Algemene Friese Onderlinge Schadeverzekeringsmaatschappij. Zevenwouden U.A.

Transcriptie

1 Algemene Friese Onderlinge Schadeverzekeringsmaatschappij Zevenwouden U.A. Jaarstukken 2012

2 Zevenwouden Verzekeringen Jaarstukken 2012 Inhoud Jaarverslag... 3 Bestuursorganen... 3 Verslag van de Raad van Commissarissen... 4 Verslag van de directie... 6 Jaarrekening Geconsolideerde balans per 31 december 2012 (na bestemming resultaat) Geconsolideerde winst-en-verliesrekening over Geconsolideerd kasstroomoverzicht 2012 (in duizenden euro s) Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Enkelvoudige balans per 31 december 2012 (na bestemming resultaat) Enkelvoudige winst-en-verliesrekening over Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening Overige gegevens Controleverklaring van de onafhankelijk accountant Statutaire regeling betreffende de bestemming van de winst Resultaatbestemming Zevenwouden Verzekeringen Van Maasdijkstraat 22, 8441 CM Heerenveen Postbus 14, 8440 AA Heerenveen 2

3 Jaarverslag Bestuursorganen Algemene Vergadering van Afgevaardigden E.J. Boiten Mûnein G. Doornhof Nijkerkerveen mevrouw M.C.W. van Hall-Disch Leeuwarden S.S. Hellinga Dokkum H.A. Hofmeester Leeuwarden A.B. de Jong Heerenveen G.L.G. Schweigmann Leeuwarden R.K. Sepp Drachten A.N.J. Slot Lelystad T.J.C. Spijkervet Leeuwarden S. Stoker Mûnein W.R. Tigchelaar Eesveen J. van der Zee Burdaard mevrouw P. van der Zee Bolsward Raad van Commissarissen C.B. Mulder, voorzitter J.M.A. de Boer, vice-voorzitter W.O. Sierksma Leeuwarden Oosterwolde Leeuwarden Auditcommissie W.O. Sierksma, voorzitter J.M.A. de Boer Leeuwarden Oosterwolde Directie S. Hijlkema, voorzitter Nes B.P. Posthumus Bolsward Accountant Ernst & Young Accountants LLP 3

4 Zevenwouden Verzekeringen Jaarstukken 2012 Verslag van de Raad van Commissarissen Aan de Algemene Vergadering van de Algemene Friese Onderlinge Schadeverzekeringsmaatschappij Zevenwouden U.A. Geachte dames en heren, Algemeen Overeenkomstig artikel 13 tot en met 16 van de statuten van de maatschappij hebben wij het genoegen u hierbij verslag uit te brengen over onze werkzaamheden in het algemeen en in het bijzonder onze bevindingen met betrekking tot de jaarrekening over het boekjaar 2012 van onze maatschappij. Samenstelling Het verslagjaar 2012 kenmerkt zich voor de Raad van Commissarissen als een jaar met meerdere rollen en hoogtepunten als gevolg van de fusie tussen Zevenwouden en Leeuwarder Onderlinge Verzekeringen (LOV). Op 22 juni 2012 is de fusie tussen deze twee Friese onderlinge verzekeringsmaatschappijen een feit geworden. Tot dat moment bestond de Raad van Commissarissen uit de heren H. Kroes, J.G. van der Werf en A. Offringa. Middels het passeren van de fusieakte hebben deze heren hun taken overgedragen aan de heren C.B. Mulder, J.M.A. de Boer en W.O. Sierksma, die voorheen de Raad van Commissarissen vormden van LOV. Organisaties van openbaar belang zoals verzekeraars hebben de wettelijke verplichting tot het instellen van een auditcommissie. De auditcommissie is bij Zevenwouden samengesteld uit een tweetal leden van de Raad van Commissarissen. De auditcommissie is in 2012 driemaal voltallig bijeen geweest voor overleg met de directie en de controller en heeft daarvan verslag uitgebracht aan de Raad van Commissarissen. Binnen de auditcommissie is expliciet aandacht besteed aan risicobeheer, compliance en de onderwerpen uit de managementletter opgesteld door de externe accountant. Ook heeft binnen de auditcommissie een evaluatie plaatsgevonden van het functioneren van de externe accountant. Werkzaamheden Zowel binnen Zevenwouden als LOV werd al langere tijd een strategische dialoog gevoerd met de directie en ledenvertegenwoordiging. Dit mondde voor beide maatschappijen uit in de keuze voor een groeistrategie. Nadat eerder verkennende gesprekken tussen partijen waren gevoerd, werden eind 2011 fusiebesprekingen opgestart om de mogelijkheid van fusie reëel te onderzoeken. Deze besprekingen hebben geresulteerd in een uitgewerkt fusieplan dat in het voorjaar van 2012 is voorgelegd aan de ledenvertegenwoordigingen van beide maatschappijen. Zowel de Ledenraad van LOV als de Raad van Afgevaardigden van Zevenwouden hebben van harte ingestemd met dit plan en daarmee het besluit tot fusie formeel geaccordeerd. Nadat eveneens de toezichthouder De Nederlandse Bank had ingestemd met de fusie is deze middels een notariële akte bekrachtigd op 22 juni Evenwel, in financieel-economische zin is de fusie met terugwerkende kracht per 1 januari 2012 doorgevoerd, zodat over het volledige boekjaar 2012 de cijfers van LOV zijn geïntegreerd. Het was de wens van alle betrokken partijen dat zowel de directie als commissarissen van LOV gezamenlijk het nieuwe bestuur van de fusiecombinatie zouden gaan vormen. Gedurende een aantal maanden was er derhalve sprake van een hybride situatie omdat tot 22 juni overlegd en onderhandeld moest worden met de oude directie en commissarissen van Zevenwouden, terwijl na de fusie het nieuwe bestuur in financiële zin alsnog verantwoordelijk werd vanaf 1 januari De Raad heeft in het kader van de voorgenomen fusie veelvuldig overleg gevoerd met de oude en nieuwe directie, de oude Raad van Commissarissen, DNB, de Ledenraad van LOV en de Raad van Afgevaardigden van Zevenwouden. Wij willen de 4

5 Ledenraad en de Raad van Afgevaardigden danken voor het in de Raad van Commissarissen gestelde vertrouwen. Om uiting te geven aan de gekozen groeistrategie is binnen LOV eind 2011 een acquisitie gepleegd door middel van de aankoop van het Fries Volmachtbedrijf (FVB). Volgend op deze aankoop was LOV aangevangen met de integratie en implementatie van FVB in de eigen operatie. Direct na de fusie tussen Zevenwouden en LOV is dit uitgebreid tot een project onder de naam Tegearre, waarbij de doelstelling is de drie partijen te integreren binnen één operatie. Hiermee wordt zowel in commercieel, financieel en administratief opzicht een stevige basis gevormd. In de loop van 2013 is het nieuwe Zevenwouden geëquipeerd om binnen het gekozen distributiemodel op te trekken met het samenwerkende intermediair. Om duurzaam continuïteit te kunnen waarborgen is verdere groei en een verbeterd verdienmodel evenwel noodzakelijk. Daarom staat Zevenwouden dan ook open om verdere samenwerkingsverbanden met andere onderlinge verzekeraars te onderzoeken en eventueel aan te gaan. Parallel aan de activiteiten binnen Tegearre zijn er voorbereidingen getroffen voor de invoering van de Solvency II wetgeving. Zo heeft Zevenwouden in het kader daarvan onder andere deelgenomen aan de ORSA pilot van de DNB, waarvan de terugkoppeling daarop in de loop van 2013 verder zal worden besproken en uitgewerkt. Jaarrekening In overeenstemming met artikel 16 van de statuten bieden wij u hierbij de door de directie opgemaakte jaarrekening en het jaarverslag van het boekjaar 2012 aan. De jaarrekening, die door Ernst & Young is gecontroleerd en is voorzien van een goedkeurende verklaring, is door de Raad van Commissarissen in zijn vergadering van 23 april 2013 besproken met de directie en de externe accountant. De voorgestelde resultaatbestemming is opgenomen in dit jaarverslag. Wij stellen u voor in de op 30 mei 2013 te houden Algemene Vergadering van Zevenwouden deze jaarrekening ongewijzigd vast te stellen. De Raad van Commissarissen is zich terdege bewust van het feit dat bovengenoemde processen veel hebben gevergd van medewerkers en management van Zevenwouden. De Raad spreekt daarvoor aan alle betrokkenen haar dank uit. De heer C.B. Mulder, voorzitter De heer J.M.A. de Boer, vice-voorzitter De heer W.O. Sierksma, commissaris 5

6 Zevenwouden Verzekeringen Jaarstukken 2012 Verslag van de directie Algemeen In het verslag over het boekjaar 2011 hebben wij melding gemaakt van het voornemen tot een fusie te komen tussen Leeuwarder Onderlinge Verzekeringen (LOV) en Zevenwouden. Middels het passeren van de notariële fusieakte op 22 juni 2012 is de juridische fusie tussen beide maatschappijen bekrachtigd. De fusie treedt in financiële en economische zin met terugwerkende kracht in werking per 1 januari Hierdoor zal Zevenwouden als verkrijgende maatschappij vanaf deze datum de financiële gegevens van Leeuwarder Onderlinge Verzekeringen in haar jaarrekening verantwoorden. Het jaarverslag dat nu voor u ligt is dan ook het eerste in deze nieuwe situatie. Een situatie waarin Leeuwarder Onderlinge Verzekeringen, als juridische entiteit, formeel is opgegaan in Zevenwouden. Doelstelling bij deze fusie is het vormen van een financieel krachtige onderlinge verzekeraar. Met de krachtenbundeling wordt tevens beoogd een goede uitgangspositie te creëren voor een financieel gezonde, duurzame en commercieel succesvolle toekomst voor de maatschappij. Gelijktijdig met de bekrachtiging van de fusie heeft een bestuurswisseling plaatsgevonden. De zittende directie van Zevenwouden had de pensioengerechtigde leeftijd bereikt en is per fusiedatum uit dienst getreden om van het pensioen te gaan genieten. Vanaf het moment van fusie bestaat de directie uit de heren S. Hijlkema en B.P. Posthumus, die voorheen gezamenlijk de Raad van Bestuur van LOV vormden. De Raad van Commissarissen in de oude vorm heeft haar taken eveneens per fusiedatum overgedragen aan de heren C.B. Mulder, J.M.A. de Boer en W.O. Sierksma, tot dat moment de commissarissen van LOV. De ledenafvaardiging van LOV en Zevenwouden zijn bij de fusie samengesmolten tot één nieuwe Raad van Afgevaardigden. Kort na het verlijden van de fusieakte hebben mevrouw O.B. de Nooy-Bolwijn en de heer H.G.J. Pieters besloten terug te treden als afgevaardigde, waarna de voltallige Raad van Afgevaardigden bestaat uit 14 personen. Namens Zevenwouden danken wij mevrouw De Nooy-Bolwijn en de heer Pieters voor hun langjarige inzet voor het belang van Zevenwouden. De operationele kant van de fusie is middels een projectmatige aanpak vormgegeven in het project onder de naam Tegearre. Hiervoor is een projectteam geformeerd onder aansturing van een daarvoor vrijgemaakte projectleider. Binnen het project Tegearre wordt in verschillende deelprojecten de uitwerking van de nieuwe organisatie aangepakt, met als belangrijke onderdelen de samenvoeging en inrichting van de gehele operatie in Leeuwarden, de conversie naar één automatiseringssysteem en de harmonisatie van arbeidsvoorwaarden en overige personele aspecten. Daarbij zal ook de operatie van deelneming Fries Volmachtbedrijf B.V. worden geïntegreerd in de nieuwe organisatie, zodat de faciliteiten die het volmachtbedrijf biedt vanuit één loket kunnen worden aangeboden aan het intermediair. Hiermee worden commerciële mogelijkheden vergroot en kan het volmachtbedrijf worden ingezet om meer premievolume te genereren voor Zevenwouden. De planning binnen Tegearre is erop gericht na de zomer van 2013 volledig operationeel te zijn. De inwerkingtreding van de nieuwe Europese toezichtwetgeving Solvency II is wederom uitgesteld en zal naar verwachting pas per 1 januari 2016 officieel zijn beslag krijgen. Echter, de toezichthouder DNB vraagt de verzekeringsindustrie in Nederland wel onverminderd door te gaan met de voorbereidingen van de implementatie van deze wetgeving. Zo heeft Zevenwouden in 2012 meegedaan aan de zogenaamde parallel run die dient als oefening voor de wijze waarop de financiële rapportage zal plaatsvinden onder Solvency II. De uitkomsten daarvan bevestigen dat Zevenwouden in ruime mate kan voldoen aan de nieuwe kapitaalseisen. Verder heeft Zevenwouden ook meegedaan aan de DNB pilot voor de ORSA, wat staat voor Own Risk en Solvency Assessment. Dit betreft een proces met daaruit voortvloeiende rapportage waarin de maatschappij een eigen afweging maakt tussen het risicomanagement, het kapitaalbeleid en de bedrijfsstrategie. Hiermee wordt beoogd de invloed van te nemen en genomen beslissingen en de daarmee samenhangende risico s beter 6

7 in beeld te brengen en de kapitaalseffecten daarvan beter te kunnen inschatten. Het ORSA proces en de rapportage daarover zal onder Solvency II minimaal een jaarlijks terugkerende verplichting worden. De terugkoppeling van DNB op het eerste ORSA rapport van Zevenwouden wordt in kwartaal 1 van 2013 verwacht. In 2013 zal binnen het project Tegearre de inrichting van de governance structuur van Zevenwouden en daarbinnen de verplichte sleutelfuncties onder Solvency II verder worden opgepakt en vormgegeven. Verder zal in 2013 wederom een ORSA rapportage worden vervaardigd. De Nederlandse schadeverzekeringsmarkt De premieontwikkeling van de verschillende schadebranches is in 2012 wederom stabiel gebleven. In algemene zin bleef de omzet nagenoeg op hetzelfde niveau als in 2011 en de technische resultaten blijken zeer beperkt winstgevend. Structurele oorzaken daarvan zijn een aanhoudende sterke concurrentie en blijvend stijgende kosten als gevolg van toenemende regeldruk. De consolidatie van het aantal verzekeringsmaatschappijen is in 2012 onverminderd doorgegaan. De fusie tussen LOV en Zevenwouden kan daarvoor als voorbeeld dienen. In 2012 lijkt er wel een kleine kentering zichtbaar in de neerwaartse druk op de premies zoals die de jaren daarvoor zichtbaar was. Veel maatschappijen hebben onder druk van voornoemde invloeden besloten hun premieniveau beperkt te verhogen, hetgeen ook voor Zevenwouden de mogelijkheid heeft gegeven een opwaartse tariefswijziging door te voeren in de particuliere productlijnen. Algemene Friese Onderlinge Schadeverzekeringsmaatschappij Zevenwouden U.A. Het boekjaar 2012 is afgesloten met een verlies van voor belastingen. Het premievolume in 2012 is fors lager uitgevallen dan de gezamenlijke premieomzet over Belangrijke verklaring daarvoor is de sanering die is doorgevoerd in de portefeuille om tot een verbetering van het verzekeringstechnische resultaat te komen. Vooral in de volmachttekening was in de afgelopen jaren een slecht resultaat zichtbaar, waardoor een sanering in dat kanaal noodzakelijk was geworden. Deze is in 2012 in belangrijke mate doorgevoerd. De bruto schadelast is ruim 25 % lager uitgevallen ten opzichte van Kosten In het boekjaar 2012 zijn de bedrijfskosten gedaald met Enerzijds zijn de acquisitiekosten gedaald met vanwege een lagere premieomzet. Daarnaast zijn de beheerkosten toegenomen met De oorzaak van deze stijging is met name gelegen in de eenmalige kosten verband houdende met het gehele fusie- en integratietraject. Na afronding van het project Tegearre, zal de volledige integratie van de operatie leiden tot verdere synergievoordelen. Het jaar 2013 kan worden betiteld als overgangsjaar, maar in 2014 zal dit moeten leiden tot een substantiële verbetering van de kosten/omzetratio. Herverzekering Gedurende het boekjaar 2012 was er sprake van een tweeledige herverzekeringsstructuur. De reden hiervoor was dat ultimo 2011 voor zowel de portefeuille van Zevenwouden als voor LOV een herverzekeringsprogramma was ingekocht voor het gehele jaar. Voor het jaar 2013 is één programma ingekocht voor de gehele portefeuille. De structuren van beide maatschappijen waren redelijk vergelijkbaar. Voor 2012 is de structuur nagenoeg ongewijzigd gebleven voor de brandportefeuille en kent een non-proportionele dekking. Vanwege het gewijzigde profiel van de portefeuille is gekozen voor het laagste eigen behoud van de fusiepartners zoals dat in 2012 gold voor Zevenwouden. De herverzekeringsstructuur voor de overige branches werd door zowel Zevenwouden als LOV ingekocht op proportionele basis. Voor 2013 is voor deze branches gekozen voor een non-proportionele dekking conform het brandprogramma. Voordeel daarvan is een vereenvoudiging van de herverzekeringsadministratie en een lagere herverzekeringspremie. Ten gevolge hiervan kan de schadelast eigen behoud voor Zevenwouden volatieler worden. 7

8 Zevenwouden Verzekeringen Jaarstukken 2012 Beleggingen De aandelen en aandelenfondsen hebben zich, na een waardedaling in 2011, in 2012 hersteld. Een deel van de stijging, , is ten gunste van het resultaat geboekt vanwege herwaardering onder de historische kostprijs. De totale waarde van de beleggingen in aandelen bedraagt ultimo Een deel van de participaties in obligatiefondsen is verkocht en in de obligatieportefeuille zijn twee lossingen geweest. Het gemiddelde rendement op de obligatieportefeuille inclusief de fondsen bedroeg 3%. De totale waarde van de beleggingen in obligaties bedraagt ultimo De terreinen en gebouwen zijn in 2012 opnieuw getaxeerd. Dit betekende een afwaardering van , waarvan ten laste van het resultaat kwam. In 2012 is één pand verkocht. Dit leverde een boekwinst op van Eind 2012 bedraagt de waarde van het onroerend goed Als gevolg van de fusie zijn de beleggingsportefeuilles van Zevenwouden en LOV eveneens samengevoegd. Hierdoor is uiteraard een gewijzigde samenstelling van de beleggingsmix ontstaan. Om te komen tot een optimalisatie van de beleggingsmix in relatie tot de verzekeringstechnische verplichtingen van Zevenwouden, zal in 2013 een Asset Liability Management (ALM) studie worden gedaan. Mede op basis van de uitkomsten daarvan zal worden bepaald wat de optimale beleggingsmix is voor Zevenwouden en welke maatregelen daartoe moeten worden getroffen om deze te bewerkstelligen. Deelnemingen Middels Leon Holding B.V. zijn alle aandelen van Assurantie Kompas B.V. in bezit van Zevenwouden. Binnen Assurantie Kompas B.V. wordt een deel van het vermogen belegd om daarmee beleggingswinsten te genereren. Daarnaast bezit Leon Holding, en daarmee indirect Zevenwouden, alle aandelen van HJG Adviesgroep B.V. Als dochterondernemingen van HJG Adviesgroep B.V. zijn eveneens indirect alle aandelen van Fries Volmachtbedrijf B.V. in bezit en is er een meerderheidsbelang in HJG Verzekeringen B.V. Het Fries Volmachtbedrijf B.V. heeft als enige activiteit het uitvoeren van het volmachtbedrijf en zal in 2013 operationeel worden geïntegreerd binnen de bedrijfsvoering van Zevenwouden. HJG Verzekeringen B.V. is een zelfstandig bemiddelingsbedrijf actief op het gebied van verzekeringen, hypotheken en pensioenen. De gezamenlijke activiteiten binnen HJG Adviesgroep B.V. laten in 2012 een positief resultaat zien. Solvabiliteit De aanwezige solvabiliteit bij Zevenwouden bedraagt per 31 december Het bedrag waarover de maatschappij wettelijk moet beschikken bedraagt Wij voldoen hiermee ruimschoots aan de wettelijk vereiste solvabiliteitsmarge. Gebaseerd op de omvang en samenstelling van onze portefeuille, het conflagratierisico, de schadehistorie en de ingekochte herverzekeringscapaciteit vinden wij een minimale solvabiliteit van noodzakelijk. In het kader van voorbereiding op Solvency II is door Zevenwouden in 2012 meegedaan aan de Parallel Run van DNB. De uitkomsten geven aan wat de minimaal aanwezige solvabiliteit moet zijn op basis van de aanwezige risico s, de zogenaamde SCR (Solvency Capital Requirement). De uitkomst hiervan was , op basis van het standaardrisicomodel. De directie acht een solvabiliteit van 125% van de SCR als minimum noodzakelijk. Resultaat Het uiteindelijke resultaat na belastingen over het boekjaar 2012 bedraagt Dit is vooruitlopend op de definitieve vaststelling van de jaarrekening ten laste gebracht van het eigen vermogen. Per saldo daalde het eigen vermogen met naar

9 Toepassing Code Verzekeraars De Code Verzekeraars is door het Verbond van Verzekeraars opgesteld en bevat de governance principes waaraan verzekeraas moeten voldoen. De Code ziet toe op een aantal onderwerpen, te weten de Raad van Commissarissen, de Directie, risicomanagement, audit en beloningsbeleid. Verzekeraars dienen in principe de Code toe te passen waarbij de uitwerking afhankelijk is van specifieke kenmerken van de verzekeraar. Zo zal de toepassing bij een onderlinge verzekeraar als Zevenwouden anders zijn dan bij een grote beursgenoteerde onderneming. Zevenwouden onderschrijft de principes vanuit de Code. De verantwoording van de wijze waarop Zevenwouden de principes toepast geschiedt in een publicatie van de Governance Principes Zevenwouden op de openbare website van de maatschappij. Samenstelling directie en raad van commissarissen De huidige samenstelling van de directie en raad van commissarissen van de maatschappij is niet in overeenstemming met de evenwichtige samenstelling als genoemd in de wet Bestuur en Toezicht (art. 2:166 BW). Wanneer vacatures ontstaan, zal het streven er op zijn gericht om aan deze bepaling te voldoen. Personeel en beloning Om de doelstellingen van de fusie te realiseren wordt een groot beroep gedaan op de inzet en flexibiliteit van alle medewerkers. De fusie brengt voor veel medewerkers belangrijke en impactvolle veranderingen in de werkomstandigheden met zich mee. Ondanks deze lastige omstandigheden toont eenieder betrokkenheid bij de maatschappij en volledige inzet. Wij willen dan ook dank zeggen aan al onze medewerkers voor hun bijdrage en inzet het afgelopen jaar. Verwachtingen voor 2013 In het plan dat is opgesteld voor van de fusie tussen LOV en Zevenwouden is de doelstelling geformuleerd één financieel krachtige onderlinge verzekeringsmaatschappij te vormen. De fusiemaatschappij wil zich vanuit een Friese mentaliteit profileren als aanbieder van schadeverzekeringsproducten. Met de kernwaarden persoonlijk, deskundig, helder en betrokken zal het distributiebeleid zich vooral richten op het intermediair. Daarnaast wil de fusiemaatschappij een goede invulling geven aan de maatschappelijke opleving van het coöperatieve gedachtegoed. Zij kan zich herkenbaar onderscheiden in de markt door vakmanschap en persoonlijke aandacht. Om al deze ambities te realiseren is het project Tegearre opgezet waarin de inrichting van de nieuwe organisatie moet plaatsvinden. Dit project is in de tweede helft van 2012 gestart en dient in het derde kwartaal 2013 te zijn afgerond. Dan moet er één organisatie zijn gevormd die vanuit Leeuwarden met één centrale backoffice en automatiseringssysteem de klanten kan bedienen. De nieuwe organisatie zal onder de merknaam Noorderlinge gaan opereren en de marktbewerking daarvoor is inmiddels opgestart. Op 7 februari 2013 is de nieuwe merknaam Noorderlinge en het beoogde marktbedieningsconcept breed gepresenteerd aan de intermediaire markt. Deze presentatie, waarbij zo n 200 intermediairs aanwezig waren, is succesvol verlopen en heeft veel positieve feedback gegeven, die het vertrouwen in het nieuwe concept verder versterken. Aangezien de feitelijke operatie pas in de tweede helft van 2013 volledig gereed is kan dit jaar worden betiteld als het overgangsjaar waarin de voorwaarden worden geschapen die een succesvolle en duurzame toekomst mogelijk maken. 9

10 Zevenwouden Verzekeringen Jaarstukken 2012 Investeringsverplichtingen Voor het vormgeven van het centrale backoffice- en automatiseringssysteem is per ultimo 2012 een investeringsverplichting van aangegaan. Risicoparagraaf Het beleid van Zevenwouden ten aanzien van risicobeheersing is gebaseerd op een risico analyse (de inschatting van mate waarin zij blootstaat aan risico s en de mate waarin deze risico s door Zevenwouden worden gemitigeerd) staat hieronder vermeld. De analyse is uitgevoerd door de risicocommissie van Zevenwouden, bestaande uit de directie en de controller. Daarnaast vormt het risicobeheer een terugkerend onderwerp in de vergadering met de Raad van Commissarissen en/of de Auditcommissie van Zevenwouden. De PDCA-cyclus (analyse, beheersing, monitoring en bijsturing) is door deze werkwijze voldoende gewaarborgd. De analyse is gedaan volgens de Financiële Instellingen Risicoanalyse Methode (FIRM). Op basis van deze methode houdt De Nederlandsche Bank (DNB) van elke onder haar toezicht staande onderneming een systematisch risicoprofiel bij. Met de risicoanalyse wordt op een gestructureerde wijze in beeld gebracht: 10 - in hoeverre strategie, het beleid, de activiteiten van instellingen, de interne processen binnen de instellingen en de interactie van de instellingen met de buitenwereld leiden tot risico s; - in welke mate deze risico s worden beheerst. Om de analyse gestructureerd te kunnen uitvoeren zijn binnen FIRM de relevante bronnen van risico s benoemd. Deze worden aangeduid als risicocategorieën en de mogelijke vormen van interne beheersing als beheersingscategorieën. Hierna wordt per risicocategorie aangegeven welke risico s worden onderkend en hoe deze worden beheerst. Risicocategorieën I. Financiële risico s Valutarisico Het valutarisico wordt gelopen als belegd wordt in vreemde valuta. Op de beleggingen in vastrentende waarden wordt een beperkt valutarisico gelopen. Zevenwouden belegd een deel van haar vermogen via beleggingsfondsen in Noord Amerika en Azië. Over deze beleggingen wordt een valutarisico gelopen. Marktrisico Het risico van veranderingen in de waarde van de beleggingsportefeuille als gevolg van wijzigingen in marktprijzen. De directie heeft een beleggingsplan opgesteld welke jaarlijks wordt voorgelegd aan de Raad van Commissarissen. Door voldoende spreiding te realiseren over aandelen, obligaties, hypotheken, onroerende zaken, deposito s en deelnemingen is het beleggingsrisico aanvaardbaar. Het beleggingsbeleid wordt mede gebaseerd op een Asset Liability Management (ALM) studie. De doelstelling van dit onderzoek is enerzijds te toetsen in hoeverre de beleggingsmix van Zevenwouden toereikend is om in een worst-case scenario aan haar verplichtingen te kunnen voldoen en anderzijds om te beoordelen of de beleggingsmix kan worden geoptimaliseerd om een betere verhouding tussen rendement en risico te

11 realiseren. Conclusie uit de ALM-studie is dat de samenstelling van de beleggingsportefeuille voldoende is om onder een worst-case scenario te allen tijde aan de verplichtingen te kunnen voldoen. In 2013 heeft een actualisatie van de ALM studie plaats gevonden voor de fusiecombinatie welke als input zal dienen voor de actualisering van het beleggingsbeleid. Kredietrisico Zevenwouden heeft zowel vorderingen op polishouders als op tussenpersonen en herverzekeraars. In de vorderingen op polishouders is geen significante concentratie van kredietrisico vastgesteld. Er is een maandelijkse controle op alle vorderingen, waarbij bij achterstand in betaling direct tot actie wordt overgegaan. De liquide middelen staan bij banken die minimaal een A-rating hebben. Het risico met betrekking tot het niet nakomen van verplichtingen door herverzekeraars wordt gemitigeerd door alleen zaken te doen met voldoende kredietwaardige herverzekeraars alsmede door spreiding van het risico over meerdere herverzekeraars. De rekening-courantsaldi met tussenpersonen worden bewaakt in relatie tot de omvang van de daarop plaats vindende boekingen. Bij significante overschrijding van de afgesproken termijnen worden op de situatie toegespitste beheersmaatregelen genomen. Aan enkele tussenpersonen is een lening verstrekt. Hierop vinden maandelijks aflossingen plaats. De aflossingsschema s worden daarbij tot op heden correct nageleefd. Verzekeringstechnisch risico Het verzekeringstechnische risico is het risico dat de omvang en het tijdstip van uitgaande kasstromen in verband met materiële risico's, zoals schadeclaims, niet overeenstemmen met de verwachtingen. De schadeportefeuille van de Zevenwouden is voornamelijk vertegenwoordigd in de branches brand en aansprakelijkheid. Risicobeleid Er is een beperking van het verzekeringsrisico door aanwezigheid van een stelsel van procedures en criteria voor productontwikkeling, prudent acceptatiebeleid en een prudent reserveringsbeleid. De ontwikkeling van de portefeuille wordt gevolgd door de directie. Periodiek worden rapportages opgesteld ten behoeve van de directie, waarin kostenontwikkeling, omzet, schade en portefeuilleverloop worden gerapporteerd. Kenmerkend voor schadeverzekeringen is de volatiliteit in de schadelast. Een belangrijke factor voor het resultaat is een adequate schadelastbeheersing. Op preventie wordt bewust gestuurd. Dit geldt tevens voor de schadebewaking. Een hoge schadefrequentie wordt zowel op polis- als op relatieniveau gesignaleerd en indien nodig wordt daarop actie ondernomen. Voor de vaststelling van schaden wordt gebruik gemaakt van gekwalificeerde expertisebureaus. Zevenwouden voert een anti-fraude beleid. De voorzieningen voor het schaderisico waaronder brand en aansprakelijkheid zijn gebaseerd op historische ervaringen met de schadeafwikkeling in de eigen tekening. Een actieve schaderegeling en een prudent reserveringsbeleid is kenmerkend voor Zevenwouden. Samenstelling schadeverzekeringsportefeuille Er zijn acceptatierichtlijnen opgesteld en Zevenwouden laat in geval van een nieuwe aanvraag een risicoinspectie uitvoeren. Iedere nieuwe klant wordt gescreend door FISH (Fraude en Informatie Systeem Holland). Bij twijfel over het morele en/of technische risico volgt een nader onderzoek. Catastrofe Dit betreft de concentratie van verzekeringstechnische risico s. Het risico van de schadeportefeuille van de Zevenwouden is verspreid over heel Nederland. Binnen de branche Brand vormen conflagratie en concentratie 11

12 Zevenwouden Verzekeringen Jaarstukken 2012 belangrijke risico s. Ter beperking van deze risico s sluit Zevenwouden herverzekeringscontracten af. De maatschappij heeft een catastrofevoorziening gevormd voor het eigen behoud bij calamiteiten. Catastrofeschaden zoals storm worden ingekocht op basis van de kans van 1 op de 200 jaar. Schaden ten gevolge van terrorisme zijn herverzekerd via de pool van NHT ( Nederlandse Herverzekeringsmaatschappij Terrorismeschaden). Frauderisico s schadeverzekeringsportefeuille Onrechtmatig claimgedrag van polishouders komt relatief weinig voor. Zevenwouden heeft een gedragscode en waarborgen binnen de interne processen (bijvoorbeeld functiescheiding bij fiattering) die de mogelijkheid van interne fraude verkleinen. Beheersing risico's van de schadeverzekeringsportefeuille De risico's worden beheerst door risicobeleid, inzicht in de risicofactoren en door toetsing. Er is een herverzekeringsbeleid waarbij grote risico s worden gemitigeerd. Onzekerheden worden vermeden door goede procesbeheersing, bewakingsprocedures en een duidelijke vastlegging van verzekerde risico's in overeenkomsten. Herverzekeringsbeleid Het herverzekeringsbeleid biedt bescherming van het resultaat en eigen vermogen tegen het optreden van schaden binnen de verzekeringsportefeuille. Hierbij worden de verliezen die voortvloeien uit calamiteiten beperkt tot niveaus die passen bij het risicoprofiel. Het herverzekeringsprogramma wordt vastgesteld aan de hand van verschillende (risico)analyses van de portefeuille, de omvang van de portefeuille, de aard van de verzekeringstechnische risico's, de resultaten, de risicoaversie en de financiële draagkracht van de onderneming. Het gekozen eigen behoud acht de directie passend bij de risico-exposure van de verzekeringsportefeuille. Grotere risico's worden boven de obligatoire overeenkomsten op individuele (facultatieve) basis herverzekerd. Er is een afzonderlijk contract voor catastroferisico's. Het eigen behoud in het Excess of Loss programma is in 2012 verlaagd op basis van een meerjarige risicoanalyse. II. Niet financiële risico s Omgevingsrisico De strategie van Zevenwouden is erop gericht de omvang van de portefeuille en daarmee het premie-inkomen verantwoord te laten groeien. Omzetgroei is nodig om de zelfstandige positie op lange termijn te waarborgen. Een voortdurend veranderende omgeving biedt kansen, maar vereist ook aanpassingen van de bestaande producten en ontwikkeling van nieuwe producten. Het anticiperen op die veranderingen behoort tot goed ondernemerschap. Operationeel risico Operationele risico's kunnen worden omschreven als verliezen die ontstaan als gevolg van falende systemen, het niet aanwezig zijn of niet werken van de interne controle/beheersingsmaatregelen of door menselijk gedrag. Van de administratieve processen zijn beschrijvingen gemaakt welke voor een ieder binnen de organisatie toegankelijk zijn. De administratie (polis, schade en financieel) vindt plaats binnen een softwarepakket van een gerenommeerd systeemhuis binnen de branche. De risico s wat betreft de werkzaamheden zijn door 12

13 voldoende functiescheiding beperkt. Iedere excasso wordt gecontroleerd en gefiatteerd door de directie en controller voordat de betaling wordt gedaan. Er is een functiescheiding tussen het voorbereiden van de betaling en het betaalbaar stellen. Op het gebied van kwaliteitsmanagement en Business Proces Management heeft de Zevenwouden een tool aangeschaft die de organisatie in staat stelt om bedrijfs- en werkprocessen op eenvoudige en eenduidige wijze te beschrijven, te modelleren én te publiceren. Door de mogelijkheid processen in relatie te brengen tot risico s en geldende wet-en regelgeving biedt deze tool goede ondersteuning op het gebied van Risk Management en Compliance Management. De tool geeft het management beter inzicht in de processen op strategisch en tactisch niveau en ondersteunt de medewerkers met de uitvoering van de processen op operationeel niveau. Dit leidt tot: Verhoging van efficiency; Verbetering van transparantie in procesgang; Borging van kennis; Realisering van Compliance met wet- en regelgeving. Uitbestedingsrisico Zevenwouden heeft haar salarisverwerking per 2012 uitbesteed aan RAET. Ook de automatisering is uitbesteed, zoals genoemd onder IT-risico. Daarnaast heeft Zevenwouden samenwerkingsovereenkomsten met gevolmachtigd agenten. Deze agenten mogen binnen gestelde grenzen voor rekening en risico van Zevenwouden het verzekeringsbedrijf uitoefenen. Met de gevolmachtigden zijn er Service Level Agreements (SLA s) overeengekomen conform het voorgeschreven model van het Verbond van Verzekeraars en van de Nederlandse Vereniging van Gevolmachtigde Assurantiebedrijven (NVGA), waarin nadere afspraken zijn gemaakt ten aanzien van limieten, branches, schaderegeling en waarin rapportagemodellen zijn opgenomen. De naleving van de gemaakte afspraken wordt getoests met behulp van controleverklaringen van de accountant, kennisname van self assessments van gevolmachtigen en cijferanalyses. Daarnaast vindt er periodiek een audit plaats bij de gevolmachtigde. IT- risico IT-risico s hebben te maken met de gevoeligheid voor een ontoereikende IT-infrastructuur (hardware, netwerken, software, gegevens en processen), waardoor bedrijfsprocessen en informatievoorziening onvoldoende worden ondersteund. Inrichting en beheer van de IT omgevingen gebeurt samen met professionele partners die ook de preventieve monitoring van de omgeving uitvoert waaronder de correcte werking van het back-up proces. In de loop van 2013 wordt een geheel nieuwe ICT infrastructuur ingericht, passend bij de strategische plannen van de fusiecombinatie. De verzekeringsadministratie van Zevenwouden vindt plaats binnen een kwalitatief en vrij in de verzekeringsmarkt verkrijgbaar pakket, waarover Zevenwouden het eerste lijnbeheer voert. Met de leverancier is een onderhoudsovereenkomst gesloten, waarin het verdere beheer en onderhoud is geregeld. Eenzelfde constructie geldt voor de financiële en comptabele processen. Integriteitrisico Zevenwouden streeft maatschappelijk verantwoord ondernemen na, in de overtuiging dat dit voor haar klanten en het bedrijf de beste waarborgen biedt voor een zekere toekomst, ook op de langere termijn. Naleving van wetten en regels is daarbij een voorwaarde. Alle medewerkers zijn op de hoogte van de verschillende gedragscodes en richtlijnen. Onderwerpen die onder andere aan bod zijn gekomen waren; 13

14 Zevenwouden Verzekeringen Jaarstukken 2012 Gedragscode Verzekeraars, mededinging, gedragscode geïnformeerde verlenging en contractstermijnen, gedragscode verwerking persoonsgegevens, gedragscode letselschade, fraudeprotocol en de interne klachtenprocedure. Juridische risico Dit zijn risico s die samenhangen met (veranderingen in en naleving van) wet- en regelgeving en het mogelijk bedreigd worden van de rechtspositie. Zevenwouden volgt nauwgezet de wet en regelgeving die op haar van toepassing is. Relevante veranderingen worden onderkend en goed binnen de organisatie gecommuniceerd. Voor complexere (juridische) zaken wordt advies ingewonnen bij gerenommeerde externe juristen. Leeuwarden, 23 april 2013 S. Hijlkema, directievoorzitter B.P. Posthumus, directielid 14

15 15

16 Zevenwouden Verzekeringen Jaarstukken 2012 Jaarrekening Geconsolideerde balans per 31 december 2012 (na bestemming resultaat) ACTIVA Immateriële vaste activa 1. Assurantieportefeuille Software Beleggingen 4. Terreinen en gebouwen: Voor eigen gebruik Overige terreinen en gebouwen Overige financiële beleggingen: Aandelen en aandelenfondsen Obligaties en obligatiefondsen Vorderingen uit hypothecaire leningen Vorderingen uit andere leningen Deposito s bij kredietinstellingen Vorderingen Vorderingen uit directe verzekeringen op: Verzekeringnemers Tussenpersonen Herverzekeraars Verzekeringsmaatschappijen Overige vorderingen Belastingen Overige activa Materiële vaste activa Liquide middelen Overlopende activa Lopende rente en huur Overlopende acquisitiekosten Overige overlopende activa

17 PASSIVA Groepsvermogen Eigen vermogen Aandeel derden Technische voorzieningen Voor niet verdiende premies: 14. Bruto Herverzekeringsdeel Voor te betalen schade: 15. Bruto Herverzekeringsdeel Overige technische voorzieningen Voorzieningen Belastingen Overige Schulden Schulden uit directe verzekeringen: Verzekeringnemers Tussenpersonen Herverzekeraars Verzekeringsmaatschappijen Belastingen en sociale lasten Overige schulden Overlopende passiva

18 Zevenwouden Verzekeringen Jaarstukken 2012 Geconsolideerde winst-en-verliesrekening over Technische rekening schadeverzekering Verdiende premies eigen rekening Brutopremies Herverzekeringspremies Wijziging technische voorzieningen: Niet-verdiende premies Bruto Aandeel herverzekeraars Van niet-technische rekening toegerekende opbrengst uit beleggingen Schaden eigen rekening 22. Brutoschaden Aandeel herverzekeraars Wijziging voorziening te betalen schaden: Bruto Aandeel herverzekeraars Wijziging overige technische voorzieningen Bedrijfskosten Acquisitiekosten Wijziging overlopende acquisitiekosten Beheer- en personeelskosten en afschrijving bedrijfsmiddelen Commissie en winstdelingen ontvangen van herverzekeraar Resultaat technische rekening Schadeverzekering

19 Niet technische rekening Resultaat technische rekening Schadeverzekering Opbrengst uit beleggingen Terreinen en gebouwen Overige beleggingen Waardeveranderingen van beleggingen Gerealiseerde winst op beleggingen Beleggingslasten Beheerkosten en rentelasten Waardeveranderingen van beleggingen Gerealiseerde verlies op beleggingen Aan technische rekening toegerekende opbrengst uit beleggingen Overige niet technisch resultaat Overige niet technische baten Beheer- en personeelskosten Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen Belastingen resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening (bate respectievelijk laste) Aandeel derden Resultaat uit gewone bedrijfs- uitoefening na belastingen

20 Zevenwouden Verzekeringen Jaarstukken 2012 Geconsolideerd kasstroomoverzicht 2012 (in duizenden euro s) Kasstroom uit operationele activiteiten Netto winst exclusief aandeel derden Boekwinst beleggingen Waardeverandering aandelen en obligaties Mutatie technische voorziening eigen rekening Mutatie overige voorzieningen 5-2 Afschrijving bedrijfsmiddelen en immateriële vaste activa Mutatie voorziening latente belastingen Mutatie kortlopende schulden en overlopende passiva Mutatie kortlopende vorderingen en overlopende activa Totaal kasstroom uit operationele activiteiten Kasstroom uit investerings- en beleggingsactiviteiten Investeringen en aankopen: Aankoop deelneming Immateriële vaste activa Beleggingen in aandelen, aandelenfondsen, obligaties en obligatiefondsen Overige beleggingen Materiële vaste activa Desinvesteringen, aflossingen en verkopen: 0 Beleggingen in terreinen en gebouwen Beleggingen in aandelen, aandelenfondsen, obligaties en obligatiefondsen Overige beleggingen Materiële vaste activa 23 - Totaal kasstroom uit investerings- en beleggingsactiviteiten Aflossing lening overgenomen deelneming Totaal kasstroom uit financieringsactiviteiten Liquide middelen aanwezig in verworven deelnemingen Mutatie in liquide middelen Liquide middelen 1 januari Liquide middelen 31 december Mutatie in liquide middelen

21 Overzicht van het totaalresultaat Netto-resultaat na belastingen Herwaardering beleggingen Stelselwijziging Afwaardering goodwill Totaal van de rechtstreekse mutaties in het eigen vermogen als onderdeel van het groepsvermogen Totaal resultaat

22 Zevenwouden Verzekeringen Jaarstukken 2012 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Grondslagen voor de geconsolideerde jaarrekening Algemeen De jaarrekening is opgesteld overeenkomstig de bepalingen zoals opgenomen in het Burgerlijk Wetboek 2 Titel 9 afdeling 14, de Richtlijn voor de Jaarverslaggeving 605 Verzekeringsmaatschappijen en de Wet op het financieel toezicht (Wft). De jaarrekening is opgemaakt op 23 april Fusie Op 22 juni 2012 zijn de Leeuwarder Onderlinge Verzekeringen U.A. en Zevenwouden U.A. met terugwerkende kracht per 1 januari 2012 gefuseerd. Zevenwouden U.A. is hierbij de verkrijgende partij. Deze jaarrekening omvat de cijfers van beide fusiepartners over geheel De vergelijkende cijfers zijn hierop aangepast. Met de samenvoeging van de cijfers over 2011 zijn een aantal presentatiecorrecties gedaan. Deze worden hieronder toegelicht. De activiteiten van de fusiemaatschappij zijn vooreerst voortgezet op de bestaande locaties in Leeuwarden en Heerenveen. In de tweede helft van 2013 worden de organisaties fysiek samengevoegd in het kantoor in Leeuwarden. De fusie wordt volgens de pooling of interest methode in de jaarrekening verwerkt. Bij deze methode worden de samengevoegde activa en passiva in beginsel tegen hun bestaande boekwaarde opgenomen en komen positieve en negatieve goodwill niet aan de orde. Stelselwijzigingen De uniformering van de waarderingsgrondslagen heeft de volgende stelselwijzigingen tot gevolg: Catastrofevoorziening Voor het LOV-deel is onder de overige technische voorzieningen een catastrofevoorziening gevormd op basis van de in deze jaarrekening geformuleerde waarderingsgrondslag. In de balans van LOV was in het verleden geen catastrofevoorziening opgenomen. Deze stelselwijziging heeft geleid tot een verlaging van het beginvermogen 2011 van zijnde de vorming van een catastrofevoorziening van onder aftrek van een latente belastingvordering van Het resultaat over 2011 is niet gewijzigd. Toerekening opbrengsten uit beleggingen aan de technische rekening De methodiek voor de toerekening van opbrengsten uit beleggingen aan de technische rekening was in voorgaande jaren niet identiek. De methodiek zoals opgenomen onder de grondslagen voor de bepaling van het resultaat heeft geleid tot een daling van het technisch resultaat van 2011 van Schattingswijzigingen Niet verdiende provisie en tekencommissie Er is een nieuwe, meer nauwkeurige methode gehanteerd voor de bepaling van zowel de post vooruit ontvangen premie als vooruit ontvangen tekencommissie. De vrijval ten gevolge van deze schattingswijziging bedraagt in totaal Presentatiecorrecties Voor onderstaande presentatiecorrecties geldt dat de vergelijkende cijfers conform deze wijzigingen zijn aangepast. Belastingen De niet-latente belastingvorderingen en schulden worden separaat in de balans verantwoord onder vorderingen en schulden. Latente belastingschulden worden vermeld onder de voorziening belastingen. Een latente 22

23 belastingvordering wordt opgenomen in de vorderingen belastingen. Voorheen werd het saldo van (niet-)latente belastingverplichtingen en claims opgenomen onder vorderingen of schulden. Overlopende acquisitiekosten De betaalde provisie over de onverdiende premies wordt gepresenteerd onder het overlopende activum Overlopende acquisitiekosten. In de vorige jaarrekeningen werd deze post in mindering gebracht op de premiereserve onder technische voorzieningen. Acquisitiekosten De onder bedrijfskosten vermelde acquisitiekosten omvatten uitsluitend geboekte provisies. De gebruikelijke toerekening van een deel van de beheerkosten aan de acquisitiekosten is per 2012 vervallen. Consolidatie Onder groepsmaatschappijen wordt verstaan die maatschappijen waarmee een economische eenheid wordt gevormd en waarin een beslissende zeggenschap wordt uitgeoefend. Het aandeel van derden in het eigen vermogen en in het resultaat is afzonderlijk in de geconsolideerde jaarrekening tot uitdrukking gebracht. De groepsmaatschappijen worden integraal geconsolideerd vanaf de datum waarop beslissende zeggenschap op de groepsmaatschappij is verkregen. De posten in de geconsolideerde jaarrekening worden volgens uniforme grondslagen van waardering en resultaatbepaling vastgesteld. Overname HJG Adviesgroep B.V. Op 24 oktober 2011 werd door Leeuwarder Onderlinge Verzekeringen U.A. een 100%-belang verworven in de HJG Adviesgroep B.V. Vanaf deze datum wordt HJG Adviesgroep B.V. met haar dochters HJG Verzekeringen B.V. en Fries Volmachtbedrijf B.V. volledig geconsolideerd. In de verloopoverzichten opgenomen in de toelichting op de onderscheiden posten van de geconsolideerde balans worden de mutaties ontstaan door deze overname aangeduid met opname in consolidatie. Volledig geconsolideerde maatschappijen In de geconsolideerd jaarrekening zijn opgenomen de volgende dochtermaatschappijen: Statutaire naam Statutaire vestiging Aandeel Leon Holding B.V. Leeuwarden 100% Assurantie Kompas B.V. Leeuwarden 100% dochter Leon Holding B.V. HJG Adviesgroep B.V. Bolsward 100% dochter Leon Holding B.V. HJG Verzekeringen B.V. Bolsward 76% dochter HJG Adviesgroep B.V. Fries Volmachtbedrijf B.V. Leeuwarden 100% dochter HJG Adviesgroep B.V. Voor de groepsmaatschappijen heeft de Zevenwouden U.A. geen aansprakelijkstellingen overeenkomstig artikel 2:403 BW afgegeven. Overname Een overname wordt volgens de purchase accounting methode in de jaarrekening verwerkt. Bij deze methode boekt de overnemende partij als kosten de overgenomen activa minus de schulden. Een verschil tussen de aankoopprijs (tegen boekwaarde) van een acquisitie en de som van de marktwaarden (fair values) van materiële - en identificeerbare immateriële activa minus de schulden, wordt opgenomen als goodwill. 23

24 Zevenwouden Verzekeringen Jaarstukken 2012 Salderen Een actief en een post van het vreemd vermogen worden gesaldeerd in de jaarrekening opgenomen uitsluitend indien en voor zover: Een deugdelijk juridisch instrument beschikbaar is om het actief en de post van het vreemd vermogen gesaldeerd en simultaan af te wikkelen: en Het stellige voornemen bestaat om het saldo als zodanig of beide posten simultaan af te wikkelen. Grondslagen voor de waardering van activa en passiva Oordelen en schattingen Bij de toepassing van de grondslagen en regels voor het opstellen van de jaarrekening vormt het management zich diverse oordelen en schattingen. De belangrijkste oordelen en schattingen inclusief de bijbehorende veronderstellingen is het inschatten van de schadereserveringen en de beoordeling van de waardering van de waarde van de verworven assurantieportefeuilles. Immateriële vaste activa Algemeen Een immaterieel vast actief wordt in de balans opgenomen als: het waarschijnlijk is dat de toekomstige economische voordelen die een actief in zich bergt, zullen toekomen aan de vennootschap; en de kosten van het actief betrouwbaar kunnen worden vastgesteld. De immateriële vaste activa worden gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs of vervaardigingsprijs verminderd met de cumulatieve afschrijvingen danwel de lagere realiseerbare waarde (hier de hoogste van de bedrijfswaarde en opbrengstwaarde). Het afschrijven van de immateriële vaste activa geschiedt stelselmatig op basis van de geschatte economische levensduur met een maximum van 20 jaar. De economische levensduur en afschrijvingsmethode worden aan het einde van ieder boekjaar opnieuw beoordeeld. De immateriële vaste activa die zijn verkregen bij de acquisitie van een groepsmaatschappij worden tegen de reële waarde op het verkrijgingsmoment opgenomen. Assurantieportefeuilles Verworven assurantieportefeuilles worden gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs en afgeschreven over een periode van 10 jaar. Software Software dienstbaar aan de bedrijfsprocessen van de onderneming wordt gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs, verminderd met de cumulatieve afschrijvingen en indien van toepassing met bijzondere waardeverminderingen. Het actief wordt afgeschreven over een periode van 5 jaar. Goodwill Het positieve verschil tussen de verkrijgingsprijs en het aandeel van de vennootschap in de reële waarden van de overgenomen identificeerbare activa en passiva op het moment van de transactie van een deelneming wordt als goodwill beschouwd. 24