tunen

20 Fit-to-Fly Tool: Factors and items Pre-flight Sleep - Quality, duration, efficiency Pre-flight Fitness - Sleepiness, medication, alcohol Recent Work load - Early reporting, late arrival, jet lag, excessive workload Actual Flight Operation - Early reporting, night flight, onboard rest opportunities 39 TNO Defence, Security, and Safety Human Factors 40 20

Fit to Fly? Ries Simons, arts TNO Human Factors Aerospace. ries.simons@tno.nl

Fit to Fly? Ries Simons, arts TNO Human Factors Aerospace. ries.simons@tno.nl Fit to Fly?, arts TNO Human Factors Aerospace ries.simons@tno.nl 1 TNO Alertness Program stimulating safety & performance of Aircrew since 1986 Sleep Alertness FTL Lifestyle FCL Medication - Drugs FCL

Nadere informatie

De Vliegreis. medische en fysiologische aspecten. Ries Simons, arts TNO Aerospace Medicine European Society of Aerospace Medicine

De Vliegreis. medische en fysiologische aspecten. Ries Simons, arts TNO Aerospace Medicine European Society of Aerospace Medicine De Vliegreis medische en fysiologische aspecten, arts TNO Aerospace Medicine European Society of Aerospace Medicine Human Factors 1 AEROSPACE MEDICINE: MISSIE Veiligheid Prestaties Gezondheid Bemanning

Nadere informatie

SLAAPMAKEND. Workshop Slaap en Persoonlijke effectiviteit NVAB

SLAAPMAKEND. Workshop Slaap en Persoonlijke effectiviteit NVAB Workshop Slaap en Persoonlijke effectiviteit NVAB 11-06-2018 Slaapquiz: 1) Je hersenen rusten tijdens je slaap 2) Sommige mensen dromen nooit tijdens hun slaap

Nadere informatie

INVEST IN YOUR REST DR. MELANIE KNUFINKE

INVEST IN YOUR REST DR. MELANIE KNUFINKE INVEST IN YOUR REST DR. MELANIE KNUFINKE WAAROM SLAAP? Sleep is critical to health, along with a healthy diet and regular exercise - Dr. Nathaniel F. Watson, AASM president AGENDA 1 2 3 4 SLAAP VAN TOPSPORTERS

Nadere informatie

Slaap en Slaap-waak ritmiek van pubers

Slaap en Slaap-waak ritmiek van pubers Slaap en Slaap-waak ritmiek van pubers Gerard A. Kerkhof prof.em. Universiteit van Amsterdam Slaap Centrum MCH, Den Haag Facta, Utrecht 26.1.2016 (Peter van Straaten, 2013) Item nummer Gemiddelde scores

Nadere informatie

lyondellbasell.com Heb je genoeg slaap?

lyondellbasell.com Heb je genoeg slaap? Heb je genoeg slaap? Wat levert een goede nachtust op? Slaap is een van de belangrijkste activiteiten die we doen om ons lichaam te behouden. Het laat onze geest en lichaam herstellen. Slaapproblemen kunnen

Nadere informatie

Mw. E. Redlich, psycholoog SEIN Mw. A. Hamoen, psycholoog SEIN

Mw. E. Redlich, psycholoog SEIN Mw. A. Hamoen, psycholoog SEIN Slapen is geen geringe kunst: je moet er de hele dag voor wakker blijven Friedrich Nietzsche, Duits dichter en filosoof (1844-1900) Mw. E. Redlich, psycholoog SEIN Mw. A. Hamoen, psycholoog SEIN SEIN en

Nadere informatie

Fitter door de nacht. Wat is het recept. 8 juni 2015 Greetje Teune

Fitter door de nacht. Wat is het recept. 8 juni 2015 Greetje Teune Fitter door de nacht Wat is het recept Inhoud van de workshop Wie werken er s nachts en situaties elders Gevolgen van ploegendienst voor de biologische klok Wat is het effect op de spijsvertering Slapen

Nadere informatie

DOORFEESTEN TOT IN DE LATE UURTJES? Relatie tussen onregelmatige werktijden/nachtarbeid en leeftijd Hardy van de Ven, Noortje Wiezer

DOORFEESTEN TOT IN DE LATE UURTJES? Relatie tussen onregelmatige werktijden/nachtarbeid en leeftijd Hardy van de Ven, Noortje Wiezer DOORFEESTEN TOT IN DE LATE UURTJES? Relatie tussen onregelmatige werktijden/nachtarbeid en leeftijd Hardy van de Ven, Noortje Wiezer IEDEREEN MOET LANGER DOOR 2 Doorfeesten tot in de late uurtjes? OOK

Nadere informatie

SLAAP HYGIENE VOOR TOPSPORTERS. Dr. Melanie Knufinke

SLAAP HYGIENE VOOR TOPSPORTERS. Dr. Melanie Knufinke SLAAP HYGIENE VOOR TOPSPORTERS Dr. Melanie Knufinke AANBEVOLEN HOEVEELHEID AANBEVOLEN HOEVEELHEID SLAAP Leeftijdsgroep: 7 tot 10 uur per nacht SPORTERS: waarschijnlijk meer (9-10) Fullagar et al. (2014)

Nadere informatie

Moeheid bij sarcoïdose: invloed van biologische klok slaapstoornissen

Moeheid bij sarcoïdose: invloed van biologische klok slaapstoornissen Moeheid bij sarcoïdose: invloed van biologische klok slaapstoornissen Marcel Smits, neuroloog-somnoloog 1,2 1: Ziekenhuis Gelderse Vallei Ede Multidisciplinair expertise centrum voor slaapwaak stoornissen

Nadere informatie

Ouderen en slaap(problemen)

Ouderen en slaap(problemen) Ouderen en slaap(problemen) Dr. Winni Hofman Somnio, Personal Health Institute Int. Psychologie, Universiteit van Amsterdam 1 Waar gaan we het over hebben Invloed van veroudering op de slaap De biologische

Nadere informatie

Lezing Onregelmatige Werktijden Medezeggenschapsdag. Utrecht, 6 november 2014

Lezing Onregelmatige Werktijden Medezeggenschapsdag. Utrecht, 6 november 2014 Lezing Onregelmatige Werktijden Medezeggenschapsdag Utrecht, 6 november 2014 Shift-Instituut Onregelmatig Werk is een paritaire stichting, die staat voor een gezamenlijke aanpak als voorwaarde voor succesvol

Nadere informatie

Eindelijk ben ik behandeld voor OSAS, maar ik blijf moe en slaperig. Andere oorzaken van slaperigheid overdag.

Eindelijk ben ik behandeld voor OSAS, maar ik blijf moe en slaperig. Andere oorzaken van slaperigheid overdag. Eindelijk ben ik behandeld voor OSAS, maar ik blijf moe en slaperig. Andere oorzaken van slaperigheid overdag. Thom Timmerhuis, neuroloog Jeroen Bosch Ziekenhuis 's-hertogenbosch 26-11-2018 Hoe verloopt

Nadere informatie

Verstoorde waak-slaap ritmes

Verstoorde waak-slaap ritmes Verstoorde waak-slaap ritmes Tegen de klok in... Marijke C.M. Gordijn, PhD Centrum voor Levenswetenschappen Chronobiologie, Rijksuniversiteit Groningen Circadiane ritme slaap stoornissen Individuele verschillen:

Nadere informatie

Professioneel Slapen!

Professioneel Slapen! Professioneel Slapen! Pons Jan Vermeer 10 november 2018 2 Presteren op school Presteren op school Presteren op de werkvloer Presteren in de sport Een op de vijf Nederlanders heeft last van slaapproblemen

Nadere informatie

Slaapproblemen en het ouder wordende brein. Julia van den Berg Onderzoeker Parnassia, divisie 55+ Den Haag

Slaapproblemen en het ouder wordende brein. Julia van den Berg Onderzoeker Parnassia, divisie 55+ Den Haag Slaapproblemen en het ouder wordende brein Julia van den Berg Onderzoeker Parnassia, divisie 55+ Den Haag 4 oktober 2012, Current Biology Oktober 2012: Archives of General Psychiatry 28 september 2012:

Nadere informatie

Shiftwork: Problems & Solutions

Shiftwork: Problems & Solutions Shiftwork: Problems & Solutions Copyright Circadian Technologies Ltd 2014 CIRCADIAN: Introductie Current Planned Boston London St Petersburg Amsterdam Osaka Jakarta Santiago Brisbane CIRCADIAN: Products

Nadere informatie

Slaap workshop. Lichamelijk slapen. Mentaal slapen

Slaap workshop. Lichamelijk slapen. Mentaal slapen Slaap workshop Lichamelijk slapen Mentaal slapen Mijn werk.. Praktijkvoorbeeld Onze lieve, gevoelige dochter van net 5 jaar heeft (had) al maanden moeite met in slaap komen. Urenlang draaien, kletsen,

Nadere informatie

Air Operations Regulation

Air Operations Regulation Air Operations Regulation Regulation 965/2012 Leonard Boer Senior beleidsmedewerker DGB - Directie Luchtvaart Voorstellen Leonard Boer Senior-beleidsmedewerker Ministerie van Infrastructuur en Milieu Afdeling

Nadere informatie

onregelmatige werktijden en eigen verantwoordelijkheid

onregelmatige werktijden en eigen verantwoordelijkheid onregelmatige werktijden en eigen verantwoordelijkheid Copyright Circadian Technologies Ltd 2012 ONDERWERPEN Biologische klok Slaap Ochtendmens/Avondmens Alertheid en veiligheid Voeding DE BIOLOGISCHE

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Slaap bevorderende adviezen Slaap bevorderende adviezen.indd 1

Patiënteninformatie. Slaap bevorderende adviezen Slaap bevorderende adviezen.indd 1 Patiënteninformatie Slaap bevorderende adviezen 20170044 Slaap bevorderende adviezen.indd 1 01-09-17 13:41 Slaap bevorderende adviezen Slaapcentrum, route 1.5 Telefoon (050) 524 5930 Medische Psychologie,

Nadere informatie

Simulatieonderwijs en CRM. Raymond van der Wal Jan Bos

Simulatieonderwijs en CRM. Raymond van der Wal Jan Bos Simulatieonderwijs en CRM Raymond van der Wal Jan Bos CRM en simulatieonderwijs Wat is CRM? Wat is de rol van simulatieonderwijs bij onderwijs in CRM? CRM Analyse luchtvaartongevallen jaren 70 en 80 Menselijk

Nadere informatie

Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid. Jeugd en Gezin Gooi en Vechtstreek

Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid. Jeugd en Gezin Gooi en Vechtstreek Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid We slapen gemiddeld zo n zeven tot acht uur per nacht. Dat is ongeveer een derde van ons hele leven. Er zijn wel verschillen in de behoefte aan slaap. Waar de

Nadere informatie

College s wel/niet s morgens vroeg?

College s wel/niet s morgens vroeg? College s wel/niet s morgens vroeg? Gerard A. Kerkhof prof.em. Universiteit van Amsterdam Slaap Centrum MCH, Den Haag Topdag, FACTA 12.2.2015 Tijd van inslapen (doordeweeks) 40 30 % 20 10 0 < 22: 22: -

Nadere informatie

NVAB bijeenkomst Kring Amsterdam e.o. FIT WERKEN IN DE NACHT, TERWIJL ANDEREN SLAPEN Sonja Smits (arbeids- en organisatiedeskundige)

NVAB bijeenkomst Kring Amsterdam e.o. FIT WERKEN IN DE NACHT, TERWIJL ANDEREN SLAPEN Sonja Smits (arbeids- en organisatiedeskundige) NVAB bijeenkomst Kring Amsterdam e.o. FIT WERKEN IN DE NACHT, TERWIJL ANDEREN SLAPEN Sonja Smits (arbeids- en organisatiedeskundige) 1 Disclosure belangen 2 Programma Nachtarbeid en onze biologische klok

Nadere informatie

Pijn en slaap. Een vicieuze cirkel doorbreken. Wake 2/3 of life. ~80% of night 4/13/2010. ~20% of night.

Pijn en slaap. Een vicieuze cirkel doorbreken. Wake 2/3 of life. ~80% of night 4/13/2010. ~20% of night. Pijn en slaap Een vicieuze cirkel doorbreken Wake 2/3 of life NREM Sleep REM Sleep ~20% of night ~80% of night 1 Slaap stadia Slaap stadia 4/13/2010 Hypnogram Awake REM 1 2 3 4 volwassene 1 2 3 4 5 6 7

Nadere informatie

Epilepsie en verstandelijke beperking: van alle kanten bekeken

Epilepsie en verstandelijke beperking: van alle kanten bekeken Epilepsie en verstandelijke beperking: van alle kanten bekeken. 20.03.2018 Workshop 5 Verstandelijke beperking, epilepsie en slaap: de kip of het ei? Inhoudsopgave Deel I Achtergrond van slaap en slaapproblemen

Nadere informatie

Professioneel Slapen Slapen, de allerbelangrijkste prioriteit! De rol van slaap bij prestaties

Professioneel Slapen Slapen, de allerbelangrijkste prioriteit! De rol van slaap bij prestaties Professioneel Slapen Slapen, de allerbelangrijkste prioriteit! De rol van slaap bij prestaties Pons Jan Vermeer 17 april 2018 ponsjan@durevole.nl 0623755180 Presteren in de sport Presteren op de werkvloer

Nadere informatie

Nachtwerk en gezondheid. Prof dr ir Tjabe Smid

Nachtwerk en gezondheid. Prof dr ir Tjabe Smid Nachtwerk en gezondheid Prof dr ir Tjabe Smid Wat is nachtwerk? Gezondheidsraad: Werk dat wordt verricht op tijden waardoor verstoring van het dag-nachtritme kan optreden (incl. langere diensten die voor

Nadere informatie

Dr. E. J. de Bruin. Postdoc researcher, somnoloog Research Institute of Child Development and Education University of Amsterdam

Dr. E. J. de Bruin. Postdoc researcher, somnoloog Research Institute of Child Development and Education University of Amsterdam Dr. E. J. de Bruin Postdoc researcher, somnoloog Research Institute of Child Development and Education University of Amsterdam E.J.deBruin@UvA.nl Doelen Enig inzicht in slaapregulatie Hoe insomnia en verlate

Nadere informatie

regio Gooi en Vechtstreek Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid www.cjggooienvechtstreek.nl

regio Gooi en Vechtstreek Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid www.cjggooienvechtstreek.nl regio Gooi en Vechtstreek Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid www.cjggooienvechtstreek.nl n Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid We slapen gemiddeld zo n zeven tot acht uur per nacht. Dat

Nadere informatie

Slaap is opgebouwd uit verschillende fases. Samenwerking proces S en proces C

Slaap is opgebouwd uit verschillende fases. Samenwerking proces S en proces C Slaap is opgebouwd uit verschillende fases Behandeling van slapeloosheid met cognitieve gedragstherapie voor insomnie (CGT-i) Slaapcycli gedurende de nacht 30 mei 2018 Saskia van Liempt, ouderenpsychiater

Nadere informatie

Disclosure belangen spreker

Disclosure belangen spreker Slaap je Slim Francis Lanen Grondlegger Slaapoefentherapie, psychosomatisch oefentherapeut Dominique Bosman Arts Maatschappij en Gezondheid, jeugdarts GGD Amsterdam DOK h Disclosure belangen spreker (potentiële)

Nadere informatie

slaapproblemen en autisme Inservice Autisme 2018

slaapproblemen en autisme Inservice Autisme 2018 Dia 1 slaapproblemen en autisme Inservice Autisme 2018 Bert van de Meeberg, Arts VG Dia 2 slaapproblemen en autisme Wat is slaap? Wat is gezonde slaap? Wanneer spreken we van een slaapprobleem? Waarom

Nadere informatie

(Hoofdstuk 1) Hoofdstuk 2

(Hoofdstuk 1) Hoofdstuk 2 SAMENVATTING Een groot aantal mensen heeft te maken met onregelmatige werktijden. De 24-uurs economie en de toenemende internationale betrekkingen hebben er mede voor gezorgd dat nog maar 25% van de werkende

Nadere informatie

Insomnie. Een praktische aanpak. Boone Eva & Van Hevele Delphine Klinisch Psychologen Gedragstherapeuten - Slaappsychologen

Insomnie. Een praktische aanpak. Boone Eva & Van Hevele Delphine Klinisch Psychologen Gedragstherapeuten - Slaappsychologen Insomnie Een praktische aanpak Boone Eva & Van Hevele Delphine Klinisch Psychologen Gedragstherapeuten - Slaappsychologen Aanpak van slaapklachten en insomnie bij volwassenen in de eerste lijn. Domus Medica

Nadere informatie

Slaap beter en wandel fitter!

Slaap beter en wandel fitter! Slaap beter en wandel fitter! Wandeltrainersdag 2019 KASPER JANSSEN SPORTARTS, POWERNAP SPECIALIST kasperjanssen@desportarts.nl Even voorstellen Sporter Sportarts Onderzoeker Nap@Work Powernap specialist

Nadere informatie

SLAAP/WAAK STOORNISSEN ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN

SLAAP/WAAK STOORNISSEN ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN INTERLINE SLAAP/WAAK STOORNISSEN Concept dd 22 mei 2007 ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN Inleiding De werkgroep slaap / waakstoornissen bestaat uit: Namens slaapteam

Nadere informatie

Omgaan met nachtdiensten

Omgaan met nachtdiensten Omgaan met nachtdiensten ALLES OVER WISSELENDE SLAAPDIENSTEN Week 7.2 RAOUL DE BRUIN OVERWINSLAPELOOSHEID.NL Omgaan met nachtdiensten De wereldeconomie is in de laatste jaren flink veranderd waardoor de

Nadere informatie

Gezonde slaap bij jongeren, hoe krijgen we dat voor elkaar in deze 24-uursmaatschappij?

Gezonde slaap bij jongeren, hoe krijgen we dat voor elkaar in deze 24-uursmaatschappij? Gezonde slaap bij jongeren, hoe krijgen we dat voor elkaar in deze 24-uursmaatschappij? Drs. Daniëlle Hendriks, orthopedagoog & somnoloog Centrum voor slaap en waakstoornissen HMC Westeinde d.hendriks@haaglandenmc.nl

Nadere informatie

Introductie nieuwe technologie, kansen met oog voor nieuwe risico s. Hans Huisman Smash-up Human Factors in Autonomous Shipping

Introductie nieuwe technologie, kansen met oog voor nieuwe risico s. Hans Huisman Smash-up Human Factors in Autonomous Shipping Introductie nieuwe technologie, kansen met oog voor nieuwe risico s Hans Huisman Smash-up Human Factors in Autonomous Shipping 14-05-2019 Even kort voorstellen 15 jaar Nieuwe concepten van air traffic

Nadere informatie

Slapen mag! B E T E R L ER EN SL A P E N, B E T E R VO ELEN.

Slapen mag! B E T E R L ER EN SL A P E N, B E T E R VO ELEN. Slapen mag! BETER LEREN SLAPEN, BETER VOELEN. Altijd een moe gevoel? Zou je graag meer energie willen overhouden? Dit E-book helpt je te begrijpen hoe slaap werkt. Hoe je met eenvoudige tips je nachtrust

Nadere informatie

Chronobiologie en de bipolaire stoornis

Chronobiologie en de bipolaire stoornis Chronobiologie en de bipolaire stoornis Rixt Riemersma-van der Lek, psychiater Polikliniek voor bipolaire stoornissen Universitair Medisch Centrum Groningen Email: r.f.riemersma@umcg.nl GGNet Symposium

Nadere informatie

Centrum voor Slaapen Waakstoornissen (CSW)

Centrum voor Slaapen Waakstoornissen (CSW) = Centrum voor Slaapen Waakstoornissen (CSW) Inhoudsopgave Inleiding 3 Het Centrum voor Slaap- en Waakstoornissen 3 De slaap 5 Wat is slaap? 5 Het verloop van de slaap 5 Hoe wordt de slaap geregeld? 6

Nadere informatie

Gezondheidsrisico s van slaapstoornissen Peter Meerlo

Gezondheidsrisico s van slaapstoornissen Peter Meerlo Gezondheidsrisico s van slaapstoornissen Peter Meerlo p.meerlo@rug.nl Center for Behavior and Neurosciences University of Groningen Slaap is veel meer dan gewoon rust waar we af en toe wel zonder kunnen

Nadere informatie

De rol van slaap bij het behalen van prestaties. Slapen, de allerbelangrijkste prioriteit van een sporter

De rol van slaap bij het behalen van prestaties. Slapen, de allerbelangrijkste prioriteit van een sporter De rol van slaap bij het behalen van prestaties Slapen, de allerbelangrijkste prioriteit van een sporter Olympische vorm! IQ Mentaal/cognitie f Hebben een droom Hebben procesdoelen Kunnen visualiseren

Nadere informatie

Les 2 Biologische psychologie: slapen en waken

Les 2 Biologische psychologie: slapen en waken Les 2 Biologische psychologie: slapen en waken Inleiding Binnen de Biologische psychologie bestudeert men het gedrag van mensen aan de hand van de biologische achtergrond ervan. Oorzaken van gedrag worden

Nadere informatie

Factsheet slaap. 0-3 maanden uur 4-11 maanden uur 1-2 jaar uur 3-5 jaar uur 6-13 jaar 9-11 uur jaar 8-10 uur

Factsheet slaap. 0-3 maanden uur 4-11 maanden uur 1-2 jaar uur 3-5 jaar uur 6-13 jaar 9-11 uur jaar 8-10 uur Factsheet slaap Ongeveer e e n op de acht kinderen is te zwaar. In sommige wijken is dit zelfs één op de drie. [1] Daarom is het aanpakken én voorkomen van overgewicht onder onze jeugd hard nodig. Gezond

Nadere informatie

Naps raise productivity levels at work De voordelen van middagdutjes zijn verbeterde cognitieve vaardigheden

Naps raise productivity levels at work De voordelen van middagdutjes zijn verbeterde cognitieve vaardigheden CalmSpace Naps raise productivity levels at work De voordelen van middagdutjes zijn verbeterde cognitieve vaardigheden It is a fact that office workers are suffering from a decline in both the amount and

Nadere informatie

TNO Human Factors Research in relation to Upset Recovery and Spatial Disorientation

TNO Human Factors Research in relation to Upset Recovery and Spatial Disorientation TNO Human Factors Research in relation to Upset Recovery and Spatial Disorientation Dr. Eric Groen Senior onderzoeker, TNO HFAS RX, April 6 th, 2016 1 Onderwerpen DESDEMONA simulator Upset recovery Ruimtelijk

Nadere informatie

Meer licht op stemming en slaap bij de ziekte van Parkinson. Chris Vriend, neurowetenschapper Sonja Rutten, psychiater in opleiding

Meer licht op stemming en slaap bij de ziekte van Parkinson. Chris Vriend, neurowetenschapper Sonja Rutten, psychiater in opleiding Meer licht op stemming en slaap bij de ziekte van Parkinson Chris Vriend, neurowetenschapper Sonja Rutten, psychiater in opleiding Inhoud Verschijnselen van de ziekte van Parkinson Slaapproblemen Stemmingsproblemen

Nadere informatie

Nachtwerk en gezondheid Prof dr ir Tjabe Smid, Prof. dr. Carel Hulshof

Nachtwerk en gezondheid Prof dr ir Tjabe Smid, Prof. dr. Carel Hulshof Nachtwerk en gezondheid Prof dr ir Tjabe Smid, Prof. dr. Carel Hulshof Tjabe Smid disclosure (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring en

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 119 120 Samenvatting 121 Inleiding Vermoeidheid is een veel voorkomende klacht bij de ziekte sarcoïdose en is geassocieerd met een verminderde kwaliteit van leven. In de literatuur

Nadere informatie

Plannen is voorspellen

Plannen is voorspellen Plannen is voorspellen Verbinden tussen Strategisch Tactisch en Operationeel niveau In de Isala klinieken About 915 beds 18 + 4 Theaters (Day) 264.000 Nursing days / year 500.000 Outpatient visits / year

Nadere informatie

LEERDOELEN HUMAN PERFORMANCE AND LIMITATIONS voor het zweefvliegen

LEERDOELEN HUMAN PERFORMANCE AND LIMITATIONS voor het zweefvliegen LEERDOELEN HUMAN PERFORMANCE AND LIMITATIONS voor het zweefvliegen LEERDOELEN VOOR INSTRUCTEURS Deel: MEDISCHE ZAKEN 1. De kandidaat kent de voorwaarden en de beperkingen van zijn medical (de kleine letters)

Nadere informatie

Symposium Slaap en Sportprestatie Powernap 2 Perform HOE EEN SIMPEL DUTJE JE BETER LAAT PRESTEREN KASPER JANSSEN PHD, SPORTARTS

Symposium Slaap en Sportprestatie Powernap 2 Perform HOE EEN SIMPEL DUTJE JE BETER LAAT PRESTEREN KASPER JANSSEN PHD, SPORTARTS Symposium Slaap en Sportprestatie 2018 Powernap 2 Perform HOE EEN SIMPEL DUTJE JE BETER LAAT PRESTEREN KASPER JANSSEN PHD, SPORTARTS Even voorstellen Sporter Sportarts - Specialisatie slaap & herstel Onderzoeker

Nadere informatie

Slaapstoornissen bij Parkinson. Dr. C. Gerlach neuroloog

Slaapstoornissen bij Parkinson. Dr. C. Gerlach neuroloog Slaapstoornissen bij Parkinson Dr. C. Gerlach neuroloog 07-11-2015 Inhoud: De normale slaap Voorkomen van slaapstoornissen Overzicht van slaapstoornissen bij Parkinson REM slaap gedragsstoornissen slaapadviezen

Nadere informatie

Fit to Fly Nut en noodzaak nieuwe regelgeving

Fit to Fly Nut en noodzaak nieuwe regelgeving Fit to Fly Nut en noodzaak nieuwe regelgeving Leonard Boer DGB Luchtvaart 5 oktober 2016 ASG Themadag Opbouw Tijdlijn ongeval Germanwings Hoe komt EU Regelgeving tot stand? Traject regelgeving Germanwings?

Nadere informatie

Gezond & veilig werken in de ploegendienst. - Kan dat wel?-

Gezond & veilig werken in de ploegendienst. - Kan dat wel?- Gezond & veilig werken in de ploegendienst - Kan dat wel?- Over mij Marjolein van Kleef Voedingsdeskundige ploegendienst Organisatieadviseur Bedrijfsdiëtist Voorlichter Trainer Enerjoy Enerjoy motiveert

Nadere informatie

PERSMAP. Nationale Slaapweek 19-25 maart 2012. Nederlandse Vereniging voor Slaap/Waak Onderzoek (NSWO) Thema: SLAAP EN WERK. www.nswo.

PERSMAP. Nationale Slaapweek 19-25 maart 2012. Nederlandse Vereniging voor Slaap/Waak Onderzoek (NSWO) Thema: SLAAP EN WERK. www.nswo. PERSMAP Nationale Slaapweek 19-25 maart 2012 Thema: SLAAP EN WERK Een initiatief van de Nederlandse Vereniging voor Slaap/Waak Onderzoek (NSWO) www.nswo.nl Persbericht Werk houdt veel Nederlanders uit

Nadere informatie

Refereerbijeenkomst Slaapproblemen HD. 4 april 2017

Refereerbijeenkomst Slaapproblemen HD. 4 april 2017 Refereerbijeenkomst Slaapproblemen HD 4 april 2017 Indeling bijeenkomst Presentatie Gerrit de Niet & Tom Stor Casus bespreking in subgroepen Plenaire nabespreking casuïstiek Slaap; een hele zorg Wat is

Nadere informatie

Shift Your Work Naar duurzame arbeidsparticipatie

Shift Your Work Naar duurzame arbeidsparticipatie Shift Your Work Naar duurzame arbeidsparticipatie Hardy van de Ven Nascholingsdag bedrijfsen verzekeringsartsen 7-2-2013, De Lawei, Drachten Onderzoeksteam prof. dr. Jac J.L. van der Klink, prof. dr. Ute

Nadere informatie

... 1.b Uw klachten bestaan sinds:...

... 1.b Uw klachten bestaan sinds:... Afdeling Biometrie Gelre ziekenhuizen De afdeling Biometrie werkt met een multidisciplinair team van medisch specialisten van de afdelingen Neurologie, Longziekten en KN. m meer van uw situatie te begrijpen

Nadere informatie

7 tips. voor een betere nachtrust

7 tips. voor een betere nachtrust 7 tips voor een betere nachtrust Word jij 90 jaar oud en heb je een goede nachtrust? Dan heb je 32 jaar van je hele leven geslapen. Zonde van je tijd? Juist niet! In dit E-book lees je waarom slaap onmisbaar

Nadere informatie

LEERDOELEN HUMAN PERFORMANCE AND LIMITATIONS voor het zweefvliegen

LEERDOELEN HUMAN PERFORMANCE AND LIMITATIONS voor het zweefvliegen LEERDOELEN HUMAN PERFORMANCE AND LIMITATIONS voor het zweefvliegen LEERDOELEN VOOR INSTRUCTEURS Deel: MEDISCHE ZAKEN 1. De kandidaat kent de voorwaarden en de beperkingen van zijn medical (de kleine letters)

Nadere informatie

Leren beheersen van je slaapprobleem. Bart De Saeger" 19/03/2012

Leren beheersen van je slaapprobleem. Bart De Saeger 19/03/2012 Leren beheersen van je slaapprobleem Bart De Saeger" 19/03/2012 Bart De Saeger" Klinisch psycholoog - Gedragstherapeut Theorie + Technieken Inzicht krijgen" Leren hoe je het probleem stap voor stap kan

Nadere informatie

Appendices COGNITIEVE GEDRAGSTHERAPIE (CGT)

Appendices COGNITIEVE GEDRAGSTHERAPIE (CGT) Appendices COGNITIEVE GEDRAGSTHERAPIE (CGT) De belangrijkste ingrediënten van de cognitieve gedragstherapie (CGT) zijn voorlichting over slaap, slaaphygienische adviezen, verandering van slaapgedrag, leren

Nadere informatie

Een slapeloze scholier, wat kun je ermee? Dr. Sigrid Pillen Kinderarts kinderneuroloog Kempenhaeghe, Heeze

Een slapeloze scholier, wat kun je ermee? Dr. Sigrid Pillen Kinderarts kinderneuroloog Kempenhaeghe, Heeze Een slapeloze scholier, wat kun je ermee? Dr. Sigrid Pillen Kinderarts kinderneuroloog Kempenhaeghe, Heeze Stappenplan Hoeveel slaap nodig? Ochtend- of avondmens? Slaaphygiëne? Oorzaak of gevolg? Ontspannen

Nadere informatie

Ochtend- avondtype vragenlijst Zelfbeoordelingsversie (MEQ-SA) 1. Naam: Datum:

Ochtend- avondtype vragenlijst Zelfbeoordelingsversie (MEQ-SA) 1. Naam: Datum: Ochtend- avondtype vragenlijst Zelfbeoordelingsversie (MEQ-SA) 1 Naam: Datum: Kies bij iedere vraag het antwoord dat het beste bij u past. Zet een cirkeltje om het antwoord dat het beste aangeeft hoe u

Nadere informatie

Samenvatting. Preventieve maatregelen

Samenvatting. Preventieve maatregelen Samenvatting In Nederland wordt regelmatig tijdens nachtelijke uren gewerkt. In totaal gaat het om zo n 16 procent van de beroepsbevolking. Nachtwerk wordt vooral verricht in de zorg, de horeca, de vervoerssector

Nadere informatie

Wakker liggen van windmolens

Wakker liggen van windmolens Wakker liggen van windmolens Dr André N.H. Weel, bedrijfsarts Amersfoort, NSG, 4 oktober 2018 Inhoud van mijn presentatie Mijn ervaringen met geluid en gezondheid De casus Urk De Windmolenziekte Wat zegt

Nadere informatie

inhoud 1. Slapen 2. Wat is slapen? 3. Waarom slaap je? 4. Slaapschuld 5. De biologische klok 6. Ochtend en avondmensen 7.

inhoud 1. Slapen 2. Wat is slapen? 3. Waarom slaap je? 4. Slaapschuld 5. De biologische klok 6. Ochtend en avondmensen 7. Slaap inhoud 1. Slapen 3 2. Wat is slapen? 4 3. Waarom slaap je? 5 4. Slaapschuld 6 5. De biologische klok 6 6. Ochtend en avondmensen 7 7. Slapen in fasen 7 8. De hoeveelheid slaap 10 9. Inspanning en

Nadere informatie

VRAGENLIJST SLAAPGEDRAG OUDER

VRAGENLIJST SLAAPGEDRAG OUDER VRAGENLIJST SLAAPGEDRAG OUDER Vertaling en aanpassing van de Albany Sleep Problems Scale van V. M. Durand (1996) Vertaling van de Epworth Sleepiness Scale van Johns (1991) door A.P.H.M. Maas & M.P.J. Vervloed

Nadere informatie

... 1.b Uw klachten bestaan sinds:...

... 1.b Uw klachten bestaan sinds:... Slaap & Apneu Centrum Apeldoorn Binnen het Slaap & Apneu Centrum Apeldoorn werkt een multidisciplinair team van medisch specialisten van de afdelingen KN, longziekten en neurologie, GZ-psycholoog, laboranten

Nadere informatie

Slaaphygiëne. Tips om beter te slapen. Hoofdpijn polikliniek

Slaaphygiëne. Tips om beter te slapen. Hoofdpijn polikliniek Slaaphygiëne Tips om beter te slapen Hoofdpijn polikliniek Soms is het moeilijk om in slaap te vallen of om door te slapen. Hier geven wij u enkele tips die misschien kunnen helpen om tot een gezonde slaap

Nadere informatie

Kinderneurologie.eu. www.kinderneurologie.eu. Delayed sleep phase syndroom

Kinderneurologie.eu. www.kinderneurologie.eu. Delayed sleep phase syndroom Delayed sleep phase syndroom Wat is het delayed sleep phase syndroom? Delayed sleep phase syndroom is een aandoening waarbij kinderen en volwassenen een slaapwaakritme hebben waarbij ze op een veel later

Nadere informatie

Operational Excellence

Operational Excellence Operational Excellence Totaal oplossing voor Operational Excellence biedt inzage in verbeteringspotentieel For more information visit us at www.novotek.com 12/02/2015 Page 2 Agenda Wat is Operational Excellence?

Nadere informatie

DUURSPORTER. Niveau 1. N1 / Geen klachten = Multi Health Support Gold/ Krill Gold/ D3 Gold

DUURSPORTER. Niveau 1. N1 / Geen klachten = Multi Health Support Gold/ Krill Gold/ D3 Gold DUURSPORTER Niveau 1 N1 / Geen klachten = Multi Health Support Gold/ Krill Gold/ D3 Gold Klachten/ doel: klachten zijn afwezig, doel is basis ondersteuning. Daarom wordt de basis suppletie Multi Health

Nadere informatie

TIPS OM BETER TE SLAPEN

TIPS OM BETER TE SLAPEN TIPS OM BETER TE SLAPEN Heeft u last van problemen tijdens het slapen en/of wordt u vaak vermoeid wakker? In deze folder kunt u tips en adviezen vinden voor een betere slaap. Slaapproblemen zijn een vaak

Nadere informatie

SLAAP BIJ OUDEREN. - Tips voor een goede nachtrust-

SLAAP BIJ OUDEREN. - Tips voor een goede nachtrust- SLAAP BIJ OUDEREN - Tips voor een goede nachtrust- Aandacht voor het slapen is belangrijk. Tijdens de slaap kan je lichamelijk en geestelijk herstellen. Er worden bovendien reserves opgebouwd om de volgende

Nadere informatie

Van Sneldiagnostiek naar snelle diagnostiek

Van Sneldiagnostiek naar snelle diagnostiek UNIVERSITEIT TWENTE Van Sneldiagnostiek naar snelle diagnostiek Gréanne Leeftink Master of Industrial Engineering and Management Marina Verdaasdonk Stafadviseur afd. Pathologie UMC Utrecht Inhoud: Proces

Nadere informatie

Omgaan met slaapproblemen

Omgaan met slaapproblemen Leven met Multipele Sclerose uitgave 12 Omgaan met slaapproblemen EEN UITGAVE VAN HET NATIONAAL MS FONDS Tekst: drs. Bep Franke-Barendse Uitgever: Nationaal MS Fonds 2 Inleiding We besteden ongeveer eenderde

Nadere informatie

Agenda: Rotary Industry Group

Agenda: Rotary Industry Group KiC MPI 21juni 2018 Rotary Industry Group Agenda: a) Korte introductie: wie zijn wij wat doen wij? b) Nieuwe ontwikkelingen binnen Rotary Industry Group c) Contactloze magnetische koppeling d) Business

Nadere informatie

Melatonine bij verlate slaapfase Experiment, nog geen bewijzen

Melatonine bij verlate slaapfase Experiment, nog geen bewijzen Melatonine bij verlate slaapfase Experiment, nog geen bewijzen Door Sandra Kooij Nieuwsbrief voor Patiënten, Programma ADHD bij volwassenen, jaargang 4, nummer 2, mei 2008. De meerderheid (zo'n 70%) van

Nadere informatie

Bezoek Omgevingsraad Schiphol

Bezoek Omgevingsraad Schiphol 24 sept 2015 Bezoek Omgevingsraad Schiphol NLR - Amsterdam 24 september 2015 Welkomstwoord directie Marja Eijkman Divisiemanager Aerospace Operations NLR - Nederlands Lucht- en Ruimtevaartcentrum 7 sept

Nadere informatie

Gewoon moe of toch niet zo gewoon?

Gewoon moe of toch niet zo gewoon? LATER voor LATER Gewoon moe of toch niet zo gewoon? Jacqueline Loonen Guido Haex 31-10-2015 Gewoon moe? Wat is vermoeidheid? Vermoeidheid is een subjectief gevoel. Bij gezonde personen is vermoeidheid

Nadere informatie

De mentale gezondheid van ploegenwerkers

De mentale gezondheid van ploegenwerkers De mentale gezondheid van ploegenwerkers Zo beschermt HR haar ploegenwerkers Dr. Ing. Ben Jansen, Rebecca Fruwert, MSc, Berina Kadic, MSc Whitepaper W W W. S T I C H T I N G T I M E D E S I G N. NL De

Nadere informatie

Gezondheidsrisico s door nachtwerk. Nr. 2017/17. Samenvatting

Gezondheidsrisico s door nachtwerk. Nr. 2017/17. Samenvatting Gezondheidsrisico s door nachtwerk Nr. 2017/17 Samenvatting Gezondheidsrisico s door nachtwerk pagina 2 van 5 Op verzoek van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid brengt de hiertoe ingestelde

Nadere informatie

Rapportage Opiniepeiling nationale slaapweek maart 2015

Rapportage Opiniepeiling nationale slaapweek maart 2015 Rapportage Opiniepeiling nationale slaapweek maart 2015 In opdracht van: Hersenstichting Datum: Maart 2015 Projectnummer: 2015019 Auteurs: Els van der Velden & Rik Wester Inhoud 1 Achtergrond & opzet 3

Nadere informatie

Gebruik van mobiele systemen in General Aviation

Gebruik van mobiele systemen in General Aviation Gebruik van mobiele systemen in General Aviation Rob Ruigrok 14 november 2015 Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium National Aerospace Laboratory NLR Het NLR N L R Schiphol N L R Volkel N L R A m

Nadere informatie

Slaapstoornissen bij ouderen

Slaapstoornissen bij ouderen Slaapstoornissen bij ouderen Een goede nachtrust is belangrijk. Tijdens de slaap krijgt het lichaam de tijd om te herstellen. Daarnaast lijkt slaap ook invloed te hebben op het geheugen. Met het ouder

Nadere informatie

Slaapstoornissen bij ouderen

Slaapstoornissen bij ouderen Slaapstoornissen bij ouderen Een goede nachtrust is belangrijk. Tijdens de slaap krijgt het lichaam de tijd om te herstellen. Daarnaast lijkt slaap ook invloed te hebben op het geheugen. Met het ouder

Nadere informatie

Dr.Al de Weerd Slaapcentrum SEIN Zwolle-Groningen adweerd@sein.nl

Dr.Al de Weerd Slaapcentrum SEIN Zwolle-Groningen adweerd@sein.nl Slaap/waakstoornissen Diagnose; rol van polygrafie; overzicht van aandoeningen; impact op dagelijks leven en werk Dr.Al de Weerd Slaapcentrum SEIN Zwolle-Groningen adweerd@sein.nl Wat gebeurt er in de

Nadere informatie

DAGZIEKENHUIZEN. FEMKE FEENSTRA directie-architect de JONG GORTEMAKER ALGRA

DAGZIEKENHUIZEN. FEMKE FEENSTRA directie-architect de JONG GORTEMAKER ALGRA DAGZIEKENHUIZEN FEMKE FEENSTRA directie-architect de JONG GORTEMAKER ALGRA Inhoud ontwerpen met de zintuigen reactiverend ziekenhuis dagziekenhuizen HEALING? DE STILTE, DE GEUR VAN EEN ALPENWEI, HET GEVOEL

Nadere informatie

the right way to the left seat

the right way to the left seat the right way to the left seat PILOOT WORDEN >> WAAR MOET IK AAN VOLDOEN? >> DE SELECTIEPROCEDURE Piloot worden Heb je altijd al willen vliegen? Gedroomd over een wereldbaan in de wolken? Kies dan voor

Nadere informatie

Managing Aircraft Maintenance in a global economic recession. Seminar Asset Management Control Gilze-Rijen 8 november 2012

Managing Aircraft Maintenance in a global economic recession. Seminar Asset Management Control Gilze-Rijen 8 november 2012 Managing Aircraft Maintenance in a global economic recession Seminar Asset Management Control Gilze-Rijen 8 november 2012 Leo van Rijn Vice President Base Maintenance KLM Engineering & Maintenance 40 years

Nadere informatie

Slaaptherapie: Cognitieve gedragstherapie bij langdurige slapeloosheid. Dr. Ingrid Verbeek & drs. Merijn van de Laar

Slaaptherapie: Cognitieve gedragstherapie bij langdurige slapeloosheid. Dr. Ingrid Verbeek & drs. Merijn van de Laar UGent CSG Slaaptherapie: Cognitieve gedragstherapie bij langdurige slapeloosheid Dr. Ingrid Verbeek & drs. Merijn van de Laar 08-11-2012 CENTRUM VOOR SLAAPGENEESKUNDE 1 Centrum voor Slaapgeneeskunde Kempenhaeghe

Nadere informatie

Ambulance HEMS Verpleegkundige Crewmember Roelof van Dijk

Ambulance HEMS Verpleegkundige Crewmember Roelof van Dijk Ambulance Verpleegkundige HEMS Crewmember Roelof van Dijk Even voorstellen 1982 Verpleegkundige Leeuwarden 1985 C.C.U. Haarlem 1987 Anesthesiologie Den Haag 1989 Ambulancedienst Delft 1994 Ambulancedienst

Nadere informatie

BASIS GGZ: DOEN WAT WERKT BEHANDELING VAN SLAAPSTOORNISSEN IN DE BASIS GGZ

BASIS GGZ: DOEN WAT WERKT BEHANDELING VAN SLAAPSTOORNISSEN IN DE BASIS GGZ BASIS GGZ: DOEN WAT WERKT BEHANDELING VAN SLAAPSTOORNISSEN IN DE BASIS GGZ PROF. DR. ANNEMIEKE VAN STRATEN & DR. ELS DOZEMAN WORKSHOP 45 MINUTEN Introductie Definitie, omvang en gevolgen slaapproblemen

Nadere informatie