: : Mobiel : Telefoon werk : Telefoon thuis :

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download ": m.g.beyleveld@chello.nl : mary.beijleveld@uwv.nl Mobiel : 06-16338000 Telefoon werk : 020-7524885 Telefoon thuis : 075-6877255"

Transcriptie

1 UWV, SOA what? Een literatuur- en bureauonderzoek naar het nut van service oriented architecture voor UWV in termen van strategische innovatie. versienummer 1.0.0, definitief

2 Auteur/ afstudeerder Studentnummer : Mary Beijleveld : S m.g.beyleveld@chello.nl werk : mary.beijleveld@uwv.nl Mobiel : Telefoon werk : Telefoon thuis : Titel Trefwoorden Studierichting : UWV, SOA what? : service oriented architecture, service georiënteerde architectuur : Bedrijfskunde/ Business & ICT Afstudeerbegeleiders : drs. W.A. Prins & dr. T.W. de Boer Jaar van uitgifte : 2007 Naam bedrijf / instelling : UWV Internetadres bedrijf/instelling : Disclaimer: Alles uit deze scriptie mag vrijelijk gebruikt worden mits de lezer had kunnen begrijpen dat de informatie vertrouwelijk behandeld moet worden. Verder eist de auteur dat, wanneer delen van de tekst worden gebruikt of op enigerlei wijze worden vermenigvuldigd en gedeeld, dat bronvermelding moet plaatsvinden. 2 versie UWV, SOA what?

3 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 3 Dankwoord... 5 Managementsamenvatting Inleiding De aanleiding en het onderzoek Opbouw van dit hoofdstuk Probleemduiding ofwel SOA what? Doelstelling Centrale vraag Conceptueel model Een creatief onderzoeksmodel Dataverzameling Karakteristiek van het onderzoek Afbakening Indeling onderzoeksrapport Architectuur Service Oriented Architecture Inleiding Service Oriented Architecture, algemeen Begrip Service Oriented architecture Historie van SOA Wat kan SOA volgens de literatuur voor de praktijk betekenen versie UWV, SOA what?

4 5. Strategie, bedrijfsstrategie en zienswijze Stategie, inleidend De strategische brillen Niveaus van strategie Innovatie en strategie Wat is innovatie Waarom de zoektocht naar nieuwe concepten en innovatie? UWV; ontstaan en typering Geschiedenis sociale zekerheid Overgangsfase naar de huidige situatie Service oriented architecture bij UWV Typering van de strategie bij UWV Typering van de innovatie bij UWV Organisatietypering UWV Conclusies Nut van service oriented architecture voor UWV nu en in de toekomst Organisatie ontwerp, strategie en SOA innovatie bij UWV Overwegingen en enkele aanbevelingen voor verder onderzoek Leerverslag Referenties naar literatuur Bijlagen versie UWV, SOA what?

5 Dankwoord Er is zoveel liefde in de wereld en het vraagt een bepaalde manier van kijken om dat te zien. Liefde heeft de toekomst I. Weerda. Waarom een dankwoord in een scriptie, vroegen enkele mensen mij. Omdat ik het niet zonder jullie gekund had, antwoord ik dan. Dan zie ik een glinstering in hun ogen die mijn dankbaarheid reflecteert. Een scriptie schrijven als sluitstuk van enkele jaren studie, doe je eigenlijk niet in je eentje, ook al voelt dat schrijven soms eenzaam aan. In de jaren eraan voorafgaand en in de periode van het schrijven heb ik veel blijken van medeleven, belangstelling en ook praktische ondersteuning ondervonden. Daar werd ik blij van en het gaf mij motivatie en inspiratie om door te gaan. Daarom een dankwoord. Dank aan al mijn medestudenten voor het, misschien tegen wil en dank, zijn van mijn lotgenoten en hun regelmatige belangstelling naar de stand van zaken. Speciale dank aan John, Erik en Ruud als medelid van onze werkgroep Amsterdam Breed, voor hun feedback en meeleven. Dank aan mijn collega s voor het geven van hun feedback en hun welwillendheid om mijn vragen te beantwoorden in drukke tijden in een complexe projectomgeving. Waarbij mijn speciale dank uitgaan aan: Gerard als inspiratiebron bij het kiezen van SOA als leidend onderwerp voor mijn scriptie en voor het becommentariëren van de eerste versie. Eddie, Rob & Jo voor het lezen en becommentariëren van mijn allereerste pennenvruchten en het met hen kunnen discussiëren over SOA en de bedrijfskundige aspecten daarvan. Dank aan Egon voor het heel precies tegenlezen van de versie voor de opdrachtgever en de vervaardiging van de soa plaat. Dank aan Ronald & Ruud als wegwijzers naar de bronnen van uitleg van de kernbegrippen. Bedankt aan Zoran, mijn rechtstreekse Linked-In netwerkcontact voor het geven van informatie en het verwijzen naar leesvoer op meer wetenschappelijk niveau over SOA. Dank aan mijn werkgever UWV en dan met name Jop voor het inwilligen van mijn verzoek tot financiering van de studie. Dank aan Nelly en Ino, mijn functioneel leidinggevenden voor hun mentale steun en geregelde aanbod voor studieverlof. Gerd, onze CIO, voor het vervullen van de rol van opdrachtgever en zijn fraaie beoordeling over mijn scriptie. Dank aan mijn afstudeerbegeleider Wout voor zijn adviezen, het helpen met het terugbrengen van mijn in eerste aanleg te grote ambitie en zo de haalbaarheid van de oplevering van de scriptie vergrotend. En voor het stellen van zodanig prikkelende vragen dat ik gemotiveerd werd om het nog weer duidelijker te stellen waardoor de kwaliteit van de scriptie beter werd. Dank aan Thomas, mijn tweede begeleider voor ook zijn hulpvaardige adviezen bij de realisatie van de scriptie. En mijn allergrootste dank gaat uit naar Fons, mijn levenspartner, steun en toeverlaat: voor zijn mateloze geduld, liefdevolle zorg en begrip voor feit dat hij mij en mijn aandacht heeft moeten delen met een voor hem redelijk ontastbaar fenomeen als een doctoraalstudie. 5 versie UWV, SOA what?

6 Managementsamenvatting Een goede verstaander heeft maar een half woord nodig Nederlands spreekwoord Uit de geschiedenis 1 van de sociale zekerheid blijkt dat deze vele veranderingen heeft ondergaan. De organisatie van de sociale zekerheid in Nederland en daarmee de bedrijfsvoering van uitvoeringinstanties zoals UWV is ook aan veranderingen onderhevig. Deze veranderingen volgen elkaar in steeds sneller tempo op. UWV als uitvoerder van de sociale verzekeringswetten en als grote, vooral administratieve verwerker van gegevens en informatie, moet haar organisatie-inrichting en de inrichting van bedrijfsprocessen zodanig zien te realiseren dat zij in staat is om flexibel op nieuwe situaties in te spelen. Zij moet slagvaardig zijn met invoering van de telkens wijzigende wetgeving. En zij moet haar middelen efficiënt inzetten om de kosten zo laag mogelijk te houden. In het programma WIA, welke de invoering van de nieuwe arbeidsongeschiktheidwet beoogt en de 1 e stap is van de vernieuwing van UWV, wordt het SOA concept ingezet als denkkader en methodiek om ontkoppeling tussen de veranderende bedrijfsprocessen en de (stabiele) informatievoorziening te bereiken. Het proces om de verandering in de bedrijfsprocessen naar die beoogde (SOA) architectuur te sturen en te realiseren wordt vertaald als werken onder architectuur. SOA is een organisatiebreed (enterprise) kader voor flexibele verandering, integratie en hergebruik van onderdelen van informatiesystemen en klantgerichte - en kostenbesparende bedrijfsprocessen. De indruk bestaat dat het SOA concept nog niet geadopteerd is door de strategische top van UWV, middenkader en staf en al helemaal niet bij de uitvoerende kern. Het begrip van het nut van SOA voor het vernieuwingsprogramma is nog erg klein of geheel afwezig. Ook is de technische inrichting, de infrastructuur, die nodig is om het hele bedrijf service oriented te kunnen laten werken nog niet voldoende in het blikveld van de stafafdeling C- ICT (concern ICT) gekomen, terwijl deze afdeling nu juist van de IC techniek is. Onbekend maakt onbemind. Acceptatie is wellicht makkelijker als duidelijker zou zijn wat UWV wijzer wordt van toepassing van het SOA concept als werkwijze of invoeringsrichtlijn. Kan dit de innovatie strategie van UWV ondersteunen? Met andere woorden: Wat heb je eigenlijk aan een SOA? Dus SOA what? Daarom heb ik de centrale vraag gesteld: Wat is het nut van service oriented architecture voor UWV in termen van strategische innovatie? 1 Uitgebreide beschrijving van de geschiedenis van de sociale zekerheid in paragraaf 7.1 van deze scriptie 6 versie UWV, SOA what?

7 Teneinde de CIO te ondersteunen 2 bij de oplossing van zijn probleem om een toch tamelijk technisch onderwerp als SOA voor de gehele organisatie duidelijker te krijgen is deze scriptie geschreven. Deze scriptie kan daarom als beleidsondersteunend product betiteld worden. Deze scriptie heeft uiteraard een dankwoord, inhoudsopgave, deze managementsamenvatting, een inleiding tot het onderzoek (H1) en een methodologische verantwoording (H2). De kernbegrippen architectuur, service oriented architecture, strategie, innovatie en UWV - uit de centrale vraag, worden in de hoofdstukken 3 t/m 7 onder de loep worden genomen en mogelijke verbanden hiertussen worden geïdentificeerd. In hoofdstuk 8 wordt het nut van SOA voor UWV benoemd in 5 bedrijfskundige termen. De scriptie sluit af met een leerverslag (H9), de referenties naar de literatuur en de bijlagen. Het nut van SOA: (technische) Flexibiliteit. SOA biedt uitzicht op een infrastructuur die bestaat uit goed gedefinieerde en autonome services 3 die opgeslagen, geïdentificeerd, gecreëerd en samengesteld, uitgevoerd en gebruikt kunnen worden. Hergebruik Door de code/software te scheiden van het proces kan de verwerking telkens hergebruikt worden voor andere processen. Ook vind hergebruik van gegevens plaats. Gegevens worden eenmalig opgeslagen maar op meerdere plekken en in meerdere processen in de organisatie gebruikt. Dit laatste voorkomt fouten die inherent zijn aan dubbele administraties. En het geeft handen en voeten aan de wens van UWV om de authentieke bron en registratieplaats te zijn van alle loongegevens en werknemersgegevens in Nederland. Compliance & Governance. Door de technische mogelijkheden, samen met de service georiënteerde architectuur is het mogelijk om op alle niveaus in UWV (strategisch, tactisch en operationeel) informatie over het functioneren van het bedrijf te krijgen. Dat werkt een betere besturing en verantwoording in de hand. 2 Dit is een veranderstrategie die wordt gekwalificeerd als Rationeel-empirisch: via rationele voorlichting mensen tot verandering laten komen. Het uitgangspunt is dat de mens een rationeel wezen is dat zijn gedrag zal veranderen bij het inzicht dat dit noodzakelijk, wenselijk of beter is. Om ervoor te zorgen dat de verandering daadwerkelijk gerealiseerd wordt moeten er nog meer voorwaarden vervuld worden zoals budget, automatisering en infrastructuur. Zie ook in paragraaf verwerkingsservices, coördinatieservices, mutatieservices, diensten samengesteld uit stukjes functionaliteit en capaciteiten. 7 versie UWV, SOA what?

8 Kostenbeheersing. Flexibiliteit, een techniek voor snelle implementatie van veranderingen, het niet hoeven weggooien van bestaande functionaliteiten en verwerkingsmogelijkheden (de services), het hergebruik van gegevens en services leiden uiteindelijk 4 tot lagere kosten bij de ICT operatie en kostenbesparing op de bedrijfsprocessen. (strategische) Alignment tussen de business en ICT. ICT is in dit verhaal geen hindernis of vertragende factor bij het realiseren van innovatie, bedrijfsontwikkeling en de uitvoering van de strategie maar kan een zogenaamde enabler zijn. Bezien vanuit de organisatiebrede noodzaak om flexibel te kunnen inspelen op de even veranderlijke als onvoorspelbare (politieke) omgeving waarin UWV werkt vanuit een inherent aan het type dienstverlening en de bureaucratische organisatie, biedt SOA de strategische flexibiliteit om deze verandering vanuit systemen en ICT gerelateerde processen op relatief eenvoudige wijze te volgen en te faciliteren. Zo kunnen business en ICT samen optrekken. De genoemde nuttigheden van service oriented architectuur, in het Nederlands gewoon service georiënteerde architectuur genaamd, is meer algemeen voor elk bedrijf of organisatie nuttig. Welk bedrijf wil of moet niet flexibel op veranderingen kunnen inspringen, voldoen aan wet en regelgeving en de kosten in de hand houden? Om maar naar enkele van deze nuttigheden te verwijzen. En welke bedrijf of welke organisatie heeft geen proces waar herbruikbare delen in zitten? Het zullen er waarschijnlijk weinig zijn. Toch is de ambitie van de auteur bescheidener. Deze scriptie gaat over het nut van SOA voor de specifieke organisatie: UWV. Bezien vanuit een theoretisch kader is het nut en de relevantie van SOA aangetoond maar daarom hoeft het SOA concept nog niet te passen binnen de organisatiepraktijk van UWV. Hoewel het niet in het primaire blikveld van deze scriptie was meegenomen, heb ik in de tweede paragraaf van hoofdstuk 8 een globale beschouwing gegeven of SOA ook passend is binnen UWV, zijnde de organisatie dat zij is. Dit lijkt op het eerste gezicht het geval te zijn. Om heel UWV service georiënteerd te krijgen moet er nog veel gebeuren. De inrichting, cultuur, verantwoordelijkheden en machtverhouding komen naar de mening van de auteur ter discussie te staan. Daarom sluit paragraaf 3 van hoofdstuk 8 af met enkele belangrijke aandachtpunten voor de toekomst. 4 omdat het toepassen van de SOA principes éérst geleerd moeten worden en technische gefacilteerd kun je op grond van gezond boeren verstand al bedenken dat aan het begin van het procesontwerp en het invoeringsproces méér tijd en dus geld moet worden besteed dan bij de invoering op de oude manier.. Is een bedrijf (sonderdeel) eenmaal service georiënteerd dan pas kan van de voordelen genoten worden. Een berekening van het breakevenpoint heb ik niet uitgevoerd, noch heb ik een berekening gemaakt van de financiële voordelen na realisatie. 8 versie UWV, SOA what?

9 1. Inleiding Wie succesvol wil leren moet zelf zijn leerprocessen aansturen M. mccombs Persoonlijke noot In een inleiding is het gebruikelijk eerst iets over jezelf te schrijven. Welnu. Mijn naam is Mary Beijleveld en ik zag het eerste daglicht in Amsterdam op 11 oktober Na het behalen van een LEAO en HAVO-5 diploma ben ik bij het gemeenschappelijk administratiekantoor (GAK 5 ), een van de voorlopers van mijn huidige werkgever UWV, gaan werken als administratief medewerkster. Financiële zelfstandigheid was destijds voor mij een grotere motivatie om te kiezen voor werken dan om het ideaal te verwezenlijken om verder te studeren. Mijn ambities op het werk waren van dien aard dat ik wel begreep dat ik mijn kennis op een hoger niveau moest brengen. Vandaar dat ik een flink aantal avondstudies heb gevolgd. Dit waren dan vooral de meer vakgerichte opleidingen op administratief - en later ook op informatiekundig gebied. Daarna en daarnaast kwamen ook de vaardigheidsen managementtrainingen aan bod. Eigenlijk synchroon aan het stijgen van mijn opleidingsniveau en het verder ontwikkelen en benutten van mijn vaardigheden steeg ook mijn positie op de functionele ladder. Toch is dat nooit de ware motivatie geweest om telkens mijn kennis op een hoger niveau te willen brengen. Ik vond het gewoon erg fijn om te leren en ik kon daardoor mijn onverbeterlijke nieuwsgierigheid bevredigen. Het verkrijgen van kennis op academisch niveau was altijd een wens gebleven en daarom ben ik eind 2002 de leergang bedrijfskunde bij Academische Opleidingen Groningen (AOG) gaan volgen. Vage noties die ik had over strategie en goede bedrijfsvoering, adequaat management en wat daarvoor nodig is, kregen door de opleiding en toetsing van de opgedane kennis in de rijke praktijk, een betere onderbouwing. Ik had in ieder geval het idee dat mijn denkraam werd verrijkt met een meer interdisciplinaire kijk op zaken en dat ik daardoor in staat was om problemen vanuit meerdere gezichtspunten te bezien. Nadat ik eind 2004 de leergang met goed gevolg had afgerond heb ik er vervolgens voor gekozen om het verkort doctoraal programma bedrijfskunde bij de Rijks Universiteit Groningen te volgen. Ook deze studie heb ik gevolgd naast een normale volledige werkweek. Het heeft veel energie en doorzettingsvermogen gekost. De aangereikte stof, de kundige docenten en mijn medestudenten gaven mij motivatie om door te zetten. Ook de kans dat ik nog vóór mijn 50 e verjaardag de doctorandustitel op zak zou hebben, heeft mij kunnen motiveren. De scriptie waar deze inleiding deel van uitmaakt, is het sluitstuk van deze studie. Toch is mijn wens tot het verbreden en verdiepen van mijn kennis nog altijd niet vervult. Er is nog zo veel te leren. 5 Gak is één van de voorganger van mij huidige werkgever, het uitvoeringsinstituut werknemersverzekering - UWV 9 versie UWV, SOA what?

10 Korte schets van mijn werkgever en de omgeving Mijn werkgever is het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen, kortweg UWV. UWV is uitvoerder van de sociale verzekeringswetten voor werknemers en verzorgt o.a. de uitkeringen aan werklozen en arbeidsgehandicapten. Op is UWV van start gegaan 6. De organisatie is ontstaan uit een fusie van 5 voormalige uitvoeringsinstituten en hun toezichthoudend orgaan 7. Elk van deze organisaties had een eigen cultuur, eigen doelgroep, ICT systeemcomplexen, arbeidsvoorwaarden, functiehuis, enzovoorts. Vanaf de start van UWV staan de fusieproblemen en de convergentie van allerlei (oude ICT) systemen, subsystemen en aspecten, op de voorgrond. Opeenvolgend en soms simultaan worden alle kwesties geadresseerd. Ook de grote personele krimp 8 vroeg enorme aandacht. Dit betekent een grote druk op het reorganisatievermogen van de organisatie. Tevens bestaat er grote druk uit Den Haag om de kosten van de uitvoering van de sociale verzekeringswetten en de administratieve lastendruk 9 zo laag mogelijk te krijgen. Daarnaast moet UWV klantgericht werken en in samenwerking met de partners uit de SUWI-keten 10 Per 29 december 2005 werd de oude wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering (de WAO) vervangen door de wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA). In tegenstelling tot de WAO, die uitging van het verzekeren van een inkomen bij arbeidsongeschiktheid, gaat de WIA over het zo snel mogelijk weer integreren van een (tijdelijk) arbeidsongeschikte. Hoewel de verzamelwet 11 WIA inmiddels door de tweede Kamer is aangenomen is deze wet, ook nu nog steeds onderhevig aan wijzigingen die van invloed zijn op de berekening van recht, duur en hoogte van een uitkering en dergelijke. Uit de geschiedenis 12 van de sociale zekerheid blijkt dat deze vele veranderingen heeft ondergaan. De organisatie van de sociale zekerheid in Nederland en daarmee de bedrijfsvoering van uitvoeringinstanties zoals UWV is ook aan veranderingen onderhevig. Deze veranderingen volgen elkaar in steeds sneller tempo op. UWV als uitvoerder van de sociale verzekeringswetten en als grote, vooral administratieve verwerker van gegevens en informatie, moet haar organisatie-inrichting en de inrichting van bedrijfsprocessen zodanig zien te realiseren dat zij in staat is om flexibel op nieuwe situaties in te spelen. Zij moet slagvaardig zijn met invoering van de telkens wijzigende wetgeving. En zij moet haar middelen efficiënt inzetten om de kosten zo laag mogelijk te houden. Nieuwe trends en veranderingen stellen eisen aan UWV en dat stelt het management voor uitdagingen en problemen. Om al deze problemen te kunnen adresseren is daar uitgebreid over nagedacht en gediscussieerd op het hoogste niveau in de organisatie. Deze strategievorming heeft o.a. een aantal richtinggevende beleidsdocumenten opgeleverd. 6 Het ontstaan van UWV en de voorafgaande politieke besluitvorming staan uitgebreid beschreven in het boek Publiek verzekerd van prof. dr. Hans Bekke & dr. Nicolette van Gestel 7 Gak, Cadans, GUO, SFB, Uzso en LISV, voor verklaring en betekenis van deze afkortingen zie bijlage 1 bloedgroepgegevens UWV * medewerkers eind 2003, * eind 2004, * eind 2005 (incl. externen) en eind 2006 ruim * (* sociaal jaarverslagen) 9 wet Walvis (wet administratieve lastenverlichting en vereenvoudiging in de sociale verzekeringswetten) en Wfsv (wet financiering sociale verzekering) 10 uitleg SUWI keten met schema sociale verzekeringen, zie bijlage 2 11 verzameling van aanvullende wetgeving, nadere definiëring van subjecten, aspecten amendementen etc. eind 2006 aangenomen. 12 Een uitgebreide beschrijving staat in paragraaf 7.1/7.2 van deze scriptie 10 versie UWV, SOA what?

11 Inleiding tot het onderwerp van de scriptie Ik werk sinds augustus 2006 in het project voor invoering van de WIA, het zogenaamde programma WIA. In verband hiermee ben ik o.a. geïnformeerd over de gevolgde architectuurprincipes op de hele informatievoorziening en andere domeinen voor WIA 2008 en over de denkrichting die daarachter zit. De methoden, technieken en hulpmiddelen die gebruikt moeten worden staan - tot op behoorlijk detailniveau in project start architectuur documenten beschreven. Het was toen dat ik voor het eerst over SOA hoorde. In een flits dacht ik aan een venerische ziekte maar het bleek de afkorting te zijn van de Engelse term Service Oriented Architecture. Een organisatiebrede (enterprise) oplossing voor flexibele verandering, integratie en hergebruik van onderdelen van informatiesystemen en klantgerichte - en kostenbesparende bedrijfsprocessen. Deze omschrijving heb ik gehaald van websites voor technische snufjes en klinkt erg reclameachtig. De genoemde nuttigheden van service oriented architectuur, in het Nederland gewoon service georiënteerde architectuur genaamd, is meer algemeen voor elk bedrijf of organisatie nuttig. Welk bedrijf wil of moet niet flexibel op veranderingen kunnen inspringen, voldoen aan wet en regelgeving en de kosten in de hand houden? Om maar naar enkele van de nuttigheden te verwijzen. En welke bedrijf of welke organisatie heeft geen proces waar herbruikbare delen in zitten? Het zullen er waarschijnlijk weinig zijn. Mijn ambitie voor wat betreft deze scriptie reikt tot het nut van SOA voor één specifieke organisatie: UWV. In hoofdstuk 4 wil ik uitgebreid toelichten wat SOA inhoudt. Om u als lezer niet in het ongewisse te laten licht ik nu al een tipje van de sluier op. Een service oriented architecture is een moderne architectuurstijl die bijdraagt aan een efficiënte, flexibele, duurzame en realisatieonafhankelijke bedrijfsinrichting. Met de toepassing van SOA architectuurprincipes wordt een zeer gedistribueerd netwerk mogelijk waar kleinere stukjes functionaliteiten, (enkelvoudige) componenten en clusters van gegevens als services tussen en naar bedrijfsprocessen worden gerouteerd. Het zou UWV mede in staat moeten stellen snel alle veranderingen in te voeren die verlangd worden. In het programma WIA wordt het SOA concept ingezet als denkkader en methodiek om ontkoppeling tussen de bedrijfsprocessen en de (stabiele) informatievoorziening te bereiken. SOA kan daarmee geïdentificeerd worden als een architectuurstijl voor de informatievoorziening, een set van architectuurprincipes en een denkkader of concept voor service georiënteerde bedrijfsinrichting. Werkende in het WIA programma krijg ik niet de indruk dat, behalve bij enkele projectleden van het regiebureau WIA en leden van de ontwerpteams, de andere projectmensen SOA in hun denken hebben opgenomen. Veel projectmedewerkers komen niet veel verder dan de beschrijving van hun processen in functionele zin, zonder in het oog te houden dat daar gestandaardiseerde en herbruikbare services in vervat zijn. Van service georiënteerdheid kan ik nog niet veel ontdekken. Ook zag ik nog geen gebruikers deelnemen in de projecten. Ik verwacht niet dat deze iets over het SOA concept weten. Zelfs bij een stafafdeling als concern ICT lijkt het SOA concept naar mijn gevoel niet werkelijk te zijn geadopteerd. Dit gevoel werd bewaarheid door de verzuchting 13 van onze CIO hoe hij toch SOA voor het voetlicht krijgt bij de rest van de organisatie, zijnde de RvB en de eigen ICT - 13 geuit in een gesprek over zijn opdrachtgeverschap voor mijn scriptie. 11 versie UWV, SOA what?

12 mensen. Daarnaast lijkt het er op dat bij de aanschaf van hardware en software nog weinig of géén rekening wordt gehouden met een technische infrastructuur die het SOA concept toekomst kan geven of kan laten slagen. En dat zou in die zin ernstig zijn dat daarmee nu al een technische blokkade wordt gelegd voor toekomstige ontwikkelingen. Eind november 2006 is, op het concernniveau in de organisatie, besloten dat zowel de aanpak als de vastgestelde architectuurprincipes die in de structurele oplossing van WIA 2008 zijn neergezet en worden uitgevoerd, model zullen staan voor de verdere vernieuwing van de hele organisatie 14. De 5 zogeheten kwartiermakers 15 van het vernieuwingsprogramma blijken de architectuurprincipes echter nog niet geadopteerd te hebben en gaan vooralsnog hun autonome gang. Het begrip van het nut van SOA voor het vernieuwingsprogramma is nog erg klein of geheel afwezig. Ik zelf had, na enig literatuuronderzoek, het idee opgevat dat SOA niet alleen in informatietechnologische zin nuttig kan zijn maar ook op bedrijfskundige gebieden relevant. Service oriented architectuur blijkt meer algemeen voor elk bedrijf of organisatie nuttig. Welk bedrijf wil of moet niet flexibel op veranderingen kunnen inspringen, voldoen aan wet en regelgeving en de kosten in de hand houden? En welke bedrijf of welke organisatie heeft geen proces waar herbruikbare delen in zitten? Het zullen er waarschijnlijk weinig zijn. Maar deze scriptie gaat over een specifieke organisatie: UWV. Daarom wil ik door middel van deze scriptie het nut van service oriented architecture zowel in formeel theoretische zin als ook in praktische zin voor UWV aantonen. Omdat de perceptie van nuttigheid voor een organisatie mede afhangt van de passendheid in en de context van die organisatie vond ik dat dit ook in ogenschouw genomen moest worden. 14 project vernieuwing, beslissing eind november 2006, bijlage Vernieuwingsagenda, UWV uitgave, maart 2007 over doel en de resultaten. 15 kwartiermaker is hetzelfde als trekker. Het zijn er 5 omdat elke kernfunctie er 1 heeft. De 5 kernfuncties zijn: Werk, Sociaal Medische Zaken, Uitkeren, Gegevensdiensten en Virtuele Front-Office. Naslag mogelijk in de Vernieuwingsagenda, UWV uitgave, maart versie UWV, SOA what?

13 2. De aanleiding en het onderzoek Een goed begin is het halve werk Nederlands spreekwoord. 2.1 Opbouw van dit hoofdstuk In dit hoofdstuk wordt de methodologische verantwoording van het onderzoek voor deze scriptie gegeven. Het hoofdstuk start met een korte beschrijving van het probleem, de formulering van de centrale vraag en het doel van deze scriptie. Verder treft u een conceptueel model van het onderzoek en een creatief model onderzoeksmodel aan. De dataverzameling wordt getypeerd en de karakteristieken van het onderzoek. Dit hoofdstuk eindigt met een indeling van dit onderzoeksrapport en een soort leeswijzer. 2.2 Probleemduiding ofwel SOA what? De veranderingen in de organisatie van de sociale zekerheid in Nederland, de wetgeving m.b.t. de sociale verzekeringen en de bedrijfsvoering van uitvoeringinstanties zoals UWV is ook aan steeds sneller opeenvolgende veranderingen onderhevig. Ook de wet WIA is een van die wetswijzigingen die veranderingen bij UWV nodig maken. De door een staf van specialisten opgestelde protocollen voor de invoering van de wet WIA 16, gebaseerd op SOA, Ontwerp op Hoofdlijnen en referentiearchitectuur e.d. zijn nog niet geadopteerd door de strategische top van UWV, ander middenkader en staf en al helemaal niet bij de uitvoerende kern 17. Door de strategische top is evenwel besloten om de WIA werkwijze en invoeringsprotocollen van toepassing te verklaren op de gehele vernieuwing van de organisatie. De SOA principes worden nog slechts gehanteerd in een klein deel van de matrix organisatie programma WIA. Het aanhaken bij deze principes door de volledige top en de gehele rest van de organisatieonderdelen is nog niet gebeurd. Ook is de technische inrichting, de infrastructuur, die nodig is om het hele bedrijf service oriented te kunnen laten werken nog niet voldoende in het blikveld van de stafafdeling C-ICT (concern ICT) gekomen. Ondanks het duidelijke besluit van de top lijkt SOA nog erg geïsoleerd te zijn binnen het WIA programma. Klein beginnen met het uitzetten van een lijn en gaandeweg uitproberen is erg praktisch en minder complex. Ook voor SOA geldt dat je het niet meteen organisatiebreed kunt invoeren bij een grote organisatie zoals UWV. Wel zouden al toekomstvaste beslissingen in de organisatie genomen moeten worden om ervoor te zorgen dat de hele organisatie service oriented kan worden. En er moet een visie op SOA zijn die invoering mogelijk maakt, zodat SOA op haar beurt de visie kan ondersteunen. Probleem gesteld: In de inleiding van deze scriptie maakte ik al gewag van de wens van de CIO van UWV om SOA voor het voetlicht te krijgen bij de strategische top, andere stafdiensten en de uitvoering. SOA is een architectuur voor informatievoorziening. De CIO moet ervoor zorgen dat er o.a. een goede infrastructuur voor de informatiesystemen, een adequate informatievoorziening en een goede informatietechnologie is. Daarnaast moet hij strategische adviezen hierover aan de strategische top van de organisatie geven. 16 en niet alleen WIA maar Multiwet 17 Vrijelijk naar H. Mintzberg, Structures in Fives 13 versie UWV, SOA what?

14 De CIO van UWV beschouw ik daarom als probleemhebber. Ook gaf ik in de inleiding aan dat ik het zelf jammer zou vinden als het nut en de relevantie van SOA voor UWV niet sneller- duidelijker kan worden. En dat het geïsoleerd blijft binnen het WIA programma. Op dinsdag 20 maart 2007 heeft (de CIO) Gerd Tjerkstra, het hoofd van de stafafdeling concern informatie- en communicatie technologie van UWV, de opdracht verstrekt om een onderzoek te verrichten. 2.3 Doelstelling Naast het persoonlijke doel om meer kennis te verkrijgen over service oriented architecture en de bedrijfskundige nuttigheden van dit concept voor UWV te identificeren heeft deze scriptie nog een ander doel. Namelijk om een bijdrage te leveren aan het duidelijker worden van het theoretische nut van service oriented architecture in termen van strategische innovatie voor UWV. Ook dat SOA niet (alleen) een techniek is voor het bouwen van applicaties maar ook degelijk andere nuttigheden kent en wel op bedrijfskundig gebied. Als document is deze scriptie een beleidsondersteunend product voor de verandering. Zonder een academische discussie aan te gaan of nuttigheid en passendheid inwisselbare begrippen zijn of complementair aan elkaar zijn, of nog weer anders, stel ik dat de perceptie van nuttigheid afhangt van de passendheid binnen de organisatie. Passendheid beïnvloedt het oordeel over nuttigheid positief. Met het oog op het organisatieontwerp van UWV wordt ook op de passendheid van de SOA principes binnen UWV gekeken. Verder wil ik aanbevelingen doen voor een verdere speurtocht naar nut en noodzaak van SOA en benoem ik de belangrijkste consequenties en enkele uitdagingen voor UWV. Dat duidelijker zou mogen zijn wat we als UWV in termen van strategische innovatie wijzer worden van toepassing van het SOA concept als werkwijze of invoeringsrichtlijn is het probleem van de CIO van UWV. Kan SOA de innovatie strategie van UWV ondersteunen? Past het? Met andere woorden: Wat heb je eigenlijk aan een SOA? Dus SOA what? Daarmee kom ik op de centrale vraag. 2.4 Centrale vraag Wat is het nut van service oriented architecture voor UWV in termen van strategische innovatie? 14 versie UWV, SOA what?

15 In de centrale vraag staan een aantal kernbegrippen welke verklaard moeten worden. Ter beantwoording van de centrale vraag moeten daarom eerst de volgende deelvragen beantwoord worden: 1. Wat verstaan we onder architectuur 2. Wat verstaan we onder service oriented architecture? 3. Wat verstaan we onder strategie? 4. Wat verstaan we onder innovatie? In de hoofdstukken 3 t/m 6 wordt telkens een formele beschrijving uit de theorie gegeven bij elk van de kernbegrippen die in de centrale vraag en de deelvragen staan. Dit is om de begrippen te verhelderen en verderop mogelijke relaties tussen de begrippen te leggen. Ik maak hier gebruik van beschrijvende kennis. De beschrijvingen dienen om de specifieke organisatie UWV te kunnen typeren in termen van architectuur, SOA, strategie en innovatie. De deelvraag: 5. wat is de relatie tussen innovatie en strategie? Is bedoeld om het samengestelde begrip strategische innovatie te kunnen verklaren. Deze begrippen strategie en innovatie hebben een relatie. De beantwoording van deze deelvraag komt in hoofdstuk 6 aan de orde en eveneens de identificatie van SOA als procesinnovatie en in aanleg ook als organisatie-innovatie. Omdat het in deze scriptie specifiek over strategische innovatie bij een specifieke organisatie, zijnde UWV gaat, wordt eveneens antwoord gegeven op de volgende deelvraag: 6. Wat is UWV voor een organisatie en hoe komt haar innovatiestrategie tot stand? De beantwoording van deze deelvraag geef ik door beoordeling van interne beleidsstukken en eigen ervaringen die ik toets aan de theorie uit de deelvragen 3 t/m 5. In hoofdstuk 7 komt de confrontatie van de theorie met de praktijk aan de orde. De beantwoording van de laatste deelvraag: 7. Wat is het nut van service oriented architecture voor UWV? realiseer ik door de meer algemene toepasbare antwoorden (nuttigheden) uit deelvraag 1 en 2 te gebruiken om in hoofdstuk 7 het nut van service oriented architecture te identificeren op de UWV situatie en bedrijfsprocessen. In hoofdstuk 8 komt alles uiteindelijk samen en wordt de totale (centrale) vraag beantwoord. Tevens worden een aantal belangrijke aandachtspunten voor de toekomst voor UWV geïdentificeerd. 15 versie UWV, SOA what?

16 2.5 Conceptueel model Literatuuronderzoek naar de theoretische kaders van architectuur, SOA, strategie en innovatie en de relatie tussen strategie en innovatie. Empirische analyse (bureauonderzoek) wat van de kernbegrippen: architectuur, SOA, strategie en procesinnovatie bij UWV is aan te treffen. De theoretische brillen en de analyse worden gebruikt om na te gaan of SOA nuttig is om als strategisch innovatie-instrument bij UWV in te zetten. Theorie Theorie architec architec - -tuur tuur 3 3 Theorie Theorie SOA SOA 4 4 Het nut van SOA Voor UWV UWV UWV referentie referentie architectuur architectuur Invoeringspr Invoeringspr incipes incipes SOA SOA bij bij UWV UWV Organisatie inrichting UWV 7.6 Theorie Theorie strategie strategie 5 5 In termen van Strategische innovatie UWV Strategie 7.4 Context 7.1/ /7.2 Theorie Theorie innovatie innovatie UWV innovatie Ter verduidelijking staat het nummer van het hoofdstuk of de paragraaf waarin het onderwerp of de theorie uit het conceptueel model wordt uiteengezet, vermeld. 16 versie UWV, SOA what?

17 2.6 Een creatief onderzoeksmodel De vervaardiging van het conceptueel model stelde mij voor hoofdbrekens. Een op methodologische manier verwoorden van een onderzoek en een onderzoeksstrategie was voor mij nieuw. Helemaal om het visueel te maken. Als mentale houvast heb ik eerst een model getekend zoals dat in mijn fantasie op kwam. Het is lang geen conceptueel model maar wel een persoonlijk beeld van het onderzoek. Daarom heb ik het een plaatsje in deze scriptie gegeven. Het boek is de illustratie voor de literatuurstudie/ het bureauonderzoek. De bedrijfsstrategie hangt als verzameling aan de top van het boek met daarin de deelverzameling ICT strategie. Service oriented architecture ligt als een soort amoebe over een deel van de ICT strategie, binnen de bedrijfsstrategie met raakpunten op de bladzijden over organisatieontwerp en architectuurprincipes. Daartussen in ligt procesinnovatie. Voor elk van de genoemde (kern)begrippen wordt een deelvraag gesteld en is een plek in de hoofdstukken van deze scriptie ingeruimd. In het hoofdstuk met de conclusies volgt de verwoording van de relatie tussen deze begrippen althans voor zover deze het nut (en de passendheid) van SOA voor UWV betreffen. Figuur 1 creatief model 17 versie UWV, SOA what?

18 2.7 Dataverzameling De dataverzameling in deze scriptie bestaat uit definities en teksten uit vakliteratuur, beleidstukken en andere schriftelijke bronnen. Verder heb ik van korte gesprekjes / discussies met architecten uit het WIA project korte notities gemaakt. Deze gesprekjes met mijn collega s zijn niet te kwalificeren als interviews maar waren om begrippen en context te verhelderen. De beschrijvingen over architectuur, SOA, strategie en innovatie komen voornamelijk uit de theorie die gevonden is uit literatuur (boeken en artikelen) De beschrijvingen over de kernbegrippen zoals deze zijn aan te treffen bij UWV komen voornamelijk uit beleidstukken en andere schriftelijke bronnen, eigen ervaring of eigen perceptie en meningen van collega s uit de korte collegiale gesprekken waarnaar ik zojuist verwees. Verslaglegging van de bevindingen, de literatuursamenvattingen, belangwekkende conclusies uit de literatuur (theorie) en andere schriftelijke bronnen en vastlegging van teksten uit korte vraaggesprekken hebben plaatsgevonden in een spreadsheet 18 en in een notitieboek. De dataverzameling is als kwalitatief te bestempelen. Het onderzoek is te kwalificeren als een literatuurstudie en bureauonderzoek met daarin een empirische analyse van de kernbegrippen in relatie tot UWV. 2.8 Karakteristiek van het onderzoek In het boek: research methods for managers 19 staat dat de karakteristieken voor de keuze van een goed onderzoeksontwerp (some characteristics of a good research topic) de volgende zijn: Toegang tot gegevens (acces) Uitvoerbaar in beschikbare tijd (achievable in time available) Symmetrie van mogelijke uitkomsten onderzoek (symmetry of potential outcomes) Mogelijkheden en interesse van de student (student capabilities en interest) Financiële ondersteuning (financial support) Waarde en werkingsgebied van het onderzoek (value en scope of the research) De eerste karakteristiek is voor wat betreft de informatie over SOA, en alle andere kernbegrippen zeer goed te noemen. Er is ampel informatie beschikbaar in (web) artikelen, seminar op het web (webinars) en literatuur. Ook zijn collega s bereid tot het geven van toelichting en uitleg. Informatie over de strategie van UWV is beschikbaar. De bronnen hiervoor zijn beleidsstukken en personen en namens de RvB uitgegeven brochures voor personeel en derden. De tijdlimiet is een gegeven waarop de planning moet worden afgestemd. Ongeacht de uitkomst van het onderzoek zal het onderzoek voor mij als onderzoeker de waarde hebben van het uitdiepen van een nog redelijk onbekend maar aansprekend concept en het mogelijke nut voor UWV. De CIO van UWV heeft opdracht verstrekt tot het doen van dit onderzoek en ziet daarom waarde in de uitkomsten. Als dit onderzoek een goede analyse van het nut van SOA geeft, dan heeft het ook zijn waarde voor UWV in bredere zin. 18 bijlage 3: spreadsheet (schriftelijke) bronnen 19 John Gill & Phil Johnson, 2005, Research methods for managers, third edition, hoofdstuk 2 18 versie UWV, SOA what?

19 2.9 Afbakening Het doel van deze scriptie is niet om het innovatievermogen of het innovatieklimaat van UWV te onderzoeken en welke rol het organisatieontwerp daarbij speelt. Ook wordt niet onderzocht wat de invloed van invoering van de veranderingen volgens service oriented architecture concept voor de organisatie-inrichting heeft. Noch krijgt een eventueel benodigde cultuuromslag aandacht. Het nut van SOA voor om het even welke organisatie zijn er wel en komen in hoofdstuk 4 wel naar voren maar worden niet verder geëxploreerd. Het namelijk ook niet de bedoeling om het algemene c.q. generieke nut van service oriented architecture te beschrijven Indeling onderzoeksrapport Hoofdstukken/ leeswijzer: Dankwoord Inhoudsopgave Managementsamenvatting 1. Inleiding 2. Aanleiding en het onderzoek 3. Architectuur 4. Service oriented architecture 5. Strategie, bedrijfsstrategie en zienswijze 6. Innovatie, procesinnovatie en strategie 7. UWV, ontstaan en typering 8. Conclusies Nut van Service oriented architecture voor UWV nu en in de toekomst Organisatie ontwerp, strategie en SOA innovatie bij UWV Consequenties en aanbevelingen voor verder onderzoek 9. Leerverslag 10. Referenties naar literatuur 11. Bijlagen Leeswijzer: In de managementsamenvatting wordt de scriptie kort samengevat. Hoofdstuk 1 geeft de persoonlijke motivatie aan om het onderzoek te starten. In hoofdstuk 2 komt de aanleiding tot het onderzoek en de methodologische verantwoording aan de orde. In de hoofdstukken 3 t/m 7 komt de uitwerking van de kernbegrippen aan de orde en wordt soms al ingegaan op de relatie tussen de kernbegrippen. Elke hoofdstuk met een keuze voor een definitie of eindigt met een conclusie of keuze. In hoofdstuk 8 komt alles samen en wordt beschreven dat SOA nuttig (en relevant) is voor UWV. Naast een opsomming, het nut, worden ook een aantal consequenties voor de organisatorische inrichting en machtstructuur aangestipt. Een leersverslag is aan te treffen in hoofdstuk 9. Hoofdstuk 10 bevat de literatuurlijst en de referenties. Deze scriptie sluit af met hoofdstuk 11 waarin de bijlagen staan genoemd. Veel van de literatuur en de artikelen die door mij geraadpleegd werden, zijn opgesteld in de Engelse taal. Enkele citaten heb ik daarom opgenomen zoals ik ze in de Engelse taal - heb aangetroffen. Ter bevordering van de leesbaarheid heb ik van een dergelijke tekst een Nederlandse vertaling gemaakt. Deze vertaling is van mijn eigen hand en is niet door een beëdigde tolk verzorgd. 19 versie UWV, SOA what?

20 3. Architectuur De grenzen van mijn taal zijn de grenzen van mijn wereld L. Wittgenstein In dit hoofdstuk wordt het kernbegrip architectuur beschreven aan de hand van beschikbaar schriftelijk materiaal uit literatuur, (internet) artikelen, beleidstukken en zonodig, andere geschriften. De bronnen staan vermeld in voetnoten. Dit hoofdstuk alsook de volgende hoofdstukken 4 t/m 6 eindigen met een keuze voor een bepaalde definitie of een eigen definitie op grond van bruikbaarheid en de door mij aangetroffen relatie met andere kernbegrippen die staan genoemd in de centrale vraag van deze scriptie. Met het doornemen van artikelen en andere literatuur lijkt het erop dat er meerdere definities zijn van architectuur. Daarom een persoonlijke keuze uit enige gezaghebbende uitspraken en teksten. Hieronder volgt een deel uit de redevoering van 1 oktober 2006 aan de Radboud universiteit door Daan Rijsenbrij 20 : Laten we eens teruggaan naar de echte bron van het woord architect. Het Griekse woord architekton bestaat uit archi (eerste-, hoofd-) en tekton (timmerman, handwerksman, scheepsbouwer, kunstenaar). Het Griekse archo komt van het Sanskrita arh, dit betekent in het Nederlands waardig, verdienstelijk. Het Griekse tekton komt van het Sanskrita takshati, dit betekent in het Nederlands hij vormt, hij construeert. Takshati is vormen door te snijden, door te maken en door te creëren, maar impliceert uiteindelijk ook het vormen in de geest, de mentale wereld. De architect is degene die de eerste aanzet geeft bij het concipiëren van vormen in de mentale wereld, dus zeker ook in de digitale wereld. De architect is de eerste vormgever waarna er vele ontwerpers zijn die onder zijn bezielende leiding het ontwerp nader uitdetailleren. Het concept architectuur blijkt een soort wisselbeker. Begonnen in de subtiele wereld van het Sanskrita, fysieker gemaakt in het Grieks, naar de digitale wereld van de moderne tijd. Architectuur blijkt nauw verbonden met het vakgebied waarnaar de meest maatschappelijke belangstelling uitgaat. En dat wordt ongetwijfeld de digitale wereld. Deze tekst van Daan Rijsenbrij heb ik gekozen omdat ze mij aansprak en voor de nietarchitect een beeld geeft over het begrip architectuur. Bovendien werpt de tekst licht op de historie van het woord architectuur. Uit deze tekst kunnen we opmaken dat er een indeling te maken is in 2 soorten architectuur: fysieke architectuur & digitale architectuur. Fysieke architectuur gaat dan over het ontwerpen van steden, wijken, gebouwen en infrastructuren die het geheel met elkaar verbinden. Ook de binnenkant van de gebouwen worden door een (binnenhuis) architect ontworpen. In deze scriptie gaat het over de digitale architectuur. 20 Prof. Dr. Daan Rijsenbrij, professor digitale architectuur aan de Radbout Universiteit en VP bij Cap Gemini 20 versie UWV, SOA what?

21 Analoog aan de fysieke wereld van de architectuur die de stedenbouwkundige architectuur, de architectuur van speciale stadswijken, de architectuur van de individuele gebouwen en de architectuur van de inrichting van ruimtes (binnenhuisarchitectuur) en het bijbehorende design van meubelen en apparatuur en de infrastructuur qua wegen en nutsvoorzieningen, geldt dit ook voor de digitale architectuur. Dan hebben we op ondernemingsniveau de zogenaamde enterprise architectuur. Deze omvat de gehele bedrijfsarchitectuur verdeelt in domeinen. Dit zogeheten domeinniveau is te vergelijken met een bestemmingsplan van een stadswijk. Op dit niveau moet je in één blik kunnen zien welke bedrijfsprocessen er zijn en welke relatie er is met klanten en andere belanghebbenden (stakeholders). Het niveau van de informatiesystemen is die van het ontwerp van de gebouwen in de fysieke wereld. Per domein heb je principes, regels en richtlijnen om de informatiesystemen die dienstig zijn in het domein, te kunnen bouwen. De applicatiearchitectuur is te vergelijken met de binnenhuisarchitectuur. De (technische) infrastructuur architectuur maakt weer de verbinding van het geheel met de keuze voor de software en hardware. Oneerbiedig gezegd is dit laatste de waterleiding, riolering, de telefoonbekabeling, het trappenhuis etc. In een tabel ziet dit er als volgt uit: Niveaus van fysieke architectuur Stadsbestemmingsplan Stadswijken Gebouwen Binnenhuisarchitectuur (pijp) leidingen, (elektriciteit) kabels Niveaus van digitale architectuur Bedrijf Bedrijfsprocessen Informatiesystemen Applicaties Technische infrastructuur Rijsenbrij komt op de volgende definitie van digitale architectuur: Digitale architectuur is een coherente, consistente verzameling principes, verbijzonderd naar uitgangspunten, regels, richtlijnen en standaarden die beschrijft hoe een onderneming, de informatievoorziening, de applicaties en de infrastructuur zijn vormgegeven en zich voordoen in het gebruik. Volgens een min of meer internationale standaardrichtlijn, opgetekend in IEEE is architectuur: architecture is the fundamental organization of a system embodied in its components, their relationships to each other and to the environments and the principles guiding its designed evolution In deze tekst vinden we dezelfde trefwoorden terug als in die van Rijsenbrij. Het gaat over de fundamentele organisatie (coherente en consistente verzameling) van componenten (informatievoorziening, applicaties en infrastructuur) en de gebruikte principes (regels richtlijnen en standaarden) Die van Rijsenbrij is informatie- én organisatiesysteem gericht. De IEEE heeft wel oog voor de relatie met de omgeving maar lijkt voornamelijk op de software te slaan. 21 Institute of Electrical and Electronics Engineers, IEEE uitgesproken als Aai, trippel é, te vinden op internetpagina 21 versie UWV, SOA what?

22 De Nederlandse overheid Referentie Architectuur (NORA) bevat 150 principes (afspraken) voor het ontwerp en de inrichting van overheidsorganisaties. Door de overheid wordt de architectuur, vervat in NORA, gezien als een strategisch stuurinstrument voor het realiseren van een betere dienstverlening aan de burger. Het is van belang om hier naar te refereren omdat UWV een overheidsorganisatie is en daarom aan de inrichtingseisen van de overheid moet voldoen. De overheid ziet NORA als passend binnen het raamwerk van internationale afspraken en het zogenaamde european interoperability framework en als richtinggevend document voor sectorale referentiearchitectuur, daarbinnen de bedrijfsreferentie architectuur zoals UWV dit heeft en daarbinnen weer de project start architectuur. Een richtinggevend instrument voor het ontwerp van dienstenportfolio, processen, organisatie, informatiehuishouding en ICT 22 in (overheids)organisaties. Hieronder een stukje tekst uit hoofdstuk 4 van NORA:. Het belang van een goede verwerking van de semantiek in de e-overheid-architectuur en de keuze voor de service georiënteerde architectuurbenadering.de NORA definieert architectuur op basis van de breed gedragen definitie van IEEE: Figuur 2 Definitie Architectuur IEEE 1471 De term systeem dient hier breed opgevat te worden. Het kan gaan over een applicatie, een afdeling van een organisatie, de organisatie als geheel of de gehele e-overheid. Om welke componenten het gaat is afhankelijk van het soort architectuur waarover wordt gesproken. Voorbeelden van componenten zijn: organisatieonderdelen, processen, administraties en ICT-systemen. Merk op dat in de definitie expliciet aandacht besteed aan de relaties met de omgeving en de verschillende gezichtspunten die - afhankelijke van de belangen en doelen van de belanghebbenden - op basis de architectuur gemaakt kunnen worden. Een architectuur bestaat daarom in het kort uit ontwerpprincipes en modellen en gezichtspunten al naar gelang de belangen en doelen van de belanghebbenden. De modellen geven de componenten weer en hun onderling relatie Geconstateerd kan worden (zie vetgedrukte tekst) dat NORA Service Oriented Architectuur als leidmotief voor de elektronische digitale- overheid heeft gekozen. In de zogenaamde UWV referentiearchitectuur 23, wat een handboek is van de stafafdeling Beleid & Architectuur en waarin o.a. principes te vinden zijn die gelden voor heel UWV, staat ook een definitie van architectuur. In de inleiding naar deze definitie wordt verduidelijkt waarom UWV een referentie architectuur heeft: 22 Nederlandse Overheid referentie architectuur, versie 1.0, bladzijde 172 (overigens is inmiddels de versie 2.0 uitgekomen in de loop van april 2007) 23 Referentiearchitectuur, versie versie UWV, SOA what?

: m.g.beyleveld@chello.nl : mary.beijleveld@uwv.nl Mobiel : 06-16338000 Telefoon werk : 020-7524885 Telefoon thuis : 075-6877255

: m.g.beyleveld@chello.nl : mary.beijleveld@uwv.nl Mobiel : 06-16338000 Telefoon werk : 020-7524885 Telefoon thuis : 075-6877255 UWV, SOA what? Een literatuur- en bureauonderzoek naar het nut van service oriented architecture voor UWV in termen van strategische innovatie. versienummer 1.0.0, definitief Auteur/ afstudeerder Studentnummer

Nadere informatie

Architecture Governance

Architecture Governance Architecture Governance Plan van aanpak Auteur: Docent: Stijn Hoppenbrouwers Plaats, datum: Nijmegen, 14 november 2003 Versie: 1.0 Inhoudsopgave 1. INLEIDING... 3 2. PROBLEEMSTELLING EN DOELSTELLING...

Nadere informatie

6-4-2015. Je kunt de presentaties downloaden op: www.gelsing.info. Docent: Marcel Gelsing. Les 1

6-4-2015. Je kunt de presentaties downloaden op: www.gelsing.info. Docent: Marcel Gelsing. Les 1 Les 1 Docent: Marcel Gelsing Je kunt de presentaties downloaden op: www.gelsing.info 1 Maak een (verbeter)voorstel voor Enterprise Architectuur, waarbij u zowel de mogelijkheden als de beperkingen van

Nadere informatie

CORA 1.0 Bedrijfs- en ICT-referentiearchitectuur voor woningcorporaties

CORA 1.0 Bedrijfs- en ICT-referentiearchitectuur voor woningcorporaties CORA 1.0 Bedrijfs- en ICT-referentiearchitectuur voor woningcorporaties Hoe zorgen we ervoor dat we nieuwe diensten en producten soepel in onze bedrijfsvoering op kunnen nemen? Hoe geven we betere invulling

Nadere informatie

Een brede kijk op onderwijskwaliteit Samenvatting

Een brede kijk op onderwijskwaliteit Samenvatting Een brede kijk op onderwijskwaliteit E e n o n d e r z o e k n a a r p e r c e p t i e s o p o n d e r w i j s k w a l i t e i t b i n n e n S t i c h t i n g U N 1 E K Samenvatting Hester Hill-Veen, Erasmus

Nadere informatie

Generieke I Toets & Advies

Generieke I Toets & Advies Informatiseringsbeleid Rijk Architectuur en Standaarden Bijlagen 2 Generieke I Toets & Advies 1. Inleiding De ICCIO heeft op 17 april 2012 ingestemd met de volgende beslispunten A t/m D te nemen: A. Als

Nadere informatie

Presentatie NORA/MARIJ

Presentatie NORA/MARIJ Presentatie NORA/MARIJ 6 november 2009 Peter Bergman Adviseur Architectuur ICTU RENOIR RENOIR = REgie NuP Ondersteuning Implementatie en Realisatie Overzicht presentatie Families van (referentie-)architecturen

Nadere informatie

Plan van Aanpak. Auteur: Roel Konieczny Docent: Stijn Hoppenbrouwers Plaats, datum: Nijmegen, 7 mei 2004 Versie: 1.0

Plan van Aanpak. Auteur: Roel Konieczny Docent: Stijn Hoppenbrouwers Plaats, datum: Nijmegen, 7 mei 2004 Versie: 1.0 Plan van Aanpak Auteur: Roel Konieczny Docent: Stijn Hoppenbrouwers Plaats, datum: Nijmegen, 7 mei 2004 Versie: 1.0 Plan van Aanpak Roel Konieczny Inhoudsopgave 1 INLEIDING... 3 2 PROBLEEMGEBIED EN DOELSTELLING...

Nadere informatie

Introductie ArchiMate

Introductie ArchiMate Introductie ArchiMate NAF Insight De Meern, 8 maart 2012 Egon Willemsz, enterprise architect UWV Programma Waarom ArchiMate? Praktijkvoorbeelden Samenvatting concepten Van start met ArchiMate Tot besluit

Nadere informatie

Praktisch Implementeren van EA bij Gemeenten

Praktisch Implementeren van EA bij Gemeenten Praktisch Implementeren van EA bij Gemeenten Edwin de Vries 3 juni 2008 Praktisch Implementeren van Enterprise Architectuur bij Gemeenten Waarom Architectuur bij Gemeenten? Praktische aanpak Invulling

Nadere informatie

Informatiearchitectuur

Informatiearchitectuur Informatiearchitectuur Onderwerpen Waarom is architectuur (nu) zo belangrijk? Wat is informatiearchitectuur? Ontwikkelingen in de tijd Structuur applicaties Applicatie-integratie Webservices Praktijkvoorbeeld

Nadere informatie

Architectuur en audit: een prima duo

Architectuur en audit: een prima duo Architectuur en audit: een prima duo Architectuur en audit: een prima duo Theoretische achtergrond Architectuur en audit in de praktijk Praktijk case IB-Groep Inhoud theorie Werkgroep architectuur Hoe

Nadere informatie

FUNCTIEFAMILIE 5.3 Projectmanagement

FUNCTIEFAMILIE 5.3 Projectmanagement Doel van de functiefamilie Leiden van projecten en/of deelprojecten de realisatie van de afgesproken projectdoelstellingen te garanderen. Context: In lijn met de overgekomen normen in termen van tijd,

Nadere informatie

Business case Digikoppeling

Business case Digikoppeling Business case Digikoppeling Versie 1.0 Datum 02/06/2014 Status Definitief Van toepassing op Digikoppeling versies: 1.0, 1.1, 2.0, 3.0 Colofon Logius Servicecentrum: Postbus 96810 2509 JE Den Haag t. 0900

Nadere informatie

Incore Solutions Learning By Doing

Incore Solutions Learning By Doing Incore Solutions Learning By Doing Incore Solutions Gestart in November 2007 Consultants zijn ervaren met bedrijfsprocessen en met Business Intelligence Alle expertise onder 1 dak voor een succesvolle

Nadere informatie

T Titel stage/afstudeeropdracht : Toekomstvaste Applicatie Integratie - Interconnectiviteit

T Titel stage/afstudeeropdracht : Toekomstvaste Applicatie Integratie - Interconnectiviteit Titel stage/afstudeeropdracht : Toekomstvaste Applicatie Integratie - Interconnectiviteit Duur van stage/afstuderen Manager Begeleider Locatie : 6 à 9 Maanden : dr. ir. J.J. Aue : dr. ir. H.J.M. Bastiaansen

Nadere informatie

HERGEBRUIK VAN REQUIREMENTS

HERGEBRUIK VAN REQUIREMENTS HERGEBRUIK VAN REQUIREMENTS EEN PRAKTISCHE AANPAK BUSINESS ANALYSE CENTER OF EXCELLENCE - SYNERGIO Inhoudsopgave 1 HERGEBRUIK VAN REQUIREMENTS... 3 1.1 GEBRUIKEN VERSUS HERGEBRUIKEN... 4 2 STRATEGIE...

Nadere informatie

Business Case. <<Naam project>>

Business Case. <<Naam project>> Business Case SYSQA B.V. Almere Versie : Datum : Status : Opgesteld door : Pagina 2 van 8 Inhoudsopgave 1 Inleiding... 1.1 Doel van dit document...

Nadere informatie

COMMUNICEREN VANUIT JE KERN

COMMUNICEREN VANUIT JE KERN COMMUNICEREN VANUIT JE KERN Wil je duurzaam doelen bereiken? Zorg dan voor verbonden medewerkers! Afgestemde medewerkers zijn een belangrijke aanjager voor het realiseren van samenwerking en innovatie

Nadere informatie

Beheerste transformatie met behulp van Enterprise Architectuur

Beheerste transformatie met behulp van Enterprise Architectuur René van der Reijden Business Architect Pensioenfonds Horeca & Catering Beheerste transformatie met behulp van Enterprise Architectuur Voortdurend in verandering Economische Sociale Ontwikkelingen Politieke

Nadere informatie

Werkopdracht vijfde ontwikkelsessie. Opbrengsten ontwikkelsessie 5. Wat zijn bouwstenen?

Werkopdracht vijfde ontwikkelsessie. Opbrengsten ontwikkelsessie 5. Wat zijn bouwstenen? Werkopdracht vijfde ontwikkelsessie Wat hebben onze leerlingen nodig om uit te groeien tot volwassenen die bijdragen aan de samenleving, economisch zelfstandig zijn én met zelfvertrouwen in het leven staan?

Nadere informatie

ICT alignment en ICT governance: theorie en praktijk

ICT alignment en ICT governance: theorie en praktijk ICT alignment en ICT governance: theorie en praktijk lezing voor de MBO raad, dd. 21/1/2010. Dr.mr.ir. Th.J.G Thiadens, Lector ICT governance Fontys Hogeschool, Docent aan de UvA, Erasmus, UvT, RuG, OU

Nadere informatie

Voorwoord. Nienke Meijer College van Bestuur Fontys Hogescholen

Voorwoord. Nienke Meijer College van Bestuur Fontys Hogescholen 3 Voorwoord Goed onderwijs is een belangrijke voorwaarde voor jonge mensen om uiteindelijk een betekenisvolle en passende plek in de maatschappij te krijgen. Voor studenten met een autismespectrumstoornis

Nadere informatie

READ: de informatiestrategieaanpak van Steenwinkel Kruithof Associates (SKA)

READ: de informatiestrategieaanpak van Steenwinkel Kruithof Associates (SKA) READ: de informatiestrategieaanpak van (SKA) INLEIDING HET SPANNINGSVELD TUSSEN KORTETERMIJNVERWACHTINGEN EN LANGETERMIJNBEHOEFTEN In veel bedrijven volgen businessgerelateerde veranderingen elkaar snel

Nadere informatie

Beveiligingsaspecten van webapplicatie ontwikkeling met PHP

Beveiligingsaspecten van webapplicatie ontwikkeling met PHP RADBOUD UNIVERSITEIT NIJMEGEN Beveiligingsaspecten van webapplicatie ontwikkeling met PHP Versie 1.0 Wouter van Kuipers 7 7 2008 1 Inhoud 1 Inhoud... 2 2 Inleiding... 2 3 Probleemgebied... 3 3.1 Doelstelling...

Nadere informatie

sturen om tot te komen Rijnconsult Business Review

sturen om tot te komen Rijnconsult Business Review Je moet behoorlijk sturen om tot zelfsturing te komen 56 Rijnconsult Business Review Het creëren van effectieve autonome teams is geen nieuw onderwerp voor veel organisaties. Maar de dynamiek waarin veel

Nadere informatie

HET ZELFSTANDIG UITVOEREN VAN EEN ONDERZOEK

HET ZELFSTANDIG UITVOEREN VAN EEN ONDERZOEK HET ZELFSTANDIG UITVOEREN VAN EEN ONDERZOEK Inleiding In de beroepspraktijk zal het geregeld voorkomen dat u een beslissing moet nemen ( moet ik dit nu wel of niet doen? ) of dat u inzicht moet krijgen

Nadere informatie

Van Samenhang naar Verbinding

Van Samenhang naar Verbinding Van Samenhang naar Verbinding Sogeti Page 2 VAN SAMENHANG NAAR VERBINDING Keuzes, keuzes, keuzes. Wie wordt niet horendol van alle technologische ontwikkelingen. Degene die het hoofd koel houdt is de winnaar.

Nadere informatie

Interne communicatie manager Interne communicatiespecialist met strategisch en organisatorisch inzicht

Interne communicatie manager Interne communicatiespecialist met strategisch en organisatorisch inzicht Profiel Interne communicatie manager Interne communicatiespecialist met strategisch en organisatorisch inzicht 8 juni 2018 Opdrachtgever UWV Voor meer informatie over de functie Irene Vervelde, adviseur

Nadere informatie

Bijlage V. Bij het advies van de Commissie NLQF EQF. Tabel vergelijking NLQF-niveaus 5 t/m 8 en Dublin descriptoren.

Bijlage V. Bij het advies van de Commissie NLQF EQF. Tabel vergelijking NLQF-niveaus 5 t/m 8 en Dublin descriptoren. Bijlage V Bij het advies van de Commissie NLQF EQF Tabel vergelijking NLQF-niveaus 5 t/m 8 en. Tabel ter vergelijking NLQF niveaus 5 t/m 8 en Dublindescriptoren NLQF Niveau 5 Context Een onbekende, wisselende

Nadere informatie

www.thesishulp.nl onderdeel van www.nexttalent.nl

www.thesishulp.nl onderdeel van www.nexttalent.nl Inhoudsopgave: 1. Inleiding 1.1 Een vervelende ervaring of de kroon op je studie? 1.2 Hoe dit boekje te gebruiken 2. Het begin 2.1 De gouden basisregels 2.2 Het kiezen van een onderwerp 3. Onderzoeksopzet

Nadere informatie

Overleven in een digitale wereld

Overleven in een digitale wereld P a g i n a 1 Projecten in de spotlight Overleven in een digitale wereld Gemeente Venlo heeft zich een stevige ambitie opgelegd. Niet alleen moet het imago van Venlo verbeterd worden, met de Floriade 2012

Nadere informatie

Senior communicatieadviseur

Senior communicatieadviseur Profiel Senior communicatieadviseur Interne communicatiespecialist met strategisch en organisatorisch inzicht 26 oktober 2018 Opdrachtgever UWV Voor meer informatie over de functie Irene Vervelde, adviseur

Nadere informatie

BISL Business Information Services Library. Een introductie. Algemene informatie voor medewerkers van SYSQA B.V.

BISL Business Information Services Library. Een introductie. Algemene informatie voor medewerkers van SYSQA B.V. BISL Business Information Services Library Een introductie Algemene informatie voor medewerkers van SYSQA B.V. Organisatie SYSQA B.V. Pagina 2 van 9 Inhoudsopgave 1 INLEIDING... 3 1.1 ALGEMEEN... 3 1.2

Nadere informatie

Procestool; sleutel tot succes?

Procestool; sleutel tot succes? Procestool; sleutel tot succes? Gerard Hebenaar Gerard Hebenaar Adviesgilde 1 Even voorstellen.. Gerard Hebenaar Bedrijfskunde Adviesvaardigheden 15 jaar ervaring in de consultancy Verkoop en advies van

Nadere informatie

Functiebeschrijving Business Architect

Functiebeschrijving Business Architect Functiebeschrijving 1. Algemene Gegevens Organisatie Functienaam Versie Auteur : [naam organisatie] : : 1.0 concept : Ad Paauwe a. Plaats in de organisatie De rapporteert aan de manager architectuur van

Nadere informatie

De algemene probleemstelling van dit afstudeeronderzoek heb ik als volgt geformuleerd:

De algemene probleemstelling van dit afstudeeronderzoek heb ik als volgt geformuleerd: Inleiding Mijn afstudeeronderzoek richt zich op het bepalen van de juiste sourcingadvies per IT-proces van een organisatie. Voorlopig hanteer ik de definitie van Yang en Huang (2000) met betrekking tot

Nadere informatie

Connect Social Business

Connect Social Business Connect Social Business Joey Kaan September 2014 Inhoudsopgave 1 Achtergronden 4 2 Probleemstelling & Doelstelling 5 2.1 Leren Professioneel Functioneren.................. 5 2.2 Facebook API leren door

Nadere informatie

De student kan vanuit een eigen idee en artistieke visie een concept ontwikkelen voor een ontwerp en dat concept tot realisatie brengen.

De student kan vanuit een eigen idee en artistieke visie een concept ontwikkelen voor een ontwerp en dat concept tot realisatie brengen. Competentie 1: Creërend vermogen De student kan vanuit een eigen idee en artistieke visie een concept ontwikkelen voor een ontwerp en dat concept tot realisatie brengen. Concepten voor een ontwerp te ontwikkelen

Nadere informatie

Omgeving van de zaak in kaart. Modellen. Naamgeving. Omgeving van de zaak in kaart #KVAN11 1

Omgeving van de zaak in kaart. Modellen. Naamgeving. Omgeving van de zaak in kaart #KVAN11 1 Omgeving van de zaak in kaart Een schildering van een zoektocht Rienk Jonker 6 juni 2011 Modellen 6-6-2011 #KVAN11 2 Naamgeving 6-6-2011 #KVAN11 3 #KVAN11 1 Geconfronteerd met Digitaal werken (zaaksgewijs

Nadere informatie

Beoordelingsformulier Proeve van Bekwaamheid 2 (Rol Ontwerper) 3.12

Beoordelingsformulier Proeve van Bekwaamheid 2 (Rol Ontwerper) 3.12 Beoordelingsformulier Proeve van Bekwaamheid 2 (Rol Ontwerper) 3.12 Naam student: Studentnummer: Naam beoordelende docent: Datum: Toets code Osiris: Algemene eisen (voor een voldoende beoordeling van het

Nadere informatie

Regie uit een andere Branche. Hoe om te gaan met de vraag en de levering. Facto Magazine Congres 12 mei 2009. www.quintgroup.com

Regie uit een andere Branche. Hoe om te gaan met de vraag en de levering. Facto Magazine Congres 12 mei 2009. www.quintgroup.com Regie uit een andere Branche Facto Magazine Congres 12 mei 2009 Hoe om te gaan met de vraag en de levering THIS DOCUMENT CONTAINS PROPRIETARY INFORMATION, WHICH IS PROTECTED BY COPYRIGHT. ALL RIGHTS RESERVED.

Nadere informatie

Businesscase. Dit document is een sjabloon voor een businesscase rond sourcing en is gebaseerd op artikelen uit het blad Informatie Magazine.

Businesscase. Dit document is een sjabloon voor een businesscase rond sourcing en is gebaseerd op artikelen uit het blad Informatie Magazine. Businesscase Dit document is een sjabloon voor een businesscase rond sourcing en is gebaseerd op artikelen uit het blad Informatie Magazine. Colofon Datum 14 oktober 2010 Referentie Auteur BusinessCase

Nadere informatie

10 Innovatielessen uit de praktijk 1

10 Innovatielessen uit de praktijk 1 10 Innovatielessen uit de praktijk 1 Geslaagde gastoudermeeting levert veel ideeën op voor innovatie! Wat versta ik onder innoveren? Innoveren is hot. Er zijn vele definities van in omloop. Goed om even

Nadere informatie

Werkopdracht vierde ontwikkelsessie

Werkopdracht vierde ontwikkelsessie Werkopdracht vierde ontwikkelsessie Wat hebben onze leerlingen nodig om uit te groeien tot volwassenen die bijdragen aan de samenleving, economisch zelfstandig zijn én met zelfvertrouwen in het leven staan?

Nadere informatie

Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst.

Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst. Hallo, Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst. Dat is namelijk helemaal niet zo makkelijk. Veel studenten weten nog niet precies wat ze willen en hoe ze dat

Nadere informatie

Bijlage V. Bij het advies van de Commissie NLQF EQF. Tabel vergelijking NLQF-niveaus 5 t/m 8 en Dublin descriptoren.

Bijlage V. Bij het advies van de Commissie NLQF EQF. Tabel vergelijking NLQF-niveaus 5 t/m 8 en Dublin descriptoren. Bijlage V Bij het advies van de Commissie NLQF EQF Tabel vergelijking NLQF-niveaus 5 t/m 8 en. Tabel ter vergelijking NLQF niveaus 5 t/m 8 en Dublindescriptoren NLQF Niveau 5 Context Een onbekende, wisselende

Nadere informatie

ORGANIZATIONAL LIFE IN THE DESIGN OF ENTERPRISE ARCHITECTURES

ORGANIZATIONAL LIFE IN THE DESIGN OF ENTERPRISE ARCHITECTURES 30-5-2012 ORGANIZATIONAL LIFE IN THE DESIGN OF ENTERPRISE ARCHITECTURES The persistent challenge of a discipline and its users Sander Meijer, NGI bijeenkomst 29 mei 2012 Promotieonderzoek onder leiding

Nadere informatie

Betekent SOA het einde van BI?

Betekent SOA het einde van BI? Betekent SOA het einde van BI? Martin.vanden.Berg@sogeti.nl 18 september 2007 Agenda Wat is SOA? Wat is BI? Wat is de impact van SOA op BI? Sogeti Nederland B.V. 1 Agenda Wat is SOA? Wat is BI? Wat is

Nadere informatie

Communicatie & Multimedia Design. Onderzoeksopzet. Afstudeerstage mt&v

Communicatie & Multimedia Design. Onderzoeksopzet. Afstudeerstage mt&v Communicatie & Multimedia Design Onderzoeksopzet Afstudeerstage mt&v Michel Janse 24 6 2010 Inleiding. In dit document geef ik een conceptuele weergave van het pad dat ik tijdens mijn onderzoek en het

Nadere informatie

Onderzoek weinig interesse in lijsten met standaarden

Onderzoek weinig interesse in lijsten met standaarden Onderzoek weinig interesse in lijsten met standaarden 1 Inleiding Per maand wordt er minder dan één open standaard aangemeld bij het Forum Standaardisatie. Daarnaast hebben we veel moeite om mensen te

Nadere informatie

Connect Social Business. Plan van Aanpak voor mijn stage bij ConnectSB

Connect Social Business. Plan van Aanpak voor mijn stage bij ConnectSB Connect Social Business Plan van Aanpak voor mijn stage bij ConnectSB Joey Kaan September 28, 2014 Inhoudsopgave 1 Achtergronden 1 2 Probleemstelling & Doelstelling 2 2.1 Leren Professioneel Functioneren..................

Nadere informatie

https://www.managementboek.nl/boek/9789012117951/informatiemanagement-enbeleid-toon-abcouwer#over

https://www.managementboek.nl/boek/9789012117951/informatiemanagement-enbeleid-toon-abcouwer#over https://www.managementboek.nl/boek/9789012117951/informatiemanagement-enbeleid-toon-abcouwer#over Samenvatting 'Informatiemanagement en -beleid' zijn voorwaardelijk voor een gezonde en effectieve informatiehuishouding.

Nadere informatie

Samenvatting. Inleiding

Samenvatting. Inleiding Inleiding Overgewicht en obesitas bij kinderen is een serieus volksgezondheidsprobleem. Het wordt veroorzaakt door een complex geheel van onderling samenhangende persoonlijke, sociale en omgevingsfactoren.

Nadere informatie

Wolter Toet. Hoe IT-projecten mislukken door oud denken, 3 en wat u daaraan kunt doen

Wolter Toet. Hoe IT-projecten mislukken door oud denken, 3 en wat u daaraan kunt doen Wolter Toet Hoe IT-projecten mislukken door oud denken, 3 en wat u daaraan kunt doen Tweede druk juni 2019 Uitgegeven door: ICT informatiecentrum Standerdmolen 10a 3995 AA Houten 085 40 10 218 www.ictinformatiecentrum.nl

Nadere informatie

Concretere eisen om te (kunnen) voldoen aan relevante wet- en regelgeving zijn specifiek benoemd

Concretere eisen om te (kunnen) voldoen aan relevante wet- en regelgeving zijn specifiek benoemd >>> Overgang Maatstaf 2016 Onderstaand overzicht bevat de selectie van de geheel nieuwe eisen uit de Maatstaf 2016 en de eisen waarbij extra of andere accenten zijn gelegd, inclusief een korte toelichting.

Nadere informatie

Workshop voorbereiden Authentieke instructiemodel

Workshop voorbereiden Authentieke instructiemodel Workshop voorbereiden Authentieke instructiemodel Workshop voorbereiden Uitleg Start De workshop start met een echte, herkenbare en uitdagende situatie. (v.b. het is een probleem, een prestatie, het heeft

Nadere informatie

Project Start Up Wat is het? Wie nemen er deel? Wanneer kies je voor een PSU? Hoe werkt het?

Project Start Up Wat is het? Wie nemen er deel? Wanneer kies je voor een PSU? Hoe werkt het? Project Start Up Wat is het? De Project Start Up (PSU) is een krachtige interventie bij aanvang van het project. De PSU is een workshop waarin je de belangrijke aspecten van het project met elkaar inventariseert

Nadere informatie

Leiden Leadership Programme Honours programma voor ambitieuze masterstudenten

Leiden Leadership Programme Honours programma voor ambitieuze masterstudenten Leiden Leadership Programme Honours programma voor ambitieuze masterstudenten Bij ons leer je de wereld kennen Leiden Leadership Programme Voor wie? In het Leiden Leadership Programme ontwikkel je als

Nadere informatie

Functiebeschrijving Technische Architect

Functiebeschrijving Technische Architect Functiebeschrijving 1. Algemene Gegevens Organisatie Functienaam Versie Auteur : [naam organisatie] : : 1.0 concept : Ad Paauwe a. Plaats in de organisatie De rapporteert aan de manager van het architectuurteam.

Nadere informatie

Een project, weet waar je aan begint!

Een project, weet waar je aan begint! Een project, White paper Projectmanagement Auteur: Natascha Leeuwenkuijl Januari 2013 Bedrijfskunde www.avansplus.nl Een project, Je hebt t vast ooit meegemaakt, dat je op een gegeven moment in een project

Nadere informatie

ISM: BPM voor IT Service Management

ISM: BPM voor IT Service Management ISM: BPM voor IT Service Management ISM: BPM voor IT Service Management Het jonge IT-vakgebied wordt bestookt met allerlei frameworks om grip te krijgen op de input en output: ITIL, ASL, BiSL, COBIT en

Nadere informatie

Inleiding. Inleiding. Een goede Missie, Visie en Strategie (MVS) bestaat uit twee gedeelten: Strategie Ontwikkeling en Strategie Implementatie.

Inleiding. Inleiding. Een goede Missie, Visie en Strategie (MVS) bestaat uit twee gedeelten: Strategie Ontwikkeling en Strategie Implementatie. Inleiding Inleiding Veel bedrijven hebben wel eens een Visie, Missie en Strategie uitgewerkt. Maar slechts weinig bedrijven hebben er ook daadwerkelijk voordeel van. Bij veel bedrijven is het niet meer

Nadere informatie

Van huidige situatie ------------ naar --------------------------------- gewenste situatie

Van huidige situatie ------------ naar --------------------------------- gewenste situatie Doelen stellen NLP is een doelgerichte, praktische en mensvriendelijke techniek. NLP = ervaren, ervaren in denken, voelen en doen. Middels een praktisch toepasbaar model leren we om de eigen hulpmiddelen,

Nadere informatie

Zorg dat je een onderwerp kiest, waarvan je echt meer wilt weten. Dat is interessanter, leuker en makkelijker om mee bezig te zijn.

Zorg dat je een onderwerp kiest, waarvan je echt meer wilt weten. Dat is interessanter, leuker en makkelijker om mee bezig te zijn. Werkstukwijzer Deze werkstukwijzer helpt je om een werkstuk in elkaar te zetten. Je vult eerst een formulier in. Op dit formulier komt te staan waar je werkstuk over gaat en hoe je het aanpakt. Met behulp

Nadere informatie

Boost uw carrière. Zo kiest u de MBAopleiding die bij u past. Deze whitepaper is mede mogelijk gemaakt door

Boost uw carrière. Zo kiest u de MBAopleiding die bij u past. Deze whitepaper is mede mogelijk gemaakt door Boost uw carrière Zo kiest u de MBAopleiding die bij u past Deze whitepaper is mede mogelijk gemaakt door Introductie Update uw kennis De wereld om ons heen verandert in een steeds hoger tempo. Hoe goed

Nadere informatie

De impact van de basisregistraties op de informatievoorziening van gemeenten

De impact van de basisregistraties op de informatievoorziening van gemeenten De impact van de basisregistraties op de informatievoorziening van gemeenten Op weg naar de Gemeentelijke Service Bus Danny Greefhorst Gemeenten worden geconfronteerd met allerlei ontwikkelingen die van

Nadere informatie

E-CURSUS 1: WELKE WAARDEN ZIJN VAN WEZENLIJK BELANG VOOR JOU?

E-CURSUS 1: WELKE WAARDEN ZIJN VAN WEZENLIJK BELANG VOOR JOU? E-CURSUS 1: WELKE WAARDEN ZIJN VAN WEZENLIJK BELANG VOOR JOU? Thuis en op school heb je allerlei waarden meegekregen. Sommigen passen bij je, anderen misschien helemaal niet. Iedereen heeft waarden. Ken

Nadere informatie

Stakeholder behoeften beschrijven binnen Togaf 9

Stakeholder behoeften beschrijven binnen Togaf 9 Stakeholder behoeften beschrijven binnen Togaf 9 Inventarisatie van concerns, requirements, principes en patronen Bert Dingemans Togaf 9 kent verschillende entiteiten om de behoeften van stakeholders te

Nadere informatie

Business Scenario. Voorbeeld Archimate Risico Extensie. versie 0.1. Bert Dingemans

Business Scenario. Voorbeeld Archimate Risico Extensie. versie 0.1. Bert Dingemans Business Scenario Voorbeeld Archimate Risico Extensie versie 0.1 Bert Dingemans Administratieve pagina Wijzigingshistorie Versie Datum Auteur Reden wijziging Review historie Naam Afdeling Functie Datum

Nadere informatie

Onderzoeksplan thesis MMI

Onderzoeksplan thesis MMI Onderzoeksplan thesis MMI M.C. Loof 3 januari 2013 Inhoudsopgave 1 Inleiding 1 2 Business/ICT Alignment 1 3 Alignment rond de meldkamers 1 4 Aanpak van het onderzoek 2 4.1 Startpunt van het onderzoek....................

Nadere informatie

Digitaal Loket: kansen of kosten

Digitaal Loket: kansen of kosten Digitaal Loket: kansen of kosten 27 oktober 2011 www.gentleware.nl janjaap.vanweringh@gentleware.nl 06-12.1234.15 1 Onderwerpen Wat is een digitaal loket? Waarom een digitaal loket? Stappenplan Do s en

Nadere informatie

Presentatie Tekst Top plan (talentontwikkelingsplan) Amy Kouwenberg OABCE1A

Presentatie Tekst Top plan (talentontwikkelingsplan) Amy Kouwenberg OABCE1A Presentatie Tekst Top plan (talentontwikkelingsplan) Amy Kouwenberg OABCE1A INLEIDING Ik heb vandaag een cadeautje meegenomen. Niet voor jullie, maar voor mijzelf. Het cadeautje staat voor de verrassingen

Nadere informatie

Praktijkplein Titel: Toepassing: Koppeling met het Operational Excellence Framework: Implementatiemethodieken: ontwerpen en ontwikkelen.

Praktijkplein Titel: Toepassing: Koppeling met het Operational Excellence Framework: Implementatiemethodieken: ontwerpen en ontwikkelen. Praktijkplein Titel: Implementatiemethodieken: ontwerpen en ontwikkelen. Toepassing: Beknopte samenvatting van twee implementatiemethodieken en hun toepassing bij het implementeren van een operational

Nadere informatie

De Next Practice. Wilbert Teunissen Management Consultant Informatiemanagement

De Next Practice. Wilbert Teunissen Management Consultant Informatiemanagement De Next Practice Wilbert Teunissen Management Consultant Informatiemanagement Sogeti & ontwikkeling van FB 2005 De Uitdaging 4 e industriële revolutie NU!! Digitale Economie 27% heeft op dit moment een

Nadere informatie

Waarde toevoegen aan de bedrijfsvoering met behulp van IT architectuur Uitrusting & Inrichting. Charles M. Hendriks Digital-architect Schiphol Group

Waarde toevoegen aan de bedrijfsvoering met behulp van IT architectuur Uitrusting & Inrichting. Charles M. Hendriks Digital-architect Schiphol Group Waarde toevoegen aan de bedrijfsvoering met behulp van IT architectuur Uitrusting & Inrichting Charles M. Hendriks Digital-architect Schiphol Group 1 Architectuur en succesvol ontwerpen 2 Architectuur

Nadere informatie

Inleiding Onderzoek, een lessen-cyclus voor MT/AD 3.

Inleiding Onderzoek, een lessen-cyclus voor MT/AD 3. Inleiding Onderzoek, een lessen-cyclus voor MT/AD 3. Hans Timmermans. De Onderzoekscyclus: In de bovenstaande figuur is schematisch de onderzoekscyclus weergegeven. - Er is een onderwerp van onderzoek.

Nadere informatie

ORGANISATIEDISSONANTIE

ORGANISATIEDISSONANTIE ORGANISATIEDISSONANTIE Hebben wij dat? Marianne Kok 2015 Marianne Kok Titel Organisatiedissonantie Ondertitel Hebben wij dat? ISBN 978-90-823911-0-7 Druk Eerste druk, 2015 NUR 801 management algemeen Trefwoorden:

Nadere informatie

Als expert aan de slag met loopbaanvelden

Als expert aan de slag met loopbaanvelden P E O P L E I M P R O V E P E R F O R M A N C E Als expert aan de slag met loopbaanvelden www.picompany.biz Als expert aan de slag met loopbaanvelden In de Career Scan wordt het onderdeel over loopbaanvelden

Nadere informatie

ITIL en/of eigen verantwoordelijkheid

ITIL en/of eigen verantwoordelijkheid ITIL en/of eigen verantwoordelijkheid Leo Ruijs 20 SEPTEMBER 2011 INNOVATIEDAG MANSYSTEMS Service8 B.V. Stelling ITIL BEPERKT DE EIGEN VERANTWOORDELIJKHEID VAN MEDEWERKERS EN HEEFT DAARMEE EEN NEGATIEVE

Nadere informatie

BEVEILIGINGSARCHITECTUUR

BEVEILIGINGSARCHITECTUUR BEVEILIGINGSARCHITECTUUR Risico s onder controle Versie 1.0 Door: drs. Ir. Maikel J. Mardjan MBM - Architect 2011 cc Organisatieontwerp.nl AGENDA Is een beveiligingsarchitectuur wel nodig? Oorzaken beveiligingsincidenten

Nadere informatie

Kickstart-aanpak. Een start maken met architectuur op basis van best practices.

Kickstart-aanpak. Een start maken met architectuur op basis van best practices. Kickstart-aanpak Een start maken met architectuur op basis van best practices. www.theunitcompany.com Kickstart-aanpak Soms is net dat extra duwtje in de rug nodig om te komen waar je wilt zijn. In onze

Nadere informatie

Format voor het plan van aanpak voor het aanvragen van een ster

Format voor het plan van aanpak voor het aanvragen van een ster Format voor het plan van aanpak voor het aanvragen van een ster Uitwerking Domein Gezondheidszorg Hogeschool Utrecht Honoursforum GZ Onderwerp / thema: Naam student: Studentnummer: Opleiding: Studiejaar

Nadere informatie

Bantopa Kennismaken met Samenwerken

Bantopa Kennismaken met Samenwerken Bantopa Kennismaken met Samenwerken Vernieuwen door Samenwerken Samenwerken als Kerncompetentie De complexiteit van producten, processen en services dwingen organisaties tot samenwerking met andere bedrijven

Nadere informatie

RESULTAATGERICHT ORGANISEREN

RESULTAATGERICHT ORGANISEREN RESULTAATGERICHT ORGANISEREN Hoe de beste resultaten te halen uit uw organisatie, managers en medewerkers. Wat is resultaatgericht organiseren? Resultaatgericht organiseren heeft als doel om organisaties

Nadere informatie

Scriptie over Personal Branding en Netwerking

Scriptie over Personal Branding en Netwerking Scriptie over Personal Branding en Netwerking 1e versie - 16 november 2012 Jana Vandromme Promotor: Hannelore Van Den Abeele 1. Inhoudstafel 1. Inhoudstafel 2. Onderzoeksvragen 2.1 Onderzoeksvraag 1 2.2

Nadere informatie

Connect Social Business. Plan van Aanpak voor mijn stage bij ConnectSB

Connect Social Business. Plan van Aanpak voor mijn stage bij ConnectSB Connect Social Business Plan van Aanpak voor mijn stage bij ConnectSB Joey Kaan September 21, 2014 Inhoudsopgave 1 Achtergronden 4 2 Probleemstelling & Doelstelling 5 2.1 Leren Professioneel Functioneren..................

Nadere informatie

Beoordelingsmodel scriptie De beoordelaars gaan niet over tot een eindbeoordeling indien een van de categorieën een onvoldoende is.

Beoordelingsmodel scriptie De beoordelaars gaan niet over tot een eindbeoordeling indien een van de categorieën een onvoldoende is. Beoordelingsmodel scriptie De beoordelaars gaan niet over tot een eindbeoordeling indien een van de categorieën een is. Plan van aanpak 1.aanleiding (10 punten) Er is geen duidelijk omschreven aanleiding

Nadere informatie

Last but not least. Hoofdstuk 35. Bijlagen

Last but not least. Hoofdstuk 35. Bijlagen Last but not least Hoofdstuk 35 Bijlagen V1.2 / 01 februari 2016 Geen copyright! MCTL is in licentie gegeven volgens een Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. Gebaseerd op een werk van

Nadere informatie

Hoofdstuk 3. Verantwoording methode doelgerichte digitale regelgeving. Hoofdstuk 3. Verantwoording methode doelgerichte digitale regelgeving

Hoofdstuk 3. Verantwoording methode doelgerichte digitale regelgeving. Hoofdstuk 3. Verantwoording methode doelgerichte digitale regelgeving Hoofdstuk 3. Verantwoording methode doelgerichte digitale regelgeving Datum: 22 maart 2019 Versie: definitief, 2.0, vastgesteld door PMT (07-03-2019) Toelichting/context: Waterschappen gaan uit van de

Nadere informatie

Bedrijfsarchitectuur sterker door opleiding

Bedrijfsarchitectuur sterker door opleiding Onderzoek naar het effect van de Novius Architectuur Academy Bedrijfsarchitectuur sterker door opleiding Door met meerdere collega s deel te nemen aan een opleiding voor bedrijfsarchitecten, werden mooie

Nadere informatie

Whitepaper. Outsourcing. Uitbesteden ICT: Wat, waarom, aan wie en hoe? 1/6. www.nobeloutsourcing.nl

Whitepaper. Outsourcing. Uitbesteden ICT: Wat, waarom, aan wie en hoe? 1/6. www.nobeloutsourcing.nl Uitbesteden ICT: Wat, waarom, aan wie en hoe? 1/6 Inhoud Uitbesteden ICT: Wat, waarom, aan wie en hoe? 3 Relatie tussen ICT en 3 Outsourcen ICT: Wat? 3 Cloud Services 3 Service Level Agreement 3 Software

Nadere informatie

Zelfdiagnostische vragenlijst verandercompetenties

Zelfdiagnostische vragenlijst verandercompetenties Zelfdiagnostische vragenlijst verandercompetenties Het gaat om de volgende zeven verandercompetenties. De competenties worden eerst toegelicht en vervolgens in een vragenlijst verwerkt. Veranderkundige

Nadere informatie

Het Management Skills Assessment Instrument (MSAI)

Het Management Skills Assessment Instrument (MSAI) Het Management Skills Assessment Instrument (MSAI) Het zelfbeoordelingsformulier Het doel van deze evaluatie is om u te helpen bij het bepalen van de belangrijkste aandachtsvelden van uw leidinggevende

Nadere informatie

Bijeenkomst afstudeerbegeleiders. 13 januari 2009 Bespreking opzet scriptie

Bijeenkomst afstudeerbegeleiders. 13 januari 2009 Bespreking opzet scriptie Bijeenkomst afstudeerbegeleiders 13 januari 2009 Bespreking opzet scriptie Doel deel II bijeenkomst vandaag Afstudeerbegeleiders zijn geinformeerd over inhoud Medmec jaar vier (scriptievaardigheden) Afstudeerbegeleiders

Nadere informatie

Premaster Managementwetenschappen

Premaster Managementwetenschappen Premaster Managementwetenschappen Studeren om hogerop te komen Zelfstandig naar een masteropleiding toe werken, maar toch ook weer niet alleen. Studeren in modulen, op momenten dat het je zelf uitkomt,

Nadere informatie

BEOORDELINGSFORMULIER

BEOORDELINGSFORMULIER Faculteit Geesteswetenschappen Versie maart 2015 BEOORDELINGSFORMULIER MASTER SCRIPTIES Eerste en tweede beoordelaar vullen het beoordelingsformulier onafhankelijk van elkaar in. Het eindcijfer wordt in

Nadere informatie

Informatiebeveiliging

Informatiebeveiliging UWV Informatiebeveiliging Een schets 1 Informatiebeveiliging UWV Platform Informatiebeveiliging 25-05-05 drs G.Bayens MBA drs Guido Bayens MBA UWV Concern ICT Hoofd Afdeling Beleid & Architectuur Adviseur

Nadere informatie

ICT-architecturen samen aan de slag. Jan Hellings Hogeschool van Amsterdam Instituut voor informatica NIOC 2004

ICT-architecturen samen aan de slag. Jan Hellings Hogeschool van Amsterdam Instituut voor informatica NIOC 2004 ICT-architecturen samen aan de slag Jan Hellings (j.f.hellings@hva.nl) Hogeschool van Amsterdam Instituut voor informatica NIOC 2004 1 Onderwerpen Ontstaan Wat is ICT-architectuur? Welke methode? Vak ICT-architecturen

Nadere informatie

Publieke waarde creëren. Daniël van Geest en Peter Teesink

Publieke waarde creëren. Daniël van Geest en Peter Teesink Publieke waarde creëren Daniël van Geest en Peter Teesink Een kortere versie van onderstaand artikel verscheen eerder in het magazine Vensters Open 2. Het is geschreven door Peter Teesink, gemeentesecretaris

Nadere informatie