Tendens Alcohol en drugsgebruik bij jongeren en jongvolwassenen in Gelderland M. M.V. TON NABBEN EN DIR K J. KORF

Transcriptie

1 Tendens 2004 Alcohol en drugsgebruik bij jongeren en jongvolwassenen in Gelderland ALEX ROOMER IRMGAR D PO EL M AN S M. M.V. TON NABBEN EN DIR K J. KORF De Grift Boulevard Heuvelink KP Arnhem Tel Fax

2 Tendens 2004 is een uitgave van De Grift, Gelders Centrum voor Verslavingszorg De Grift Cluster Preventie en Monitoring Boulevard Heuvelink KP Arnhem Tel Fax preventie@degrift.nl (rond 1 september 2005 verhuist het cluster naar een nieuw nog te verwerven pand) De Grift Raad van Bestuur en Centrale Diensten Weerdjesstraat JE Arnhem Tel Voor reacties op het onderzoek kunt u mailen naar: preventie@degrift.nl Assen: Koninklijke Van Gorcum BV ISBN: / NUR , De Grift 2

3 Met dank aan Tendens 2004 zou niet mogelijk zijn geweest zonder de medewerking van de verschillende panelleden. Zij hebben inzicht gegeven in de wereld die anders voor ons en vele anderen gesloten zou blijven. Naast de panelleden zijn we aan nog vele verschillende mensen onze dank schuldig. De volgende personen verdienen een aparte vermelding: Peter Timmermans, preventiewerker bij het Cluster Preventie en Monitoring van De Grift. Marcel Rözer, journalist. Mathijs Bossong, werkzaam bij het Drugs Informatie- en Monitoringsysteem, onderdeel van het Trimbos instituut. Hascar van Rijn, straathoekwerker bij De Grift in Nijmegen. Ton Nabben, onderzoeker en (mede) auteur van Antenne. 3

4 4

5 Voorwoord De wereld van drugsgebruik en drugsproblematiek is voortdurend in beweging. Dit heeft gevolgen voor de zorgactiviteiten, maar evenzeer voor het preventiewerk. Nieuwe drugs, veranderende gebruikspatronen en nieuwe risicogroepen stellen aan de verslavingszorg en haar partners hoge eisen en vragen om een flexibele aanpak. Inzicht in deze ontwikkelingen is noodzakelijk om adequaat te kunnen reageren op een veranderende markt. Dit heeft er toe geleid dat De Grift in 2003 gestart is met haar monitoringproject Tendens. Voor u ligt inmiddels de tweede editie van Tendens. Voor Tendens is wederom samengewerkt met het Bonger Instituut, dat jaarlijks de Amsterdamse uitgaansmonitor Antenne verzorgt. Ook in deze tweede editie wordt een systematische inzage gegeven in middelengebruik en de daaraan gerelateerde problematiek. Het gaat in Tendens 2004 niet alleen over abstracte cijfers van gebruik. Tendens 2004 geeft juist een zo realistisch mogelijk beeld van de praktijk. Het beschrijft middelengebruik in verschillende settings. Daardoor is het mogelijk om beleid te ontwikkelen dat goed aansluit bij deze praktijk. Doordat we Tendens 2004 kunnen vergelijken met Tendens 2003 worden signalen en trends snel zichtbaar. Enkele trends in 2004 zijn het excessief alcohol drinken, de groeiende populariteit van cocaïne en het gebruik van gekookte coke door jongeren die geen deel uitmaken van de harddrugscene. Naast de panelstudie is er aandacht voor de regionale onderzoekgegevens en wordt er een overzicht gegeven van de uitslagen van door consumenten ter analyse aangeleverde drugsmonsters. Uit het onderzoek en de panelstudie komt verder naar voren dat een krachtige inzet op het gebied van preventie, met name gericht op jongeren, meer dan ooit noodzakelijk is. Die preventieve inzet zal zich vooral moeten richten op het verminderen van het alcoholgebruik dat inmiddels op steeds jongere leeftijd plaatsvindt. Tendens is een jaarlijks terugkerend signaleringsinstrument. De Grift heeft de ambitie om in haar werkgebied een expertisecentrum te zijn op het gebied van verslaving en verslavingsgedrag en op het gebied van preventie en behandeling. 5

6 Tendens past in dit kader. Met de resultaten van deze Tendens 2004 gaat De Grift aan de slag. Dit kunnen we echter niet alleen. Ik spreek hierbij de wens uit dat beleidsmakers van gemeenten en instellingen gebruik zullen maken van de informatie die wij met dit rapport voor hen toegankelijk hebben proberen te maken. Drs. B.F.M. Kuijf, MSM Voorzitter Raad van Bestuur De Grift, Gelders centrum voor verslavingszorg 6

7 INHOUD VOORWOORD INHOUD HOOFDSTUK 1: INLEIDING 1.1 TENDENS 1.2 ACHTERGROND TENDENS 1.3 OPBOUW RAPPORT HOOFDSTUK 2: REGIONALE GEGEVENS 2.1 KWANTITATIEVE ONDERZOEKEN Beschrijving onderzoeken Resultaten Regionale Onderzoek 2.2 OVERIGE REGIONALE GEGEVENS Gezondheidsverstoringen op danceparty s Inbeslagname Drugs Rijden onder invloed van Alcohol HOOFDSTUK 3: DE PANELSTUDIE 3.1 DE ONDERZOEKSMETHODE 3.2 UITGAANSCIRCUIT, STRAAT- EN PROBLEEMJONGEREN Cluster uitgaanscircuit Cluster Straatjongeren Cluster Probleemjongeren 3.3 ALCOHOL EN DRUGS Alcohol Hasj en Wiet Ecstasy Speed Ephedra Cocaïne Gekookte Coke Narcosemiddelen (anaesthetica) 7

8 3.3.9 Tripmiddelen Seksgerelateerde middelen Heroïne Gecombineerd gebruik 3.4 DRUGSGEBRUIK EN RISICO S Middelspecifieke risico s Overige risico s 3.5 GERUCHTEN, SIGNALEN EN TRENDS Geruchten Signalen Trends in middelengebruik 2004 (Conclusies) HOOFDSTUK 4: DRUGS INFORMATIE EN MONITORING SYSTEEM 4.1 DRUGS INFORMATIE EN MONITORING SYSTEEM 4.2 RESULTATEN Totaal aangeboden drugsmonsters 4.3 PILLEN Aantal pillen aangeboden als ecstasy of MDMA Hoeveelheid MDMA in pillen van De Grift 4.4 POEDERS Aangetroffen stoffen in poeders verkocht als speed Aangetroffen stoffen in poeders verkocht als cocaïne Aangetroffen stoffen in poeders verkocht als ecstasy of MDMA 4.5 LANDELIJKE WAARSCHUWINGSCAMPAGNE CONCLUSIES HOOFDSTUK 5: CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN 5.1 CONCLUSIES 5.2 AANBEVELINGEN REFERENTIES BIJLAGE A: HET ABC VAN DE DRUGS BIJLAGE B: DE PANELLEDEN BIJLAGE C: DRUGSGEBRUIK NETWERKEN BIJLAGE D: PRIJZEN EN STRAATTAAL 8

9 Hoofdstuk 1 Inleiding 1.1 Tendens In 2003 is De Grift 1 gestart met Tendens. Tendens beschrijft de regionale ontwikkelingen en trends in alcohol- en drugsgebruik bij Gelderse jongeren en jongvolwassenen. Tendens 2004 is de tweede editie van Tendens. Terugkerende onderdelen in Tendens zijn regionale gegevens over alcohol en drugsgebruik, de panelstudie en de resultaten van het Drug Informatie en Monitoring Systeem. Een tweede editie betekent meer meetmomenten, daarom kunnen we dit jaar voor het eerst ook uitspraken doen over trends in het gebruik van alcohol en drugs. Het accent van Tendens ligt op jongeren en jongvolwassenen. De belangrijkste reden om op deze doelgroep het accent te leggen ligt in het feit dat zich hier de meeste nieuwe ontwikkelingen voordoen. Tevens vormen jongeren en jongvolwassenen de belangrijkste doelgroep voor preventie. Daarnaast is er extra aandacht voor Nijmegen Achtergrond Tendens Goede zorg en preventie begint met actuele kennis over de wereld van alcohol, drugs en gokken. Deze wereld is aan verandering onderhevig. Doeltreffende alcohol- en drugspreventie en adequate hulpverlening is daarom gebaat bij het tijdig signaleren van nieuwe ontwikkelingen, motieven en gebruikspatronen. Genotmiddelen komen en gaan, doelgroepen verschuiven en het gebruik kan sterk per regio verschillen. Om meer inzicht te krijgen in de regionale ontwikke- 1 De Grift is de instelling voor verslavingzorg en preventie in Zuid en Oost Gelderland. Het verzorgingsgebied van De Grift beslaat, per 1 januari 2003, 57 gemeenten met in totaal inwoners. Het gebied bestrijkt de regio s Arnhem, de Gelderse Vallei, Oost- Gelderland, Nijmegen en Rivierenland. De Grift heeft als doel om problematisch gebruik van alcohol en drugs en problematisch gokken te voorkomen dan wel te behandelen. Hiervoor heeft De Grift zijn organisatie onderverdeeld in de sectoren: Zorg, hulpverlening en resocialisatie Justitiële zorg Consultatie, advies en beleidsadvisering Preventie en Monitoring 2 Ook in 2004 heeft de gemeente Nijmegen extra middelen ter beschikking gesteld om het alcoholen drugsgebruik bij jongeren en jongvolwassenen in haar gemeente te monitoren. 9

10 lingen op het gebied van alcohol, drugs en gokken is De Grift gestart met haar monitor Tendens. Tendens heeft als doel om: Het alcohol- en drugsgebruik in het verzorgingsgebied van De Grift op een systematische en continue wijze in beeld te brengen. Deze beeldvorming heeft meerdere doelen ten eerste om beleid, hulpverlening en preventie vorm te geven. Ten tweede ziet De Grift het als haar taak om een betrouwbare informatiebron te zijn op het gebied van middelengebruik. Zodat eventueel optredende incidenten en mogelijke panieksignalen rondom alcoholen drugsgebruik op een juiste wijze beoordeeld kunnen worden. 1.3 Opbouw rapport In hoofdstuk twee wordt een overzicht gegeven van Gelderse regionale alcoholen drugsonderzoeken die in 2004 zijn gepubliceerd. Het geeft een goed inzicht in prevalentiecijfers: hoeveel jongeren hebben alcohol of drugs in de laatste maand of jaar gebruikt. Deze prevalentiecijfers plaatsen het gebruik van alcohol en drugs in een perspectief. Deze cijfers zeggen echter niets over de belevingswereld van de gebruiker, de setting van gebruik en achterliggende motieven van gebruik. Deze beweegredenen worden beschreven in hoofdstuk drie. Dit hoofdstuk beschrijft de panelstudie, een kwalitatief onderzoek naar het alcohol- en drugsgebruik bij Gelderse jongeren en jongvolwassenen. Diverse middelen en subculturen komen aan bod. Naast de plezierige kanten van de diverse middelen, is er ook aandacht voor de waargenomen risico s. Het hoofdstuk wordt afgesloten met een overzicht van signalen en trends, die gedestilleerd zijn uit de panelstudie. Hoofdstuk vier geeft een overzicht van de regionale gegevens van het Drug Informatie en Monitoringsysteem (DIMS). Deze data zijn een indicator voor het aanbod en de zuiverheid van de regionale ecstasy markt. Aan het rapport is een viertal bijlagen toegevoegd. Bijlage A bevat achtergrond informatie over de verschillende drugs die in het rapport worden genoemd. Bijlage B en C bevat informatie over de panelstudie en haar panelleden. Bijlage D tenslotte geeft een overzicht van Gelderse prijzen en behandelt bovendien de straattaal van de diverse drugsoorten. 10

11 Hoofdstuk 2 Regionale Gegevens In dit hoofdstuk geven we eerst een overzicht van de in 2004 gepubliceerde regionale kwantitatieve onderzoeken naar het gebruik van alcohol en drugs door jongeren. Na dit overzicht bespreken we gegevens over gezondheidsverstoringen op grote danceparty s, over de inbeslagname van drugs in het politiedistrict Arnhem Veluwezoom en over rijden onder invloed van alcohol. 2.1 Kwantitatieve onderzoeken 2004 In deze paragraaf wordt een overzicht gegeven van de in 2004 gepubliceerde regionale onderzoeken naar alcohol- en drugsgebruik bij jongeren en jongvolwassen Beschrijving onderzoeken In 2004 zijn de volgende kwantitatieve onderzoeken gepubliceerd: Leefstijl en gezondheid van jongeren in de regio Oost Nederland; Jeugdmonitor 2003, gemeente Nijmegen; Jeugdmonitor Ede Leefstijl en gezondheid van jongeren in de regio Oost Nederland. In Oost Nederland (de provincies Gelderland en Overijssel, met uitzondering van de regio IJsselvecht) hebben zeven GGD-en het onderzoek Elektronische Monitor en Voorlichting (E-MOVO) ontwikkelt en uitgevoerd op de middelbare scholen. In totaal hebben leerlingen uit klas twee en vier op school via internet vragen beantwoord over gezondheid en leefstijl, waaronder roken, alcohol en drugs. Enkele dagen later konden de leerlingen een persoonlijk gezondheidsprofiel bekijken met tips en adviezen (GGD-en Oost Nederland, 2004). De vier GGD-en 3 in het verzorgingsgebied van De Grift hebben allen geparticipeerd in het project. Naast een rapportage over geheel Oost Nederland, heeft elke GGD haar regionale onderzoeksgegevens gepubliceerd. 3 In het verzorgingsgebied van De Grift zijn vier GGD-en werkzaam, dit zijn :GGD Regio Nijmegen, GGD Rivierenland, GGD Gelre-IJssel en Hulpverlening Gelderland Midden. 11

12 Jeugdmonitor Nijmegen 2003 In navolging van de Jeugdmonitor 1999 (Manders en van der Star, 2000) heeft de gemeente Nijmegen de Jeugdmonitor 2003 uitgevoerd (Onderzoek en Statistiek Nijmegen, 2004). De Nijmeegse Jeugdmonitor is bedoeld om de leefsituatie van tien tot achttienjarigen in beeld te brengen. Op 1 januari 2003 woonden in Nijmegen jongeren in deze leeftijdsgroep. Dertien procent van deze jongeren (1596) heeft een vragenlijst ingevuld, waarbij extra vragenlijsten zijn uitgezet in de aanpak- en attentiewijken 4. De vragenlijsten zijn aselect uitgezet. In de Jeugdmonitor Nijmegen zijn enkele vragen opgenomen over alcohol- en drugsgebruik. Jeugdmonitor Ede 2003 In 2000 is de Jeugdmonitor Ede van start gegaan (gemeente Ede, 2001). In 2004 is de tweede jeugdmonitor van deze gemeente verschenen. (gemeente Ede, 2004) Met ruim jongeren in de leeftijd van 12 tot 25 jaar is Ede de derde stad in het verzorgingsgebied van De Grift. Een kleine tien procent van deze jongeren (aselect gekozen) heeft meegedaan aan de jeugdmonitor. De onderwerpen alcohol, drugs en gokken komen in deze monitor terug Resultaten Regionale Onderzoek 5 De resultaten van het E-MOVO onderzoek van de GGD-en kunnen onderling goed met elkaar vergeleken worden. Dit geldt niet voor de Jeugdmonitor van respectievelijk Nijmegen en Ede. Deze onderzoeken verschillen met elkaar en van E- MOVO voor wat betreft onderzoekspopulatie (andere leeftijdsgroep) en methode van onderzoek. De respondenten van het E-MOVO zijn geworven via de school. De respondenten van de Jeugdmonitor van Ede en Nijmegen hebben thuis een vragenlijst gekregen. Tevens zijn er verschillen in het onderzoeksinstrument (de vragenlijst). Ondanks deze verschillen is er toch een aantal bevindingen uit deze onderzoeken op te maken. 4 Wijken waar verhoudingsgewijs de meeste problemen spelen, zoals sociaal- economische achterstand, lagere kwaliteit van leefomgeving, lagere waardering van de leefbaarheid en veiligheid, meer overlast e.d.. 5 De cijfers in deze paragraaf zijn beschikbaar gesteld door de GGD Gelre IJssel, GGD regio Nijmegen, GGD Rivierenland, Hulpverlening Gelderland Midden en de Gemeente Ede. 12

13 Alcohol Leefstijl en gezondheid van jongeren in de regio Rivierenland (Soeterbroek en Mureau 2004) Leefstijl en gezondheid van jongeren in de regio Achterhoek (GGD Achterhoek, 2004) Gezondheid, welzijn en leefwijze van jongeren in de regio Nijmegen (GGD regio Nijmegen, 2004) Gezondheid, welzijn en leefwijze van jongeren in de regio Gelderland Midden (Rexwinkel, 2004) 6 Jeugdmonitor Nijmegen Jeugdmonitor Ede Ooit gebruik alcohol 7 70% 75% 73% 72% 70% Gebruik Alcohol % -- Actueel alcoholgebruik jarigen 8 Actueel alcoholgebruik % jarigen Wel eens dronken of 51% 53% 50% 64% aangeschoten geweest Gemiddelde leeftijd 12 jaar -- --? van eerste gebruik Leeftijd Risicovol gebruik Gemiddelde leeftijd van regelmatig gebruik Gemiddeld leeftijd eerste keer dronken/ aangeschoten > 20 glazen alcohol per week door jarigen 3 x per week 5 of meer glazen alcoholische dranken Weekend en doordeweeks drinken 14 jaar 14 jaar 14 jaar jaar 14 jaar 14 jaar? ,5% % 16% 13% 16%? Tabel 2.1 Alcoholgebruik van Gelderse jongeren Voor jongeren is alcohol het belangrijkste genotmiddel. Een groot deel van de jongeren heeft ervaring met alcohol. In vergelijking met de andere onderzoeken zijn er minder respondenten van de Jeugdmonitor Nijmegen die ervaring hebben met alcohol. Dit is te verklaren door de jonge leeftijd van een deel van deze respondenten. Over het algemeen geldt: hoe ouder de respondenten hoe meer er- 6 Op het moment van schrijven was slechts een beperkt aantal gegevens van het E-MOVO onderzoek in de GGD regio van Hulpverlening Gelderland Midden beschikbaar. 7 Ooit gebruik betekent minstens eenmaal in het leven wel eens het middel gebruikt. 8 Actueel gebruik betekent in de laatste maand het betreffende middel gebruikt 13

14 varing er is met alcohol. Ter vergelijking: van de Nijmeegse respondenten in de leeftijd van tien tot twaalf jaar heeft dertien procent ervaring met alcohol, van deze respondenten in de leeftijd van twaalf tot en met zeventien jaar heeft vierenvijftig procent ervaring met alcohol. Een ontwikkeling die goed gevolgd moet worden is de stijging van het actuele alcoholgebruik van de jonge respondenten van de Jeugdmonitor Nijmegen. Ten opzichte van de Jeugdmonitor in 1999 is het actuele alcoholgebruik van jongeren in de leeftijdscategorie van tien tot twaalf gestegen van tweeënhalf procent naar zes procent. Uit het EMOVO onderzoek blijkt, dat meisjes voor Breezer als favoriete drank kiezen. Voor jongens is dit Breezer en bier. Het drinken van alcohol blijft niet altijd beperkt tot enkele glazen. Zo is meer dan vijftig procent van de respondenten van het E-MOVO onderzoek wel eens dronken geweest. Cannabis Leefstijl en gezondheid van jongeren in de regio Rivierenland Leefstijl en gezondheid van jongeren in de regio Achterhoek Gezondheid, welzijn en leefwijze van jongeren in de regio Nijmegen Gezondheid, welzijn en leefwijze van jongeren in de regio Gelderland Midden Jeugdmonitor Nijmegen Jeugdmonitor Ede Actueel gebruik Leerlingen klas 2 Actueel gebruik Leerlingen klas 4 Actueel gebruik jarigen 3% 3% 5% 4% % 12% 16% 12% % -- Gebruik in afgelopen jaar % Gemiddelde leeftijd van eerste gebruik 14 jaar 14 jaar 14 jaar? Tabel 2.2 Cannabisgebruik van Gelderse jongeren Na alcohol is hasj of wiet (cannabis) het meest gebruikte genotmiddel. In klas twee heeft een klein deel van de leerlingen in de afgelopen maand hasj of wiet gebruikt. In klas vier ligt dit aantal beduidend hoger. Volgens de wet kunnen jongeren onder de achttien jaar in coffeeshop nog geen hasj of wiet kopen. Jongeren moeten andere wegen vinden willen zij hasj of wiet tot zich nemen. Dit blijkt ook uit het E-MOVO onderzoek. Jongeren die hasj of wiet gebruiken geven aan vooral via vrienden aan de drug te komen. Toch blijkt een aanzienlijk deel van de jongeren in Oost Nederland hun hasj of wiet in de 14

15 coffeeshop te kopen (31% van de respondenten uit Oost Nederland die hasj of wiet gebruiken). Het is onwaarschijnlijk dat al deze jongeren boven de achttien jaar zijn. Overige drugs Leefstijl en gezondheid van jongeren in de regio Rivierenland Leefstijl en gezondheid van jongeren in de regio Achterhoek Gezondheid, welzijn en leefwijze van jongeren in de regio Nijmegen Gezondheid, welzijn en leefwijze van jongeren in de regio Gelderland Midden Jeugdmonitor Nijmegen Jeugdmonitor Ede Ecstasy: ooit gebruik ,5% 2,6% Ecstasy: actueel gebruik 1,2% 0,8% 1,3%? 0,1% 0,6% Speed: ooit gebruik ,6% Speed:actueel gebruik 1,5% 0,6% 0,8%? -- 0,2% Cocaïne: ooit gebruik % 1,6% Cocaïne: actueel gebruik 1,2% 0,6% 1,1%? 0,3% 0,2% Paddo s: ooit gebruik ,1% Paddo s: actueel gebruik 1,2% 0,7% 1,4%? -- 0,2% Heroïne: ooit gebruik ,3% Heroïne: actueel gebruik 0,8% 0,3% 0,4%? -- 0,1% Gemiddelde leeftijd van 15 jaar? 15 jaar? eerste gebruik harddrugs Tabel 2.3 Harddrugsgebruik van Gelderse jongeren Een klein deel van de jongeren heeft ervaring met harddrugs 9. De respondenten van het Achterhoekse E-MOVO onderzoek scoren significant lager op harddrugsgebruik. Ecstasy is, met uitzondering van de respondenten uit de regio Rivierenland en de Jeugdmonitor Nijmegen, in de afgelopen maand de meest gebruikte stimulerende 9 In de Opiumwet wordt sinds 1976 voor wat betreft de strafbedreigingen onderscheid gemaakt tussen drugs met een onaanvaardbaar risico (harddrugs) en middelen die minder risico's voor de gezondheid opleveren (waaronder de softdrugs). Welke stoffen onder de Opiumwet vallen staat vermeld op de bij de wet behorende lijsten. Lijst I bevat de harddrugs, lijst II de softdrugs. ( 15

16 harddrug (cocaïne en speed zijn de andere stimulerende harddrugs). Voor wat betreft de populariteit van ecstasy laten de Gelderse onderzoeken een vergelijkbaar beeld zien als het landelijke scholierenonderzoek. ((Monshouwer, Dorsselaer, Gorter, Verdurmen en Vollebergh, 2004). De harddrug heroïne wordt niet veel gebruikt door jongeren. Hallucinogene paddestoelen kunnen niet zonder meer tot de harddrugs gerekend worden. Paddestoelen die de werkzame stof psilocine of psilocybine bevatten en op enigerlei wijze een bewerking hebben ondergaan, zoals drogen, stampen, malen en verwerking in bijvoorbeeld etenswaren, worden volgens de wet aangemerkt als harddrug. Verse paddestoelen vallen niet onder de noemer harddrug. Net als met harddrugs zijn er relatief weinig jongeren die in de afgelopen maand hallucinogene paddestoelen hebben gebruikt. Gokken In de zes onderzoeken heeft gokken geen of weinig aandacht gekregen. Landelijk scholierenonderzoek (Monshouwer e.a., 2004) laat een dalende trend (zowel ooit als actueel gebruik) zien als het gaat om het spelen op een gokkast of fruitautomaat. Dit zelfde geldt voor het kopen van een kraslot. Deze dalende trend is mede ingezet door een beleid waarin het voor minderjarigen steeds moeilijk werd om op een gokkast te spelen. De Jeugdmonitor Ede 2003 laat in vergelijking met de Edese Jeugdmonitor uit 1999 een zelfde ontwikkeling zien als het landelijke scholierenonderzoek. Zeven procent van deze respondenten heeft in de maand voorafgaande het laatste onderzoek geld in een gokkast of fruitautomaat gegooid. In 1999 was dit nog twintig. De gokkers zijn veelal mannen tussen de 18 en 21 jaar. 2.2 Overige Regionale Gegevens In deze paragraaf bespreken we cijfers over gezondheidsverstoringen op grote danceparty s, cijfers over inbeslagname drugs in het politiedistrict Arnhem Veluwezoom en gegevens over rijden onder invloed van alcohol Gezondheidsverstoringen op danceparty s 10 In de Grift regio worden regelmatig danceparty s georganiseerd. Feesten met meer dan bezoekers zijn in 2004 alleen in het Gelredome georganiseerd. Tweemaal trad Tiësto op en één keer organiseerde Q-dance de jaarlijks terugkerende party Qlimax. Bij deze drie evenementen kwamen per keer bezoe- 10 De cijfers in deze paragraaf zijn beschikbaar gesteld door Educare Groningen. 16

17 kers. De EHBO werd verzorgd door Educare. Educare is één van de grootste aanbieders van medical service op grote dansevenementen in Nederland. Sinds 1996 registreren zij de hulpvragen per danceparty. Zo zijn zij in staat om inzicht te leveren in de aard en aantallen van de gezondheidsverstoringen. Uit deze landelijke registratie blijkt, dat ongeveer 40% van de bezoekers van een door Educare bemande EHBO post klachten heeft ten gevolge van alcohol- en/ of drugsgebruik. De meest voorkomende klachten die in relatie staan met alcohol- en/ of drugsgebruik zijn achtereenvolgens algehele malaise, misselijkheid en duizeligheid. (Pijlman,Krul en Niesink, 2003). Op de danceparty Qlimax bezochten 125 personen de EHBO (half procent van het totaal aantal bezoekers). Tweeënveertig procent van deze bezoekers hadden klachten door alcohol- en/of drugsgebruik. Bij het optreden van Tiësto kwamen op de twee avonden respectievelijk 69 en 90 personen terecht bij de EHBO. Bij het eerste optreden had 48% van de EHBO bezoekers klachten ten gevolge van het alcohol- en/ of drugsgebruik. Bij het tweede optreden was dit 42%. Niemand van de bezoekers van de drie party s in het Gelredome zijn door Educare doorgestuurd naar het ziekenhuis Inbeslagname Drugs Gelderland is opgedeeld in drie politie korpsen. Elk korps is vervolgens weer onderverdeeld in districten. De korpsen zijn Gelderland Midden (district Arnhem Veluwezoom, Rivierenland en West Veluwe/ Vallei), Gelderland Zuid (district de Waarden, stad Nijmegen en Tweestromenland) korps Noord -en Oost Gelderland (district Apeldoorn, Achterhoek, Noordwest Veluwe en IJsselstreek). Het district Arnhem Veluwezoom (Arnhem, Doesburg, Rheden en Rozendaal) van het korps Gelderland Midden heeft een afdeling drugs. Deze afdeling bestrijdt drugscriminaliteit mede vanuit drugsoverlastproblematiek in Arnhem en omgeving. (Politie Gelderland-Midden, 2004). Inbeslagname van drugs, oprollen van hennepkwekerijen zijn enkele taken van deze afdeling. In 2004 werd in totaal 647,2 gram heroïne, 3180,6 gram cocaïne, ecstasy pillen, 369,67 gram amfetamine, 635 gram wiet en 4554 gram GHB door deze afdeling in beslag genomen. 108 hennepkwekerijen, met gezamenlijk planten, werden opgerold. Daarnaast werden er 471 mensen aangehouden wegens het overtreden van het bezit dan wel dealen van harddrugs Rijden onder invloed van Alcohol De Adviesdienst Verkeer en Vervoer (AVV) van het Ministerie van verkeer en Waterstaat doet jaarlijks onderzoek naar rijden onder invloed in Nederland. Om gegevens te verzamelen houdt de AVV in samenwerking met de politie een aantal 17

18 controles door het hele land. De alcoholcontroles betreffen een aselecte steekproef van automobilisten die in de nacht van vrijdag op zaterdag en van zaterdag op zondag tussen en uur aan het verkeer deelnemen. Publicatie van de onderzoeksresultaten van het voorafgaande jaar vindt plaats in de loop van het daaropvolgende jaar. De cijfers in deze paragraaf hebben dan ook betrekking op het voorkomen van rijden onder invloed in het jaar Een probleem bij deze cijfers is dat de Adviesdienst Verkeer en Vervoer niet eenduidig is in zijn rapportages. Ter illustratie: in het rapport van 2003 staat dat het aantal overtreders 11 in 2002 in Gelderland Midden 2,9% procent bedraagt, terwijl in het rapport van 2002 voor hetzelfde jaar 3,0% bedraagt. Het gaat echter om kleine verschillen, derhalve is er toch voor gekozen om deze cijfers hier op te nemen. De cijfers zijn opgenomen in onderstaande tabel. Regio Landelijk 4,3% 3,9% Gelderland (totaal) 2,8% 3,0% Politieregio Noord- en Oost Gelderland 2,6% 3,0% Politieregio Gelderland-Midden 2,9% 3,7% Politieregio Gelderland-Zuid 2,9% 2,1% Tabel 2.4: Percentage overtreders van de wettelijke alcohollimiet In vergelijking met 2002 is het percentage overtreders van de wettelijke alcohollimiet in 2003 landelijk gedaald van 4,3 naar 3,9%. Het gaat hier bij niet om een significante daling. Gelderland scoort met 3,0% gunstig ten opzichte van het landelijk gemiddelde. De stijging ten opzichte van 2002 die in Gelderland heeft plaatsgevonden is eveneens niet significant. Regionaal zijn er geen cijfers voorhanden van de achtergrondkenmerken van de overtreders. Landelijk is bekend dat in de leeftijdsgroep van jaar de meeste overtreders voorkomen. Het percentage mannelijke overtreders in de leeftijd van jaar is gedaald (van 4,1% in 2002 naar 3,5% in 2003), terwijl het aandeel vrouwelijke overtreders in dezelfde leeftijdscategorie is gestegen (van 0,5% in 2002 naar 0,8% in 2003) (AVV, 2003). 11 Een persoon is in overtreding als bij de blaastest op het politiebureau de geldende alcohollimiet (Bloedalcoholgehalte 0,5 ) overschreden wordt. 18

19 Hoofdstuk 3 De Panelstudie 3.1 De onderzoeksmethode Inleiding In 2003 is De Grift van start gegaan met een panelstudie in zijn verzorgingsgebied (Roomer en Poelmans, 2004). Deze studie is vormgegeven met medewerking van het Instituut Bonger, grondlegger van de Amsterdam Antenne (Korf, Nabben en Benschop, 2002). De panelstudie is een beschrijvend onderzoeksinstrument, waarin doorlopend gegevens worden verzameld over drugs en drugsgebruik in netwerken van Gelderse jongeren en jongvolwassen. Deze onderzoeksmethode geeft geen harde cijfers, maar schetst algemene ontwikkelingen. Ontwikkelingen die enerzijds iets zeggen over trendsetters, die meer dan gemiddeld met alcohol en drugs experimenteren en vaak voortrekkers zijn van nieuwe bewegingen in het uitgaansleven. En anderzijds iets vertellen over jongeren die vanwege hun riskante levensstijl eerder in de problemen komen, zoals zwerfjongeren of voor buitenstaanders moeilijk toegankelijke straatjongeren. Men moet er voor waken om deze bevindingen te generaliseren naar jongeren in het algemeen. De panelstudie gaat in het algemeen niet over de doorsneejongeren. Wel kunnen nieuwe ontwikkelingen een algemeen karakter krijgen door zich via trendsetters door te zetten naar trendvolgers en die zich daarna bij een breder publiek manifesteren (Korf e.a., 2002). Panelleden Centraal bij de panelstudie staan de panelleden. Zij worden halfjaarlijks onafhankelijk van elkaar geïnterviewd. Hiermee wordt voorkomen dat er vertekeningen optreden doordat panelleden elkaar onderling beïnvloeden of napraten. Panelleden worden niet geïnterviewd over hun eigen gebruik, maar over wat zij waarnemen in hun sociaal netwerk. Iedereen die deel uitmaakt van het panel vertegenwoordigt een netwerk of locatie waar alcohol en/ of drugs worden gebruikt. Het selecteren en samenstellen van het panel is een zorgvuldige zaak. Niet iedereen is geschikt als panellid. Een panellid moet voldoen aan de volgende criteria Hij of zij moet voldoende inzicht hebben in trends in de drugswereld en kennis hebben over drugs; 19

20 Hij of zij moet een sleutelpositie innemen en serieus worden genomen door het netwerk; Hij of zij bevindt zich in een netwerk met een zekere omvang of bevindt zich in meerdere kleinere netwerken 12 ; Hij of zij heeft regelmatig contact met een netwerk van jongeren en jongvolwassenen tot en met 28 jaar; Hij of zij moet een zekere reflectie en helikopterview kunnen aannemen; Hij of zij moet zich bevinden in een netwerk of locatie wat zich grotendeels beweegt in het verzorgingsgebied van de Grift. Bij de selectie van de panelleden is rekening gehouden met een zo groot mogelijke diversiteit aan netwerken en locaties. De panelleden worden onderverdeeld in de clusters: 1. uitgaanscircuit; 2. straatjongeren en 3. probleemjongeren. Gestreefd is naar een goede verdeling van de uitgaanders, straatjongeren en probleemjongeren, waarbij de uitgaansnetwerken verhoudingsgewijs oververtegenwoordigd zijn. De reden hiervoor is dat met name het uitgaansleven een dynamisch wereld is. Een wereld waarin hypes en trends op het gebied van mode, muziek, maar ook van alcohol en drugs elkaar snel opvolgen. Bij de selectie van de panelleden heeft ook de locatie of stad waar het netwerk zich bevindt meegespeeld. Het verzorgingsgebied van De Grift is opgesplitst in drie regio s: Midden (Arnhem en Gelderse Vallei), Zuid (Rivierenland en Nijmegen) en Oost (Achterhoek en Liemers). In totaal zijn er 26 netwerken. Vijf van de netwerken bevinden zich in de Regio Oost,veertien in de Regio Zuid (met name in Nijmegen) en zeven in de Regio Midden. Dat er verhoudingsgewijs veel netwerken uit Nijmegen zijn heeft te maken met het feit dat de gemeente Nijmegen de panelstudie extra financiert. Panelmutaties Het streven is om tweemaal per jaar alle panelleden te interviewen. In een enkel geval is het niet gelukt om twee keer per jaar een panellid te interviewen. Vakantie, drukte of beperkte bereikbaarheid kunnen hiervoor een reden zijn. Jaap en Suus (7a), René (9a), Charly (12a) en Erik (13a) zijn om deze redenen één keer geïnterviewd. Het kan voorkomen dat panelleden om diverse redenen afhaken. Dit kan zijn, omdat er zich veranderingen in het persoonlijk leven hebben voorgedaan, waar- 12 Het kleinste netwerk vertegenwoordigt tien jongeren en jongvolwassenen, het grootste netwerk heeft een omvang van vijfhonderd jongeren en jongvolwassenen 20

21 door een panellid niet meer goed zicht heeft op een bepaald netwerk of locatie. Het is dan zaak om naar nieuwe panelleden te zoeken, die eenzelfde netwerk of locatie vertegenwoordigen. Omdat we nieuwe ontwikkelingen in kaart willen brengen, is het soms noodzakelijk om het panel uit te breiden met leden die een nieuw netwerk of locatie beschrijven. De panelmutaties kunnen worden onderverdeeld in drie categorieën: uittredende panelleden die niet kunnen worden vervangen, vervangen panelleden die worden vervangen door anderen afkomstig uit hetzelfde of gelijksoortige netwerk en nieuwe panelleden die een nieuwe locatie of netwerk vertegenwoordigen. Uittredende panelleden In totaal zijn er twee personen die uit het panel getreden zijn en die niet zijn vervangen. Rosa, 2a, bezoeker van een kleinschalige club en danceparty s, gaat nog slechts af en toe uit en is niet meer voldoende op de hoogte van het drugsgebruik in het netwerk. Het netwerk maakt na meting 2 geen deel meer uit van het panel. Charly, 12b; is niet meer werkzaam als pedagogisch medewerker in een residentiële jeugdinrichting voor jongeren met meervoudige problematiek. Het netwerk maakt na meting 1 geen deel meer uit van het panel. Vervangen panelleden Een panellid heeft geen goed zicht meer op een locatie. Hij is vervangen door een nieuw panellid die een betere kijk op deze locatie heeft. Raphaël, 4b, bezoeker van grootschalige discotheken in de Achterhoek gaat sinds hij een nieuwe vriendin heeft veel minder vaak uit. Juriaan, 4b, neemt zijn plaats in. Juriaan is stamgast van één van de grootschalige discotheken en bezoekt daarnaast veel Achterhoekse feesten als de kermissen in de verschillende dorpen en de Zwarte Cross. Nieuwe panelleden Acht personen zijn nieuw in het panel. Zij zijn geworven na tips van het straathoekwerk en op basis van eigen veldwerk op locaties. Billy (16a) liefhebber van de muzieksoort metal. Stuffan (17a) maakt deel uit van de teknoscene. Karin (18a) maakt onderdeel uit van de kraakscene en is tevens bezoeker van teknoparty s Wally (19a) heeft contact met een groep allochtone deviante jongeren in Nijmegen. 21

22 Wendy (20a) heeft samen met haar vrienden een voorkeur voor hardcore house. Politieagent Doetinchem (21a) heeft als taakaccent de horeca van Doetinchem. Politieagent Nijmegen (22a), netwerker in de Nijmeegse binnenstad waar veel horecagelegenheden gevestigd zijn. Politieagent Arnhem (23a), werkzaam in het uitgaanscentrum van Arnhem: de Korenmarkt. Het huidige panel telt 24 panelleden, die zicht hebben op totaal 26 netwerken of locaties. Twee Panelleden hebben zicht op meer dan één netwerk of locatie. In bijlage B wordt een overzicht gegeven van de netwerken of locaties van de panelleden. Werkwijze Voor de interviews van de panelleden hebben we grotendeels gebruik gemaakt van de semi-gestructureerde vragenlijst 13 van Antenne en de vragenlijst van het onderzoek Dörkumse Jongeluu veur wie zoepen en blowen te wiet gaot (Bouwens en de Rover, 2001). De interviews zijn in het voorjaar en najaar van 2004 afgenomen. De tijdsduur van de interviews varieerde van één tot drie uur. Nieuwe panelleden hebben eerst een (telefonisch dan wel mondeling) voorgesprek gehad, waarin uitleg werd gegeven en waarin de selectiecriteria werden doorgenomen. Vervolgens is een afspraak gemaakt voor een interview. De interviews zijn respectievelijk in een café, restaurant, bij De Grift, bij iemand thuis of op zijn of haar werk afgenomen. Hierbij zijn er soms meerdere afspraken nodig geweest met eenzelfde persoon om een interview af te nemen. Sommige interviews zijn opgenomen op een cassetterecorder. Vervolgens zijn alle interviews zo snel mogelijk uitgewerkt. Het streven is hierbij geweest om dezelfde dag de interviews uit te werken. Om de anonimiteit van de panelleden en uitgaansgelegenheden te waarborgen worden zij gecodeerd weergegeven. Zo worden panelleden aangeduid met een nummer en bij degenen die meer dan één netwerk bestrijken, met een toevoeging van de letter a en b voor de afzonderlijke netwerken. Panelleden en horecagelegenheden hebben een schuilnaam gekregen. Dorpen worden niet met naam genoemd, maar krijgen een letter, als bijvoorbeeld dorp A. Anonimiteit is van belang om de panelleden, dorpen en horecagelegenheden te beschermen tegen derden. 13 In een semi-gestructureerde vragenlijst liggen de vragen en antwoorden niet van tevoren vast, maar de onderwerpen wel. (Baarda e.a., 1995) 22

23 Opbouw hoofdstuk panelstudie In deze Tendens wordt verslag gedaan van de tweede (t2) en derde meting (t3). De panelleden worden eerst geïntroduceerd. Hierbij wordt een onderscheid gemaakt tussen de clusters uitgaanscircuit, straatjongeren en probleemjongeren. Na de introductie worden de resultaten naar middel weergegeven. Bij de beschrijving naar middel wordt er indien relevant een onderscheid gemaakt tussen de clusters van de uitgaanders, straat- en probleemjongeren. Het hoofdstuk wordt afgesloten met een paragraaf over geruchten, signalen en trends. Een trend is het resultaat van een cumulatie van verschillende ontwikkelingen die al langer aan de gang zijn. Dit betekent dat er nu na drie metingen voorzichtig uitspraken kunnen worden gedaan over trends. 3.2 Uitgaanscircuit, Straat- en Probleemjongeren Cluster uitgaanscircuit Diverse panelleden hebben zicht op het uitgaanscircuit. Enerzijds zijn dit professionals, als gastheren, clubmedewerkers en agenten. Zij kunnen een beschrijving geven over ontwikkelingen en diversiteit van het Gelderse uitgaansleven. Anderzijds zijn er de panelleden, die onderdeel uitmaken van een bepaalde uitgaans(sub)cultuur. Deze panelleden kunnen dieper ingaan op aspecten als rituelen van gebruik, waardering middelen, de betekenis van een middel voor de subcultuur en dergelijke. Diverse toonaangevende uitgaans(sub)culturen zijn vertegenwoordigd in het panel. Nieuwe panelleden en de bijbehorende netwerken worden hieronder geïntroduceerd, de bestaande panelleden worden nog eens kort gememoreerd. De professionals Arnhem en Nijmegen zijn de grote steden in het werkgebied van De Grift. Beide steden kennen een grote diversiteit in uitgaan. De Arnhemse Korenmarkt is met ongeveer negentig horecabedrijven Nederlands derde uitgaansplein 14. Bezoekers van dit uitgaansplein typeren het uitgaansleven in Arnhem niet als bijzonder trendy, maar wel divers. (Riper en Korf, 2000). Diverse panelleden hebben zicht vanuit hun professie op de Arnhemse uitgaansgelegenheden. In het panel zit een agent (23a), die zicht heeft op de Korenmarkt en de overige horecagelegenheden in de Arnhemse binnenstad. Charly (12a) is werkzaam als gastheer in een Arnhemse bar-dancing en soms in enkele nachtgelegenheden. Dennis en Anna (11a) werken als barmedewerkers in een Arnhemse club. Het uitgaansleven in Arnhem

24 beperkt zich niet alleen tot de reguliere horeca. Ook dit jaar organiseerde onder andere het bedrijf ID&T in het Gelredome enkele party s. Het eerst concert van dj Tiësto was zo snel uitverkocht, dat de organisator besloot tot een extra party. Niet alleen het Gelredome, maar ook in de Arnhemse Rijnhal en in de buitenlucht werden verschillende party s georganiseerd. De uitgaansgelegenheden in Nijmegen liggen in vergelijking met Arnhem meer verspreid over de gehele binnenstad. De Nijmeegse horeca wordt bezocht door studenten, gothic- 15, metal-, jonge-, alternatieve- en Marokkaanse jongeren, Turkse mannen, homoseksuelen, ouderen en zo kan ik nog wel even doorgaan. Je ziet dat deze zich clusteren in bepaalde uitgaansgebieden, clubs, cafés of discotheken. Housepubliek zie je minder in de binnenstad, die gaan meer naar The Matrixx. Een paar keer per jaar wordt er in de binnenstad een houseparty georganiseerd voor een duizendtal mensen, dan zie je deze jongeren wel weer terug. (Agent Nijmegen, 22a, t 3 ) In het panel zit een agent (22a) die goed zicht heeft op de Nijmeegse horecagelegenheden en haar publiek. René (9a) is werkzaam als gastheer in een populaire Nijmeegse bar-dancing, dat zich vooral richt op een breed publiek (mainstream). De andere Gelderse (kleinere) steden en dorpen kennen een minder grote diversiteit aan uitgaansmogelijkheden. Ieder plaatsje heeft zijn eigen café of soms een jongerencentrum. Raphaël (4a) is werkzaam in een van deze jongerencentra in een klein Achterhoeks dorp. Er is een aantal plaatsen die een regiofunctie heeft voor wat betreft uitgaan. Dit zijn enerzijds plaatsen waar grote discotheken zijn gevestigd als bijvoorbeeld De Rodenburg in Beesd, De Linde in Groesbeek, Radstake in Varsseveld, Happy Dayz in Culemborg en de Achterhoek Arena in Dinxperlo. Anderzijds zijn dit kleinere steden die een uitgaanscentrum met een regiofunctie hebben, zoals Ede, Tiel en Doetinchem. Deze centra trekken jongeren uit de omliggende regio. In het panel zit een agent (21a) uit Doetinchem die zicht heeft op het uitgaanscentrum in Doetinchem. 15 Gothic subcultuur is ontstaan uit een fictieve literaire stijl in de 18e en 19e eeuw. De stijl vind z n wortels in boeken als bijvoorbeeld Frankenstein en het werk van Edgar Allen Poe. Deze boeken kenmerken zich door een groteske, mysterieuze, desolate sfeer. Gothic heeft een eigen stijl qua mode. Zwarte kleding, sieraden met symbolen uit de Keltische, Egyptische of christelijke cultuur, witte huidskleur, witte foundation in de make-up, zwarte lipstick, gebleekt en gekleurd haar worden meer dan eens aangetroffen. 24

25 Kommer en kwel in de horeca De professionals constateren dat de horeca het moeilijk heeft. Nu is het soms alleen op zaterdag druk in een horecagelegenheid, waar het vroeger meerdere dagen per week druk was. Een aantal horecagelegenheden heeft zijn deuren moeten sluiten en erg veel nieuwe clubs en cafés komen er niet bij. Er worden diverse reden aangegeven waarom het minder goed gaat met de horeca: concurrentie van de grote party s, hoge prijzen voor een consumpties en het bestedingspatroon van de consument. Indrinken en prijsacties Indrinken draagt er niet aan bij dat het beter gaat met de horeca. Het zijn met name jonge jongeren van vijftien tot begin twintig jaar die groepsgewijs veel alcohol vóór het bezoek aan de horecagelegenheid consumeren. Ze verzamelen zich thuis of soms op straat. Drank nemen ze van huis mee of uit de supermarkt. Soms kopen ze de alcohol in de stad bij een broodjeszaak, die voor lage prijzen tot vroeg in de morgen alcohol mag verkopen. Op deze manier kost het uitgaan minder geld. Gevolg is wel dat een deel van de bezoekers aangeschoten de horeca binnen komt en in de gelegenheid nog maar enkele consumpties gebruikt. Een aantal horecaondernemingen probeert met prijsacties op de slechtere tijden en het indrinken in te spelen. Je hebt het Swing gehad die met de actie zuip je de pleuro voor elf euro is gekomen. Bij Heartland kreeg je voor negentig eurocent een consumptie. Nog een andere gelegenheid heeft op donderdag alle drankjes voor een euro aangeboden. (Agent Arnhem, 23a, t 3 ) Doetinchem heeft sinds kort Crazy Euro s, die voor één euro een biertje aanbiedt en twee euro voor een mix vraagt. Ook een aantal bruine cafés doen mee aan deze prijsacties. Voor een gastheer zijn prijsacties niet prettig. Je hebt met veel meer dronken mensen te maken, zeker tien keer zoveel als normaal en dit vertaalt zich in meer agressie. (Charly, gastheer, t 3 ) De agenten uit het panel constateren, dat de slechtere tijden voor de horeca er toe bijdragen dat fouilleren niet overal de hoogste prioriteit meer heeft. 25

26 Dat het slecht loopt in de horeca is er ook debet aan dat portiers niemand fouilleren in de Doetinchemse horeca. Door fouilleren kunnen klanten zich minder welkom voelen en niemand wil klanten weren. Dit betekent automatisch dat er zo erg weinig drugs in beslag worden genomen. (Agent Doetinchem, 21a, t 3 ) Leeftijdsgrens Een ander aspect waar de horeca mee te maken heeft is de Drank- en horecawet. Deze wet stelt dat jongeren onder de zestien jaar geen zwak alcoholhoudende drank 16 en jongeren onder de 18 jaar geen sterke drank 17 mogen kopen. De Voedsel en Waren Autoriteit controleert hierop. Bij overtreding volgt een boete. Deze wetgeving wordt als moeilijk na te leven ervaren. Want ook al wordt er gevraagd naar legitimatie, soms blijkt dat er volgens de gastheren valse legitimaties in omloop zijn. De populaire Nijmeegse bar-dancing waar René (9a) werkzaam is, heeft maatregelen genomen naar aanleiding van de Drank- en Horecawet. De leeftijdgrens is verhoogd van zestien naar achttien jaar. Er wordt op de zaterdagavond minder house en meer klassieke rockmuziek gedraaid, als de Rolling Stones en Elvis Presley. De muziek moet een ouder publiek aanspreken en er voor zorg dragen dat jonge stappers naar andere gelegenheden gaan. We hebben dit jaar twee keer bezoek gehad van mensen die controleren op het schenken aan minderjarigen en doorschenken. Na afloop maken deze mensen veelal bekend dat zij geweest zijn. Een collega horeca instelling heeft door het schenken aan minderjarigen een hoge boete gekregen. Dat wil je niet. (René, gastheer, 9a, t 3 ) De Uitgaans(sub)culturen Er bestaat een grote diversiteit aan uitgaans(sub)culturen in Gelderland. Enkele hiervan zijn in het panel vertegenwoordigd. De panelleden die zicht hebben op de uitgaan(sub)culturen maken ook deel uit van deze en kunnen beter dan professionals een beschrijving van binnenuit geven. Hieronder worden de diverse uitgaans(sub)culturen en haar panelleden beschreven. De meeste van deze culturen zijn niet gebonden aan één uitgaansgelegenheid. Ze zijn erg mobiel en bezoeken landelijke feesten of feesten elders in de regio. 16 Alcoholhoudende drank met minder dan vijftien procent alcohol 17 Alcoholhoudende drank met vijftien of meer procent alcohol 26

27 Dance (Trance en Techno) Dance is een verzamelbegrip voor elektronische dansmuziek. Jaap en Suus (7a) zijn liefhebbers van dance. Dit zelfde geldt voor Carolien (15a) en Rosa (2a). Trance en techno heeft hun voorkeur. Trance is pompeuze house met dwingende vierkwartsmaat, die wordt begeleidt door dromerige melodieën en psychedelische effecten en wordt afgewisseld met drumclimaxen. Techno is dance gekenmerkt door monotone ritmes en abstracte melodieën waarbij zang veelal ontbreekt (Junte 2002). Techno heeft meer stevige beats dan trance. Om de leesbaarheid te vergroten wordt in dit hoofdstuk van dance gesproken, waar mee hier wordt bedoeld trance en techno. Jaap en Suus (7a) zijn VIP gasten bij The Tube één van de meest toonaangevende clubs in Gelderland. Deze club staat bekend om zijn nationale en internationale dance dj s, de goede sfeer en show. Naast The Tube bezoeken ze ook landelijke danceparty s, als Dancevalley of Innercity, waar veel techo en trance wordt gedraaid. Hier kunnen ze ook Rosa (2a) tegen komen, die in een hoogopgeleid, hip en trendy netwerk zit. Een verzamelplaats in Nijmegen waar Rosa haar vrienden ontmoet is Lemon. Elkaar ontmoeten is in Lemon net zo belangrijk als de muziek. In het weekend draait er een DJ. Er wordt niet gedanst, maar gesocialised op de comfortabele stoelen en banken. Carolien (15a) komt ook in Lemon, zij bezoekt geen landelijke dancefestivals. Haar uitgaansleven concentreert zich vooral in Nijmegen. Lemon is voor haar belangrijk, maar niet belangrijker dan Nijmeegse housefeestjes als de Extravaganza of dancefeestjes in een Nijmeegs poppodium. Hardhouse en hardcore Hardhouse is stevige dance en sneller dan trance en techno. Hardhouse wordt gekenmerkt door pompende muziek met veel beats per minute (BPM). Bekende dj s zijn Paul Elstak, Korsakoff en Neophyte. Grote landelijke feesten zijn Masters of Hardcore en Thunderdome. In de club waar Dennis en Anna (11b) werken wordt hardhouse steeds meer geprogrammeerd. Deze avonden worden in tegenstelling tot de trance avonden goed bezocht. Bij hardhouse komt een overwegend Nederlands publiek, vaak gekleed in merken als Fred Perry of Lonsdale. Ook zie je veel houthakkersblouses die tot aan de bovenste knoop zijn dicht gemaakt. Vrouwen hebben nog wel eens een schotse rok aan. Hardhouse loopt goed. De avonden beginnen vroeg. Rond elf uur is de club vol en staat er zelfs een rij voor de deur. Uit het hele land komen mensen op deze feesten af. Onderling is er altijd weinig trammelant en de sfeer is goed. De muziek staat altijd keihard. Gepraat wordt er niet, het is stampen! (Dennis en Anna, clubmedewerkers, 11b, t 3 ) 27

28 Wendy (20a) maakt onderdeel uit van een hardcore scene, die nog sneller is dan hardhouse. De groep trekt door heel Gelderland. Weekenden zijn om met elkaar samen te zijn en te feesten. Discotheken worden niet bezocht, party s wel. Wij gaan niet uit, wij gaan feesten! Dat is een wezenlijk verschil. Feesten is doorgaan en uitleven. Voor een feest gaan we altijd wel bij iemand zitten. Beetje indrinken, een pilletje en soms komt er een spiegeltje langs voor de coke. Dan gaan we naar het station met zijn allen. De meisjes hebben wat Breezers bij zich, de jongens bier. Op het feest is het gaan en na afloop weer samen naar huis. Thuis dan nog even afteren. (Wendy, hardcore, 20a, t 3 ) Tekno en krakersscene Veel van Stuffans (17a) vrienden zijn vroegtijdig opgehouden met school en hebben veelal ongeschoold werk. Sommige ziet Stuffan dagelijks, anderen ontmoet hij op de teknoparty s. Tekno is een hardere en snellere variant van techno. Tekno lijkt het meest op een kruising tussen acid en gabber, maar dan nog rauwer. Tekno-aanhangers treffen elkaar in binnen en buitenland op alternatieve, niet commerciële en het liefst illegale teknoparty s. (Nabben, 2000) De organisatie weet de illegale feesten goed geheim te houden. De locatie verschilt. Soms is het een oude fabriek, soms een tunnel of een stuk braakliggend terrein. Niets is gefaciliteerd: EHBO noch wc. Er zijn soms kraampjes waar drank wordt verkocht. Kort van tevoren wordt de locatie doorgebeld. De feesten zijn voor een incrowd, een beperkte groep variërend van soms vijftig mensen tot een paar honderd mensen. Op een teknoparty draaien verschillende dj s (soundsystems), soms vanuit draaitafels, die nog in de auto staan. Tekno is een bepaalde levenswijze. De liefhebbers vinden geld en materialistische zaken onbelangrijk. Daarom wordt er ook nooit geld gevraagd voor het bezoeken van een party. Drugs wordt op een party veel gebruikt. Het is niet dat het persé moet, maar het gebeurt wel. De drugs op deze feesten zijn makkelijker verkrijgbaar en goedkoper en worden vaak samen gedeeld. (Stuffan, tekno, 17a, t 2 ) Een deel van de krakersscene waar Karin (18a) deel van uitmaakt, bezoekt naast de kraakcafés ook de illegale teknoparty s. Dit zijn met name de feestkrakers. Deze groep onderscheidt zich van de principiële krakers. De principiële krakers zijn veel bezig met woonrecht, leegstand en zijn sterk gemotiveerd om iets te doen met een pand. Er worden bijvoorbeeld eetcafés opgezet of thema-avonden georganiseerd. Feestkrakers zijn hier minder mee bezig. Zij leven om te feesten: een pand is slechts een plaats om tijdelijk te wonen. 28