Jaarverslag Kenniscentrum Kinderrechten vzw

Transcriptie

1 Jaarverslag 2012 Kenniscentrum Kinderrechten vzw

2 Jaarverslag 2012 Kenniscentrum Kinderrechten vzw

3 Secretariaat Kenniscentrum Kinderrechten vzw Kortrijksesteenweg 14 Gelijkvloerse verdieping lokaal Gent Telefoon: +32 (0) Zetel Kenniscentrum Kinderrechten vzw Lange Steenstraat Gent Raad van Bestuur Prof. dr. Wouter Vandenhole (voorzitter) Universiteit Antwerpen, UNICEF Leerstoel kinderrechten Prof. dr. Johan Put (ondervoorzitter) KU Leuven Prof. dr. Rudi Roose Universiteit Gent / Vrije Universiteit Brussel Prof. dr. Els Dumortier Vrije Universiteit Brussel Dr. Didier Reynaert Hogeschool Gent Stafmedewerkers Mevr. Kathy Vlieghe (coördinator) Dr. Hanne Op de Beeck Mej. Sara Lembrechts Gedragen door een interuniversitair platform van onderzoekers verbonden aan de volgende instellingen:

4 Kenniscentrum Kinderrechten Jaarverslag 2012 Voorwoord Na de opstart in 2010 en het uitzetten van de inhoudelijke lijnen in 2011, was 2012 een uitdagend en productief jaar voor KeKi. De output, profilering en samenwerkingsverbanden die in de voorafgaande jaren stapsgewijs werden opgebouwd, konden nu op een steeds groeiende wijze worden ingezet voor inhoudelijke verdieping en verankering van de KeKi-werking in al haar facetten. Het onderzoek en het beleidsadvies rond de evaluatie van de kind- en jongereneffectenrapportage (JoKER), gevoerd in opdracht van de Vlaamse Overheid, vormt hierbij een belangrijke verwezenlijking. Op basis van een multimethodologisch onderzoek hield KeKi onder meer het toepassingsgebied, de kwaliteit, het proces, de ondersteuning en controle, de effectiviteit en de impact van de JoKER tegen het licht. De resultaten van dit project werden ook buiten Vlaanderen zeer positief onthaald. Daarnaast werd de kinderrechtendatabank verder uitgebreid. In het nieuwe luik Onderzoeksdatabank worden nu al 133 lopende en recent afgeronde Vlaamse onderzoeksprojecten over of gerelateerd aan kinderrechten, online ontsloten naar een breed publiek. Bovendien werd in 2012 het jaarthema Zin en onzin van kinderrechtenindicatoren uitgewerkt en uitgebreid in de kijker gezet, wat op zijn beurt leidde tot een expertenseminarie, een publicatie, een beleidsadvies op eigen initiatief en een bredere studiedag rond het monitoren van kinderrechten. Ook vond dit jaar opnieuw een internationale cursus plaats. Onder de noemer Human Rights for Development (HR4DEV) bood KeKi, in samenwerking met zijn universitaire partners, een vormingspakket aan van vier weken aan 48 professionals uit alle windstreken. Mensenrechten, ontwikkeling en de rechten van het kind stonden hierbij centraal. Met deze en talloze andere ervaringen, die verder in dit verslag worden toegelicht, zal KeKi zich in het laatste jaar van zijn eerste beleidsperiode ook volop blijven inzetten om als kenniscentrum en sleutelactor in kinderrechten de brug tussen beleid, praktijk en onderzoek te blijven slaan. De reflectieen visietekst van KeKi, eveneens verwezenlijkt in 2012, zullen hiervoor een flexibele en stimulerende leidraad vormen. Een hartelijk woord van dank aan iedereen die in 2012 bijdroeg tot de succesvolle werking van KeKi! Wouter Vandenhole Voorzitter Kenniscentrum Kinderrechten vzw 1

5 Kenniscentrum Kinderrechten Jaarverslag 2012 Inhoudstafel Voorwoord... 1 Inhoudstafel... 2 Lijst van figuren... 2 Lijst van tabellen... 2 Over het Kenniscentrum Kinderrechten... 3 Situering... 3 Missie en visie... 3 Doelstellingen... 5 Doelgroepen... 5 Structuur... 5 Verhouding tot andere actoren... 8 Overzicht Het Kenniscentrum Kinderrechten is een ontmoetingsforum voor wetenschappers in het domein van de kinderrechten Het Kenniscentrum Kinderrechten is een verbindingsforum tussen onderzoek, beleid en praktijk Het Kenniscentrum Kinderrechten formuleert beleidsadviezen vanuit de wetenschappelijke inzichten over de rechten van het kind KeKi als lerende organisatie: vorming, training en opleiding Lijst van figuren Figuur 1. Organigram van het Kenniscentrum Kinderrechten... 8 Figuur 2. Overzicht van types vragen ontvangen door KeKi Lijst van tabellen Tabel 1. Type, land van herkomst en verkeersbron van bezoekers KeKi website

6 Kenniscentrum Kinderrechten Jaarverslag 2012 Over het Kenniscentrum Kinderrechten Situering Het Kenniscentrum Kinderrechten vzw (KeKi) wil de wetenschappelijke kennis over de rechten van het kind samenbrengen, toegankelijk maken, verspreiden en stimuleren. Het is op 1 januari 2010 van start gegaan als een interdisciplinair en interuniversitair centrum. KeKi bouwt voort op de internationale erkenning van het Centrum voor de Rechten van het Kind, in 1978 opgericht aan de Universiteit Gent door Prof. Eugeen Verhellen. Het wordt gedragen door een interuniversitair platform van onderzoekers verbonden aan de volgende instellingen: Universiteit Antwerpen, Vrije Universiteit Brussel, Universiteit Gent, Hogeschool Gent en KU Leuven. Het decreet houdende het voeren van een Vlaams jeugd- en kinderrechtenbeleid van 18 juli 2008 vormt de basis voor de oprichting (art. 13) en subsidiëring van een Kenniscentrum Kinderrechten vzw, met als doel de kennis over de rechten van het kind op nationaal en internationaal niveau te verhogen (art. 14). Overeenkomstig artikel 14 benadert het Kenniscentrum Kinderrechten de rechten van het kind op een interdisciplinaire wijze en op basis van wetenschappelijk onderzoek en heeft het als doel de resultaten van dit onderzoek toegankelijk te maken voor het brede publiek. Daartoe zal het Kenniscentrum: 1) actief contacten onderhouden met nationale en internationale onderzoeksgemeenschappen inzake rechten van kinderen; 2) actief een bijdrage leveren tot de ontsluiting van wetenschappelijk onderzoek over de rechten van het kind voor publieke en private actoren; 3) initiatieven nemen en advies verlenen met betrekking tot de implementatie van de wetenschappelijke inzichten over de rechten van het kind. In het decreet houdende een vernieuwd jeugd- en kinderrechtenbeleid van 20 januari 2012 worden voormelde bepalingen hernomen. Missie en visie In lijn met deze decretale opdrachten stelt het Kenniscentrum Kinderrechten volgende missie voorop: Het Kenniscentrum Kinderrechten wil de wetenschappelijke kennis over kinderrechten samenbrengen, toegankelijk maken, verspreiden en stimuleren. KeKi s benadering van kinderrechten steunt op vier pijlers: een degelijke wetenschappelijke onderbouwing, interdisciplinariteit, een kritisch-emancipatorisch perspectief en een evenwicht tussen betrokkenheid en distantie. Deze basisprincipes staan centraal bij de vertaling van de missie en visie van KeKi naar concrete doelstellingen en acties: Wetenschappelijke onderbouw Het Kenniscentrum Kinderrechten werkt op basis van wetenschappelijk onderzoek. Het heeft uitdrukkelijk niet als taak aan belangenbehartiging of politieke beleidsvoering te doen. 3

7 Een interdisciplinaire benadering Het Kenniscentrum Kinderrechten biedt een platform voor interdisciplinair onderzoek (tussen verschillende disciplines). Dit houdt in dat expertises vanuit verschillende vakgebieden samengebracht worden in een gemeenschappelijk project. Er wordt immers rond kinderrechten gewerkt in diverse wetenschappelijke disciplines, zoals antropologie, communicatiewetenschappen, criminologie, filosofie, medische wetenschappen, pedagogiek, politieke wetenschappen, psychologie, rechten, sociaal werk, sociologie en taalwetenschappen. Dit sluit evenwel niet uit dat er ook monodisciplinaire studies of vormingen gerealiseerd kunnen worden, noch dat er in de toekomst stappen gezet worden in de richting van een transdisciplinaire benadering. Ook binnen eenzelfde discipline kunnen er uiteenlopende interpretaties van kinderrechten zijn. Een kritische kijk op de eigen discipline, van binnenuit, en een voortdurend debat met andere disciplines voorkomt een extreme en eenzijdige positionering ten aanzien van de rechten van het kind. Een kritisch-emancipatorisch perspectief Het Kenniscentrum Kinderrechten kiest bewust voor een kritisch-emancipatorische benadering van kinderrechten. Dit betekent dat de uitgangspunten van de kinderrechten bevraagd worden, en dat de mogelijkheden en beperkingen van het concept kinderrechten worden erkend en verkend (kritisch). Ook worden kinderrechten gezien als een hefboom die de sociale verhoudingen in de samenleving kan wijzigen, in de richting van een grotere menselijke waardigheid (emancipatorisch). Evenwicht tussen betrokkenheid en distantie De nadruk in het debat over kinderrechten ligt overwegend op de vraag hoe we de rechten van het kind beter kunnen toepassen (implementatie). Er gaat echter ook onderzoeksmatig minder aandacht naar de betekenis van kinderrechten en de spanningen die in het kinderrechtendebat aanwezig zijn (reflectie). Deze discussie tussen implementatie en reflectie verwijst naar een spanning tussen betrokkenheid en distantie. KeKi streeft, zowel in zijn benadering van kinderrechten als in zijn algemene werking, een evenwicht na tussen deze polen van betrokken-zijn en voldoende afstand bewaren die ruimte biedt voor kritische reflectie. Visietekst kinderrechten Na een intensief denk- en schrijfproces werden de basisideeën van KeKi over kinderrechten uitgeschreven in een reflectietekst, waaruit in 2012 een gebalde visietekst werd gedistilleerd. Beide teksten vormen evenwel geen eindpunt, maar leggen eerder de basis voor verdere discussies en vraagstukken rond kinderrechten (zie OD 1.4 in dit verslag). Thematische werking Jaarlijks stelt KeKi een nieuw thema centraal waarrond een deel van de activiteiten geconcentreerd wordt. In 2012 stond het thema kinderrechtenindicatoren centraal (zie OD 2.1. in dit verslag), in 2013 zal rond kinderrechten en media gewerkt worden, in voorbereiding op het meerjarenthema wat van start zal gaan in de nieuwe beleidsperiode ( ) (zie eveneens OD 2.1.). Het thema jeugd en kinderrechtenbeleid daarentegen, vormt een rode draad doorheen de volledige beleidsperiode (zie OD 2.2.). 4

8 Doelstellingen Het Kenniscentrum Kinderrechten heeft vier strategische doelstellingen (SD): SD 1. Het Kenniscentrum Kinderrechten is een ontmoetingsforum voor wetenschappers op het domein van de kinderrechten. SD 2. Het Kenniscentrum Kinderrechten is een verbindingsforum tussen onderzoek, beleid en praktijk. SD 3. Het Kenniscentrum Kinderrechten formuleert beleidsadviezen vanuit de wetenschappelijke inzichten over de rechten van het kind. SD 4. Het Kenniscentrum Kinderrechten is een kwaliteitsvolle organisatie. Deze strategische doelstellingen worden toegelicht in het tweede deel van dit jaarverslag, samen met de bijhorende operationele doelstellingen (OD) en de realisaties in Doelgroepen De prioritaire doelgroepen van het Kenniscentrum Kinderrechten zijn: De Vlaamse overheid Alle jeugd- en kinderrechtenactoren De academische wereld De eerste doelgroep is de Vlaamse overheid en in het bijzonder de Afdeling Jeugd van het Agentschap Sociaal-Cultureel Werk voor Jeugd en Volwassenen, zowel voor adviesverlening als voor het ontsluiten van wetenschappelijk onderzoek. Een tweede doelgroep zijn alle jeugd- en kinderrechtenactoren (NGO s en het werkveld op het niveau van directie- en beleidsfuncties), in het bijzonder voor het ontsluiten van wetenschappelijk onderzoek en het aanbieden van vorming. Ten derde richt het Kenniscentrum zich ook tot het wetenschappelijke veld, onder meer om de samenwerking rond kinderrechten tussen wetenschappers en disciplines te bevorderen. Naast deze drie prioritaire groepen, vormen ook andere actoren die direct of indirect met jeugd en kinderrechten in aanraking komen (pers, overheden, andere beleidsmakers) een doelgroep. Structuur Het Kenniscentrum Kinderrechten heeft de vorm van een vzw, met een Algemene Vergadering en een Raad van Bestuur (zie figuur 1). Gezien de wetenschappelijke basis van het Kenniscentrum, bestaan deze organen bij uitstek uit individuen uit het academisch veld die onderzoeksmatig rond kinderrechten werken. De Algemene Vergadering van KeKi bestaat uit de acht initiatiefnemers, namelijk: Jenneke Christiaens, Vrije Universiteit Brussel Maria De Bie, Universiteit Gent Els Dumortier, Vrije Universiteit Brussel Katrien Herbots, KU Leuven Johan Put, KU Leuven Didier Reynaert, Hogeschool Gent Rudi Roose, Universiteit Gent en Vrije Universiteit Brussel Wouter Vandenhole, Universiteit Antwerpen 5

9 De Raad van Bestuur bestaat uit vijf personen die ook zetelen in de Algemene Vergadering, met minstens een vertegenwoordiger per universitaire associatie. De Raad van Bestuur is als volgt samengesteld: Wouter Vandenhole (voorzitter) UNICEF Leerstoel kinderrechten Universiteit Antwerpen Wouter Vandenhole doceert mensenrechten en is titularis van de UNICEF Leerstoel kinderrechten. Deze leerstoel werd in 2007 opgericht aan de Faculteit Rechten van de Universiteit Antwerpen, in samenwerking met UNICEF België. Het doel van deze interdisciplinaire leerstoel is de wetenschappelijke aandacht voor kinderrechten levendig te houden door onderwijs en vorming, onderzoek en maatschappelijke dienstverlening. Johan Put (ondervoorzitter) Leuvens Instituut voor Criminologie en Instituut voor Sociaal Recht KU Leuven Johan Put is gewoon hoogleraar aan de Faculteit Rechtsgeleerdheid van de KU Leuven, verbonden aan het Instituut voor Sociaal Recht (ISR) en het Leuvens Instituut voor Criminologie (LINC). Hij is verantwoordelijk voor onderwijs in het jeugdrecht en het sociaal- en welzijnsrecht, promotor van tal van doctoraal en projectonderzoek in deze domeinen, en betrokken in diverse interdisciplinaire en interuniversitaire onderzoeksprojecten. Didier Reynaert (secretaris) Vakgroep Sociaal Werk Hogeschool Gent Didier Reynaert is lector sociaal werk aan de Hogeschool Gent, Faculteit Mens en Welzijn. Hij behaalde een bachelor in de pediatrische verpleegkunde (Erasmushogeschool Brussel) en een master in de pedagogische wetenschappen, optie orthopedagogiek (Universiteit Gent). In 2012 promoveerde hij aan de Universiteit Gent op een proefschrift over kinderrechteneducatie en de rol van de kinderrechtenbeweging bij de implementatie van het V.N.-Verdrag inzake de Rechten van het Kind. Zijn onderwijs- en onderzoeksexpertise is gelegen in het ruime veld van het jeugd(welzijns)beleid. Rudi Roose (penningmeester) Vakgroep Sociale Agogiek Universiteit Gent Vakgroep Criminologie Vrije Universiteit Brussel Rudi Roose is docent aan de Vakgroep Sociale Agogiek van de Faculteit Psychologie en Pedagogische wetenschappen en als deeltijds docent aan de Vakgroep Criminologie van de VUB. Rudi Roose doceert o.a. jeugdcriminologie en jeugdrecht en agogische theorieën. Aan de VUB doceert hij het vak forensisch welzijnswerk. Els Dumortier (personeelsverantwoordelijke) Vakgroep Criminologie Vrije Universiteit Brussel Els Dumortier is docent aan de opleiding Criminologie van de VUB. Zij doceert jeugdrecht en jeugdcriminologie, new questions in criminology, grondwettelijke aspecten van de strafrechtsbedeling en bronnen van de criminologie. 6

10 In 2012 beschikte het Kenniscentrum Kinderrechten over de volgende stafmedewerkers: Kathy Vlieghe (90%, 1 januari heden) Algemene coördinatie en vorming Kathy Vlieghe studeerde Germaanse filologie aan de Universiteit Gent en deed nog een bijkomende specialisatieopleiding in documentatie- en literatuurwetenschappen. Zij werkte als wetenschappelijk medewerkster op het Centrum voor de Rechten van het Kind (UGent) van 1989 tot Sinds 1 februari 2011 is zij aangesteld als praktijkassistent (10%) aan de vakgroep Sociale Agogiek, Faculteit Psychologie en Pedagogische wetenschappen (UGent). Kathy is binnen KeKi verantwoordelijk voor de algemene coördinatie en de interne werking van de vzw en staat in voor de organisatie van de nationale en internationale cursussen rond kinderrechten. Ellen Desmet (90%, 1 januari september 2012) Onderzoek en beleidsadvisering Ellen Desmet is juriste, met bijkomende masteropleidingen Cultures and Development Studies (CADES) en Ontwikkelingssamenwerking. Begin 2010 verdedigde ze haar doctoraal proefschrift inzake de verhouding tussen natuurbescherming en de rechten van inheemse volkeren en lokale gemeenschappen, vanuit een mensenrechtelijk en rechtsantropologisch perspectief. Binnen KeKi focuste zij op onderzoek en beleidsadvisering. In 2012 was zij ook plaatsvervanger voor het vak 'rechtsantropologie' aan de KU Leuven. Sinds 1 oktober 2012 is Ellen als postdoctoraal onderzoeker verbonden aan het Centrum voor Mensenrechten van de Universiteit Gent en de onderzoeksgroep Recht en Ontwikkeling van de Universiteit Antwerpen. Hanne Op de Beeck (100%, 1 januari augustus 2012; 50% 1 september 2012 heden) Onderzoek en beleidsadvisering Hanne volgde de opleiding Master in de Criminologische Wetenschappen aan de KU Leuven, in het kader waarvan zij stage liep bij het Regina Alternative Measures Program (een herstelrechtelijke organisatie voor jongeren in Regina, Canada) en bij de Terrorism Prevention Branch (Verenigde Naties, Wenen). Na haar afstuderen in 2006 volgde zij, opnieuw aan de KU Leuven, de aanvullende Academische Lerarenopleiding. Van 2008 tot 2011 was zij werkzaam bij het Jeugdonderzoeksplatform (JOP), in december 2011 verdedigde zij haar doctoraat met als titel Strain en jeugddelinquentie. Een dynamische relatie? Een toets van twee centrale verklaringsmechanismen uit Agnews General Strain Theory. Sinds januari 2012 is Hanne tewerkgesteld bij KeKi, vanaf september 2012 neemt zij daarnaast een nieuwe opdracht aan als postdoctoraal onderzoeker aan de KU Leuven. Sara Lembrechts (100%, 1 oktober 2012 heden) Onderzoek en beleidsadvisering Sara Lembrechts volgde de opleiding Childhood Studies & Children s Rights in het European Network of Masters in Children s Rights (ENMCR) aan de Freie Universität Berlin, Duitsland. Ze behaalde eerder een LLM in International & European Law (2011), alsook een Bachelor in European Studies (2009), beide aan de Universiteit van Maastricht in Nederland. Sara was stagiaire bij Amnesty International in Nieuw-Zeeland, bij UNICEF in Genève en bij de Nationale 7

11 Commissie voor de Rechten van het Kind (NCRK). Sinds 2010 is ze betrokken bij het werk van KeKi, onder andere bij de Instrumentendatabank en bij de organisatie van de tweejaarlijkse Internationale Cursus. Sedert oktober 2012 is Sara voltijds tewerkgesteld bij KeKi. Sofie Marnef (jobstudent, 1 oktober 2012 heden) Publicatiedatabank en algemene ondersteuning Sofie is studente aan de Universiteit Antwerpen. In 2011 behaalde zij een Bachelor in de Rechten. Momenteel zit ze in het laatste jaar van de Masteropleiding, waarin zij de modules Publiek Recht, Internationaal Recht en Rechtshandhaving opneemt. Sofie was stagiaire bij het Kinderrechtencommissariaat en bij UNICEF België. Sinds de start van het academiejaar werkt zij als jobstudente bij KeKi, waarbij ze onder meer meewerkt aan de Publicatiedatabank en ondersteuning biedt bij het ECORYS project Missing Children. Kathy Vlieghe, Hanne Op de Beeck, Sara Lembrechts en Sofie Marnef blijven in 2013 verbonden aan het Kenniscentrum Kinderrechten. Verhouding tot andere actoren Het Kenniscentrum Kinderrechten werkt constructief en in een open sfeer samen met andere actoren betrokken op kinderrechten, zowel vanuit academische hoek als vanuit het beleid en de praktijk. Formeel uit deze samenwerking zich in een vertegenwoordiging in de Adviesraad (zie ook OD 4.3 in dit verslag) van KeKi. Inhoudelijk respecteert KeKi de positie en eigenheid van alle actoren, waarbij het uitgaat van zijn eigen profilering als wetenschappelijk centrum gericht op de verspreiding van kennis en expertise inzake kinderrechten over disciplines, invalshoeken, actoren en (wetenschappelijke) instituties. Het Kenniscentrum Kinderrechten ziet het uitdrukkelijk als zijn taak om vanuit een interuniversitaire samenwerking deze wetenschappelijke kennis samen te brengen, toegankelijk te maken, te verspreiden en kennisontwikkeling te stimuleren, zowel op nationaal als op internationaal niveau. Het Kenniscentrum Kinderrechten vertrekt vanuit een wetenschappelijke invalshoek. Het heeft niet als taak aan belangenbehartiging of politieke beleidsvoering te doen. Evenmin vervult KeKi een ombudsfunctie. Hierdoor onderscheidt het zich van een aantal andere kinderrechtenactoren, zoals de NGO's (in belangrijke mate verenigd in de Kinderrechtencoalitie Vlaanderen) en het Kinderrechtencommissariaat. Raakpunten zijn er mogelijk met NGO s wat het aanbieden van vorming betreft, en met het Kinderrechtencommissariaat wat adviesverlening en studiewerk betreft. Figuur 1. Organigram van het Kenniscentrum Kinderrechten 8

12 Overzicht 2012 Dit deel geeft een overzicht van de activiteiten van het Kenniscentrum Kinderrechten in 2012, aan de hand van de vooropgestelde strategische en operationele doelstellingen. 1. Het Kenniscentrum Kinderrechten is een ontmoetingsforum voor wetenschappers in het domein van de kinderrechten. Het Kenniscentrum Kinderrechten verzamelt expertise over kinderrechten binnen de Vlaamse universitaire gemeenschap en bevordert interuniversitaire en interdisciplinaire samenwerking tussen wetenschappers. KeKi stimuleert netwerkontwikkeling binnen de academische wereld, zowel op Vlaams, nationaal als internationaal niveau. 1.1 Het Kenniscentrum Kinderrechten ontwikkelt een kinderrechtendatabank, met juridische instrumenten over kinderrechten, afgewerkt en lopend wetenschappelijk onderzoek over kinderrechten in Vlaanderen, en wetenschappelijke output rond kinderrechten Om bij te dragen tot een goede ontsluiting van instrumenten, onderzoek en publicaties rond kinderrechten, werkt KeKi aan een kinderrechtendatabank. Deze bestaat uit drie deeldatabanken: een instrumentendatabank, een Vlaamse onderzoeksdatabank en een publicatiedatabank. De instrumentendatabank bevat juridische instrumenten en de belangrijkste beleidsdocumenten over kinderrechten op Vlaams, federaal, regionaal en internationaal niveau. De Vlaamse onderzoeksdatabank inventariseert afgewerkt en lopend onderzoek over kinderrechten, uitgevoerd aan Vlaamse (wetenschappelijke) instellingen. De publicatiedatabank bevat output van onderzoek (onderzoeksrapporten, tijdschriftartikelen en boeken) over kinderrechten op Vlaams, nationaal en internationaal niveau. Verdere ontwikkeling kinderrechtendatabank In 2010 en 2011 werd de kinderrechtendatabank technisch uitgewerkt, in 2011 werd ook de instrumentendatabank officieel gelanceerd (zie jaarverslag 2011). In 2012 lag de focus op het inhoudelijk uitwerken van de onderzoeksdatabank en de voorbereiding van de publicatiedatabank. De kinderrechtendatabank kan geconsulteerd worden via via verwijzing door de homepage van KeKi ( en via verwijzing door andere websites, zoals o.m. de bibliotheken van de Universiteit Antwerpen, de KU Leuven en de Associatie KU Leuven, de Hogeschool Gent, de Universiteit Gent en de Vrije Universiteit Brussel. Up-to-date houden van de instrumentendatabank De instrumentendatabank, die sinds eind 2011 een overzicht biedt van fundamentele mensenrechtenverdragen en verklaringen alsook van specifieke juridische instrumenten en beleidsdocumenten over kinderrechten, werd in 2012 verder aangevuld. 9

13 IN DE KIJKER Realisatie van de onderzoeksdatabank Het tweede luik van de kinderrechtendatabank, de onderzoeksdatabank, werd in 2012 inhoudelijk uitgewerkt. Hiertoe werden enerzijds selectiecriteria uitgewerkt, die betrekking hebben op wat precies verstaan wordt onder Vlaams onderzoek en op de onderwerpen die inhoudelijk als kinderrechten(gerelateerde) thema s beschouwd worden. Anderzijds werd van start gegaan met het screenen, verzamelen en inventariseren van onderzoeksprojecten die binnen deze selectiecriteria passen. Omtrent de onderzoeks- en publicatiedatabank werd overleg gepleegd met het Jeugdonderzoeksplatform (JOP), om overlap tussen de databanken te vermijden. In juni 2012 werd de KeKi onderzoeksdatabank online gelanceerd; op 31 december 2012 bevatte ze 113 onderzoeksfiches. Deze opdracht wordt verder gezet in 2013: een groot aantal onderzoeksprojecten staat nog klaar voor inventarisatie. Voorbereiding publicatiedatabank In de loop van 2012 werd ook verder gegaan met de inhoudelijke voorbereidingen voor de publicatiedatabank. KeKi stelde een conceptnota op en ging van start met de inventarisatie van een eerste reeks onderzoeksrapporten, artikelen en boeken. Deze zullen in de loop van 2013 verder ingevoerd en online toegankelijk gemaakt worden. Evaluatie en vooruitblik Een analyse op basis van Google analytics toont dat de databank in 2012 in totaal 4444 keer bezocht werd, waarvan 3051 keer door unieke bezoekers. Het bezoekersaantal bleek met andere woorden vrij groot te zijn, gegeven het feit dat het eerste luik van de databank, nl. de instrumentendatabank, pas op 20 november 2011 gelanceerd werd. De databank werd grotendeels vanuit België geconsulteerd (72%), gevolgd door Duitsland (10%), Nederland (6%) en de Verenigde Staten (5%). Het merendeel van deze bezoeken (36.6%) verliep rechtstreeks: men gaf zelf het adres van de databank in de webbrowser in. Daarnaast vond een groot deel van de bezoekers de weg naar de databank via een zoekmachine (39.3% van de bezoeken). Zo n 24% van de consultaties van de databank, ten slotte, verliep via verwijzing: de bezoeker vond de weg naar de databank via een andere website. De website van KeKi (zie OD 1.5) was hierbij de belangrijkste verwijzer. Na één jaar gebruik werd de databank op kleine schaal geëvalueerd bij KeKi s belangrijkste stakeholders in het kader van de nieuwe beleidsnota ( ). Hieruit kan men besluiten dat alle respondenten de databank kennen en dat de helft (10 van de 20 respondenten 1 ) ze ook regelmatig gebruikt voor hun professionele activiteiten vooral om een stand van zaken over bepaalde thema s of input voor hun eigen inhoudelijke werking te verkrijgen. Over het algemeen wordt de databank als duidelijk, nuttig, ondersteunend en gebruiksvriendelijk ervaren, waarbij wordt aangestipt dat het wel goed was dat de try-out lunch georganiseerd werd. Net zoals voor het introduceren van de instrumentendatabank (2011) staat een officiële lancering van de onderzoeks- en publicatiedatabank dan ook gepland voor 6 juni Het Kenniscentrum identificeert blinde vlekken in het wetenschappelijk onderzoek over kinderrechten in Vlaanderen en signaleert hiaten en/of uitdagingen in onderzoek Op basis van de in de onderzoeksdatabank geïnventariseerde projecten werd in 2012 een eerste analyse gemaakt van de zwaartepunten in het huidige kinderrechtenonderzoek. Het voorlopige rapport hierover werd evenwel nog niet openbaar gemaakt. Op 6 juni 2013 worden de voornaamste bevindingen uit dit rapport gepresenteerd op de officiële lancering van de onderzoeks- en publicatiedatabank. De feedback van de aanwezigen wordt vervolgens meegenomen om het rapport te finaliseren in Vijf van hen werden face-to-face bevraagd, vijf antwoordden elektronisch. 10

14 1.3 Het Kenniscentrum Kinderrechten ontsluit wetenschappelijke studies tussen wetenschappers, met bijzondere aandacht voor ontsluiting naar andere disciplines Met het oog op het ontsluiten van wetenschappelijk gefundeerde kennis over kinderrechten treedt KeKi ook zelf op regelmatige basis naar buiten met publicaties, waarin specifieke onderwerpen uit het kinderrechtenveld op wetenschappelijke en interdisciplinaire wijze uitgediept worden. Publicaties In 2012 realiseerde KeKi met het oog op de interdisciplinaire ontsluiting van kennis over kinderrechten de volgende publicaties: Desmet, E. (2012). Implementing the Convention on the Rights of the Child for youth : who and how? International Journal of Children's Rights, 20, (1), Desmet, E., Piessens, A. (2012). Het vernieuwd jeugd- en kinderrechtenbeleid: een verhoogde duidelijkheid, een verarmd maatschappelijk debat? Tijdschrift voor Jeugd en Kinderrechten, 13, (1), Desmet, E., Op de Beeck, H., Vandenhole, W. (2012). Evaluatie van de kind- en jongereneffectrapportage (JoKER). Onuitgegeven onderzoeksrapport. Gent: Kenniscentrum Kinderrechten vzw. Lembrechts, S. (2012), Wiens Klachtenrecht? Het kind-concept in het derde Facultatief Protocol bij het Verdrag inzake de Rechten van het Kind betreffende de instelling van een communicatieprocedure. Tijdschrift voor Jeugd- en Kinderrechten, 1, (2), Op de Beeck, H. (2012). De maatschappelijke rol van (criminologische) onderzoekers vanuit een kinderrechtenperspectief. Een moeilijke evenwichtsoefening? Tijdschrift voor Jeugd en Kinderrechten, 1, (2), Op de Beeck, H., Vandenhole, W., Desmet, E. (2012). 'Meten' en 'Weten voor een gefundeerd kinderrechtenbeleid. Een kritische reflectie over de zin en onzin van kinderrechtenindicatoren. Onuitgegeven onderzoeksrapport. Gent: Kenniscentrum Kinderrechten vzw. In het najaar van 2011 co-organiseerde KeKi een postacademische vorming (PAVO) over een basisthema binnen de kinderrechten: hoe verhouden individuele en maatschappelijke verantwoordelijkheid zich, en hoe past responsabilisering van kinderen en jongeren daarbij? In 2012 bracht KeKi hiervan een verslagboek uit in de vorm van een themanummer van het Tijdschrift voor Jeugd en Kinderrechten (2012/3) (zie ook OD 1.4). Dit nummer bouwt voort op de interdisciplinaire vormingssessies en weerspiegelt in grote mate de thema s en discussies die toen aan bod kwamen. Bovendien werden in 2012 volgende publicaties voorbereid: Aylwin, J. & Desmet, E. Natural resource exploitation and children s rights. The Latin American Experience. In W. Vandenhole, E. Desmet, D. Reynaert, & K. Vlieghe (eds.), Children s Rights in a Globalized world (in voorbereiding). Desmet, E., Op de Beeck, H., & Vandenhole, W. Walking a Tight Rope. Evaluation the Child and Youth Impact Report (JoKER) in Flanders (in voorbereiding). Desmet, E., Op de Beeck, H., Vandenhole, W. Het kind- en jongere-effectrapport (JoKER) in de weegschaal. Tijdschrift voor Jeugd en Kinderrechten (in review) Desmet, E. & Put, J. Children in Care: Comparing International Legal Instruments (in voorbereiding). Wouango, J. & Desmet, E. International law at work : Eliminating the worst forms of child labour in Burkina Faso. In G. André, M. Poncelet & J. Wouango (eds.). Children s Rights in the Global South (in voorbereiding). 11

15 1.4 Het Kenniscentrum Kinderrechten stimuleert de aandacht voor kinderrechten in het wetenschappelijk onderzoek in Vlaanderen KeKi wil de aandacht voor kinderrechten in het wetenschappelijk onderzoek in Vlaanderen bevorderen. In 2012 werden in dit kader uiteenlopende activiteiten gerealiseerd. Voorstellingsfolder In 2012 ontwierp KeKi een nieuwe folder waarin de organisatie, doelstellingen, voornaamste activiteiten en de structuur van de vzw worden voorgesteld. Tevens bevat de folder de contactgegevens van KeKi, alsook een referentie naar de website. Er werd zowel een Nederlandstalige als een Engelstalige versie uitgewerkt. Deze folders werden gebruikt om KeKi bij relevante partners en instanties nog meer bekendheid te geven. Ze werden zowel bij nationale als bij internationale evenementen ingezet: april: ChildONEurope Seminar & General Assembly (Firenze) 27 juni: Studiedag Toepassing van het IVRK in de Nederlandse Rechtspraak (CCRA Amsterdam) 29 juli 24 augustus: Internationale cursus Human Rights for Development (HR4DEV) 23 oktober: Bovenbouwdiner basistraject jeugdwerk (Wijgmaal) november: Seminar Implementing the UNCRC: the Welsh approach in an international context (Cardiff) 13 december: Studiedag Monitoring van Kinderrechten in Vlaanderen (Brussel) De folder wordt in 2013 geüpdatet, waarbij de nieuwe activiteiten van KeKi in de kijker zullen worden gezet. Visietekst kinderrechten Bij het stimuleren van de aandacht voor kinderrechten in het wetenschappelijk onderzoek, rijzen een aantal belangrijke vragen, zoals: wat wordt er verstaan onder kinderrechten? Hoe wordt omgegaan met kinderrechten? Vaak ontstaan misverstanden immers doordat begrippen op een verschillende manier gehanteerd worden door verschillende actoren. Daarom besloot KeKi de eigen reflecties en visie rond kinderrechten te expliciteren via een duidelijke reflectie- en visietekst, die beide via de website ( ontsloten worden. De reflectietekst kinderrechten, waaraan in 2011 een lang denk- en schrijfproces vooraf ging (zie werkingsverslag 2011) werd in april 2012 gefinaliseerd en voorgelegd aan de adviesraad. Op basis van deze brede reflectietekst werd een gebalde visietekst kinderrechten uitgewerkt. Deze tekst dient als basis voor zowel de interne werking als voor de dialoog met externe actoren uit onderzoek, beleid en praktijk. Het TJK-project Sinds januari 2012 staat het Kenniscentrum Kinderrechten in voor de wetenschappelijke redactie van het Tijdschrift voor Jeugd en Kinderrechten. Het doel van het vernieuwde tijdschrift bestaat erin een forum te bieden voor het maatschappelijk debat inzake jeugd en kinderrechten. Hiertoe publiceert het TJK zowel theoretische als empirische bijdragen die een kritische duiding geven bij ontwikkelingen m.b.t. jeugd en kinderrechten, dit overheen tal van disciplines, sectoren, levensdomeinen en contexten die aansluiten bij het brede kinderrechten- en jeugdbeleid in Vlaanderen, Nederland en daarbuiten. Het TJK blijft daarom een belangrijk instrument om wetenschappelijke kennis over kinderrechten toegankelijk te maken voor een ruimer publiek. Conceptnota Brugfunctie In 2012 werd een eerste aanzet gegeven voor een conceptnota Brugfunctie, waarin KeKi in 2013 verder zal onderzoeken hoe zijn sleutelpositie tussen beleid, praktijk en onderzoek kan versterkt worden naar de nieuwe beleidsperiode toe (zie ook 2.3). 12

16 1.5 Het Kenniscentrum ontwikkelt zich tot aanspreekpunt voor alles wat met kinderrechtenonderzoek te maken heeft (nationaal en internationaal) KeKi wil een laagdrempelige organisatie zijn voor iedereen die vragen heeft die betrekking hebben op kinderrechtenonderzoek. Op dit streven werd in 2012 uitdrukkelijk ingezet. Wel werd hierbij de basisopdracht van KeKi strikt bewaakt: het vormt enkel een aanspreekpunt voor wie meer wil weten over onderzoek. Vragen over de concrete toepassing van kinderrechten behoren tot de opdracht van andere organisaties in het veld. Behandeling van vragen naar onderzoek inzake kinderrechten Het Kenniscentrum behandelt vragen over onderzoek inzake kinderrechten. In 2012 ontving KeKi via en telefoon 29 vragen (ter vergelijking: in 2010 waren er 13 vragen, in 2011 waren er 30) die door de staf systematisch werden geregistreerd en beantwoord. Figuur 2. Overzicht van types vragen ontvangen door KeKi Figuur 2. Overzicht van types vragen ontvangen door KeKi Lidmaatschap en minimum 10 deelnames aan nationale (en internationale) fora inzake kinderrechten KeKi wil zich zowel nationaal als internationaal profileren als een aanspreekpunt voor kinderrechtenonderzoek(ers). Hiertoe maakt het de eigen werking, producten en resultaten ook bekend via het verzorgen van inhoudelijk relevante presentaties op (inter)nationale kinderrechtenfora. In dit kader verzorgde KeKi in 2012 de volgende presentaties op (inter)nationale bijeenkomsten: Desmet, E. (2012) The UNCRC, children s rights and year olds, Conference Taking the Rights Steps. Children s Rights: Wales and the World, University of Swansea, Swansea, juni Desmet, E. Human rights and legal pluralism Nature conservation in Peru (workshop), Internationale cursus Human Rights for Development (HR4DEV), Antwerpen, 7 augustus Desmet, E. (2012) The cultural defense, Internationale cursus Human Rights for Development (HR4DEV), Antwerpen, 21 augustus Vandenhole, W. & Vlieghe, K. (2012) Setting up a training course, Internationale cursus Human Rights for Development (HR4DEV), Antwerpen, 17 augustus Op 21 november 2012 werd een presentatie verzorgd in het Parlement van Wales over de implementatie van het Kinderrechtenverdrag in België, met bijzondere aandacht voor de situatie in Vlaanderen. De presentatie maakte deel uit van een event Implementing the UNCRC: the Welsh approach in an international context, naar aanleiding van de lancering van een vergelijkende studie van UNICEF UK over de implementatie van het Kinderrechtenverdrag in 12 landen, waaronder België. Op 22 november 2012 vond een workshop plaats met beleidsmakers, academici en vertegenwoordigers van NGO s, georganiseerd door UNICEF UK, de Wales Observatory on Human 13

17 Rights of Children and Young People en Save the Children Wales. Twee presentaties werden verzorgd, m.b.t. het voorstel in Wales om (een aantal bepalingen van) het Kinderrechtenverdrag ook toe te passen op jarigen, en inzake de evaluatie van de kind- en jongereneffectrapportage (JoKER). o Desmet, E. (2012) Implementing the Convention on the Rights of the child in Belgium, in seminarie Implementing the UNCRC: the Welsh approach in an international context, Welsh Parliament, Cardiff, 21 november o Desmet, E. (2012) Extending the Convention on the Rights of the Child to years old. Experience of Flanders (Belgium) in UNCRC workshop, Cardiff, 22 november o Desmet, E. (2012) The child and youth impact report (JoKER) in Flanders in UNCRC workshop, Cardiff, 22 november Op de Beeck, H. (2012). Meten en weten voor een gefundeerd kinderrechtenbeleid. Presentatie op het interdisciplinair expertenseminarie 'Zin en onzin van het gebruik van kinderrechtenindicatoren', Brussel, 25 juni Op de Beeck, H. (2012). Opgepast: rondhangende jongeren! Het verband tussen levensstijlrisico s en jeugddelinquentie uitgediept. Presentatie op de studievoormiddag 'Jongeren buiten? Een criminologisch debat over jongeren in de publieke ruimte', georganiseerd door het Jeugdonderzoeksplatform, het Leuvens Instituut voor Criminologie en het Kenniscentrum Kinderrechten, Leuven, 20 september Website met actuele en systematisch bijgehouden informatie Om als aanspreekpunt inzake kinderrechtenonderzoek te functioneren, is een gebruiksvriendelijke website van groot belang. De website van het Kenniscentrum Kinderrechten ( biedt informatie in drie talen: Nederlands, Frans en Engels. De website werd in 2012 doorlopend up-to-date gehouden, niet alleen via de permanente weergave van de activiteiten van KeKi in de webkalender, maar ook door het in de kijker zetten van de belangrijkste activiteiten onder de rubriek nieuws op de homepage. Ook de jaarverslagen, de wetenschappelijke publicaties en de beleidsrelevante output die KeKi in 2010, 2011 en 2012 genereerde (cf. OD 1.3 en OD 3.1), werden systematisch ontsloten via de website. In 2012 werd de website in totaal 4862 keer bezocht, in 3349 (67%) van de gevallen ging het om unieke bezoekers (zie tabel 1). Ter vergelijking: in 2011 werd de website 3605 keer bezocht, met 2339 unieke bezoekers (zie Werkingsverslag 2011). Het bezoekersaantal blijkt met andere woorden in 2012 te zijn toegenomen. Mogelijk wijst dit op een verbreding van de effectieve doelgroep van KeKi. Alleszins toont dit aan dat het bereik van KeKi in 2012 groeide. Type N % Herkomst N % Verkeersbron N % Nieuw België Zoekmachine Terugkerend Nederland Verwijzing Verenigde Staten Rechtstreeks Andere Totaal Totaal 4862 Totaal Tabel 1. Type, land van herkomst en verkeersbron van bezoekers KeKi website Iets meer dan de helft (55.7%) van het bezoek gebeurde via een zoekmachine, waarbij keki, kinderrechten en kenniscentrum kinderrechten de meest gebruikte zoektermen zijn. Bij 28.1% van de bezoeken werd men doorverwezen via een andere website. Net als in 2011 blijken de databank van KeKi ( de website van Childwatch ( en de website van het voormalige Centrum voor de Rechten van het Kind ( de belangrijkste (door)verwijzers te zijn. Zo n 16% van het bezoek, ten slotte, gebeurde door zelf rechtstreeks het KeKi webadres in te vullen in de browser. Tot slot toont tabel 1 dat, net als in 2011, de overgrote meerderheid (73%) van de bezoekers uit België komt. Toch kan in vergelijking met 2011 worden vastgesteld dat het aantal bezoekers uit het buitenland in verhouding toenam: in 2011 bleek immers nog een kleine 82% van de bezoekers uit België te komen 14

18 (Werkingsverslag 2011). Dit zou erop kunnen wijzen dat KeKi in 2012 meer bekendheid in het buitenland begon te verwerven. 2. Het Kenniscentrum Kinderrechten is een verbindingsforum tussen onderzoek, beleid en praktijk 2.1 Het Kenniscentrum Kinderrechten vervult een netwerkfunctie tussen onderzoekers, beleidsmakers en praktijkactoren Het Kenniscentrum Kinderrechten functioneert als een verbindingsforum tussen onderzoekers, beleidsmakers en actoren uit het maatschappelijke middenveld. KeKi beoogt een ruime maatschappelijke verspreiding van wetenschappelijke inzichten over kinderrechten. Deelname aan bestaand overleg met beleid en praktijk Overleg met sleutelactoren uit beleid en praktijk vormt een belangrijke opdracht van KeKi met het oog op het vervullen van de netwerkfunctie tussen onderzoekers, beleidsmakers en praktijkactoren. In 2012 kreeg dit overleg op de volgende wijze vorm: Overleg op initiatief van de Afdeling Jeugd Jongerenpact Met het Jongerenpact wil Minister van Jeugd, Pascal Smet, in naam van de Vlaamse Regering een antwoord bieden op uitdagingen die jongeren identificeren in hun toekomstperspectief. Tevens dient het Pact een kapstok te vormen voor het jeugdbeleid van de komende 8 jaar. KeKi was aanwezig tijdens het voorbereidingstraject van het Jongerenpact. Reflectiegroep Vlaams Jeugd- en Kinderrechtenbeleid KeKi is lid van de reflectiegroep Vlaams Jeugd- en Kinderrechtenbeleid en nam dan ook actief deel aan de bijeenkomsten. Via dit kanaal heeft KeKi het evaluatie- en onderzoeksrapport van JoKER voorgesteld en toegelicht, en werd ook inhoudelijke input geleverd voor de nieuwe monitor van het Jeugdonderzoeksplatform (JOP) en de kinderrechtenmonitor die door de Afdeling Jeugd ontwikkeld wordt. Dialoogdag VAK/VJP Op 20 december 2012 organiseerde de Afdeling Jeugd een reflectie/dialoogdag met het Vlaamse jeugd en kinderrechtenveld over de tussentijdse rapportering van de uitvoering van het VJP en het VAK. Op basis van een statusbepaling, aangeleverd door de Aanspreekpunten Kinderrechten, werd de huidige stand-van-zaken in zes themagroepen besproken. KeKi nam deel aan de consultatie inzake Coördinatie, indicatoren & internationaal, i.e. SD3 & 24 van het VJP en actieterrein 1 van het VAK. Netwerkgroep Onderzoek kinderen en jongeren in Vlaanderen In het kader van het signaleren van de meerwaarde van een kinderrechtenperspectief in onderzoek, nam KeKi op 11 oktober deel aan de door de Afdeling Jeugd georganiseerde Netwerkgroep onderzoek kinderen en jongeren in Vlaanderen. Op deze bijeenkomst lichtte KeKi kort de eigen recente activiteiten toe en werd input geleverd m.b.t. de vraag hoe wordt omgegaan met cijfermateriaal op lokaal niveau. Overleg met de Vlaamse overheid inzake het werkveld kinderrechten 15

19 Het Kenniscentrum verleende constructieve feedback op het ontwerp van een Kadernota Instellingen Jeugdbeleid, die mee aan de basis lag van het decreet houdende een vernieuwd jeugd- en kinderrechtenbeleid. 2 Daarnaast vertegenwoordigde de voorzitter van de Raad van Bestuur, prof. Vandenhole, KeKi op de hoorzitting over het werkveld kinderrechten die op 21 juni georganiseerd werd in het Vlaams Parlement, waarbij o.m. de doelstellingen en werking van KeKi werden toegelicht. Overleg met de bovenbouw In de eerste plaats werd op 27 januari 2012 een nieuwjaarsreceptie georganiseerd samen met Steunpunt Jeugd, Vlaams Informatiepunt Jeugd, de Vlaamse Jeugdraad, JINT en de Vereniging Vlaamse Jeugddiensten. Deze had als thema: Recycling New Year. Deze gezamenlijke activiteit biedt gelegenheid om relaties met de (jeugd)organisaties te bestendigen en mogelijkheden tot overleg te creëren. KeKi neemt bovendien actief deel aan het informeel overlegorgaan Netwerkgroep Kinderrechten en Jeugd, waar informatie wordt uitgewisseld, samenwerkingsverbanden worden gecreëerd en activiteiten worden afgestemd tussen de deelnemende organisaties. Voorts ondersteunde KeKi het project kindvriendelijke steden en gemeenten van de VVJ, door input te geven op de reflectiegroep die in het kader van dit project in 2012 op gezette tijden bijeenkwam. Ook nam KeKi als lid van de bovenbouw deel aan het bovenbouwdiner basistraject jeugdwerk, op 23 oktober Het doel van dit bovenbouwdiner voor de deelnemers aan het basistraject bestond erin om de verschillende bovenbouworganisaties te leren kennen. KeKi gaf hier dan ook uitgebreid toelichting over de eigen werking. Daarnaast maakte KeKi deel uit van de begeleidingsgroep VIP jongerengidsen. De jongerengidsen, die ontstonden uit een samenwerking tussen VIP jeugd en vier andere organisaties, bevatten info op maat voor kinderen (8-11 jaar), tieners (12-15 jaar) en jongeren (16+) over verschillende thema s die jonge mensen aanbelangen. Ook de rechten van kinderen komen hierin aan bod. KeKi was aanwezig op de voorbereidende vergaderingen voor de nieuwe brochures, die begin 2013 zullen verschijnen. Tot slot leverde KeKi ook input aan het project Kinderen, jongeren en psychisch welzijn van de Vlaamse Jeugdraad. Hiertoe nam KeKi als expert deel aan een diepte-interview. Andere overlegorganen Onderzoek Veldtekening middenveld Kinderrechten KeKi werd geïnterviewd in het kader van het onderzoek Veldtekening middenveld Kinderrechten, dat in opdracht van de Afdeling Jeugd van het Agentschap Sociaal-Cultureel Werk voor Jeugd en Volwassenen werd uitgevoerd door prof. Jaap Doek en prof. Mariëlle Bruning van de universiteit Leiden. Op 26 maart 2012 participeerde KeKi aan de expertenmeeting, die plaatsvond in het kader van dit onderzoek. Inspectie WVG en kinderrechten KeKi nam deel aan een eerste brainstorm inspectie WVG en kinderrechten, als follow-up van de beleidsadviserende opdracht uitgevoerd in 2010 inzake het Decreet Rechtspositie Minderjarigen in internationaal perspectief. In het actieplan kinderrechten van het beleidsdomein WVG is als actie opgenomen dat het agentschap Zorginspectie voortaan in haar reguliere inspecties aandacht zal besteden aan de toepassing van het decreet rechtspositie van de minderjarigen in de jeugdhulpsectoren. De vraag die voorlag 2 Deze input werd geleverd via een bilateraal overleg met Dirk Moors, dat plaatsvond op 21 april. 16

20 was welke opvolging er aan deze thematische inspectie gegeven kan worden: integratie van aspecten van het decreet rechtspositie in de reguliere inspecties of eerder een verderzetting van de thematische inspecties. Onderzoek Implementation of the United Nations Convention on the Rights of the Child KeKi werd geïnterviewd in het kader van het onderzoek naar de implementatie van het Kinderrechtenverdrag in verschillende Europese landen, uitgevoerd door Queen s University Belfast in opdracht van UNICEF UK. Op het ontwerprapport werd (feitelijke) input geleverd. Organisatie derde adviesraad De Adviesraad van het Kenniscentrum heeft tot doel een constructieve samenwerking te verzekeren tussen KeKi en de verschillende actoren werkzaam rond jeugd en kinderrechten. Deze raad is samengesteld uit vertegenwoordigers van de academische wereld, het beleid en het maatschappelijke middenveld. De adviesraad neemt kennis van de activiteiten van het Kenniscentrum en formuleert aanbevelingen voor de toekomstige werking, bijvoorbeeld inzake de keuze van jaarthema s en inzake leemtes in het onderzoek rond kinderrechten. De ledenlijst van de adviesraad is terug te vinden achteraan dit verslag (zie bijlage). Op 24 april 2012 kwam de adviesraad voor de derde keer samen. Op de agenda stond overzicht van realisaties van 2011 en vooruitblik op de activiteiten van 2012/2013. De opzet van de Vlaamse onderzoeksdatabank, de reflectietekst kinderrechten, het jaarthema indicatoren en suggesties voor input mbt de nota hiaten in onderzoek werden besproken. Tenslotte werd mee gebrainstormd over en mogelijke invulling gegeven aan het thema indicatoren. Beleidsnota en stakeholdersbevraging In uitvoering van artikel 8 6 van het Decreet houdende een vernieuwd jeugd- en kinderrechtenbeleid van 20 januari 2012 dient KeKi vierjaarlijks een beleidsnota te bezorgen aan de administratie. Deze planning voor de werking tijdens de beleidsperiode werd in de tweede helft van 2012 (juli december) uitgewerkt. Om de totstandkoming van de nieuwe beleidsnota voor alle betrokken actoren zo participatief en transparant mogelijk te maken, wilde KeKi met haar belangrijkste stakeholders in gesprek komen om te brainstormen over nieuwe ideeën, verwachtingen en suggesties naar de toekomst toe. Deze consultatie gebeurde aan de hand van een vooraf ter beschikking gestelde leidraad. Hierin werd de nieuwe beleidsnota gekaderd aan de hand van wat nieuw zou zijn, waar KeKi op verder wilde bouwen, en waar KeKi vooral op wilde inzetten tijdens de komende beleidsperiode (lopende werking en nieuwe accenten). Hieraan werden dan een aantal specifieke vragen verbonden voor de actoren. Ook werd aandacht besteed aan de evaluatie van de huidige KeKi-werking. Voor vijf van de voornaamste partners van KeKi (het Kinderrechtencommissariaat, Kind & Samenleving, de Kinderrechtencoalitie, de Ambrassade en de Afdeling Jeugd) gebeurde deze consultatie face-to-face, de overige partners werden elektronisch geraadpleegd. Overleg met bevoorrechte partners in functie van het uitwerken van het jaarthema Het jaarthema voor 2013 werd vastgelegd op kinderrechten en media. Dit thema werd afgetoetst bij vijf belangrijke stakeholders van KeKi, nl. De Afdeling Jeugd, de Ambrassade, het onderzoekscentrum Kind en Samenleving, de Kinderrechtencoalitie en het Kinderrechtencommissariaat. De input van deze organisaties wordt meegenomen bij het verder conceptualiseren en uitwerken van het jaarthema. 17

21 IN DE KIJKER Jaarlijkse organisatie van een studiedag in functie van een (jaar)thema: Expertenseminarie Zin en onzin van kinderrechtenindicatoren en studienamiddag Monitoring van Kinderrechten in Vlaanderen Kinderrechten kwalitatief en kwantitatief benaderd In het kader van het jaarthema indicatoren werden twee studiemomenten georganiseerd: een expertenseminarie en een studienamiddag. Op 25 januari 2012 ging het expertenseminarie door. Het doel van dit seminarie bestond erin om, vertrekkende vanuit de kritische analyse die KeKi rond dit thema maakte en de specifieke professionele ervaring van de verschillende deelnemers, in dialoog te treden rond de mogelijkheden en beperkingen van het gebruik van kinderrechtenindicatoren. De input van de deelnemers werd meegenomen in het eindrapport dat KeKi over het jaarthema afleverde (zie publicaties, OD 1.3). Op 13 december 2012 organiseerde KeKi samen met de Vereniging voor de Verenigde Naties (VVN) en het Kinderrechtencommissariaat (KRC) een studienamiddag over het belang van monitoring van kinderrechten. In drie presentaties en een paneldebat werd vanuit een kritische invalshoek ingegaan op kwantitatieve en kwalitatieve benaderingen van kinderrechten in Vlaanderen, Nederland en daarbuiten. De studienamiddag bereikte een divers publiek van ongeveer 50 geïnteresseerden uit het hele Vlaamse kinderrechtenveld. In het kader van de voorbereiding van deze studiedag werd op regelmatige tijdstippen overleg gepleegd met de VVN en het KRC. Keki verzorgde het (besluiten)verslag van deze studiedag en dit werd nadien bezorgd aan de sprekers, de leden van het panel en alle deelnemers van de studiedag. De deelnemende organisatoren plaatsten het ook op hun website en/of in hun nieuwsbrief. Activiteiten in het kader van het vervolgtraject van het thema armoede Het is belangrijk te vermijden dat de aandacht voor een thema na een (thema)jaar volledig wegvalt. In 2012 werd in het bijzonder aandacht besteed aan kinderrechtelijke reflecties ten behoeve van beleid en onderzoek op basis van een traject over methodologische uitdagingen in onderzoek over armoede. Hiertoe nam KeKi deel aan het traject co-operative inquiry armoede. De resultaten van dit traject worden op maart 2013 gepresenteerd op de 3 de European social work research conference te Finland. Daarnaast wordt op basis van de bevindingen uit dit traject ook een artikel voorbereid. Ad hoc acties die inspelen op actuele maatschappelijke, beleidsmatige of wetenschappelijke evoluties IN DE KIJKER Studiedag Jongeren buiten? Op 20 september 2012 organiseerde KeKi samen met het Jeugdonderzoeksplatform (JOP) en het Leuvens Instituut voor Criminologie (LINC) een studievoormiddag 'Jongeren 'buiten'? Een criminologisch debat over jongeren in de publieke ruimte'. Deze studievoormiddag was gebaseerd op twee jeugdcriminologische doctoraatsonderzoeken en richtte zich tot een ruim publiek: alle actoren en onderzoekers die in hun dagelijkse werking bezig zijn met jongeren en/of op beleidsmatig vlak (zowel nationaal, regionaal als lokaal) werkzaam zijn binnen het jeugd- of veiligheidsdomein. In totaal werden een honderdtal deelnemers ontvangen. Deze activiteit kaderde enerzijds in KeKi s opdracht van wetenschapscommunicatie (twee doctoraatsonderzoeken werden vertaald naar beleid en praktijk) en speelde anderzijds in op de maatschappelijke discussie rond het verlagen van de minimumleeftijd voor GAS-boetes. 18

22 Country expert voor Europese studie naar Missing Children In opdracht van de Europese Commissie (DG Justice) ging het Nederlandse consultatiebureau ECORYS in 2012 van start met een inventarisatie van cijfers over vermiste kinderen in alle Europese lidstaten. KeKi werd aangeschreven met de vraag op te treden als country expert voor België. In het kader van de eerste fase van het onderzoek, mapping, werd op basis van diepte-interviews met experts 3 rond het thema nagegaan over welke relevante cijfers men in België kan beschikken. De tweede fase van het onderzoek, waarin deze cijfers ook daadwerkelijk verzameld en samengebracht worden, vindt plaats in Expertisedeling i.k.v. het opstarten van een kennisdelingsplatform In het kader van een door een onderzoek naar de haalbaarheid en implementatie van een WVGkennisdelingsplatform, uitgevoerd door het Steunpunt Welzijn, Volksgezondheid en Gezin (SWVG), nam KeKi deel aan een uitgebreid diepte-interview waarin vooral expertise m.b.t. de kinderrechtendatabank centraal stond. 2.2 Het Kenniscentrum Kinderrechten ontsluit wetenschappelijke studies naar het beleid en de praktijk Naast het ontwikkelen van de kinderrechtendatabank, de jaarlijkse organisatie van een studiedag, het regelmatig uitbrengen van eigen publicaties en het onderhouden van de website, vormen ook het leveren van bijdragen aan nieuwsbrieven en het uitbouwen van activiteiten rond het meerjarenthema jeugd en kinderrechten belangrijke opdrachten binnen de doelstelling tot het ontsluiten van wetenschappelijke studies naar het beleid en de praktijk. Bijdragen aan nieuwsbrieven Nieuwsbrieven van organisaties uit het werkveld vormen een belangrijk medium om onderzoek en (onderzoeks)activiteiten bekend te maken. In 2012 leverde KeKi de volgende bijdragen: - 2 Afdeling Jeugd onderzoeksnieuwsbrief (aankondiging resultaten van JoKER-onderzoek en publicatie doctoraat Strain en jeugddelinquentie: een dynamische relatie? Een toets van twee centrale mechanismen uit Agnews General Strain Theory) - 1 aankondiging studiedag Jongeren Buiten Kireco (dit werd als Kireco-bericht rondgestuurd maar niet opgenomen in de in nieuwsbrief) - 1 TJK themanummer e-zine - 1 ENMCR bijdrage HR4DEV - 1 bijdrage (aankondiging studiedag Jongeren buiten ) werd geleverd aan de nieuwsbrief Kreten, maar deze werd niet gepubliceerd. Het Steunpunt Jeugd communiceerde dit bericht echter wel via andere kanalen (o.m. facebookpagina). Persberichten n.a.v. de eigen activiteiten of belanghebbend onderzoek Het is niet evident voor een kleine organisatie als KeKi om persaandacht te bewerkstelligen, gezien de media vooral mikt op activiteiten met een sterke nieuwswaarde. Toch heeft KeKi in 2012 één persbericht opgesteld n.a.v. de JoKER-evaluatie. 3 Isebel Van de Look (coördinator OOC Steenokkerzeel) Alain Remue (commissaris cel voor vermiste personen), Hilde Demarré (Stafmedewerker expertisecentrum Child Focus, Karlijne Van Bree (attaché aanspreekpunt international kinderontvoeringen, FOD Justitie), Christel De Craim (Attaché, Dienst Strafrechtelijk Beleid), Liesbeth Claesen (Attaché, FOD Buitenlandse Zaken). 19

23 IN DE KIJKER De KeKi-berichten Daarnaast ontwikkelde KeKi voor het communiceren van de eigen activiteiten en resultaten naar het bredere publiek nog een eigen communicatiekanaal, nl. de KeKi-berichten. Inschrijven voor deze berichten kan men heel eenvoudig via de KeKi-website ( In 2012 werden via dit kanaal vier berichten verspreid, nl. (1) een aankondiging van de studiedag Jongeren buiten?, (2) een overzicht van de recente output van KeKi (o.m. het JoKER onderzoeksrapport, de visietekst, het onderzoeksrapport Meten en weten voor een gefundeerd kinderrechtenbeleid, de aankondiging van de cursus ), (3) een aankondiging van de studiedag Monitoring van kinderrechten en (4) een vooruitblik op de activiteiten die men in 2013 van KeKi kan verwachten (o.m. nieuwjaarsreceptie, lancering publicatiedatabank ). Activiteiten in het kader van het meerjarenthema kinderrechten en jeugd In 2012 werden in het kader van het meerjarenthema kinderrechten en jeugd de volgende acties ondernomen: Reflectietekst en visietekst kinderrechten Er werd een explorerende analyse gemaakt van de verschillende invullingen/definities die aan het begrip kinderrechten worden toegekend, vanuit uiteenlopende wetenschappelijke disciplines 4 en invalshoeken. De resultaten van deze analyse werden vastgelegd in een reflectietekst, waaruit de visietekst kinderrechten van het Kenniscentrum werd gedistilleerd (zie 1.4). Kennisuitwisseling KeKi selecteert relevante fora en congressen waarop kennisuitwisseling en debat plaatsvindt rond onderwerpen die kaderen in het meerjarenthema. In 2012 werd hiertoe de volgende workshop gegeven, op uitnodiging van de University of Swansea (zie 2.5): The UNCRC, children s rights and year olds, op de internationale conferentie Taking the Rights Steps. Children s Rights: Wales and the World, te Swansea, juni 2012 (zie 1.5). Publicaties In 2012 verschenen twee publicaties in het kader van het meerjarenthema (zie 1.2). Vooreerst werd, in samenwerking met A. Piessens van het onderzoekscentrum Kind en Samenleving, een kritische analyse gemaakt van het nieuwe decreet van 20 januari 2012 houdende een vernieuwd jeugd- en kinderrechtenbeleid. Deze bijdrage Het vernieuwd jeugd- en kinderrechtenbeleid: een verhoogde duidelijkheid, een verarmd maatschappelijk debat? werd gepubliceerd in het Tijdschrift voor Jeugd en Kinderrechten. Het artikel Implementing the Convention on the Rights of the Child for youth : who and how? vertrekt vanuit de (soms ambivalente) verhouding tussen jongeren en het Kinderrechtenverdrag. Gezien de overlap tussen de doelgroepen van kinderrechtenbeleid en jeugdbeleid, worden de huidige en potentiële linken tussen deze beleidsdomeinen onderzocht. Deze analyse werd uitgevoerd op internationaal en Europees niveau (Verenigde Naties, Raad van Europa en Europese Unie), enerzijds, en voor Vlaanderen, anderzijds. Dit artikel verscheen in het International Journal of Children s Rights. Beleidsadvisering KeKi gebruikt de expertise die door de activiteiten in het kader van het meerjarenthema opgedaan wordt in de eigen beleidsadviezen. Voorbeelden in 2012 zijn de evaluatie van de kind- en jongereneffectrapportage (JoKER), en de voorbereiding van de update van de Europese en internationale beleidsagenda s inzake kinderen, kinderrechten en jeugd. Deze adviezen komen uitgebreid aan bod in 3.1 van dit verslag. 4 Hierbij ging het vooral om disciplines waarvan binnen KeKi expertise aanwezig is. 20

24 2.3 Het Kenniscentrum Kinderrechten brengt beleids- en praktijkvragen met betrekking tot kinderrechten op de onderzoeksagenda van Vlaamse onderzoekers Het plaatsen van beleids- en praktijkvragen met betrekking tot kinderrechten op de onderzoeksagenda van Vlaamse onderzoekers werd door KeKi in de eerste plaats gefaciliteerd via de eigen georganiseerde studiedagen en seminaries. Zo werden zowel op het expertenseminarie Indicatoren, de studiedag Jongeren buiten? als op de studiedag Monitoring van Kinderrechten zowel praktijkwerkers, beleidsmakers en onderzoekers bijeengebracht waarbij via debat o.m. vragen en inspiratie tot nieuwe onderzoeksprojecten naar voor kwamen. Daarnaast houdt KeKi voeling met de vragen die op praktijkvlak leven, niet alleen via regelmatig overleg met de belangrijkste partners uit o.m. de bovenbouw, maar ook via het zetelen in de AV/Raad van Bestuur van andere kinderrechten(gerelateerde) organisaties als de kinderrechtswinkel en In Petto. Ten slotte is KeKi nog lid van het Contactcomité van Organisaties voor Jeugdzorg (COJ). Conceptnota Brugfunctie In de conceptnota brugfunctie, beschreven in 1.4 van dit verslag, wordt onderzocht op welke manieren beleids-en praktijkvragen nog efficiënter gecommuniceerd kunnen worden naar Vlaamse onderzoekers. 2.4 Het Kenniscentrum Kinderrechten zet op korte en middellange termijn nationale en internationale vormingen op In het kader van de opdracht tot het ontsluiten en verspreiden van kennis rond kinderrechten, organiseert KeKi afwisselend een nationale en een internationale vorming. In 2012 werd in dit kader een internationale cursus georganiseerd rond het thema Human Rights for Development (HR4DEV). Deze cursus van vier weken werd georganiseerd in samenwerking met het Vlaams Interuniversitair Onderzoeksnetwerk Law and Development (LAW&DEV) en het Instituut voor Ontwikkelingsbeleid- en beheer (IOB). IN DE KIJKER Organisatie van internationale vorming kinderrechten Van 13 tot 24 augustus 2012 vond de vernieuwde editie van de internationale interdisciplinaire cursus Children s Rights in a Globalised World plaats in Antwerpen. De vorming werd voor de eerste keer ingebed in de ruimere cursus Human Rights for Development (HR4DEV, Tijdens de algemene module, die plaatsvond van 30 juli tot 12 augustus, werd ingezoomd op het thema mensenrechten en ontwikkeling. Deelnemers konden opteren voor het hele programma, of één van beide modules volgen. Doelgroep Human Rights for Development richtte zich op een brede doelgroep van toekomstige leidersfiguren uit beleid, praktijk en onderzoek. Zowel professionelen uit NGOs, nationale mensenrechteninstellingen, beleid, overheid en internationale organisaties, alsook academici en doctoraatsstudenten, namen aan de cursus deel. Zij vormden een multidisciplinaire groep van 48 hoog gekwalificeerde deelnemers met een diverse geografische achtergrond. 21

25 Inhoud HR4DEV bracht de mogelijkheden en beperkingen van de mensen- en kinderrechten in ontwikkeling en ontwikkelingssamenwerking in kaart. De belangrijkste thema's omvatten (1) een contextualisering van de mensenrechten in het ontwikkelingsdebat, (2) paradigma's van mensenrechten en ontwikkeling, (3) een kritische benaderingen van de rechten van kinderen in theorie en praktijk, en de (4) aanpak van mondiale kinderrechten. De algemene insteek in de lezingen en workshops uit Module 1 bestreken een breed scala van onderwerpen, met inbegrip van de universaliteit van de mensenrechten, ontwikkeling (samenwerking), een human rights based approach, het recht op ontwikkeling, rechtspluralisme, gewelddadige conflicten, de exploitatie van grondstoffen en transnationale mensenrechtenverplichtingen. De thematische benadering in Module 2 spitste zich toe op kinderrechten als mensenrechten, een historisch en antropologisch perspectief op kinderrechten, kritische benaderingen, strategieën en methoden voor implementatie, kinderrechteneducatie, armoede, gender, culturele diversiteit, migratie en gewapend conflict. De opleiding was gericht op het bevorderen van kennis, inzicht en vaardigheden op het gebied van mensenrechten (inclusief kinderrechten). Dit gebeurde via een gemengde methodologie, voornamelijk d.m.v. lezingen en workshops, maar ook via open fora, een groepswerk en een individuele opdracht. Evaluatie Over het geheel genomen waren de deelnemers positief tot zeer positief in hun beoordeling van de colleges. Over de workshops waren ze over het algemeen iets kritischer. Er is ruimte voor verbetering in het balanceren van de werklast tussen module 1 en 2, in het bijzonder met het oog op het zorgen voor meer tijd om de individuele opdracht af te ronden. Deelnemers uitten eveneens de wens om meer context-specifieke en / of praktijk-georiënteerde insteken, gezien de cursus nu op een relatief theoretisch niveau blijft. Ondanks de invoering van open fora en extra sessies om ervaringen uit te wisselen tussen de deelnemers, is er ook nog steeds behoefte aan meer uitwisselingsplatformen en kennisoverdracht binnen de groep. Output Een evaluatierapport over HR4DEV presenteert een terugblik van de organisatoren en de deelnemers op deze editie van de internationale cursus. In Deel I wordt de achtergrond van de cursus geschetst en worden de resultaten van de evaluatie-procedure toegelicht. Bovendien worden enkele uitdagingen voor de toekomst geïdentificeerd. In Deel II worden de deelnemers zelf aan het woord gelaten via een selectie van zeven papers. Deze zijn het resultaat van de individuele opdracht die elke deelnemer ertoe aanzette in te gaan op de manier(en) waarop de opgedane kennis in zijn of haar eigen werkveld geïmplementeerd kan worden. 2.5 Het Kenniscentrum Kinderrechten participeert aan internationale netwerken op het domein van wetenschappelijke kennisontwikkeling van kinderrechten Doorheen 2012 legde KeKi zich erop toe contacten met uiteenlopende internationale netwerken te leggen dan wel te bestendigen. 22

26 Wales Observatory on Human Rights of Children and Young People KeKi onderhoudt informele contacten met het Wales Observatory on Human Rights of Children and Young People, dat gecoördineerd wordt door Simon Hoffman en Jane Williams van Swansea University. Het Observatory is een onderzoeks- en lobbycentrum m.b.t. de mensenrechten van kinderen en jongeren, en wil net als KeKi een brugfunctie vervullen tussen academische instellingen, beleid en niet-gouvernementele organisaties. Panel rond kinderrechten en rechtspluralisme In 2012 werd een voorstel van panel, getiteld Makers, brokers, breakers: children and young people in legally plural worlds, samen met G. Corradi van de Universiteit Gent, ingediend en goedgekeurd. Kinderen en jongeren oefenen hun rechten uit op verschillende manieren en op uiteenlopende fora. De papers in het panel kunnen onder meer betrekking hebben op volgende vragen: Hoe percipiëren en conceptualiseren kinderen en jongeren in verschillende culturele contexten hun rechten? Hoe kunnen kinderen en jongeren verschillende normen maken (makers), bemiddelen bij conflicten inzake de toepassing van bepaalde normen (brokers) en/of die normen afwijzen (breakers). Welke rol spelen kinderrechten in de verhouding tot andere (statelijke en niet-statelijke) rechtsordes? Dit panel zal doorgaan op het Congres van de Commission on Legal Pluralism, dat plaatsvindt van 5 tot 13 augustus 2013 te Manchester, als deel van het 17 de Wereldcongres van de International Union of Anthropological and Ethnological Sciences (IUAES), Evolving Humanity, Emerging Worlds. Deelname aan activiteiten ChildONEurope Op 19 april 2012 nam KeKi in het kader van internationale netwerking deel aan het seminarie Complementarities and synergies between juvenile justice and social services sector, georganiseerd door ChildONEurope, European Netwerk of National Observatories on Childhood. In de voormiddag vonden er vier plenaire sessies plaats met als sprekers Renate Winter (Justice Appeals Chamber of the Special Court for Sierra Leone (SCSL)), Margaret Tuite (EU Commission -Coordinator for the Rights of the Child DG JUSTICE, Fundamental rights and rights of the child), Gioia Scappucci (Council of Europe, Children's Rights Division) en Cédric Foussard (Director, International Juvenile Justice Observatory). De namiddag bestond uit afzonderlijke workshops; KeKi participeerde in het bijzonder aan de workshop The participation of social services in the youth court and their potential for the prevention of re-offending. Over de bevindingen van het seminarie werd uitgebreid gerapporteerd aan de Afdeling Jeugd. Childwatch ( Het Kenniscentrum Kinderrechten participeert als sleutelorganisatie aan het Childwatch International Research Network. Dit is een internationaal netwerk van organisaties die samenwerken rond jeugdonderzoek en die instaan voor de sensibilisering rond en bevordering van kinderrechten en jongerenwelzijn wereldwijd. De Engelstalige output van de activiteiten van KeKi wordt op de website van Childwatch geplaatst. Child Rights International Network (CRIN) ( Het Child Rights International Network is een internationaal netwerk dat zich actief inzet voor het promoten van en het verspreiden van kennis over kinderrechten. Het netwerk streeft ernaar kinderrechten bovenaan de internationale agenda te plaatsen en laat zich hierbij leiden door het Verdrag inzake de Rechten van het Kind. Meer dan 2100 organisaties uit 160 verschillende landen maken gebruik van CRIN s onderzoek en informatie. De activiteiten van KeKi worden internationaal bekend gemaakt door vermelding in de CRIN nieuwsbrief (cf. OD 2.2). 23