RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK. OSG Sevenwolden Heerenveen, locatie Fedde Schurer afdeling vwo

Transcriptie

1 RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK OSG Sevenwolden Heerenveen, locatie Fedde Schurer afdeling vwo Plaats: Heerenveen BRIN-nummer: 14FW-0 Onderzoek uitgevoerd op: 27 november 2012 Conceptrapport verzonden op: 13 december 2012 Rapport vastgesteld te Zwolle op: 18 februari 2013 Reproductie van het rapport zonder toestemming van de inspectie of de school/instelling vindt niet plaats anders dan in zijn volledige vorm.

2 1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs heeft op 27 november 2012 een onderzoek uitgevoerd op OSG Sevenwolden, locatie Fedde Schurer, afdeling vwo, om een oordeel te kunnen uitspreken over de kwaliteit van het onderwijs op deze afdeling en over de naleving van wet- en regelgeving. Aanleiding De aanleiding voor dit onderzoek is het volgende. De inspectie heeft voor OSG Sevenwolden, locatie Fedde Schurer, afdeling vwo een risicoanalyse uitgevoerd. Uit deze analyse kwam naar voren dat de opbrengsten op deze afdeling op de opbrengstenkaart van 2012 over twee jaar gemiddeld onvoldoende zijn. Over drie jaar gemiddeld zijn de opbrengsten nog voldoende, maar door de neergaande lijn en de lage cijfers vallen de opbrengsten in negatieve zin op. Op 4 juli 2012 heeft de inspectie de uitkomsten van deze risicoanalyse met het bevoegd gezag besproken. Naar aanleiding van dit gesprek is in overleg met de locatieleiding besloten een onderzoek uit te voeren om eventuele tekortkomingen vast te stellen. Het uitvoeren van dit onderzoek past in de nieuwe beleidsrichting van de inspectie om meer preventief toezicht uit te voeren, op basis van opbrengsten die een neergaande lijn vertonen, maar waarvoor formeel nog geen negatief oordeel over de opbrengsten is uitgesproken. Toezichthistorie De afdeling vwo is niet recent bezocht door de inspectie. Onderzoeksopzet De inspectie heeft de kernindicatoren onderzocht op de aspecten: de opbrengsten, het onderwijsproces, de kwaliteitszorg en de wet- en regelgeving. Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: - Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. - Analyse van documenten die betrekking hebben op zelfevaluatie-activiteiten van de school en van andere documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd en tijdens het schoolbezoek heeft overhandigd. - Schoolbezoek, waarbij in een aantal groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen. Bovendien heeft de inspectie over de kwaliteit van de indicatoren gesprekken gevoerd met het management. - Op uw school is verder een gesprek gevoerd met leerlingen, docenten en functionarissen van de leerlingbegeleiding. - Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de bevindingen van het onderzoek besproken met de directie en het bevoegd gezag. Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek gebaseerd op het Toezichtkader vo In het jaarwerkplan verantwoordt de inspectie welke wettelijke aspecten zijn onderzocht. Deze documenten zijn te vinden op Opbouw rapport In hoofdstuk 2 zijn de bevindingen uit het onderzoek naar de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften weergegeven. Dit wordt gevolgd door een paragraaf waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. HB Pagina 2 van 8

3 2. BEVINDINGEN 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader voortgezet onderwijs. De indicatoren met een asterisk zijn de normindicatoren; zij spelen een beslissende rol bij de beoordeling van de kwaliteit van het onderwijs. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) De inspectie heeft daarnaast onderzocht of wordt voldaan aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Of de school wel of niet voldoet aan deze wettelijke vereisten wordt tot uitdrukking gebracht met de score ja of nee. Resultaten 1.2 * De leerlingen lopen weinig vertraging op in de bovenbouw van de opleiding vwo. 1.3 * De leerlingen van de opleiding vwo behalen voor het centraal examen de cijfers die mogen worden verwacht. 1.4 * Bij de opleiding vwo zijn de verschillen tussen het cijfer voor het schoolexamen en het cijfer voor het centraal examen van een aanvaardbaar niveau. Leerstofaanbod 2.1 * De aangeboden leerinhouden in de onderbouw voldoen aan de wettelijke vereisten. 2.2 * De aangeboden leerinhouden in de bovenbouw zijn dekkend voor de examenprogramma s. 5 Tijd 3.3 De leerlingen maken efficiënt gebruik van de onderwijstijd. Schoolklimaat 4.4 * De school heeft inzicht in de veiligheidsbeleving van leerlingen en personeel en in de incidenten die zich op het gebied van sociale veiligheid op de school voordoen. 4.7 * Het personeel van de school zorgt ervoor dat de leerlingen op een respectvolle manier met elkaar en anderen omgaan. 4.8 * De mentoren stimuleren het welbevinden en de motivatie van de leerlingen. HB Pagina 3 van 8

4 Didactisch handelen 5.1 * De leraren geven duidelijke uitleg van de leerstof. 5.2 * De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 5.3 * De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. Afstemming 6.2 De leraren stemmen de instructie af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.3 De leraren stemmen de verwerkingsopdrachten af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.4 De leraren stemmen de onderwijstijd af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. Zorg 8.2 * De school voert de zorg planmatig uit. Kwaliteitszorg 9.1 De school heeft inzicht in de onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 9.2 De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen. 9.3 De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces. 9.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 9.5 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsleerproces. 9.6 De school waarborgt de kwaliteit van het schoolexamen en van andere toetsinstrumenten. Wet- en regelgeving N1 Door of namens het bestuur is de vastgestelde schoolgids naar de inspectie gestuurd en deze schoolgids bevat de verplichte onderdelen (WVO art. 24a en 24c). N2 Door of namens het bestuur is het vastgestelde schoolplan naar de inspectie gestuurd en dit schoolplan bevat de verplichte onderdelen (WVO art. 24 en 24c). N3 Door of namens het bestuur is het vastgestelde zorgplan van het samenwerkingsverband naar de inspectie gestuurd en dit zorgplan bevat de verplichte onderdelen (WVO art. 10h). N4 Door of namens het bestuur zijn het Examenreglement en het PTA naar de inspectie gestuurd en beide voldoen inhoudelijk aan de wettelijke vereisten (Eindexamenbesluit art. 31). N5 De geplande onderwijstijd voldoet aan de wettelijke vereisten (WVO art. 10, lid 2; 10b, lid 2; 10d, lid 2; 10f, lid 3a; 11c, lid 1b; 12, lid 5). nee ja HB Pagina 4 van 8

5 2.2 Beoordeling Algemeen beeld De inspectie beoordeelt de kwaliteit van het onderwijs op de afdeling vwo van OSG Sevenwolden, locatie Fedde Schurer in Heerenveen als voldoende. Dit oordeel is gebaseerd op de volgende overwegingen. De opbrengsten zijn, afgemeten aan de prestaties van de leerlingen over de afgelopen drie jaar, voldoende. Het onderwijsproces vertoont weliswaar enkele tekortkomingen, met name op het punt van de complexe vaardigheden van docenten, maar is naar het oordeel van de inspectie van voldoende kwaliteit. De school werkt in haar kwaliteitszorg slechte ten dele systematisch en planmatig; de inspectie heeft de kwaliteitszorg als onvoldoende beoordeeld. De school leeft de onderzochte wet- en regelgeving na. Toelichting Het bovenstaande algemene oordeel van de inspectie wordt hieronder toegelicht. Daarbij komen voor zover van toepassing achtereenvolgens de in de inleiding genoemde aspecten aan bod: de opbrengsten, het onderwijsproces, de kwaliteitszorg en de wet- en regelgeving. Opbrengsten De opbrengstenkaart van 2012 (gebaseerd op de resultaten tot en met het eindexamen van 2011) vertoont voor de afdeling vwo van OSG Sevenwolden een neerwaartse lijn. Het gemiddeld cijfer voor het centraal examen (ce) is voor het tweede jaar op rij met 0,2 punt gedaald tot een 6,0. Het verschil tussen centraal examen en schoolexamen (se) is gestegen, van 0,32 punt op de kaart van 2010 tot 0,60 punt op de kaart van Het rendement bovenbouw, dus de mate waarin leerlingen zonder vertraging doorstromen van het derde leerjaar naar een diploma, scoort al enige jaren onvoldoende. In de resultaten voor locatie Fedde Schurer is geen onderbouwrendement opgenomen omdat er geen onderbouwklassen zijn. Er wordt wel sinds kort gymnasium aangeboden vanaf leerjaar 1, maar op de opbrengstenkaart 2012 zijn nog geen resultaten voor deze onderbouw voorhanden. Er zijn drie aanleverende onderbouwlocaties, Heerenveen, Joure en Grou-Akkrum. Van deze locaties hebben Heerenveen (Buitenbaan) en Joure een onvoldoende onderbouwrendement. Deze onvoldoendes voor het onderbouwrendement, in relatie tot het onvoldoende bovenbouwrendement op de locatie Fedde Schurer, geeft aan dat er grote verbeteringen nodig zijn in de plaatsing en determinatie van leerlingen binnen het vwo op OSG Sevenwolden. Teveel leerlingen zitten in leerjaar 3 niet op minimaal het niveau van het basisschooladvies. Daarna blijven er teveel leerlingen zitten of stromen af naar de havo bij de overgang van leerjaar 3 naar 4 en zelfs van leerjaar 4 naar 5. De veronderstelling is dat deze leerlingen het benodigde niveau niet hebben. In het verleden zijn er veel dubbele adviezen gegeven vanuit het basisonderwijs, waardoor leerlingen geen uitgesproken advies voor de havo of het vwo hebben meegekregen. In de brugklas is dit jaar voor het eerst gebruik gemaakt van de Friese plaatsingswijzer, waardoor behalve het advies van de basisschool ook gegevens uit het leerlingvolgsysteem van de basisschool worden meegenomen in de plaatsingsprocedure. De eerste ervaringen van de school zijn positief en lijken tot meer homogene groepen te leiden. Ook na de brugperiode is het zaak om goed in beeld te hebben wat het niveau van de leerlingen is, hierbij is de kwaliteit en de aard van de toetsing van groot belang. In leerjaar 2 van locatie Buitenbaan wordt sinds kort bij een aantal toetsen de methode RTTI als handvat gehanteerd om het onderscheid tussen vragen over kennis en vaardigheden te kunnen maken. Ook wordt er in de onderbouw gebruik gemaakt van landelijk genormeerde toetsen om de vorderingen van leerlingen in beeld te krijgen. De inspectie constateert dat met het gebruik van een toetsmethode als RTTI en met landelijke genormeerde toetsen goede instrumenten in handen zijn om tot een juiste determinatie te komen. Een belangrijke voorwaarde is dan wel dat er gedegen kennis en een goede afstemming over het gewenste niveau en de insteek van het onderwijs op de verschillende locaties is. HB Pagina 5 van 8

6 De resultaten op het eindexamen van het vwo vertoonden sinds 2010 een neerwaartse lijn. Ook het verschil tussen ce en se was gegroeid. De schoolleiding zoekt de oorzaak in een te grote aandacht voor de kwaliteit van de afdeling havo, die een aantal jaren geleden onvoldoende waren. In schooljaar is de schoolleiding in gesprek getreden met de vakgroepen en hebben met name de vakgroepen met onvoldoende resultaten gezocht naar verklaringen. Die zijn gevonden bijvoorbeeld bij een te groot aandeel van (relatief eenvoudige) praktische opdrachten in de PTA s, waardoor het cijfer voor het schoolexamen opgestuwd werd. Ook waren sommige schoolexamens te eenvoudig. De opbrengstenkaart van 2013 laat naar alle waarschijnlijkheid een positiever beeld zien. Het gemiddeld cijfer voor het ce van 2012 is een 6,4. Dit cijfer is echter nog niet gewogen ten opzichte van de resultaten van andere scholen. Het verschil tussen se en ce in 2012 is 0,14, waardoor het driejaargemiddelde 0,42 is. De cijfers voor het bovenbouwrendement en de onderbouwrendementen van de andere locaties zullen pas op de opbrengstenkaart 2013 zichtbaar worden. Het onderwijsproces De inspectie beoordeelt het onderwijsproces op de afdeling vwo van OSG Sevenwolden, locatie Fedde Schurer, als voldoende. In de door de inspectie bezochte lessen is er in overwegende mate sprake van adequate uitleg, vertonen leerlingen een taakgerichte houding en worden leerlingen geactiveerd tot deelname aan het onderwijs. De omgang tussen docenten en leerlingen (en leerlingen onderling) is respectvol en er heerst een goede sfeer op de locatie. Daarom beoordeelt de inspectie indicator 4.7 als goed. De basis van het didactisch (en pedagogisch) handelen is dus op orde, maar de inspectie constateert dat kwaliteit van de lessen sterk verschilt en dat ze in het algemeen uitdagender van opzet kunnen zijn. De leerlingen zijn welwillend en leergierig, maar worden in sommige lessen onvoldoende aangesproken door het niveau en het handelen van de docent. Daarnaast zijn er op het gebied van de complexe vaardigheden nog een aantal verbetermogelijkheden. In een deel van de lessen wordt het lesprogramma aan de leerlingen verteld, maar dit wordt in vrijwel geen enkele les vergezeld door een concreet leerdoel, waarom de leerlingen iets gaan leren. Met een leerdoel voorhanden heeft de docent een eenvoudig middel om ook aan het einde van de les samen met de leerlingen te reflecteren op het geleerde, daardoor te achterhalen of het leerdoel ook behaald is en de leerlingen feedback te geven op hun vorderingen. De inspectie heeft in slechts een enkel geval differentiatie tussen leerlingen waargenomen. Juist ook op het vwo, waar de heterogeniteit van de leerlingpopulatie groot is, zijn er veel mogelijke situaties om leerlingen die moeite hebben met bepaalde onderdelen apart instructie te geven, en om andere leerlingen die meer uitdaging zoeken, verdiepende leerstof aan te bieden. Onvoldoende is het effectief gebruik van de onderwijstijd. In teveel gevallen bleken lessen voortijdig te eindigen of begonnen ze ruim later dan dat ze volgens het rooster zouden moeten aanvangen. Locatie Fedde Schurer werkt sinds kort met een 50 minutenrooster. Dit in combinatie met het ontbreken van een geluidssignaal dat het begin en einde van een les markeert, geeft de indruk dat docenten zich in onvoldoende mate bewust zijn van de voor hen beschikbare lestijd, waardoor ze deze niet effectief genoeg gebruiken voor onderwijs. Door de splitsing van onder- en bovenbouw over verschillende locaties, is het aanbieden van een doorlopende leerlijn een grote uitdaging op OSG Sevenwolden. Deze splitsing stelt eisen aan de mate van overleg tussen onder- en bovenbouw en de afstemming van methodes en toetsing. Hier wordt al enige jaren op ingezet maar dit heeft zoals beschreven nog onvoldoende geleid tot verbetering van het rendement. Wel heeft de inzet geleid tot bijvoorbeeld het inkorten van de eerste toetsweek in leerjaar 3, om leerlingen aan dit fenomeen te laten wennen. Ook worden er in leerjaar 2 iets uitgebreidere toetsen afgenomen, die meer in lijn zijn met de toetsing in leerjaar 3. Een belangrijke voorwaarde voor een goede doorlopende leerlijn is een goed functionerend overleg binnen de vakgroepen. De vakgroepen op OSG Sevenwolden hebben enige jaren minder aandacht gekregen door het werken in een teamstructuur. Recent is gekozen om de vakgroepen steviger te positioneren en ook aan te spreken op hun resultaten. Met deze hernieuwde opzet liggen er HB Pagina 6 van 8

7 voldoende mogelijkheden om ten aanzien van de doorlopende leerlijn tot eenduidige afspraken binnen vakgroepen te komen ook tussen de vakgroepen van de verschillende locaties van OSG Sevenwolden. De zorg en ondersteuning van leerlingen is voldoende planmatig. Leerlingen met extra zorgbehoefte zijn in beeld en voor de leerlingen met een leerlinggebonden financiering zijn er handelingsplannen. De inspectie merkt op dat er op de afdeling vwo van locatie Fedde Schurer wel een rekenbeleid is omschreven maar nog geen taalbeleid dit laatste is gezien het kleine aantal leerlingen met een taalachterstand ook niet verplicht maar is met het toenemende belang van de referentieniveaus wel een aandachtspunt. Uit de diagnostische toetsen van de referentieniveaus blijkt dat het taalen rekenniveau van de leerlingen momenteel over het geheel genomen voldoet aan de verwachtingen. Leerlingen die niet aan het niveau voldoen kunnen deelnemen aan een remediërend programma van de afdeling havo. De kwaliteitszorg Gezien de reeds omschreven scheiding tussen onder- en bovenbouw is het van groot belang dat de overdracht van de kennis over de achtergronden en onderwijsbehoeften van leerlingen goed geregeld is, zodat het onderwijs er op kan worden afgestemd. De inspectie constateert dat er voldoende middelen en momenten zijn voor de overdracht van gegevens. Echter, gezien de resultaten van de leerlingen in de bovenbouw twijfelt de inspectie sterk aan de mate waarin de school in de bovenbouw een betrouwbaar zicht heeft op de behoeften van de leerlingen en (de voorwaarden voor) het onderwijs daarop inricht. Daarom beoordeelt ze indicator 9.1 als onvoldoende. De school heeft de laatste jaren een gedegen analyse gemaakt van de onderwijsresultaten. De neergaande lijn was geen verrassing voor de school en vakgroepen zijn aangesproken op hun resultaten. Een aandachtspunt is het gebruik van Wolfanalyses van de centraal examens. Dit is momenteel niet verplicht en wordt in slechte enkele gevallen voor alle gemaakte examens uitgevoerd. De schoolleiding heeft nog onvoldoende zicht op de kwaliteit van het onderwijsproces. Belangrijk in dit verband is het hebben van een gedeelde visie op deze kwaliteit. Die ontbreekt op de afdeling vwo van OSG Sevenwolden. Er is in de afgelopen jaren te weinig inhoudelijk over het onderwijs gesproken door docenten en schoolleiding. Aan welke kwaliteitseisen moet een les minimaal voldoen? En wat mag je extra verwachten? Een aantal teams binnen het vwo zijn inmiddels gestart met een dergelijke visie en hebben een keuze gemaakt voor een bepaalde opzet van de lessen. Met het oog op de schijnbare verschillen in aanpak tussen onder- en bovenbouw liggen gesprekken binnen het gehele vwo op OSG Sevenwolden echter voor de hand. Daarna is er grond voor lesbezoeken en het eventueel bieden van gerichte scholing en coaching van docenten, op basis van de gedeelde onderwijsvisie. Het gebrek aan een gedeelde onderwijsvisie en het beperkte zicht van de schoolleiding op de kwaliteit van het onderwijsproces bieden nog te weinig grond om tot borging van de kwaliteit van het onderwijs te komen. De inspectie beoordeelt daarom indicator 9.5 als onvoldoende. Eveneens onvoldoende is de borging van de kwaliteit van toetsen en examens. Docenten hebben een aantal jaren geleden scholing gehad in het komen tot goede toetsen. Ook is er in leerjaar 2 en 3 met RTTI een instrument voorhanden waarmee er lijn in de opzet en inrichting van de toetsen kan komen. Er is sinds de scholing echter geen kwaliteitscontrole van de toetsen geweest en vakgroepen verschillen in de mate waarin ze de toetsen samen opstellen of zelfs tot dezelfde normering komen. Voldoende is de mate van planmatigheid bij verbeteractiviteiten. Vanuit het Sevenwolden-brede koersplan ligt er een locatiejaarplan met daarin een heldere omschrijving van activiteiten en tijdpaden. Een aandachtspunt is het maken en vastleggen van afspraken met de vakgroepen. Wet- en regelgeving De schoolgids, het schoolplan, het Examenreglement, het PTA en het zorgplan zijn naar de inspectie gestuurd en bevatten de verplichte onderdelen. De geprogrammeerde onderwijstijd voor het schooljaar 2011/2012 komt in alle leerjaren uit boven de wettelijke minimumnormen. HB Pagina 7 van 8

8 3. TOEZICHTARRANGEMENT De Inspectie van het Onderwijs kent aan OSG Sevenwolden, locatie Fedde Schurer, afdeling vwo het basisarrangement toe. Omdat de opbrengsten onder druk staan en er een aantal belangrijke tekortkomingen in de kwaliteitszorg zijn geconstateerd, zal de inspectie bij het eerstvolgende gesprek met het bevoegd gezag in het voorjaar van 2013, de voortgang van de ontwikkelingen op de afdeling vwo van OSG Sevenwolden bespreken. HB Pagina 8 van 8