Hoe mooi is het Nederlandse landschap morgen? Handreiking financieringsmogelijkheden landschap

Transcriptie

1 Hoe mooi is het Nederlandse landschap morgen? Handreiking financieringsmogelijkheden landschap

2 Financiering Landschap Landschap vervult vele functies. Het is belangrijk voor de natuur en niet in de laatste plaats voor de mens die er op verschillende manieren van kan genieten. Het in stand houden van ons landschap kost geld, waaraan burgers, bedrijven, particuliere organisaties en overheden bijdragen. Particulieren kunnen dat doen in de vorm van schenkingen, sponsoring of door gebruik te maken van fiscale mogelijkheden. Overheidsgeld wordt veelal in de vorm van subsidies beschikbaar gesteld maar ook andere financieringsvormen zijn mogelijk. In deze handreiking worden enkele financiële regelingen die door de overheid zijn opgesteld, bij elkaar gebracht. Van elk van de in deze handreiking opgenomen regelingen (het overzicht is niet compleet) is de essentie beschreven. En wordt verteld waar meer informatie te vinden is. Financiering uit Groen Beleggen Groenfinanciering is een wettelijke regeling op basis waarvan men goedkoop kan lenen bij groenbanken en groenfondsen. De rente van groenfinanciering is lager dan de marktrente omdat particulieren die groen sparen of beleggen, genoegen nemen met een lagere rente en daarvoor door de fiscus gecompenseerd worden. De regeling staat open voor bedrijven, instellingen en natuurlijke personen die in Nederland een milieu- of natuurvriendelijk project ontwikkelen en/of in stand houden. Om voor groenfinanciering in aanmerking te komen moet het project beschikken over een Groenverklaring. Groenfinanciering is te verkrijgen via een groenbank of groenfonds. Op basis van uw projectplan vraagt de bank een Groenverklaring aan. Voor projecten op het gebied van o.a. natuur en van landbouw gebeurt dat bij de Dienst Regelingen. Voor andersoortige projecten (zoals duurzame energie) beoordeelt Agentschap NL de aanvraag. Voor de meeste projecten is de verklaring 10 jaar geldig, voor sommige projecten zelfs 30 jaar. Tot wanneer loopt de regeling? De Regeling groenprojecten is in 2010 herzien en geldt voor onbepaalde tijd. De meeste Nederlandse banken (naast het Nationaal Groenfonds) beschikken over een groenbank of groenfonds. over de regeling is te vinden op 2 Hoe mooi is het Nederlandse landschap morgen?

3 MIA/Vamil De Milieu-InvesteringsAftrek (MIA) biedt ondernemers die investeren in milieuvriendelijke bedrijfsmiddelen, extra belastingsaftrek. Afhankelijk van de milieueffecten mag tot 40% van het investeringsbedrag worden afgetrokken van de fiscale winst. Op basis van de Vamil kunnen ondernemers kiezen voor het willekeurig ofwel Vrij Afschrijven van MILieu-investeringen van bedrijfsmiddelen en zij behalen zodoende een liquiditeits- en rentevoordeel. MIA en Vamil worden in het algemeen gecombineerd toegepast. Voorbeelden van MIA/Vamil zijn investeringen in apparatuur en in landschapselementen die de gebiedseigen biodiversiteitsfactoren versterken. Ook investeringen in bijvoorbeeld milieuvriendelijke landbouwmachines komen in aanmerking. De regeling staat open voor ondernemers die in Nederland belasting betalen. De investering moet ten goede komen aan het Nederlandse milieu. Bij Agentschap NL zijn formulieren verkrijgbaar waarmee melding wordt gedaan van de investering. Na ontvangst van de melding is het aan Agentschap NL om technische controle te verrichten. De Belastingdienst controleert de belastingaangifte en bepaalt dan of de MIA/Vamil mag worden toegepast Tot wanneer loopt de regeling? De regeling geldt voor onbepaalde tijd. is te verkrijgen bij Agentschap NL en bij de Belastingsdienst en via index.asp, de MIA/Vamil helpdesk en de Belastingdienst: investeringsregelingen/ investeringsregelingen-03.html#p72_4736 Attentie: in verband met de overgang naar Agentschap NL ondergaan de sites van SenterNovem een naamswijziging. Landschapsfondsen In diverse gebieden is sprake van fondsen waarop men een beroep kan doen om de kosten van investeringen of langjarige exploitatie geheel of gedeeltelijk te dekken. Zowel particulieren (privépersonen, bedrijven) als overheden kunnen geld in een fonds storten. Dat kunnen los van elkaar staande fondsen zijn, ook zijn combinaties mogelijk. In het algemeen wordt het fonds aangestuurd door een bestuur, dat beslist over de toekenning van gelden voor projecten/activiteiten die passen binnen de doelstelling van het fonds. Hoe mooi is het Nederlandse landschap morgen? 3

4 Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG) De vraag of projecten passen binnen de doelstelling van het fonds, is leidend. Initiatiefnemers (particulieren, bedrijven, maatschappelijke organisaties, etc.) kunnen zich wenden tot de fondsbeheerder. Dit kan per fonds verschillen. Er kan sprake zijn van een tender waarna (bij overtekening) op basis van door de fondsbeheerder vastgestelde criteria, selectie plaatsvindt. Ook kan onderscheid worden gemaakt in eenmalige bijdragen (voor investeringen in verband met inrichting en herstel) en langjarige vergoedingen als tegemoetkoming in de kosten van beheer. Particuliere fondsen leggen de toekenning vast in een overeenkomst, toekenning van gelden uit fondsen die door overheden gevuld zijn, gebeurt in het algemeen in de vorm van een beschikking. De looptijd van toekenningen voor langjarig beheer strekt zich in het algemeen over meerdere jaren uit, ook dat wordt vastgelegd in de toekenning. Looptijd Dit kan per fonds verschillen. Het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG) is een overeenkomst tussen het Rijk en de twaalf afzonderlijke Provincies over de uitvoering van een aantal rijksdoelen voor het platteland, waaronder de doelen voor het landschap. Binnen het ILG zijn specifieke afspraken gemaakt over de realisatie van landschapsdoelen. Er is geld gereserveerd voor Nationale Landschappen, de Provinciale Stichtingen Landschapsbeheer, de aanleg van bos en landschap, landschapspakketten in het kader van de Subsidiestelsel Natuur- en Landschapsbeheer (SNL), handicapgebieden en de westelijke veenweidegebieden. Door de provincies zijn provinciale meerjarenprogramma s vastgesteld waarin de te realiseren doelen zijn geformuleerd. Projecten dienen te passen binnen de op deze doelen gebaseerde uitvoeringsprogramma s. Projecten moeten passen binnen de provinciale programma s ter uitvoering van het ILG. Initiatiefnemers (overheden, particulieren, bedrijven of anderszins) kunnen zich wenden tot de provincies. Provincies overleggen met de maatschappelijke organisaties in de gebieden waar de plannen worden opgesteld en uitgevoerd. Hoe de provincies het overleg organiseren, wordt aan de provincies overgelaten. Daarnaast is door de provincies een ILG- subsidieregeling opgesteld. Met deze regeling kan de provincie een subsidie verlenen vanuit het rijksbudget en het provinciale ILG-budget. 4 Hoe mooi is het Nederlandse landschap morgen?

5 Tot wanneer loopt de regeling? De huidige ILG-afspraken lopen van 2007 tot en met Meer informatie over het ILG is te vinden op Landschapsontwikkelingsplannen In een landschapsontwikkelingsplan (LOP) legt een gemeente een visie vast op het buitengebied, die verschillende bestaande gebiedsplannen in zich verenigt en op een integrale manier benadert. Een LOP bevat drie elementen: een karakterisering van het landschap aan de hand van verschillende kenmerken en landschappelijke waarden, een visie op de wijze waarop die karakteristieken kunnen worden behouden, beheerd en ontwikkeld, en tenslotte een programma voor de uitvoering van de visie. De regeling is in 2010 ingrijpend gewijzigd om de uitvoering te vereenvoudigen en administratieve verplichtingen zoveel mogelijk te beperken. Een gemeente kan bij LNV subsidie aanvragen voor het opstellen van een landschapsontwikkelingsplan of voor het uitvoeren van projecten die voortkomen uit een bestaand landschapsontwikkelingsplan. Na sluiting van de aanvraagtermijn worden de aanvragen beoordeeld. Bij toekenning van subsidie zal de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties het bedrag toevoegen aan de verzameluitkering die elk jaar in oktober wordt uitgekeerd. De financiële verantwoording vindt plaats via het algemene verantwoordingsstelsel voor gemeenten. Tot wanneer loopt de regeling? In 2010 is de regeling opengesteld van 1 maart tot 1 juni. Het hangt van toekenning van middelen op de rijksbegroting af of de regeling in 2011 wederom wordt opengesteld en welk budget ervoor beschikbaar is. De subsidievoorwaarden staan op de website van het LNV-Loket De regeling is bedoeld voor gemeenten. Deze kunnen individueel of in samenwerkingsverband subsidie aanvragen bij LNV. De bijdrage is 50% van de subsidiabele kosten, met een maximum van ,-. Hoe mooi is het Nederlandse landschap morgen? 5

6 Ruimte voor ruimte regeling Om te zorgen voor een kwaliteitsverbetering van het landelijk gebied is in 2000 via het Pact van Brakkenstein tussen de overheden afgesproken, voor de reconstructiegebieden de ruimte voor ruimte regeling te hanteren. Doelstelling van de regeling was het mestoverschot terugdringen, het aantal veehouderijen afslanken en het buitengebied opschonen dat steeds meer ontsierd werd door oude stallen en schuren. De regeling houdt in dat er een substantiële oppervlakte aan bedrijfsgebouwen gesloopt wordt. Ter compensatie en om de sloop mee te financieren mag er een woning gebouwd worden met een bepaalde inhoud op een bepaalde kavelgrootte. De bedoeling is dat er aanzienlijke afname van bebouwing in het buitengebied optreedt.inmiddels wordt deze manier om de kwaliteit van het landelijk gebied te vergroten in meer provincies toegepast. Per provincie is de regeling verschillend ingevuld. Vaak worden ook solitaire glasopstanden met deze regeling gesaneerd. In Overijssel heet de regeling rood voor rood. De regeling is bedoeld voor boeren, tuinders en gemeenten. Hoe de Ruimte voor ruimte regeling werkt is afhankelijk van de provinciale invulling van de regeling. Iedere provincie heeft in haar provinciale regeling beschreven in welke situaties en onder welke voorwaarden de provincie medewerking verleent aan de toepassing van Ruimte voor ruimte. Inmiddels is de regeling vaak verbreed en vallen ook oude agrarische gebouwen en andere ongewenste bebouwing in het buitengebied zoals glastuinbouwbedrijven onder de regeling. Tot wanneer loopt de regeling? Dit kan per provincie verschillen. De subsidievoorwaarden staan op de websites van de diverse provincies. Natuurschoonwet (NSW) Landgoed als natuurschoon De Natuurschoonwet 1928 (NSW) kent fiscale faciliteiten voor eigenaren van landgoederen, parken, tuinen en buitenplaatsen. De fiscale faciliteiten voor NSW-landgoederen zijn vergaand en strekken zich uit tot bijna alle belastingen. Belangrijke faciliteiten zijn gelegen in de vrijstelling van successierecht en de vrijstelling van overdrachtsbelasting bij aankoop van een landgoed. Daarnaast is de vrijstelling voor de Onroerend Zaakbelasting (OZB) en de vrijstelling voor de vermogensrendementsheffing (box 3 IB) van toepassing. De regeling is bedoeld voor landgoedeigenaren, zowel particulier als bedrijfsmatig. Om in aanmerking te komen voor deze fiscale voordelen dient bepaald te worden of een landgoed voldoet aan de voorwaarden. Deze voorwaarden zijn te vinden via onderstaande website. Looptijd De regeling bestaat sinds 1928 en geldt voor onbepaalde tijd. Meer informatie is verkrijgbaar bij het lnv-loket van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, tel of via bijgaande websites. Natuurschoonwet Subsidieregeling Instandhouding Rijksmonumenten Tijdig onderhoud kan dure en ingrijpende restauraties voorkomen. Daarom stimuleert de overheid planmatig onderhoud van rijksmonumenten door eigenaren. Zij doet dat met de Subsidieregeling Instandhouding Rijksmonumenten (BRIM). De regeling is bedoeld voor onderhoudswerkzaamheden aan een beschermd monument, werkzaamheden die het normale onderhoud te boven gaan en die voor herstel van het monument noodzakelijk zijn. Looptijd Sinds 1 april 2010 geldt de regeling (ook) voor de instandhouding van groene monumenten. subsidie/instandhouding 6 Hoe mooi is het Nederlandse landschap morgen?

7 Deze handreiking is in samenwerking van het Ministerie van VROM en het Ministerie van LNV tot stand gekomen. Deze samenwerking komt voort uit de gezamenlijke voorbeeldprojecten Investeren in landschap die vanuit het Innovatieprogramma Mooi Nederland (VROM) en vanuit LNV subsidie krijgen voor het duurzaam mooier maken van het landschap en het ontwikkelen van financieringsconstructies. Onderdeel van het Innovatieprogramma Mooi Nederland is het Kennis- & Leertraject, gericht op het verspreiden van kennis uit de voorbeeldprojecten. Deze handreiking komt te staan op het digitale kennisplein mooi Nederland en op de website van het Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit ( Hoe mooi is het Nederlandse landschap morgen? 7

8 Plattelandsontwikkelingsprogramma (POP) Het Plattelandsontwikkelingsprogramma (afgekort POP2) is een Europees subsidieprogramma dat gericht is op: de versterking van de concurrentiekracht van de land- en bosbouwsector; het verhogen van de kwaliteit van natuur en landschap; de verbetering van de leefbaarheid op het platteland en diversificatie van de Plattelandseconomie. Leader+ (is in 2007 opgegaan in POP2). Het programma staat open voor ondernemers die in Nederland belasting betalen. De investering moet ten goede komen aan het Nederlandse landschap en milieu. Wie een subsidie of beheersbijdrage wil aanvragen, kan terecht bij het provinciale loket, voor zowel het ILG, POP en andere financiële maatregelen. (Subsidies voor de ondernemersgerichte maatregelen van POP2 kunnen worden aangevraagd bij het Ondernemersloket van het ministerie van LNV.) Tot wanneer loopt het programma? Het programma loopt van met een uitloop tot eind Voor deze periode stelt de EU ongeveer 486 miljoen beschikbaar. Aangevuld met nationale middelen is het POP2- budget 1,12 miljard. is verkrijgbaar bij het LNV-loket: tel op werkdagen van uur. Daarnaast bij de regionale POP coördinatoren die u kunt vinden op de site Probleemgebiedenvergoeding De Probleemgebiedenvergoeding (PGV) is een (extra) vergoeding voor beheerders van landbouwgebieden voor het nadeel dat zij ondervinden van de fysieke gebiedsomstandigheden die in stand gehouden moeten worden vanwege landschap en natuur. De gebieden waar deze betaling kan worden gedaan zijn in het POP2 aangewezen en begrensd. De regeling is bedoeld voor beheerders en eigenaren van landbouwgrond in een als Less Favoured Area (LFA) aangewezen gebied met fysieke handicaps, zoals extra hoge grondwaterstanden, veel sloten en reliëf. Diepe veenweiden, hellingen steiler dan 5% in Zuid- Limburg en de gronden gelegen in het Nationaal Landschap Middag Humsterland komen hiervoor in aanmerking. 8 Hoe mooi is het Nederlandse landschap morgen?

9 Het betreft een directe jaarlijkse betaling die via de Gecombineerde Data (GDI) moet worden aangevraagd. In veel gebieden is de betaling gekoppeld aan het uitvoeren van agrarisch natuurbeheer. Looptijd De subsidie loopt vanaf en geldt vooralsnog tot 2013 Meer informatie is verkrijgbaar bij het LNV-loket van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, tel of via de internetsite van het Ministerie LNV. Vaarvergoeding In het kader van het Europese gemeenschappelijke landbouwbeleid is het mogelijk dat subsidie wordt verleend aan landbouwers voor het agrarisch gebruik van vaarpercelen. Dit zijn graslandpercelen die uitsluitend via het water bereikbaar zijn. De gedachte erachter is dat deze vorm van bedrijfsvoering bijdraagt aan het behoud van het karakteristieke, cultuurhistorische, waterrijke landschap. Begunstigden zijn landbouwers die vaarpercelen zelf in agrarisch beheer hebben voor de eigen bedrijfsvoering; dat kan grond in eigendom of in pacht (van een TBO) zijn. Ook een TBO (Terrein Beherende Organisatie) kan als landbouwer worden aangemerkt. Een boer die loonwerk verricht voor een TBO komt zelf niet in aanmerking. In 2010 is de regeling alleen van toepassing in het Nationaal Landschap Laag Holland in de provincie Noord-Holland. Onderzocht wordt of de regeling in 2011 kan worden uitgebreid naar andere provincies. De betreffende landbouwers kunnen jaarlijks tussen 1 april en 15 mei een vaarvergoeding aanvragen bij het ministerie van LNV via de Gecombineerde Data (GDI). Tot wanneer loopt de regeling? De regeling loopt in beginsel tot en met Meer informatie over de Gecombineerde opgave en de vaarvergoeding is te vinden op De meerkosten ten opzichte van de bedrijfsvoering op rijpercelen worden vergoed met een bedrag van 500,- per hectare/jr. Hoe mooi is het Nederlandse landschap morgen? 9

10 Financiering uit Europees Gemeenschappelijk Landbouw Beleid (GLB) Het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) van de Europese Unie bestaat uit twee pijlers: de marktordening en de plattelandsontwikkeling. Voor de uitvoering van het plattelandsbeleid voorziet Europa voor elke lidstaat in een financiële bijdrage uit het Europese Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling (ELFPO). Agrariërs vormen de doelgroep. De regering wil in de toekomst meer dan nu het geval is Europese landbouwsubsidies gebruiken om boeren te belonen voor het behoud van kwaliteit van landschap of natuur in waardevolle gebieden. Beloningen ten behoeve van behoud en ter bevordering van het landschap gaan nu via onder meer de Probleemgebiedenvergoeding (PGV). Deze vergoeding wordt geboden aan beheerders van landbouwgrond in gebieden met nadelige fysieke omstandigheden. Voorbeelden hiervan zijn reliëf en hoge grondwaterstanden (zoals diepe veenweiden). Voor de zogenaamde Vaarvergoeding, gericht op landbouwactiviteiten uitvoeren op percelen die alleen over water zijn te bereiken, geldt iets soortgelijks. Het gaat telkens om omstandigheden die van belang worden geacht voor de natuur en voor het landschap. Daarom wil de overheid deze omstandigheden graag zo laten. Tot wanneer loopt de regeling? Vanaf 2013 zijn belangrijke hervormingen in het GLB voorzien. In de Houtskoolschets, Europees Landbouwbeleid 2020 geeft het kabinet haar visie op het toekomstig GLB. Hierin is ook aandacht besteed aan met name marktconform belonen van andere activiteiten dan voedselvoorziening zoals groenblauwe diensten. Subsidieregelingen voor SNL De provinciale subsidies voor natuur- en landschapsbeheer (SNL) hebben als doel een goede uitvoering van het beheer. Op basis van het IPO-model zijn de 12 provinciale verordeningen zo veel mogelijk uniform, niettemin is sprake van regionale invulling, want landschapselementen zijn divers. De provincies hebben de mogelijkheid om eigen provinciale beheerpakketten toe te voegen aan het landelijke stelsel. In totaal zijn er circa 20 verschillende beheertypen voor landschapselementen. De provincies leggen de doelen vast in hun natuurbeheerplannen. Naast beheersubsidie wordt via SNL de mogelijkheid geboden om subsidie aan te vragen voor zogenaamde kwaliteitsimpulsen voor natuur en landschap. Dan gaat het om eenmalige investeringen 10 Hoe mooi is het Nederlandse landschap morgen?

11 voor de aanleg en herstel van landschapselementen om daarmee de kwaliteit van deze elementen te verbeteren. Daarvoor zal wel eerst een inrichtingsplan moeten worden opgesteld. De regelingen zijn bedoeld voor particuliere natuurbeheerders en agrarische natuurbeheerders. Subsidieaanvragen dient men in te dienen bij het Provinciaal Bestuur. Aanvragen kunnen alleen individueel worden ingediend. Wel kan de provincie eisen stellen aan onderlinge afstemming tussen beheerders door een collectief beheerplan te eisen. Deze collectieve vorm is nu alleen nog verplicht voor het weidevogelbeheer, maar zal in de toekomst ook voor het landschapsbeheer kunnen gaan gelden. Looptijd De subsidieregeling is voor het agrarisch natuur- en landschapsbeheer per 1 januari 2010 ingevoerd. Voor het overige natuur- en landschapsbeheer treedt de regeling per 1 januari 2011 in werking. Indien een aanvrager voldoet aan de eisen kan hij een beschikking ontvangen met een looptijd van 6 jaar. Overige regelingen: Een aantal Europese programma s is niet specifiek gericht op landschap, maar biedt wellicht voor een aantal groene projecten wel mogelijkheden voor financiering en kennisuitwisseling. Voor de meeste programma s geldt dat deze met name bestemd zijn voor nationale, regionale en lokale autoriteiten, internationale en private organisaties en non-gouvernementele organisaties (NGO s). Tot wanneer lopen de programma s? De meeste programma s hebben een doorlooptijd van 2007 tot en met Daarna is het mogelijk dat een nieuwe programmaperiode ingaat. Overzicht programma s LIFE+ Doelstelling 2 INTERREG IV A/B IPO (algemeen) en de individuele provincies en via en/of Subsidieregeling voor Groene en/of Blauwe Diensten Op basis van de Catalogus Groen Blauwe Diensten (GBD) kunnen overheden en derden een eigen regeling opstellen voor groenblauwe diensten. Een aantal provincies (Overijssel, Noord-Brabant en straks ook Gelderland) hebben naast het SNL (nog) een eigen GBD-regeling. De provinciale regeling maakt subsidiëring mogelijk van landschapselementen die (nog) niet via SNL mogelijk zijn. Het kan daarbij gaan om gebieden die buiten de werking van SNL liggen of bijzondere elementen die niet in SNL opgenomen zijn. over deze specifieke GBD-regelingen is te vinden bij de genoemde provincies. Ook zijn er gemeenten en waterschappen die een eigen GBD-regeling hebben. Ten slotte Het Kenniscentrum Recreatie heeft een database ontwikkeld, waarin meer dan 200 financiële regelingen en subsidies zijn opgenomen. Deze subsidieregelingen kunnen de milieuvriendelijke ontwikkeling van toerisme en recreatie financieel ondersteunen. De database bevat regelingen op Europees, landelijk, provinciaal en regionaal niveau. Voor meer informatie: Hoe mooi is het Nederlandse landschap morgen? 11

12 Dit is een publicatie van: Ministerie van VROM Rijnstraat xp Den Haag Publicatienummer: 0213 Juni 2010 R JUNI 2010