Bijlage. Lijst met afkortingen 31. Bijlage 2 Methode 35. Bijlage 3 Werkkaart diagnostisch proces 39. Bijlage 4 Werkkaart therapeutisch proces 41

Transcriptie

1 29 Bijlage Lijst met afkortingen 31 Bijlage 2 Methode 35 Bijlage 3 Werkkaart diagnostisch proces 39 Bijlage 4 Werkkaart therapeutisch proces 41 Dankwoord 43 Literatuur 45

2 31 Lijst met afkortingen M. van der Schaaf, J. Sommers, Evidence statement voor fysiotherapie op de intensive care, DOI / , 2015 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV

3 32 Lijst met afkortingen ADL ARDS BBS BI CBO CIPNM CPM DEMMI DNA EBRO EMS ES FIM FiO 2 Fmax Fr FSS-ICU HHD IC ICF ICP ICU ICU-AW LOS KNGF MAS MAP MEP MIP MMT MOF MRC NSA NIRS PEEP RASS activiteiten van het dagelijks leven acute respiratory distress syndrome berg balansschaal barthelindex Centraal Begeleidingsorgaan criticall illness polyneuromyopathie continuous passive motion De Morton Mobility Index desoxyribonucleïnezuur evidence-based richtlijnontwikkeling elektromusculaire stimulatie evidence statement Functional Independence Measure fraction of inspired oxygen maximale spierkracht respiratory rate Functional Status Score for ICU handheld dynamometer intensive care International Classification of Functioning intracranial pressure Intensive Care Unit Intensive Care Unit-Acquired Weakness length of stay (ligdagen) Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie Modified Ashworth Scale mean arterial pressure maximum expiratory pressure maximum inspiratory pressure Manual Muscle Test multiorgaanfalen Medical Research Council (Modified) Nottingham Sensory Assessment near infrared spectroscopy positive end exipiratory pressure (positieve eindexpiratoire-drukbeademing) Richmond Agitation Sedation Scale

4 Lijst met afkortingen 33 ROM S5Q SF36 SIRS Ve Vt Vt/T1 Zkhs range of motion Standardized 5 questions Short Form-36 systemisch inflammatoir responssyndroom minute ventilation tidal volume flow rates ziekenhuis 6 MWT 6 minuten wandeltest NVZF Nederlandse Vereniging voor Ziekenhuis Fysiotherapie

5 35 Bijlage 2 Methode M. van der Schaaf, J. Sommers, Evidence statement voor fysiotherapie op de intensive care, DOI / , 2015 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV

6 36 Bijlage 2 Methode Ontwikkeling evidence statement voor fysiotherapie op intensive care unit Dit evidence statement (ES) is opgebouwd conform een verkorte versie van de methode voor ontwikkeling, implementatie en bijstelling van KNGF (Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie)-richtlijnen, zoals beschreven door Van der Wees et al., De ontwikkeling van het ES omvat vier fases: 1. systematisch literatuuronderzoek; 2. formuleren van aanbevelingen; 3. het voorleggen van het concept statement aan experts; 4. valideringsronde. Systematisch literatuuronderzoek Voor het uitvoeren van het systematisch literatuuronderzoek is er gezocht naar relevante literatuur die is verschenen tussen 1995 en september 2014 in de databases van de Cochrane Library, PubMed, Embase, PEDro en CINAHL. Deze onderbouwing biedt ondersteuning bij het maken van keuzen waarvoor fysiotherapeuten staan bij: 55 de diagnostiek en klinimetrie; 55 de behandeling; 55 veiligheidsaspecten die van belang zijn voor het uitvoeren van de fysiotherapeutische behandeling bij beademde intensive care (IC-)patiënten. Het wetenschappelijke bewijs is per vraagstelling samengevat, inclusief de mate van bewijs. Voor het beoordelen van de literatuur is gebruikgemaakt van de beoordelingslijsten en de evidence-based richtlijnontwikkeling (EBRO-)criteria voor kwaliteitsniveaus, zoals ontwikkeld onder auspiciën van het CBO (. Tabel 0.1, Tabel 0.2 en Tabel 0.3). Methodologische beoordeling van de literatuur De conclusies en antwoorden op de uitgangsvragen zijn gebaseerd op literatuur. De geselecteerde artikelen zijn beoordeeld op methodologische kwaliteit en ingedeeld naar de mate van bewijs aan de hand van beoordelingsformulieren. Hierbij zijn voor interventiestudies de criteria en indelingen van het CBO gebruikt (. Tabel 0.1). Voor evaluatie van de diagnostische instrumenten is geen classificatie gebruikt, omdat die niet beschikbaar is. De kwaliteit van de instrumenten is wel beoordeeld op basis van verschillende aspecten van betrouwbaarheid, validiteit en bruikbaarheid.

7 Bijlage 2 Methode 37. Tabel 0.1 Indeling van methodologische kwaliteit van interventiestudies. A1 A2 B C D systematische review van ten minste twee onafhankelijk van elkaar uitgevoerde onderzoeken van A2-niveau gerandomiseerd dubbelblind vergelijkend klinisch onderzoek van goede kwaliteit van voldoende omvang vergelijkend onderzoek, maar niet met alle kenmerken als genoemd onder A2 (hieronder valt ook patiënt-controleonderzoek, cohortonderzoek) niet-vergelijkend onderzoek mening van deskundigen. Tabel 0.2 Indeling van niveau van bewijskracht van de conclusies. niveau 1 niveau 2 onderzoek van niveau A1 of ten minste twee onafhankelijk van elkaar uitgevoerde onderzoeken van niveau A2 één onderzoek van niveau A2 of ten minste twee onafhankelijk van elkaar uitgevoerde onderzoeken van niveau B Het is aangetoond dat Het is aannemelijk dat niveau 3 één onderzoek van niveau B of C Er zijn aanwijzingen dat niveau 4 mening van deskundigen Experts zijn van mening dat In. Tabel 0.1 en Tabel 0.2 worden de niveaus van bewijskracht toegelicht voor individuele interventiestudies en voor de conclusies. Formuleren van de aanbevelingen Om een aanbeveling te kunnen formuleren zijn naast het wetenschappelijke bewijs andere aspecten van belang, bijvoorbeeld organisatorische aspecten, de noodzaak voor speciale expertise en toepasbaarheid in de dagelijkse praktijk. Deze aspecten worden vermeld onder het kopje overige overwegingen. De uiteindelijke aanbeveling is het resultaat van integratie van de conclusies uit de literatuur en de overige overwegingen. Het kan dus zijn dat de sterkte van een aanbeveling minder sterk of juist sterker is dan het niveau van bewijs uit de conclusie Waar geen bewijs voorhanden was, is een aanbeveling geformuleerd op basis van (gepubliceerde) expert opinions en kennis en ervaring van uitvoerders en projectgroepleden.. Tabel 0.3 geeft een overzicht van de sterkte van de aanbevelingen.

8 38 Bijlage 2 Methode. Tabel 0.3 Indeling van sterkte van de aanbevelingen. sterkte van de aanbeveling sterk voorkeursformulering positieve aanbeveling: sterk aan te bevelen/dient/moet/is eerste keus/is geïndiceerd/is vereist/is de standaard negatieve aanbeveling: sterk te ontraden/dient niet/moet niet/is geen keuze/is gecontraïndiceerd matig sterk positieve aanbeveling: aan te bevelen/adviseren/heeft de voorkeur/streven naar/verdient aanbeveling negatieve aanbeveling: niet aan te bevelen/wordt ontraden/verdient geen aanbeveling zwak positieve aanbeveling: te overwegen/kan negatieve aanbeveling: terughoudendheid is geboden geen kan geen advies of aanbeveling worden gegeven/niet mogelijk een keuze te maken/er is geen voorkeur uit te spreken Voorleggen van het concept statement aan de projectgroep, eerste kring en tweedekring De conceptversie van het ES is voor advies en commentaar voorgelegd aan de projectgroep, een eerste kring en een tweede kring van experts. De projectgroep bestond uit experts met ruime werk- en onderzoekservaring op het gebied van fysiotherapeutisch, medisch en revalidatieonderzoek bij IC-patiënten. De eerste kring is samengesteld uit intensivisten van de Nederlandse Vereniging voor Intensive Care (NVIC) met kennis en ervaring op het gebied van vroegtijdige mobilisatie en activatie van IC-patiënten. De tweede kring bestond uit fysiotherapeuten met ruime werkervaring (> 3 jaar) met de behandeling van IC-patiënten en met kennis en ervaring op het gebeid van vroegtijdige mobilisatie en activatie van IC-patiënten. De rol van de eerste en tweede kring was de inhoud van de richtlijnen te beoordelen op toepasbaarheid en werkzaamheid binnen hun setting. Hun taak bestond eruit fouten of onvolkomenheden te traceren, aanvullingen of nieuwe inzichten te verschaffen, en suggesties te doen voor onvoorziene praktische implementatieproblemen. Hiervoor zijn de leden van de eerste en tweede kring geraadpleegd door middel van schriftelijke commentaarrondes. Valideringsronde Het definitieve ES wordt later bij relevante specialistenverenigingen, namelijk het KNGF, de NVZF (Nederlandse Vereniging voor Ziekenhuis Fysiotherapie) en de NVIC ter autorisatie voorgelegd.

9 39 Bijlage 3 Werkkaart diagnostisch proces M. van der Schaaf, J. Sommers, Evidence statement voor fysiotherapie op de intensive care, DOI / , 2015 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV

10 40 Bijlage 3 Werkkaart diagnostisch proces Evidence statement voor fysiotherapie op de intensive care methodisch handelen diagnostisch proces screening (aanvullende) anamnese fysiotherapeutisch onderzoek van het bewegend functioneren rode vlaggen Onderstaande criteria gelden als (relatieve) contra-indicaties voor het uit bed mobiliseren van intensive care patiënten en moeten worden meegenomen in het proces van klinisch redeneren. Voor het mobiliseren van patiënten met een van deze criteria dient altijd overleg met een intensivist plaats te vinden. criteria: (niveau 1) hartslag recent myocardischemie hartfrequentie < 40 en > 130 p/min bloeddruk MAP < 60 mmhg en > 110 mmhg saturatie < 90% beademingsparameters FiO 2 > 0,6 PEEP: > 10 cm H 2 O ademhalingsfrequentie ademhalingsfrequentie > 40 p/min bewustzijnsniveau van patiënt RASS-score: -4, -5, 3, 4 dosis inotropica hoge dosis inotropica: dopamine > 10 mcg/kg/min nor/adrenaline > 0,1 mcg/kg/min temperatuur > 38,5 graden Celsius < 36 graden Celsius overige: (niveau 3 en 4) klinische blik verminderd bewustzijnsniveau zweten afwijkende gelaatskleur pijn vermoeidheid instabiele fracturen aanwezigheid van lijnen die mobilisatie onveilig maken neurologisch instabiel: ICP > 20 cmh 2 O inspectie van bewegingsapparaat oedeem, spieratrofie, contracturen, deformiteiten, drukplekken, decubitus, wonden onderzoek functie coöperatie S5Q (niveau 4) actieve en passieve bewegingsbeperking ROM (niveau 4) spierkracht MRC -(som)score (niveau 2) handheld dynamometer of handknijpkracht (Jamar) vanaf spierkracht MRC 3 (niveau 2) spiertonus MAS (niveau 4) sensibiliteit NSA (niveau 4) activiteiten transfers DEMMI (niveau 4) lopen DEMMI (niveau 4)

11 41 Bijlage 4 Werkkaart therapeutisch proces M. van der Schaaf, J. Sommers, Evidence statement voor fysiotherapie op de intensive care, DOI / , 2015 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV

12 42 Bijlage 4 Werkkaart therapeutisch proces Evidence statement voor fysiotherapie op de intensive care therapeutisch proces niet -responsieve en niet -adequate patiënt RASS-score < -2 (niveau 2) S5Q < 3 (niveau 4) responsieve en adequate patiënt RASS-score > -2 (niveau 2) S5Q > 3 (niveau 4) behandelplan passief doorbewegen (noot 4) (niveau 2) herhalingen: 5x per gewricht serie: 1 frequentie: 1x p/dag stretchen (noot 4) (niveau 2) duur: 20 minuten passief fietsen (noot 4) (niveau 2) duur: 20 minuten EMS (noot 4) (niveau 1 en 2) duur: 60 minuten intensiteit: 45 Hz frequentie: dagelijks CPM (noot 4) (niveau 2) 3 x 3 uur per dag splinten (noot 4 ) (niveau 4) duur: 2 uur op en 2 uur af actief oefentherapie (noot 4) (niveau 4) intensiteit: borg duur: (niveau 4) herhalingen: 8-10 herhalingen series: 3 sets frequentie: dagelijks 1 à 2x per dag (niveau 4) opbouw: (niveau 4) stap 1: duur opbouwen: herhalingen opvoeren naar 10 stap 2: series uitbreiden: van 1 serie naar 3 series stap 3: intensiteit verhogen van borgscore 11 naar 13 stap 4: frequentie verhogen: van 1x daagse naar 2x daagse therapie ADL-training: balans, staan, lopen (noot 4) (niveau 3) mobilisatie uit bed (noot 4) (niveau 2) fietsen (noot 4) (niveau 2) duur 20 minuten opbouw: intervaltraining richting 20 minuten opbouwen behandelproces evaluatie en afsluiting Gedurende de interventie de verandering van veiligheids- en inspanningsparameters monitoren en evalueren (noot 5, 6, 7, 8). hartfrequentie (niveau 1) bloeddruk (niveau 1) ademhalingsfrequentie (niveau 1) saturatie (niveau 1) veranderingen in klinische symptomen zoals: (niveau 3 en 4) bewustzijnsniveau zweten gelaatskleur pijn vermoeidheid duur van de interventie (niveau 4) aantal herhalingen (niveau 4) aantal sets (niveau 4) frequentie van interventie (niveau 4) borgscore (niveau 4) Bij het bereiken van onderstaande criteria gedurende de inspanning is het aan te bevelen om de oefentherapie te beëindigen: (niveau 1) hartfrequentie < 40 en > 130 p/min bloeddruk MAP < 65 mmhg; > 110 mmhg ademhalingsfrequentie > 40 p/min saturatie < 90% aritmie Evalueer iedere behandeling op basis van bevindingen in het diagnostisch en het beloop van het therapeutisch proces. Beschrijf dagelijks in de verslaglegging het resultaat van de behandeling en veranderingen in functionele status. Evalueer de behandeling bij ontslag van de intensive care met de daarbij behorende klinimetrie: ROM, MRC -(som)score, handheld dynamometer, handknijpkracht, MAS, NSA en DEMMI.

13 43 Dankwoord M. van der Schaaf, J. Sommers, Evidence statement voor fysiotherapie op de intensive care, DOI / , 2015 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV

14 44 Dankwoord In 2012 heeft het Academisch Medisch Centrum (AMC) opdracht gegeven voor het schrijven van een evidence statement voor fysiotherapie bij intensive care patiënten. Dit statement is gerealiseerd met subsidie van de afdeling Revalidatie van het AMC en Fonds NutsOhra. Voor de totstandkoming van dit statement danken wij de klankbordgroepleden (in alfabetische volgorde). zz Klankbordgroepleden: Eerste kring Dr. Dave A. Dongelmans, intensivist, Academisch Medisch Centrum, Amsterdam Marijke S. van der Steen, intensivist, ziekenhuis Gelderse Vallei, Ede Tweede kring Gert van de Bosch, fysiotherapeut, AZ Maastricht, Maastricht Cees Casteleijn, fysiotherapeut, St. Antonius ziekenhuis, Nieuwegein Bart Coenraads, fysiotherapeut, Gelre ziekenhuis, Apeldoorn Dennis Gommers, fysiotherapeut, AMC, Amsterdam Sabine Hahn, fysiotherapeut, Spaarne Ziekenhuis, Hoofddorp Sylvia Hania, fysiotherapeut, VUmc, Amsterdam Germijn Heijnen, fysiotherapeut, UMC Utrecht, Utrecht Jelmer Jager, fysiotherapeut, SLAZ, Amsterdam Mariska Leegte, fysiotherapeut, UMC Groningen, Groningen Peterpaul Mazure, fysiotherapeut, UMC Radboud, Nijmegen Inge van der Peijl, fysiotherapeut, LUMC, Leiden Bert Strookappe, fysiotherapeut, Gelderse Vallei, Ede Marijke Verbiest, fysiotherapeut, Eramus MC, Rotterdam Marja Villijn, fysiotherapeut, Tergooiziekenhuizen, Hilversum Josta de Vries, fysiotherapeut, OLVG, Amsterdam Jan Wink, fysiotherapeut, Isala Klinieken, Zwolle Naamsvermelding als referent betekent niet dat iedere referent de richtlijn op elk detail inhoudelijk onderschrijft.

15 45 Literatuur M. van der Schaaf, J. Sommers, Evidence statement voor fysiotherapie op de intensive care, DOI / , 2015 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV

16 46 Literatuur Adler J, Malone D. Early mobilization in the intensive care unit: a systematic review. Cardiopulmonary Physical Therapy Journal. 2012;23(1):5 13. Amidei C. Measurement of physiologic responses to mobilisation in critically ill adults. Intensive & Critical Care Nursing: the official journal of the British Association of Critical Care Nurses. 2012;28(2): Amidei C, Sole ML. Physiological responses to passive exercise in adults receiving mechanical ventilation. American journal of critical care : an official publication, American Association of Critical-Care Nurses. 2013;22(4): Angelopoulos E, Karatzanos E, Dimopoulos S, Mitsiou G, Stefanou C, Patsaki I, et al. Acute microcirculatory effects of medium frequency versus high frequency neuromuscular electrical stimulation in critically ill patients a pilot study. Annals of Intensive Care. 2013;3(1):39. Babb T, Levine B, Philley J. ICU-acquired weakness: an extension of the effects of bed rest. American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine. 2012;185(2): Bailey P, Thomsen GE, Spuhler VJ, Blair R, Jewkes J, Bezdjian L, et al. Early activity is feasible and safe in respiratory failure patients. Crit Care Med. 2007;35(1): Balas MC, Vasilevskis EE, Olsen KM, Schmid KK, Shostrom V, Cohen MZ, et al. Effectiveness and safety of the awakening and breathing coordination, delirium monitoring/management, and early exercise/mobility bundle. Critical Care Medicine. 2014;42(5): Baldwin CE, Paratz JD, Bersten AD. Muscle strength assessment in critically ill patients with handheld dynamometry: an investigation of reliability, minimal detectable change, and time to peak force generation. Journal of Critical Care. 2013;28(1): Bohannon RW, Smith MB. Interrater reliability of a modified Ashworth scale of muscle spasticity. Physical Therapy. 1987;67(2): Bourdin G, Barbier J, Burle JF, Durante G, Passant S, Vincent B, et al. The feasibility of early physical activity in intensive care unit patients: a prospective observational one-center study. Respir Care. 2010;55(4): Brimioulle S, Moraine JJ, Norrenberg D, Kahn RJ. Effects of positioning and exercise on intracranial pressure in a neurosurgical intensive care unit. Physical Therapy. 1997;77(12): Burtin C, Clerckx B, Robbeets C, Ferdinande P, Langer D, Troosters T, et al. Early exercise in critically ill patients enhances short-term functional recovery. Critical Care Medicine. 2009;37(9): Cader SA, Vale RGD, Castro JC, Bacelar SC, Biehl C, Gomes MCV, et al. Inspiratory muscle training improves maximal inspiratory pressure and may assist weaning in older intubated patients: a randomised trial. J Physiother. 2010;56(3): Calvo-Ayala E, Khan BA, Farber MO, Ely EW, Boustani MA. Interventions to improve the physical function of ICU survivors: a systematic review. Chest. 2013;144(5): Camargo Pires-Neto R, Fogaca Kawaguchi YM, Sayuri Hirota A, Fu C, Tanaka C, Caruso P, et al. Very early passive cycling exercise in mechanically ventilated critically ill patients: physiological and safety aspects a case series. PLoS ONE. 2013;8(9):e Caruso P, Denari S, Ruiz S, Bernal K, Manfrin G, Friedrich C. Inspiratory muscle training is ineffective in mechanically ventilated critically ill patients. Clinics. 2005;6: Chang AT, Boots RJ, Brown MG, Paratz J, Hodges PW. Reduced inspiratory muscle endurance following successful weaning from prolonged mechanical ventilation. Chest. 2005;128(2): Chang MY, Chang LY, Huang YC, Lin KM, Cheng CH. Chair-sitting exercise intervention does not improve respiratory muscle function in mechanically ventilated intensive care unit patients. Respir Care. 2011;56(10): Chen YH, Lin HL, Hsiao HF, Chou LT, Kao KC, Huang CC, et al. Effects of exercise training on pulmonary mechanics and functional status in patients with prolonged mechanical ventilation. Respir Care. 2012;57(5): Clavet H, Hebert PC, Fergusson D, Doucette S, Trudel G. Joint contracture following prolonged stay in the intensive care unit. CMAJ. 2008;178(6): Clavet H, Hebert PC, Fergusson DA, Doucette S, Trudel G. Joint contractures in the intensive care unit: association with resource utilization and ambulatory status at discharge. Disability and Rehabilitation. 2011;33(2): Damluji A, Zanni JM, Mantheiy E, Colantuoni E, Kho ME, Needham DM. Safety and feasibility of femoral catheters during physical rehabilitation in the intensive care unit. Journal of Critical Care. 2013;28(4):535 e9 15. de Morton NA, Davidson M, Keating JL. The de Morton Mobility Index (DEMMI): an essential health index for an ageing world. Health and Quality of Life Outcomes. 2008;6:63. Denehy L. Evaluation of exercise rehabilitation for survivors of intensive care: protocol for a single blind randomised controlled trial. The Open Critical Care Medicine Journal. 2008;1:39 47.

17 Literatuur 47 Denehy L, de Morton NA, Skinner EH, Edbrooke L, Haines K, Warrillow S, et al. A physical function test for use in the intensive care unit: validity, responsiveness, and predictive utility of the physical function ICU test (scored). Physical Therapy. 2013;93(12): Dowdy DW, Eid MP, Dennison CR, Mendez-Tellez PA, Herridge MS, Guallar E, et al. Quality of life after acute respiratory distress syndrome: a meta-analysis. Intensive Care Medicine. 2006;32(8): Ely EW, Truman B, Shintani A, Thomason JW, Wheeler AP, Gordon S, et al. Monitoring sedation status over time in ICU patients: reliability and validity of the Richmond Agitation-Sedation Scale (RASS). JAMA. 2003;289(22): Euwes M, Engelbert R. Beroepscompetentieprofiel ziekenhuisfysiotherapeut. NVZF, 2010 (7 nl/nvzf-bcp-okt-2010.pdf). Fan E, Ciesla ND, Truong AD, Bhoopathi V, Zeger SL, Needham DM. Inter-rater reliability of manual muscle strength testing in ICU survivors and simulated patients. Intensive Care Medicine. 2010;36(6): Genc A, Ozyurek S, Koca U, Gunerli A. Respiratory and hemodynamic responses to mobilization of critically ill obese patients. Cardiopulmonary Physical Therapy Journal. 2012;23(1):14 8. Gerovasili V, Stefanidis K, Vitzilaios K, Karatzanos E, Politis P, Koroneos A, et al. Electrical muscle stimulation preserves the muscle mass of critically ill patients: a randomized study. Critical Care. 2009;13(5):R161. Gerovasili V, Tripodaki E, Karatzanos E, Pitsolis T, Markaki V, Zervakis D, et al. Short-term systemic effect of electrical muscle stimulation in critically ill patients. Chest. 2009;136(5): Gosselink R, Bott J, Johnson M, Dean E, Nava S, Norrenberg M, et al. Physiotherapy for adult patients with critical illness: recommendations of the European Respiratory Society and European Society of Intensive Care Medicine Task Force on Physiotherapy for Critically Ill Patients. Intensive Care Medicine. 2008;34(7): Gosselink R, Clerckx B, Robbeets C, Vanhullebusch T, Vanpee G, Segers J. Physiotherapy in the intensive care unit. Neth J Crit Care. 2011;15(2): Griffiths RD, Palmer TE, Helliwell T, MacLennan P, MacMillan RR. Effect of passive stretching on the wasting of muscle in the critically ill. Nutrition. 1995;11(5): Grill E, Gloor-Juzi T, Huber EO, Stucki G. Assessment of functioning in the acute hospital: operationalisation and reliability testing of ICF categories relevant for physical therapists interventions. Journal of Rehabilitation Medicine. 2011;43(2): Gruther W, Kainberger F, Fialka-Moser V, Paternostro-Sluga T, Quittan M, Spiss C, et al. Effects of neuromuscular electrical stimulation on muscle layer thickness of knee extensor muscles in intensive care unit patients: a pilot study. Journal of Rehabilitation Medicine. 2010;42(6): Hanekom S, Gosselink R, Dean E, Aswegen H van, Roos R, Ambrosino N, et al. The development of a clinical management algorithm for early physical activity and mobilization of critically ill patients: synthesis of evidence and expert opinion and its translation into practice. Clinical Rehabilitation. 2011;25(9): Heather L. Splinting in the Intensice care unit. CMAJ. 2008;178(13):1688. Hermans G, Clerckx B, Vanhullebusch T, Segers J, Vanpee G, Robbeets C, et al. Inter-observer agreement of Medical Research Council-sum score and handgrip strength in the ICU. Muscle Nerve. 2012: Hermans G, Jonghe B de, Bruyninckx F, Berghe G van den. Interventions for preventing critical illness polyneuropathy and critical illness myopathy. The Cochrane database of systematic reviews. 2014;1:CD Hermans G, Groeneveld A, Schultz M, Vroom M. Intensivecareverworven spierzwakte. In Handboek Multiorgaanfalen. Utrecht: De Tijdstroom; Herridge MS, Tansey CM, Matte A, Tomlinson G, Diaz-Granados N, Cooper A, et al. Functional disability 5 years after acute respiratory distress syndrome. The New England Journal of Medicine. 2011;364(14): Hirose T, Shiozaki T, Shimizu K, Mouri T, Noguchi K, Ohnishi M, et al. The effect of electrical muscle stimulation on the prevention of disuse muscle atrophy in patients with consciousness disturbance in the intensive care unit. Journal of Critical Care. 2013;28(4):536 e1 7. Hodgson C, Needham D, Haines K, Bailey M, Ward A, Harrold M, et al. Feasibility and inter-rater reliability of the ICU Mobility Scale. Heart & lung: the Journal of Critical Care. 2014;43(1): Karatzanos L. EMS an effective form of exercise and early mobilization to preserve muscle strength in critically ill patients. Critical Care Research and Practice. 2012:1 8. Kasotakis G, Schmidt U, Perry D, Grosse-Sundrup M, Benjamin J, Ryan C, et al. The surgical intensive care unit optimal mobility score predicts mortality and length of stay. Critical Care Medicine. 2012;40(4): Kayambu G, Boots R, Paratz J. Physical therapy for the critically ill in the ICU: a systematic review and metaanalysis. Critical Care Medicine. 2013;41(6): Kho ME, Truong AD, Brower RG, Palmer JB, Fan E, Zanni JM, et al. Neuromuscular electrical stimulation for intensive care unit-acquired weakness: protocol and methodological implications for a randomized, shamcontrolled, phase II trial. Physical Therapy. 2012;92(12):

18 48 Literatuur Kraemer WJ, Adams K, Cafarelli E, Dudley GA, Dooly C, Feigenbaum MS, et al. American College of Sports Medicine position stand. Progression models in resistance training for healthy adults. Medicine and Science in Sports and Exercise. 2002;34(2): Kress JP. Clinical trials of early mobilization of critically ill patients. Critical Care Medicine. 2009;37(10 Suppl):S Leditschke A, Green M, Irvine J, Bissett B, Mitchell I. What are the barriers to mobilizing intensive care patients? Cardiopulmonary Physical Therapy Journal. 2012;23:26 9. Li Z, Peng X, Zhu B, Zhang Y, Xi X. Active mobilization for mechanically ventilated patients: a systematic review. Arch Phys Med Rehabil. 2013;94(3): Lincoln N, Jackson J, Adams S. Reliability and revision of the Nottingham Sensory Assessment for stroke patients. Physiotherapy. 1998;84(8): Mah JW, Staff I, Fichandler D, Butler KL. Resource-efficient mobilization programs in the intensive care unit: who stands to win? American Journal of Surgery. 2013;206(4): Martin AD, Smith BK, Davenport PD, Harman E, Gonzalez-Rothi RJ, Baz M, et al. Inspiratory muscle strength training improves weaning outcome in failure to wean patients: a randomized trial. Critical Care. 2011;15(2):R84. Meesen RL, Dendale P, Cuypers K, Berger J, Hermans A, Thijs H, et al. Neuromuscular electrical stimulation as a possible means to prevent muscle tissue wasting in artificially ventilated and sedated patients in the intensive care unit: A pilot study. Neuromodulation : journal of the International Neuromodulation Society. 2010;13(4):315 20; discussion 21. Moodie L. Inspiratory muscle training inceases inspiratory muscle strength in patients weaning from mechanical ventilation; a systematic reiew. J Physiother. 2011;57: Morree JJ de, et al. Inspanningsfysiologie, oefentherapie en training. Houten: Bohn Stafleu van Loghum; Morris PE, Goad A, Thompson C, Taylor K, Harry B, Passmore L, et al. Early intensive care unit mobility therapy in the treatment of acute respiratory failure. Critical Care Medicine. 2008;36(8): National Instutute for HC, Excellence. Rehabilitaion after critical illness. NICE clinical guideline 2009;83. Needham D. Mobilizing patients in the intensive care unit: improving neuromuscular weakness and physical function. JAMA. 2008;300(14): Needham D. Early physical medicine and rehabilitation for patients with acute respiratory failure: a quality improvement project. Arch Phys Med Rehabil. 2010;91: Needham DM, Davidson J, Cohen H, Hopkins RO, Weinert C, Wunsch H, et al. Improving long-term outcomes after discharge from intensive care unit: report from a stakeholders' conference. Critical Care Medicine. 2012;40(2): Nordon-Craft A, Moss M, Quan D, Schenkman M. Intensive care unit-acquired weakness: implications for physical therapist management. Physical therapy. 2012;92(12): Olkowski BF, Devine MA, Slotnick LE, Veznedaroglu E, Liebman KM, Arcaro ML, et al. Safety and easibility of an early mobilization program for patients with aneurysmal subarachnoid hemorrhage. Physical Therapy. 2013;93(2): Organization WH. International Classification of Functioning, Disability and Health: ICF. Geneva, Switzerland: World Health organization; Parry SM, Berney S, Granger CL, Koopman R, El-Ansary D, Denehy L. Electrical muscle stimulation in the intensive care setting: a systematic review. Critical Care Medicine. 2013;41(10): Perme C, Nalty T, Winkelman C, Kenji Nawa R, Masud F. Safety and efficacy of mobility interventions in patients with femoral catheters in the ICU: A prospective observational study. Cardiopulmonary Physical Therapy Journal. 2013;24(2):12 7. Poulsen JB, Moller K, Jensen CV, Weisdorf S, Kehlet H, Perner A. Effect of transcutaneous electrical muscle stimulation on muscle volume in patients with septic shock. Critical Care Medicine. 2011;39(3): Robinson BR, Berube M, Barr J, Riker R, Gelinas C. Psychometric analysis of subjective sedation scales in critically ill adults. Critical Care Medicine. 2013; 41(9 Suppl 1):S Rodriguez PO, Setten M, Maskin LP, Bonelli I, Vidomlansky SR, Attie S, et al. Muscle weakness in septic patients requiring mechanical ventilation: protective effect of transcutaneous neuromuscular electrical stimulation. Journal of Critical Care. 2012;27(3):319 e1 8. Romer LM. Specifity and reversibility of inspiratory muscle training. Medicine and science in sports and exercise. 2003;35. Roth C, Stitz H, Kalhout A, Kleffmann J, Deinsberger W, Ferbert A. Effect of early physiotherapy on intracranial pressure and cerebral perfusion pressure. Neurocritical Care. 2013;18(1):33 8.

19 Literatuur 49 Routsi C, Gerovasili V, Vasileiadis I, Karatzanos E, Pitsolis T, Tripodaki E, et al. Electrical muscle stimulation prevents critical illness polyneuromyopathy: a randomized parallel intervention trial. Critical Care. 2010;14(2):R74. Ryf C, Weymann A. Range of Motion AO ASIF Neutral-0 Method: measurement and documentation. Stuttgart: Thieme; Schweickert W, Kress J. Implementing early mobilization interventions in mechanically ventilated patients in the ICU. Lancet. 2009;373: Sessler CN, Gosnell MS, Grap MJ, Brophy GM, O'Neal PV, Keane KA, et al. The Richmond Agitation-Sedation Scale: validity and reliability in adult intensive care unit patients. American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine. 2002;166(10): Sricharoenchai T, Parker AM, Zanni JM, Nelliot A, Dinglas VD, Needham DM. Safety of physical therapy interventions in critically ill patients: a single-center prospective evaluation of 1110 intensive care unit admissions. Journal of Critical Care. 2014;29(3): Stiller K. The safety of mobilisation and its effects on haemodynamic and respiratory status of intensive care patients. Physiotherapy Theory and Practice. 2004;20: Stiller K. Safety issues that should be considered when mobilizing critically ill patients. Critical Care Clinics. 2007;23(1): Stiller K. Physiotherapy in intensive care: an updated systematic review. Chest. 2013;144(3): Stiller K, Phillips A. Safety aspects of mobilising acutely ill inpatients. Physiotherapy Theory and Practice. 2003;19: Stockley R. Move it or lose it?: A survey of the aims of treatmentwhen using passive movements in intensive care. Intensive and Critical Care Nursing. 2012;28:82 7. Thomas A. Physiotherapy led early rehabilitation of the patient with critical illness. Physical Therapy Reviews. 2011;16: Thomas AJ. Exercise intervention in the critical care unit what is the evidence? Physical Therapy Reviews. 2009;14(1):50 9. Tipping CJ, Young PJ, Romero L, Saxena MK, Dulhunty J, Hodgson CL. A systematic review of measurements of physical function in critically ill adults. Critical care and resuscitation. Journal of the Australasian Academy of Critical Care Medicine. 2012;14(4): Trush A. The clinical utility of the Functional Status Score for the Intensive Care Unit (FSS-ICU) at a long-term acute care hospital: A prospective cohort study. Physical Therapy. 2012;92(12): Schaaf M van der, Beelen A, Dongelmans DA, Vroom MB, Nollet F. Functional status after intensive care: a challenge for rehabilitation professionals to improve outcome. Journal of Rehabilitation Medicine. 2009;41(5): Vanpee G, Hermans G, Segers J, Gosselink R. Assessment of limb muscle strength in critically ill patients: a systematic review. Critical Care mmedicine. 2014;42(3): Vanpee G, Segers J, Mechelen H van, Wouters P, Berghe G van den, Hermans G, et al. The interobserver agreement of handheld dynamometry for muscle strength assessment in critically ill patients. Critical Care Medicine. 2011;39(8): Verbeek JM. Royal Dutch Physiotherapy Association (KNGF) guideline stroke. Royal Dutch Physiotherapy Association (KNGF); Available from: 7 kngf/richtlijnen/beroerte Wees Ph van der. Richtlijnontwikkeling (EBRO); handleiding voor werkgroepleden. Kwaliteitsinstituut voor de gezondheidszorg (CBO); Wilcox ME, Brummel NE, Archer K, Ely EW, Jackson JC, Hopkins RO. Cognitive dysfunction in ICU patients: risk factors, predictors, and rehabilitation interventions. Critical Care Medicine. 2013; 41(9 Suppl 1):S Williams N, Flynn M. A review of the efficacy of neuromuscular electrical stimulation in critically ill patients. Physiother Theory Pract. 2014;30(1):6 11. Winkelman C. Examing the possitive effect of exercise in intubated adults in ICU: A prospective repeated measures clinical study. Intensive and Critical Care Nursing. 2012:1 12. Zafiropoulos B, Alison JA, McCarren B. Physiological responses to the early mobilisation of the intubated, ventilated abdominal surgery patient. The Australian Journal of Physiotherapy. 2004;50(2): Zanni JM, Korupolu R, Fan E, Pradhan P, Janjua K, Palmer JB, et al. Rehabilitation therapy and outcomes in acute respiratory failure: an observational pilot project. Journal of Critical Care. 2010;25(2):