Inleiding Detraditionaliseringsprocessen in de levenssferen arbeid, gezin en vrije tijd... 7

Transcriptie

1 Inhoudstafel Voorwoord Inleiding Detraditionaliseringsprocessen in de levenssferen arbeid, gezin en vrije tijd Maatschappelijke ontwikkelingen kaderen de spanning tussen arbeid en andere levenssferen: het moderniseringsproces Detraditionalisering van arbeid Van landbouw en ambacht naar Fordisme Pre-industriële samenlevingen: arbeid en gezin - één levenssfeer Fabrieksarbeid: differentiatie van arbeid en gezin Fordisme: massaconsumptie ondersteunt massaproductie Van Fordisme naar diensteneconomie Deregulering van de werktijden Verandering van de beroepsrol Nieuwe tijden, ontstaan van spanningen tussen arbeid en andere levenssferen Dualistische conceptie van tijd Arbeid als statussymbool Flexibel werken als antwoord op de spanning tussen arbeid en andere levenssferen Detraditionalisering van het gezinsleven Veranderingen in de rol van de vrouw binnen het gezin Veranderingen in de relatie tussen partners Verandering in de rol van kinderen binnen het gezin Het hedendaagse gezin: een bron van spanningen? Wegvallen van rollendifferentiatie Taakcombinatie en tijdsdruk Meer gelijkheid tussen man en vrouw? Stijging eenpersoonshuishoudens en alleenstaande ouders Kinderen onschatbaar, maar bron van tijdsdruk Work-life balance Detraditionalisering van de vrije tijd Vrije tijd als complement van arbeid? Veranderingen in de vrije tijd Het ontstaan van vrije tijd: problematische tijdsorde? Vrije tijd als zelfverwezenlijking Gevolgen van detraditionalisering van de vrije tijd Samenvattend besluit...40

2 2 Verzuchting naar minder werk, ontspannen loopbaan als antwoord Inleiding Verzuchting naar minder werk: gewenste arbeidsuren Hoe groot is de verzuchting naar minder werk in België en Vlaanderen? Niet-financiële arbeidsoriëntatie of loterijvraag Voorkeur voor meer of minder werkuren? Voorkeur voor meer of minder werkuren gepaard met loonsaanpassing Huidige en gewenste werkuren in Europees perspectief Samenvattend Verzuchting naar minder werk in andere landen? Determinanten van de voorkeur voor minder werken Geslacht Gezinssituatie Opleidingsniveau en inkomen Leeftijd Huidige werkuren Houding ten opzichte van werk en jobkenmerken Combinatie arbeid-gezin Samenvattend Verzuchting naar minder werk: werkuren worden niet vrij gekozen Eisen van de werkgever Institutionele en culturele context Ontspannen loopbaan Een ontspannen arbeidsbestel Loopbaanonderbreking als middel om een ontspannen loopbaan te realiseren Evalueren van de doelstellingen van loopbaanonderbreking: onderzoeksvragen Samenvattend besluit Voorstelling loopbaanonderbrekers en loopbaanonderbrekersonderzoek Inleiding Loopbaanonderbreking en tijdskrediet Loopbaanonderbreking, tijdskrediet en ouderschapsverlof: een introductie Evolutie gebruikers Het onderzoek naar de tijdsbesteding en leefsituatie van loopbaanonderbrekers Kader Onderzoeksinstrumenten Vragenlijsten... 79

3 Loopbaanmodule Tijdsbestedingsdagboekjes Onderzoeksgroepen Bemerkingen bij het verdere onderzoek Aard van de onderbreking Type onderbreking Onderbrekingspercentage Wie zijn de loopbaanonderbrekers? Gezinssituatie van de loopbaanonderbrekers Aantal en leeftijd van de kinderen van loopbaanonderbrekers Leeftijd van de loopbaanonderbrekers Opleidingsniveau van de loopbaanonderbrekers Inkomen van loopbaanonderbrekers Samenvattend: achtergrondkenmerken loopbaanonderbrekers Motivatie voor de onderbreking Motivatie voor onderbreking bij mannen Motivatie voor onderbreking bij vrouwen Samenvattend besluit Jobkenmerken en houding ten opzichte van betaalde arbeid, getuige van een overspannen arbeidsmarktsituatie? Inleiding Aard en inhoud van het werk Aard van het werk: werkregime, sector, statuut en beroepsklasse van tewerkstelling Werkregime voor de loopbaanonderbreking Sector Professionele beroepsgroep Sociale beroepsklasse Statuut Inhoud van het werk: overwerk en ervaren erkenning op het werk Overwerk Ervaren erkenning op het werk Samenvattend: aard en inhoud van werk Houding ten opzichte van werk Tevredenheid met het werk Werk als zelfverwezenlijking Latente functies van arbeid

4 Financiële arbeidsoriëntatie Werk als zelfontplooiing Plichtsgericht arbeidsethos, sociaal arbeidsethos en houding ten aanzien van onbetaalde arbeid Belang van werk Samenvattend: houding ten opzichte van werk Overzichtstabel: aard, inhoud en houding ten opzichte van werk Samenvattend besluit Hoe ontspannen is de loopbaan van onderbrekers? Inleiding Betaalde arbeid in het verleden: geschiedenis van ontspannen loopbaan bij onderbrekers? Kenmerken van loopbanen in België en Vlaanderen Het loopbaanparcours van loopbaanonderbrekers Samenstelling van de loopbaan Grillig loopbaanpatroon? Parcours van dalende uren? Loopbaantraject beïnvloed door sociale achtergrond en houding ten opzichte van betaalde arbeid? Samenvattend: afgelegde loopbaanparcours Betaalde arbeid in de toekomst: streven naar een verdere ontspannen loopbaan? Arbeidsmarktcontinuïteit na loopbaanonderbreking Bevindingen uit ander onderzoek Bevindingen uit het LBO 04-onderzoek Loon- en functieverschillen als gevolg van een onderbroken loopbaan Samenvattend: intenties voor toekomstige arbeidsmarktparticipatie Samenvattend besluit Kiezen voor onderbreking: push- of pull-factoren doorslaggevend? Push of pull? De kans om loopbaanonderbreker versus werkende te zijn bij mannen De kans om voltijds loopbaanonderbreker versus deeltijds loopbaanonderbreker te zijn bij mannen De kans om loopbaanonderbreker versus werkende te zijn bij vrouwen De kans om voltijds loopbaanonderbreker te zijn versus deeltijds loopbaanonderbreker bij vrouwen Samenvattend besluit...176

5 7 Ontspannende onderbreking? Minder werken en onthaasten? Perceptie van de loopbaanonderbreking Onthaasten & batterijen opladen tijdens de onderbreking Ervaren onderbrekers minder tijdsdruk? Verklaringen voor het verschil in tijdsdruk bij loopbaanonderbrekers en werkenden Tijdsdruk houdt verband met de tijd besteed aan betaalde arbeid, gezinsarbeid en vrije tijd Tijdsdruk houdt verband met de kwaliteit van de niet-arbeidstijd Samenvattend besluit Tijdsbesteding bij onderbrekers: verklaring voor lagere tijdsdruk? Tijd in een notendop: productieve tijd, reproductieve tijd, recreatieve tijd en aansluitingstijd Tijd in delen Tijdsbesteding bij werkenden en loopbaanonderbrekers Samenvattend: tijdsbesteding bij onderbrekers Loopbaanonderbreking en gezinsarbeid Gezinnen onder druk Gezinstijd Samenvattend: tijd voor gezinsarbeid Loopbaanonderbreking en recreatieve tijd Sociale participatie Vrije tijd Tijdsdruk verklaard door de duur van betaalde arbeid, gezinsarbeid en recreatieve tijd? Kennen loopbaanonderbrekers minder tijdsdruk dan werkenden omdat zij minder betaalde arbeid uitvoeren? Ervaren loopbaanonderbrekers minder tijdsdruk dan werkenden, omdat zij een lagere totale werklast hebben? Ervaren loopbaanonderbrekers minder tijdsdruk dan werkenden omdat zij meer recreatieve tijd hebben? Beïnvloeden achtergrondkenmerken van loopbaanonderbrekers de relatie tussen tijdsdruk en tijdsbesteding? Samenvattend besluit Loopbaanonderbreking en kwaliteit van de huishoudtijd...225

6 9.1 Kwaliteitsindicatoren voor de tijd besteed aan huishoudelijke taken Mannelijke, vrouwelijke en neutrale taken Aantal en repertoirebreedte van huishoudelijke taken Huishoudelijke taken gecombineerd met nevenactiviteiten Verplaatsingen voor het huishouden Gefragmenteerde en gecontamineerde huishoudtijd: een consistent activiteitenpatroon? Samenvattend: kwaliteitsindicatoren voor de tijd besteed aan huishoudelijk werk Tijdsdruk verklaard door de kwaliteit van de tijd besteed aan huishoudelijk werk? Fragmentatie en combinatie van de huishoudtijd als indicatoren voor drukte Wordt de lagere tijdsdruk bij onderbrekers verklaard door de kwaliteit van de huishoudelijke tijd? Samenvattend besluit Loopbaanonderbreking en kwaliteit van de kinderzorgtijd Kwaliteitsindicatoren voor de tijd besteed aan kinderzorg Kinderverzorging versus kinderopvoeding Aantal en repertoirebreedte van kinderzorgactiviteiten Kinderzorg gecombineerd met nevenactiviteiten Verplaatsingen voor kinderen Gefragmenteerde en gecontamineerde kinderzorg: een consistent activiteitenpatroon? Samenvattend: kwaliteitsindicatoren van de tijd besteed aan kinderzorg Tijdsdruk verklaard door de kwaliteit van de tijd besteed aan kinderzorg? Fragmentatie en combinatie van de kinderzorgtijd als indicatoren voor drukte Wordt de lagere tijdsdruk bij onderbrekers verklaard door de kwaliteit van de kinderzorgtijd? Samenvattend besluit Loopbaanonderbreking en de kwaliteit van de recreatieve tijd Kwaliteitsindicatoren voor de tijd besteed aan recreatie Aantal en repertoirebreedte van recreatieve activiteiten Recreatieve activiteiten gecombineerd met nevenactiviteiten Verplaatsingen voor recreatieve activiteiten Het sociale aspect van recreatieve activiteiten

7 Gefragmenteerde en gecontamineerde recreatieve tijd: een consistent activiteitenpatroon? Samenvattend: kwaliteitsindicatoren voor de tijd besteed aan recreatie Tijdsdruk verklaard door de kwaliteit van de tijd besteed aan recreatieve tijd? Fragmentatie en combinatie van recreatieve tijd als indicatoren voor drukte Wordt de lagere tijdsdruk bij onderbrekers verklaard door de kwaliteit van de recreatieve tijd? Samenvattend besluit Rol van de kwantiteit en de kwaliteit van tijd in tijdsdrukgevoelens bij loopbaanonderbrekers Tijdsdruk verklaard door de kwantiteit van tijd en de kwaliteit van gezinstijd en recreatieve tijd Niet tijd, maar perceptie van tijd Samenvattend besluit Samenvatting en besluit Een maatschappij in verandering Het stelsel en zijn doelstellingen Waarom kiezen voor loopbaanonderbreking? Een kwestie van gezinsverplichtingen? Een kwestie van scholing? Een kwestie van de houding ten opzichte van betaalde arbeid? Niet één oorzaak, maar verschillende Probaat middel om de werkzaamheidsheidsgraad te verhogen? Geen sprake van onthaasting Toch minder tijdsdruk Te wijten aan de kwantiteit van tijd? Te wijten aan de kwaliteit van tijd? Suggesties voor verder onderzoek Meer en beter? Loopbaanonderbreking bij mannen en vrouwen: roldoorbrekend bij de ene, rolbevestigend bij de andere? Bijlagen Bijlage 1: Profiel voltijds onderbrekende mannen met werkactiviteiten Bijlage 2: Achtergrondkenmerken en motief van loopbaanonderbrekers met dagboekje

8 Bijlage 3: Pagina dagboekje Bijlage 4: Activiteitenlijst Bijlage 5: Schalen Somschaal erkenning voor geleverd werk Somschaal latente functies van arbeid Somschaal zelfontplooiing op het werk Somschaal sociaal arbeidsethos Somschaal positieve houding ten aanzien van onbetaalde arbeid Somschaal traditioneel plichtsgericht arbeidsethos Princals - Houding ten aanzien van betaalde arbeid bij loopbaanonderbrekers en werkenden Princals - Houding ten aanzien van betaalde arbeid bij loopbaanonderbrekers Bijlage 6: Loopbaanmodule Bijlage 7: Push of pull-factoren doorslaggevend? Bijlage 8: Tijdsbesteding naar type loopbaanonderbreker of werkende Bibliografie...373