Ploeg jy jou rande in die grond in?

Transcriptie

1 Ploeg jy jou rande in die grond in? Eric Louw, NWK Landboubestuursdienste Voordat op n geskikte bewerkingstelsel besluit word, is dit uiters noodsaaklik om kennis te neem van die grondtipe en ander faktore in die stelsel, soos klimaat, terrein, gewas en implemente. Die sukses van n bewerkingspraktyk is n interaksie tussen hierdie faktore en sal van een gebied of land na die ander verskil. Die doel met grondbewerking moet primêr wees om die bestaande struktuur van die grond te behou of om swak struktuur te verbeter. Grondbewerking moet ook daarop gemik wees om waterinfiltrasie te optimaliseer, om verdamping te verminder, grondtemperatuur te manipuleer, gronddiepte of effektiewe worteldiepte te verbeter en dus wortelontwikkeling te bevorder. Bewerkingsmetodes beïnvloed die ontkieming van saad en wortelgroei deurdat grondtemperatuur gemanipuleer kan word en verdamping verminder kan word sodat daar op die optimale plantdiepte geplant kan word vir vinniger ontkieming van die gewassaad. Die soort bewerking beïnvloed ook die kwesbaarheid van die grond vir wind- of watererosie. Bogrond met n fyn struktuur is vatbaar vir altwee hierdie soorte erosie, terwyl gronde met n growwe struktuur meer stabiel is en minder erosiegevoelig is. Verkeerde bewerkings kan tot fisiese, chemiese en biologiese degradasie van grond lei. Grondbewerking kan verdeel word in primêre en sekondêre bewerkingsaksies. Primêre grondbewerking het die regstelling van fisiese beperkings soos ploeglae, die verbetering van waterindringing en die vermenging van plantvoedingstowwe en ameliorante soos gips en kalk ten doel. Die doel van sekondêre bewerkings is die voorbereiding van n gunstige saadbed deurdat onkruide vernietig word, plantvoedingstowwe ingemeng en goeie kontak tussen die saad en die grond bewerkstellig word. VOOR- EN NADELE VAN GRONDBEWERKING Voordat die boer op n geskikte bewerkingspraktyk besluit moet hy eers die voor- en nadele van die voorgenome bewerkingsmetode oorweeg. Enkele voor- en nadele word uitgelig: Voordele Skoonbewerking vernietig / begrawe peste wat in die grond oorleef, soos kopvrot by mielies en snywurm. Dit vermeng plantvoedingstowwe in die grond, soos fosfaatkunsmis wat onbeweeglik is. Dit deurlug die grond. Dit stel verdigtingslae reg. Dit beheer die meeste vlak ontkiemende onkruide en jong onkruide. Dit vergemaklik sekondêre bewerkingspraktyke, soos saadbedvoorbereiding.

2 Nadele Gedurende grondbewerking met n rysterplaatploeg word die bogrond teen die skaar opgestoot en tuimel dit van bo af terug. Die vrugbare humusryke bogrond word begrawe. Die ondergrond is gewoonlik hoër in klei en laer in humus, wat tot die vorming van oppervlakkorse kan lei. Indien die grond brak is, loog die natrium dieper in die grond in. Die omkeeraksie van die skaarploeg bring die dieper natrium na bo, laat die bogrond dispergeer en gevolglik raak die erosiegevaar al groter. Gedurende bewerking word suurstof in die grond ingewerk, wat tot die versnelde oksidasie van organiese materiaal lei. Hierdeur gaan waardevolle organiese materiaal verlore wat verder kon verrot om humus en organiese verbindings soos humien- en fulviensure te vorm. Dit kon die struktuur van die grond stabiliseer en vrugbaarheid verhoog. Organiese materiaal, wat baie belangrik is in die voorkoming van winden watererosie, gaan dus verlore. Plantvoedingstowwe veral stikstof en swael verminder weens bewerking en die grond raak progressief armer. Sekere onkruide word deur bewerkingstelsels versprei. Onkruide wat goed aangepas is om vegetatief te versprei, soos die bolletjies van uintjies, risome van kweekgras en lote van wandelende jood, word effektief deur implemente versprei. Sade van onkruide, soos duwweltjies, steek in trekkerwiele en versprei na ander lande. Kompaktering van grond deur swaar implemente en bewerking by verkeerde voginhoude lei tot die vorming van n verdigte laag ongeveer 20 cm tot 30 cm onder die grondoppervlak, die sogenaamde ploegbank. Hierdie laag verminder die diepte wat wortels kan indring. Water en plantvoedingstowwe wat dieper in die grondprofiel is, is dus nie vir die plant beskikbaar nie. BESTUURSPLAN VIR GRONDBEWERKING Nadat die boer die voor- en nadele van bewerking vergelyk het, moet hy n bestuursplan vir sy spesifieke boerdery se grondbewerkings uitwerk. Die volgende vrae kan as riglyne dien: Wat is die grond se klei-inhoud? Is daar enige beperking wat wortelontwikkeling sal verhinder en op watter diepte kom die beperking voor? Is daar n groot onkruidprobleem? Is daar sigbare wind- of watererosieskade? Moet ameliorante toegedien word? Wat is die tipe en grootte van die saad wat geplant gaan word? Is dit n oorlêland waar vog bewaar moet word? Wat is die gemiddelde worteldiepte van die gewas wat geplant gaan word? Hoe sal die bewerkingspraktyk die boerderywins beïnvloed? Die vertakkingsbegroting moet moontlik weer onder oë geneem word om die gelykbreekpunt van verskillende opsies te oorweeg. IMPLEMENTE VIR PRIMêRE EN SEKONDêRE BEWERKING Rysterplaatploeë: Hierdie implement begrawe onkruidsaad en oesreste diep in die grond, deurlug die grond beter, vernietig gronde se

3 struktuur verder, bevorder winderosie en word aanbeveel op swaarder, goed gestruktuurde gronde. Skottelploeë: Die smeeraksie is minder, dit dring beter in onder droë en harde toestande, het minder slytasie as rysterplaatploeë en die grond word fyner opgebreek. Dit word nie vir sanderige gronde aanbeveel nie. Beitelploeë: Dit maak die grond tot op 250 mm redelik goed los, lewer die beste resultate as die grond redelik droog is en vorm struktuureenhede. As die grond te droog is, vorm dit groot kluite wat die vestiging van saailinge kan benadeel. Skeurtandbewerking (rippers): Dit word gebruik wanneer n diep bewerking nodig is en die grond nie omgekeer moet word nie. Die grond kan baie los wees na bewerking, wat nadelig kan wees vir kontak tussen die saad en die grond. Skoffeleg: Werk goed in ruwe grondtoestande. Dit verseker n onkruidvrye en fyn saadbed. Snyeg en kontrasnyeg: Dit lewer n gelyke saadbed, word vir die sny van oesreste in korter hanteerbare stukke gebruik, vernietig jong onkruid en opslag en breek die grond baie fyn op. BEWERKINGSTELSELS Die verskillende bewerkingstelsels het elk sy voor- en nadele. Om op n geskikte bewerkingstelsel vir n spesifieke plaas en omstandighede te besluit, is dit noodsaaklik om die volgende te oorweeg: Geenbewerking: Die brandstofrekening is heelwat laer as met ploeg, daar kan betyds geplant word, die opbou van humusvlakke van grond is moontlik, wortelsiektes word beperk, arbeidsbehoefte is minder, vermeerdering van voordelige mikrobes in die grond vind plaas, boerderybestuur moet uitmuntend wees, kalk- en fosfaattoedienings kan nie in die grond ingemeng word nie, daar bestaan n groter uitgawe aan landbouchemiese middels en duur nuwe of aangepaste planters is nodig. Deklaagbewerking: Grondverdigting kan beter beheer word wanneer diep skeurploegbewerkings uitgevoer word, die brandstofverbruik is laer as met ploeg, wind- en watererosie word beter beheer, beter onkruidbestryding is moontlik, plantsiektes en peste word moeiliker beheer en grondvoorbereiding kan nie altyd tydig uitgevoer word nie. Minimumbewerking: Brandstofverbruik is laer as met ploeg, winderosie is minder, bestryding van onkruid en insekte is makliker en plantsiektes kom meer dikwels voor. Skoonbewerking: Goeie onkruid- en insekbestryding is moontlik, goeie deurlugting van die grond vind plaas, dit is baie duur, die intensiewe bewerking lei tot agteruitgang van die grond en verlaag dus ook die potensiaal vir gewasproduksie op die lang termyn, dit veroorsaak verdigtingslae direk onder die bewerkingsdiepte, dit veroorsaak vinnige afbreek van organiese materiaal en sodoende n verlaging van die grond se vrugbaarheid. In TABEL 1 is n vergelyking van n paar aspekte betreffende die verskillende bewerkingstelsels.

4 SAMEVATTING Om n geskikte bewerkingstelsel te kies is en bly n moeilike besluit. Die belangrikste faktor om in ag te neem is die omstandighede op die spesifieke plaas. Bogenoemde omstandighede sluit faktore in soos die grondtipe, klimaat, terrein, implemente en gewas wat geplant gaan word. Die produsent moet in gedagte hou dat die grondekosisteem met die tipe bewerking wat hy uitvoer gaan verbeter of verswak. Die bewerkingstelsel wat gekies en toegepas gaan word behoort die bewaring van grond as natuurlike hulpbron ten doel te stel. Die algemene tendens in die landbou is om weg te beweeg van skoonbewerkingstelsels na stelsels van verminderde of geenbewerking. Bogenoemde is as gevolg van die hoë brandstof- en meganisasiekoste verbonde aan skoonbewerking en die gepaardgaande voordele vir gewasverbouing in die grond ten opsigte van verminderde of geenbewerking. BRONNELYS Brady NC, The Nature and Properties of Soils, 9th edition. Prentice Hall, London. Van der Watt HvH & Van Rooyen TH, A Glossary of Soil Science. 2nd Edition. The Soil Science Society of South Africa, Pretoria. Gepubliseer in Noordwes Nuus, Julie/Augustus 2010, NWK Bpk, Lichtenburg TABEL 1: Vergelyking tussen verskillende bewerkingstelsels. SKOONBEWERKING (KONVENSIONEEL) DEKLAAG- / VERMINDERDE / GEENBEWERKING a. Grondstruktuur: Bewerking in nat grond vorm harde blink sooie. Bewerking van droë grond laat die grond verpoeier. Grondstruktuur word vernietig. b. Porievolume: Weens die organiese materiaalinhoud wat verhoog, verbeter die struktuur. Swaar implemente veroorsaak n ploegbank. Makroporieë gaan verlore en die porievolume neem af. Organiese materiaal hou die struktuur in stand en verhoog die weerstand teen verdigting. Die makroporieë en porievolume bly in stand. c. Voedingstatus: Aerobiese (suurstofryke) Organiese materiaal beskerm

5 toestande ontstaan en mikrobes floreer. Reserwe- organiese N- bronne word omgesit na anorganiese N-bronne wat verbruik word. Derhalwe verlaag die voedingstatus. Weens erosie waai of spoel die vrugbare kleifraksie weg en die voedingstatus verlaag. die boonste grondlaag teen wind- en watererosie. Die vrugbare kleifraksie gaan nie verlore nie. Organiese materiaal komposteer en verhoog die voedingstatus. d. Temperatuur: Die plantbedekking op die grondoppervlak verminder. n Groot verskil tussen dag- en nagtemperature ontstaan in die boonste grondlae, wat ontkieming van saad beïnvloed. Grond kan tot 100% met plantmateriaal bedek wees. Die boonste grondlaag is koeler in die somer en warmer in die winter. Kleiner verskille tussen temperatuuruiterstes. e. Verdigting: Weens die laer organiese materiaalinhoud is die struktuur onstabiel en is die weerstand teen vervorming laag. Verdigting / ploegbank kom vinniger / meer / makliker voor. Tandimplemente word gebruik min verdigting / ploegbankvorming kom voor, hoewel die bogrond weens onbeheerde trekkerspore erg kan verdig. Organiese materiaal hou die struktuur in stand en verhoog die weerstand teen verdigting.