1 Lewensvaardighede: Persoonlike en Sosiale Welstand (Graad 6)

Transcriptie

1 CHRISTIAN DAVID MORAWIESE PRIMÊRE SKOOL FORMELE ASSESSERINGSTAAK LEWENSVAARDIGHEDE: PERSOONLIKE EN SOSIALE WELSTAND GRAAD 6 NAAM: VRAAG EEN VRAAG TWEE VRAAG DRIE TOTAAL VRAAG 1 10 PUNTE Lees die onderstaande teks en beantwoord die vrae wat volg. CONNIE SE PORTUURBEMIDDELINGSPROGRAM 1. Connie was opgewonde. Haar skool het begin met n Portuurbemiddelingsgroep. Dit was haar idee. Hulle het in Lewensvaardighede oor konflikoplossing geleer, en sy en haar vriend het gedink dat dit wonderlik sou wees om n bemiddelingsgroep by hulle skool te begin. Daar was byna elke dag bakleiery tussen leerders. Soms is onderwysers ingeroep om dit uit te sorter. Maar dikwels het die leerders teen daardie tyd mekaar al geslaan. Die bakleiery het meestal gebeur sonder dat die onderwysers daarvan weet. Onderwysers kon sien dat sommige leerders gehuil het, maar hulle wou nie sê waarom nie. Sommige van die rusies het weke lank aangehou. 2. Connie en Dudu het met hulle Lewensvaardighede-onderwyser gepraat, en die drie van hulle het n bietjie navorsing gedoen. Blykbaar was baie skole besig om bemiddelingsprogramme in te stel. Dit was net n kwessie van hoe om te begin. 3. Me. Khoza het geskakel met n organisasie wat opleiding gee in konflikoplossing. Hulle het ingestem om n naweekslypskool aan te bied om mense van die skool op te lei in konflikoplossings- en bemiddelings vaardighede. Me Khoza het by die saalbyeenkoms daaroor gepraat en leerders van graad 6 en 7 genooi om deel te neem. Agt leerders, meestal van graad, het hulle as vrywilligers aangemeld. Daar was ook nog twee onderwysers. 4. Die slypskool was so interessant. Hulle het hard gewerk, maar dit was ook prettig. Hulle het opwarmingsaktiwiteite en rolspel gedoen. Teen die einde van die slypskool was Connie en Dudu vol vertroue dat hulle werklike konflikoplossing souk on hanteer. 5. Die volgende stap was om die res van die skool in te lig oor die Portuurbemiddelingsgroep. Die skoolhoof het ingestem dat me. Khoza die saalbyeenkoms kon toespreek. Sy het verduidelik dat dit nie die groep se doel was om leerders wat baklei, te straf nie. Dit het eerder daaroor gegaan dat groeplede sou prober om die leerders wat baklei, te help om oor hulle gevoelens te praat en om n ooreenkoms te bereik waarmee almal gelukkig sou wees. En niemand sou hulle forseer om met die bemiddelaars te praat as hulle dit nie wou doen nie. Maar as hulle bemiddeling wou hê, sou hulle die bemiddelingsreëls moet aanvaar. 6. Connie en Dudu het egter een Maandagoggend die kans gekry om hulle bemiddelingsvaardighede op die proef te stel. Tawanda en Josef het voor skool baklei en verskeie leerders het gehardloop om vir hulle te vertel. Hulle het gaan ondersoek instel. Daar was n skare om die seuns. Tawanda en Josef het op mekaar geskreeu en geskel. Connie het toe begin senuweeagtig voel. Dalk sou hulle kwaad word en haar ook begin skel? Sou sy kon kalm bly, en haarself terselfdetyd laat geld? Sy het geweet dat as hulle sou begin om mekaar te slaan, sy of Dudu sou moes hardloop om n onderwyser te roep. Hulle sou ook moes seker maak dat die ander leerders nie begin om saam te baklei nie. Sy en Dudu kyk na mekaar, en Connie haal diep asem. Dit sou n uitdaging wees, maar sy het haar opleiding onthou, en geweet sy het die selfvertroue. 1 Lewensvaardighede: Persoonlike en Sosiale Welstand (Graad 6)

2 1.1 Wat is portuurbemiddeling? (1) 1.2 Hoekom dink jy het Connnie n portuurbemiddelingsgroep gestig? (1) 1.3 Hoekom moes die kinder seers opgelei word aangaande konflik-oplossing en portuurbemiddeling voordat hulle die program kon begin? (1) 1.4 Wat is die doel van die portuurbemiddelingsgroep? (1) 1.5 Sou jy graag wou deel wees van n portuurbemiddelingsgroep? Hoekom/hoekom nie? (2) 1.6 Indien daar nie n portuurbemiddelingsprogram by jou skool is nie, dink jy dit sou n goeie plan wees om so n program te begin? Beantwoord JA of NEE en sê waarom jy so dink. (2) 1.7 Dink jy dis belangrik dat programme soos hiedie by skole moet bestaan? Motiveer jou antwoord. (2) TOTAAL VRAAG EEN: 10 2 Lewensvaardighede: Persoonlike en Sosiale Welstand (Graad 6)

3 VRAAG TWEE 10 PUNTE Lees die onderstaande teks en beantwoord die vrae wat volg. LEER OOR PUBERTEIT 1. Die ouderdom waarop jy met puberteit begin, is dikwels dieselfde as wat dit vir n nabye gesinslid van dieselfde geslag was. Jy kan dalk vir jou ma, pa, of ander familielede vra hoe puberteit vir hulle was en wanneer dit vir hulle begin het. 2. Meisies en seuns wonder dikwels of dit saak maak as hulle liggame stadig of vining deur puberteit gaan. Hoe jou liggaam sal lyk en funsioneer, het niks te make met wanneer jou ligaam verander, of die spoed waarteen dit gebeur nie. Nogtans kan dit moeilik wees tussen jou maats as jy die eerste of laaste meisie is wat menstrueer, of die eerste of laaste seun wie se stem verander. 3. Ongelukkig terg mense jou soms oor die manier waarop jou liggaam tydens puberteit verander. Jou arms, hande, bene en voete mag dalk langer en groter groei voor die res van jou liggaam dit inhaal. n Seun se stem mag dalk in die middle van n sin breek. n Meisie mag dalk onverwags n groot puisie in haar gesig kry. 4. Baie jongmense is tydens puberteit bekommerd oor hulle vriendskappe. Een van jou maats mag dalk n kêrel of nooientjie hê terwyl jy nie in die minste belangstel nie. 5. Soms voel jongmense ontsteld of jaloers wanneer n maat n kêrel of nooientjie het en begin om tyd saam met daardie persoon deur te bring. Hoewel baie ou vriendskappe sterk bly tydens puberteit, verander sommige vriendskappe. 6. Met al die dinge wat tydens puberteit met jou liggaam gebeur, is dit te verstane dat jy soveel uiteenlopende gevoelens ervaar. Jy mag dalk buierig of knorrig voel, of selfs tranerig en wees meer huil as gewoonlil. Jou buie kan ook vining verander. Die verhoogde aktiwiteit van die hormone tydens puberteit is een van vele faktore wat veroorsaak dat jou buie heen en weer swaai end at jy nuwe en sterk gevoelens ervaar. 7. Soos jou liggaam verander, is jy nie altyd seker dat jy gereed is om groot te word nie. Soms wil jy dalk soos n kind behandel word. Ander kere wil jy dalk soos n volwassene behandel word. 8. Om van n kind na n volwassene te verander, is nie altyd maklik nie. Maar vroeër of later sal jy gewoond raak aan jou meer volwasse liggaam, en sal jy gemaklik en goed voel daaroor. 2.1 Kies die korrekte woord tussen hakies. Die leesstuk vertel ons dat dit (moeilik/maklik) is om deur puberteit te gaan. (1) 2.2 Noem EEN verandering wat plaasvind in n meisie se liggaam gedurende puberteit. (1) 2.3 Noem EEN verandering wat plaasvind in n seun se liggaam gedurende puberteit. (1) 2.4 Watse verandering vind plaas in vriendskaplike verhoudings gedurende puberteit? (2) 3 Lewensvaardighede: Persoonlike en Sosiale Welstand (Graad 6)

4 2.5 WAAR of ONWAAR: Gedurende puberteit sal jy uiteenlopende gevoelens ervaar. (1) 2.6 Skryf enige DRIE gevoelens neer wat jy mag ervaar gedurende puberteit. (3) 2.7 Kies die korrekte antwoord. Skryf SLEGS die letter van jou keuse neer. Wat volgens die teks is een van die faktore wat veroorsaak dat jou buie baie verander? A B C Puberteit Hormone Vriendskappe D Portuurbemiddeling (1) Antwoord: TOTAAL VRAAG TWEE: 10 4 Lewensvaardighede: Persoonlike en Sosiale Welstand (Graad 6)

5 VRAAG DRIE 10 PUNTE Lees die onderstaande teks en beantwoord die vrae wat volg. PHILANI SE VERHAAL 1. Hierdie is die ware verhaal van iemand wat as n jong seun sy belangstellings gevolg het, en hoe dit tot n bevredigende beroep gelei het. 2. Toe Philani n jong seun was, het hy bevriend geraak met Vusi, n dowe seun wat in sy straat gewoon het. Hy kon sien dat die feit da thy nie maklik met hom kon kommunikeer nie, vir Vusi frustreer het. Hy het dus besluit om gebaretaal te leer. Hy het n pen en notaboekie by hom gedra en die woorde wat hy wou leer, neergeskryf. Hy het die woorde vir Vusi geleer, en Vusi het vir hom die gebare geleer. Philani het begin met eenvoudige woorde, soos tee, koffie, suiker. 3. Mettertyd kon hy gebaretaal vlot hanteer en nou het Philani baie vriende wat doof is. 4. Philani het n unike kombinasie van vaardighede: hy is nie gehoorgestremd nie (hy kan gesproke taal hoor en gebruik), maar hy is ook vlot in gebaretaal. Toe hy die skool verlaat, het Philani werk gekry by die Nooddienste en het gou besef dat dowe mense ernstige problem ervaar hulle kan nie telefoonoproepe maak nie, hulle kan nie alarmseine hoor nie, en hulle kan nie die problem of fout kommunikeer nie. Philani beseluit toe dat iets gedoen moet word. Hy het aangesluit by die Openbare Ingligting-, Opvoedings- en Betrekkingsafdeling, en die gebaretaalprojek begin. 5. Sy doel is steeds om die dowe gemeenskap te bemagtig deur inligting wat hulle lewens kan red. Philani en sy span vrywilligers gee by agt skole vir dowes onderrig in KPR, basiese brandopleiding, en swemvaardighede. 6. In September, Dowebewustheidsmaand, het hy 28 brandweerstasies besoek om basiese gebaretaal vir die brandbestryders en mediese beamptes te leer. Philani het ook vir hulle raad gegee oor hoe om op te tree as hulle dowe mense bystaan. Byvoorbeeld, baie dowe mense kan liplees, maar as jy kougom kou wanneer jy praat, is die baie moeilik vir hulle om jou lippe te lees. 7. Na n voorval waar n berader van Nooddienste n dowe persoon wat n treinongeluk oorleef het waarin sy vriend gesterf het, wou help, het Philani besef dat hierdie opleiding nodig is vir noodwerkers. Die berader het gevind dat hy glad nie met die oorlewende kon kommunikeer nie. 8. Philani leer nou selfs vir sy eie kinders gebaretaal. 9. Hy doen nou belangrike werk; en dit het alles begin toe hy as n seun n belangstelling ontwikkel het. 3.1 Hoe het Philani aanvanklik begin belangstel in gebaretaal? (2) 3.2 Watter stappe het hy geneem om gebaretaal te leer? (2) 5 Lewensvaardighede: Persoonlike en Sosiale Welstand (Graad 6)

6 3.3 Watter problem sou n dowe persoon in n noodsituasie hê? (2) 3.4 Waarom moet jy nie kougom kou wanneer jy met n dowe persoon wil praat nie? (2) 3.5 Waarom dink jy dat Philani vir sy eie kinders gebaretaal leer, al is hulle nie doof nie? (2) TOTAAL VRAAG DRIE: TWEE: 10 6 Lewensvaardighede: Persoonlike en Sosiale Welstand (Graad 6)