Paddenstoelennieuwsbrief Nummer 26 8 december 2014

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Paddenstoelennieuwsbrief Nummer 26 8 december 2014"

Transcriptie

1 Paddenstoelennieuwsbrief Nummer 26 8 december 2014 waarn Voorwoord Beste paddenstoelenvrienden, De winter is nu echt aangebroken. Het aantal waarnemingen neemt af en in de bermen staan vooral door vorst verlepte vruchtlichamen. Gelukkig is er veel nieuws te melden Melchior van Tweel (redactie) Grote symbionten versus kleine saprofyten Misschien heb je er nog nooit bij stilgestaan, maar paddenstoelen die in symbiose leven met bomen en struiken zijn gemiddeld groter dan vruchtlichamen van saprotrofe soorten. Dat stelden mycologen pas vast in een recente analyse. Dat lijkt inderdaad steek te houden. Denk aan forse boleten (Eekhoorntjesbrood), Amanieten, Ridderzwammen, etc. die allemaal symbiont zijn. Bij de saprofyten zitten dan weer een hele hoop kleintjes zoals Mycena s, Taailingen, Breeksteeltjes, Oorzwammetjes, etc. De reden daarvoor zou precies in de leefwijze liggen. De koolstof die zwamvlokken nodig hebben voor de productie van vruchtlichamen krijgen symbionten precies van bomen. Een wat comfortabele situatie die hen in staat stelt om forse vruchtlichamen te produceren. Saprofyten halen zelf de koolstof uit strooisel en grote hoeveelheden daaruit halen kost veel moeite. Bovendien kunnen kleine zwamvlokken die kleine substraten zoals dennennaalden koloniseren, moeilijk forse vruchtlichamen produceren. Logisch dat die Paardenhaartaailing zo klein is. Bron: Paddenstoelen.flits november 2014 Erratum Blozende schijnridderzwam In de vorige Paddenstoelennieuwsbrief is een artikel overgenomen van Natuurbericht over de Blozende schijnridderzwam (Lepista martiorum). Het blijkt dat deze al (tenminste) vanaf 2009 uit Nederland bekend is.

2 Nieuws boek over Eetbare paddenstoelen Auteur: Jens H. Petersen. Prijs: 19,95. Verschijnt eind november 2014 In West-Europa groeien de smakelijkste paddenstoelen overal om ons heen. Van Morieljes tot Champignons en van Boleten tot Cantharellen: wie weet waar hij op moet letten, plukt zo een koningsmaal bij elkaar. Maar lang niet iedereen durft het aan. Dat is deels natuurlijk terecht, maar er zijn veel eetbare paddenstoelen die ook voor beginners gemakkelijk te herkennen zijn. Deze gids brengt alle deze soorten binnen bereik met duidelijke beschrijvingen en foto s: Algemene informatie over eetbare paddenstoelen: de beste vindplaatsen, algemene herkenning, technieken van verzamelen, bewaren en bereiden. De belangrijkste soortgroepen. De belangrijkste eetbare soorten met informatie over uiterlijk, vindplaats, smaak en bereiding. Dubbelgangers met extra uitleg als deze giftig zijn. Een inspirerende basisgids voor iedereen die meer over eetbare soorten en (giftige) dubbelgangers wil weten. Het boek kan besteld worden bij de KNNV Uitgeverij. Lees voor gebruik ook het plukstandpunt van de NMV. Deze is te vinden op de site van de NMV en klik dan op NMV plukstandpunt (links). Bron: KNNV Uitgeverij. Tweede vondst zeldzame Zandparasolzwam in Nederlandse duinen Afgelopen week werd in de Amsterdamse Waterleidingduinen de zeer zeldzame Zandparasolzwam (Lepiota brunneolilacea) gevonden. De Zandparasolzwam valt op door de lilabruine schubben en banden afgezet met donkerbruine tot bijna zwarte richels op hoedrand en steel. Deze opvallende en bonte parasolzwam is slechts één keer eerder in de Nederlandse duinen gevonden: vlak achter de zeeduinen, een veelbelovend gebied waar nog veel te weinig naar paddenstoelen is gekeken. Onderzoek van dit gebied zal naar verwachting meer verrassingen als de Zandparasolzwam aan het licht brengen. Lees verder op Natuurbericht. Tekst: Martijn Oud. Foto: Alfons Vaessen

3 Deel 2 van Gröger s Beschimmungsschlüssel is verschenen In 2006 is het eerste deel van de Bestimmungsschlüssel für Blätterpilze und Röhnrlinge in Europa verschenen. Hierin staan onder andere een geslachtensleutel en sleutels tot de boleten en een deel van de plaatjeszwammen met lichtgekeurde sporen. Recent is deel 2 verschenen met daarin sleutels tot de rest van de plaatjeszwammen met lichte sporen en de soorten met donkerdere sporen (zonder Cortinariaceae). Onder andere te koop bij Meijs en Myko-shop Paddenstoelen in de Meinweg Peter Eenshuistra heeft tussen 2011 en 2013 de Meinweg (L) geïnventariseerd op paddenstoelen. In totaal zijn bijna 600 soorten aangetroffen, waarvan er 93 op de Rode Lijst staan. Over de inventarisatie heeft Peter een zeer lezenswaardig artikel geschreven in het Natuurhistorisch Maandblad (oktober 2014). Mensen die interesse in het artikel hebben kunnen een pdf opvragen bij Peter door hem een toe te sturen: pjeensh [at] plex [punt] nl (zelf even ombouwen tot een werkbaar adres). Foto Muurtrechtertje (Omphalina rickenii): Peter Eenshuistra. Zeer gevoelige Moerasringboleet terug van weggeweest? Tijdens een excursie van Paddenstoelenwerkgroep Drenthe werd de zeer zeldzame Moerasringboleet (Suillus flavidus) gevonden. De werkgroep heeft de afgelopen jaren regelmatig naar de Moerasringboleet gezocht maar hem niet gevonden. Toch kwam de vondst ook voor de leden als een verrassing. De Moerasringboleet werd aangetroffen in een voedselarm en schraal mosrijk terreintje vlak langs het Oude diep bij Drijber. De Den waarmee de Moerasringboleet in symbiose leeft was hier spontaan opgeslagen. Lees meer op Natuurbericht. Tekst: Eef Arnolds en Martijn Oud. Foto: Eef Arnolds

4 Nieuwe meeldauw voor Nederland Tijdens een wandeling op De Horte, een landgoed tussen Zwolle en Dalfsen viel op dat veel van de geel verkleurde bladeren van de Beuken een meeldauw hadden. Helaas waren de meeste steriel en dus niet determineerbaar. Slechts een enkele had meer dan een paar zwarte puntjes. Pas op het einde van de wandeling zag ik een blaadje waar zeker 100 puntjes op zaten. Deze heb ik meegenomen naar huis. Thuis bleek dat in het boekje van Raf Leysen (Meeldauwen van België en Nederland) slechts twee soorten bekend zijn van Beuk. Onder de microscoop bleek de determinatie eenvoudig. De aanhangels zijn heel verschillend. Het bleek Phyllactinia orbicularis te zijn, een nieuwe soort voor Nederland. Anneke van den Berg heeft de determinatie bevestigd. Meer gegevens en foto s van deze soort zijn te vinden op waarneming.nl. Tekst en foto s: Melchior van Tweel. Nieuwe NMV-brochure: Beheer laan- en wegbermen voor bedreigde paddenstoelen Veel paddenstoelen zijn afhankelijk van laan- en wegbermen en kunnen nergens anders groeien. Ze vormen een toevluchtsoord voor soorten die vanaf de jaren zestig sterk achteruit zijn gegaan of zelfs zijn verdwenen. Boosdoener van de achteruitgang van paddenstoelen is de stikstofdepositie uit de atmosfeer door verkeer, landbouw en industrie. Ophoping van stikstof treedt in goed beheerde laanbermen nauwelijks op. De bermen bieden stikstofgevoelige soorten de mogelijkheid terug te keren in de bossen wanneer de stikstofvervuiling is verminderd. Vorige week was het eindelijk zover, de uitgave van de langverwachte wegbermbrochure was een feit. De brochure legt op een boeiende manier uit waarom wegbermen met bomen, dijken, begraafplaatsen en parken zo belangrijk zijn voor paddenstoelen en hoe beheerders met een relatief beperkte inspanning een grote bijdrage kunnen leveren aan de instandhouding van bedreigde paddenstoelen in wegbermen, lanen en parken. Ook wordt er een advies gegeven over welke bomen het meest geschikt zijn voor de paddenstoelen van bermen en welke paddenstoelen je dan kunt verwachten. Deze handige 25 pagina s tellende brochure is te bestellen of gratis te downloaden via de website van de NMV. Lees meer op Natuurbericht. Tekst: Martijn Oud.

5 Nieuwe soort Crepidotus ontdekt Op 5 november vond ik op het Landgoed Zoelen (een kleibos 3 km ten noorden van Tiel) op een liggende grotendeels vermolmde beukenstam een paar oranje oortjes van 1-4 cm, met bruine schubjes op de hoed en geeloranje lamellen. Ik had ze nog nooit gezien en in eerste instantie dacht ik dat het Oranje oesterzwammen waren. Die ken ik trouwens ook alleen van foto s. Na deze als zodanig op Waarneming ingevoerd te hebben, kreeg ik al gauw een mailtje van Martin Gotink, die opperde, gezien de bruine schubjes op de hoed, dat het wel eens Crepidotus crocophyllus zou kunnen zijn in plaats van de Oranje oesterzwam. Op Verspreidingsatlas wordt deze soort niet vermeld. Gelukkig was er op internet genoeg informatie te vinden. Eerst moest echter vastgesteld worden of het inderdaad Crepidotus crocophyllus betrof. Enkele oortjes werden naar Martin Gotink opgestuurd. Hij was zo vriendelijk om ze microscopisch te onderzoeken en ik kreeg al snel weer bericht. Het bleek inderdaad te gaan om Crepidotus crocophyllus. De eerste vondst in Nederland. Na zo n bericht kan je dag niet meer stuk. Het blijkt een van oorsprong Noord-Amerikaanse soort te zijn, die slechts sporadisch ook in enkele andere Europese landen gevonden wordt. Op een Belgische site, werd als Nederlandse naam voorgesteld: Harig saffraanoorzwammetje. Dat dekt volgens mij wel de lading. Macroscopische kenmerken: Hoed een geeloranje oortje met bruine schubjes, 1-4 cm, ongesteeld. Lamellen geeloranje (saffraan) wanneer ze vers zijn, oud verkleurend naar dofbruin. Met KOH direct verkleurend naar dieprood. Microscopisch kenmerken: Sporen (bijna) rond; wrattig; 6-7,2(-8) x 6-7(-8) µm. Cheilocystiden variabel, knotsvormig tot cylindrisch, onregelmatig golvend. Gespen aanwezig. Recent heeft een aantal auteurs de groep met soorten rondom C. crocophyllus (een stuk of 7 soorten) samengevoegd tot enkel deze soort, de onderlinge verschillen bleken minimaal te zijn. Zie o.a. hier. Er zijn nog een paar soorten Oorzwammetjes met bruine schubjes op de hoed, maar die hebben een lichtere hoed en lamellen, bovendien hebben die soorten geen ronde sporen. Tekst en foto s: Rinus Baggerman. Klik hier en hier voor de waarnemingen.

6 Microglossum rufescens, een nieuwe aardtong voor Nederland Begin november, op een mooie zaterdag, bedacht ik dat ik nog wel op zoek wilde naar Wasplaatjes. Al een paar jaar eerder had Jan Dieker me verteld dat deze ook te vinden zouden zijn op de begraafplaats in Zutphen. Nu bestaat deze begraafplaats uit twee delen, een algemeen en een katholiek gedeelte. Ik besloot Jan te bellen waar ik ongeveer moest wezen. Hij bood aan dat hij wel naar de begraafplaats kwam; het was toch mooi weer. Hij liet me de plek zien waar de Sikkelkoraalzwam (Clavulinopsis corniculata) stond, een aantal Aardtongetjes en Wasplaatjes. Op zeker moment waren we tussen de grafstenen aan het kijken en zagen vreemd gevormde Aardtongetjes. De kleur was al bijzonder, niet zwart maar meer een bruine kleur. Jan peuterde er een aantal met het mesje uit. Vervolgens hebben we nog wat rondgekeken naar Aardsterren, Champignons en een praatje gemaakt met de beheerder Onze mini-excursie hebben we afgesloten met een bakkie leut bij Jan thuis. Nieuwsgierig als we beiden waren bij de vondst van die vreemd gevormde Aardtongen, hebben we dit direct onder de microscoop gedaan. Ik was voorbereid om langwerpige, bruine sporen te zien die bij Aardtongen horen. Ik was erg verbaasd om totaal andere sporen te zien. Microscopische gegevens kreeg ik al snel door van Jan, hij had ook met Melzer gewerkt en kreeg blauwe asci-toppen. Natuurlijk heb ik dit ook geprobeerd en jawel het lukte. Na overleg samen heb ik Kees Roobeek een mailtje met foto's gestuurd, of hij er naar wilde kijken. Kees kende deze soort niet en vroeg om materiaal, wat ik hem toestuurde. Kees dacht aan Microglossum fuscorubens. Ook had ik contact met Atte v/d Berg en heb hem ook iets toegestuurd. Atte dacht aan Microglossum olivaceum. Dat was een probleem: twee namen. Hoe nu verder. Via Ascofrance had ik wel op een vondst wel eens een reactie gehad van Hans Otto Baral (Zotto), deze heeft kennis van ascomyceten. Ik besloot Baral een mailtje te doen met foto's erbij gevoegd. Welnu het werd steeds lastiger, Baral opperde nog een derde mogelijkheid. Microglossum viride. Hij raadde me aan om Viktor Kucera een mailtje te sturen met de vraag of hij wilde helpen.

7 De heer Kucera reageerde al snel op Overzicht kenmerken mijn verzoek. Hij vond het lastig om Vindplaats In het gras tussen grafzerken. Kleur: Bruin van de foto af te lezen en vroeg ook Model: om materiaal, een beetje ruime hoeveelheid. Sporenmaat: 12,5-15 (-16) x 4-5 µm in water gemeten. Inmiddels waren we zo ongeveer 2 weken verder. Dus weer naar Zutphen en hopen dat ze er nog staan. In eerste instantie sloeg de schrik me om het hart; ik kon ze niet meer vinden. Bijna had ik de moed opgegeven en vond ik ze toch nog. Grof, ongelijk, geen mooi model aardtongetjes Afgelopen vrijdag kreeg ik het antwoord van Kucera: Microglossum rufescens. Ik kreeg de toezegging dat hij er in de loop van het volgende halve jaar DNA-onderzoek naar gaat doen. Een hele speurtocht maar met een mooi resultaat waar zowel Jan Dieker als ik erg trots op zijn. Tekst en foto s: Hannie Wijers. Zie ook Bijzondere waarnemingen. Interview Martijn Oud over het Jaar van het Papegaaizwammetje Martijn Oud is voor de uitzending van 30 november geïnterviewd voor het radioprogramma Vroege vogels in het kader van het Jaar van het Papegaaizwammetje. Martijn heeft daarvoor een verslaggever meegenomen naar een Noord-Hollandse dijk. Op de website van Vroege vogels is het interview terug te luisteren. Rafelige champignon op randje van uitsterven In het park rondom Recreatieplas Het Twiske vlakbij Oostzaan werd een bijzondere ontdekking gedaan. Tijdens een wandeling van twee leden van de NMV werd een groep champignons aangetroffen. De puntgave exemplaren vielen op vanwege hun subtiele schoonheid en er werden foto s van gemaakt. Na determinatie bleek het te gaan om de Rafelige champignon, een zeer zeldzame Rode Lijstsoort die bedreigd is met uitsterven. De Rafelige champignon (Agaricus subfloccosus) is een champignonsoort en champignons halen hun voedingsstoffen uit de grond waarop ze groeien. Ze zijn te vinden op kalkrijke, humeuze zand- en kleibodems, in loof- en naaldbossen en langs bosranden. Ondanks dat deze plaatsen voldoende voorhanden zijn verdwijnen Rafelige champignons in een gestaag tempo uit ons land. Lees verder op Natuurbericht. Tekst: Martijn Oud. Foto: Piet Brouwer.

8 Nieuw slijmzwammenboek Where the Slime Mould Creeps: The Fascinating World of Myxomycetes By Sarah Lloyd. Kijk op NHBS voor meer informatie Uitgestorven paddenstoelen gevonden in bedreigde sparrenbossen In het kader van het Drentse Atlasproject heeft de Paddenstoelen Werkgroep Drenthe (PWD) vanaf 1999 heel Drenthe tot in alle uithoeken onderzocht. Hierbij bleek het grote belang van sommige bossen met Fijnspar voor een reeks van zeldzame en bedreigde paddenstoelen. Ook zijn er ronduit spectaculaire paddenstoelen gevonden zoals de Kamfergordijnzwam (Cortinarius camphoratus) en de Bruinschubbige franjehoed (Psathyrella caput-medusae), waarvan werd gedacht dat die uitgestorven waren. En de Sparrenslijmkop (Hygrophorus olivaceoalbus) die in Nederland slechts één keer eerder werd aangetroffen. Lees meer op Natuurbericht. Tekst: Rob Chrispijn & Martijn Oud. Foto: Rob Chrispijn. Bijzondere waarnemingen Op de site van de paddenstoelenkartering worden bijzondere waarnemingen verzameld. Van de afgelopen periode zijn daar verhalen geplaatst over: Goudhoed - Phaeolepiota aurea Vastgehecht kraagkroeskopje - Collaria rubens Opgeblazen knoopzwam - Ascocoryne inflata Zie Bijzondere waarnemingen voor meer informatie.

9 Paddenstoel van de Maand: Grote speldenprikzwam De International Union for Conservation of Nature (IUCN) heeft de Grote speldenprikzwam niet op de officiële Rode Lijst van de wereld gezet, maar hij is wel opgenomen in de provisorische Rode Lijst, omdat veel Europese landen deze soort op hun Rode Lijst hebben staan. Misschien omdat de auto het trekpaard heeft verdrongen en er dus nauwelijks nog paarden zijn om paardenmest te produceren, maar sinds natuurbeheerders paarden inzetten als begrazers in natuurgebieden, is het paddenstoeltje daar min of meer teruggekeerd. Ondanks het koude weer van de laatste dagen wordt de Grote speldenprikzwam nu gevonden op zeer oude paardenmest. Deze mest blijft stevig ondanks regen en wind. Er omheen vind je wat hoger doorgegroeid gras. Op deze plekken wordt het gras niet meer door de paarden opgegeten of belopen. De mest biedt zo langdurig een beschermd substraat voor diverse paddenstoeltjes. Ze komen er bijna in vaste volgorde op voor omdat iedere soort zijn eigen functie heeft bij de compostering van de mest. Dit proces is goed te volgen als je een deel ervan thuis bestudeert. De mest geurt inmiddels naar grond en uit de aanwezige zaden er in ontkiemen verschillende planten. Voor de Grote speldenprikzwam moeten er blijkbaar genoeg grove vezels in zitten van planten in een natuurreservaat met Konikpaarden. Bij het doorgesneden 'hoedje' kun je mooi zien dat het kernzwammen zijn met perithecia. Hierin zitten de zakjes (asci) met zwarte sporen. De perithecia hebben een toegespitste opening aan de bovenkant om de sporen uit te laten. Deze openingen zijn te zien als zwarte puntjes bovenop de paddenstoel. Tekst: Aldert Gutter & Gerben Winkel. Foto: Gerben Winkel. Bron: Alles over Paddenstoelen Krulzomen Recente moleculaire studies hebben nieuw licht geworpen op het krulzomencomplex met als uitkomst dat er in Europa nu vijf soorten zijn. Een ervan blijkt, indien vers, te reageren met ammoniniak: de hoedhuid wordt onmiddellijk helder groen als je dat erop smeert. Het betreft Paxillus ammoniavirescens, die in onze standaardlijst staat als Paxillus validus. In de online verspreidingsatlas zien we van deze soort maar één stip, maar nu de ammoniaktest is ontdekt, is al gebleken dat deze soort regelmatige te vinden is en wellicht algemeen voorkomt in ons land! Als mycoloog doe je er nu dus goed aan om een afterbite-stift (Kruidvat) in je tas te stoppen: de eenvoudigste manier om ammoniak mee te nemen in het veld! De eerste sleutel (overgenomen van Jargeat, 2014), waarin de vijf soorten zijn opgenomen, verscheen deze maand (november 2014) in Field Mycology, waarin ook foto's en een beknopte beschrijving staan. Het artikel gaat in op recente moleculaire studies (2008, 2012 en 2014) en de hieruit voortvloeiende consequenties. Eén daarvan is dat er uit het Paxillus involutus-complex een nieuwe soort is komen

10 bovendrijven: Paxillus cuprinus, die volgens het artikel op zonnige plaatsen staat en hoofdzakelijk geassocieerd is met berk. Omdat P. involutus sensu stricto, hoewel beschreven als schaduwsoort uit bossen, soms toch op lichtere plekken groeit en ook bij berk kan staan, is microscopisch onderzoek noodzakelijk om deze nieuwe soort met zekerheid te kunnen onderscheiden. Dit gebeurt op basis van de sporen, die net onder de top een versmalling hebben (zie foto). Paxillus cuprinus is nog niet vastgesteld in ons land, maar zou wel eens algemeen kunnen zijn! Foto met sporen van P. cuprinus met apicale versmalling door G. Kibby. Bron: Alick Henrici & Geoffrey Kibby, Paxillus - an end to confusion? Field Mycology 15(4): Lees meer op Nieuwe soortennieuws (klik op Nieuwe soorten nieuws links). Colofon Dit is de digitale nieuwsbrief van de Nederlandse Mycologische Vereniging. De nieuwsbrief heeft een onregelmatige verschijning, afhankelijk van het seizoen, de aangeleverde stukken en de urgentie van het nieuws. De redactie is in handen van Melchior van Tweel en is te bereiken via het adres: nieuwsbrief@allesoverpaddenstoelen.nl. Oude nieuwbrieven zijn te vinden op de site van Alles over Paddenstoelen. De nieuwsbrief vormt een aanvulling op de websites en Coolia en richt zich vooral op actuele zaken die de mycologie aangaan. Hoewel de nieuwsbrief zich in eerste instantie richt op mensen die al thuis zijn in de wereld van de mycologie (bijvoorveeld de leden van de NMV en KVMV), staat deze natuurlijk ook open voor alle andere mensen die "iets hebben" met paddenstoelen, zoals paddenstoelwerkgroepen van IVN en KNNV, kinderen, studenten, natuurgidsen en docenten. De berichten zullen een laagdrempelig karakter hebben, maar ook wel met een wetenschappelijk tintje. De Nederlandse Mycologische Vereniging (NMV), opgericht in 1908, heeft als doel de beoefening van de mycologie in ruime zin te bevorderen. In voor- en najaar worden wekelijks excursie georganiseerd, verder worden er werkweken gehouden en in de winter verscheidene landelijke bijeenkomsten. Tevens is de NMV actief in de natuurbescherming waar het paddenstoelen betreft. De contributie voor de NMV bedraagt 25 voor gewone leden ( 30,- indien adres in het buitenland) en 12,50 voor huisgenootleden (krijgen geen Coolia). Lidmaatschap voor het leven bedraagt 425,-, voor huisgenootleden 212,50. Informatie is verkrijgbaar via nmv@mycologen.nl. Nieuwe leden, opzeggingen en adreswijzigingen kunnen worden doorgegeven op nmvleden@mycologen.nl. Lid worden van de NMV kan op de site van de NMV, klik vervolgens op Info/contact (rechtsboven) en lid worden (links). Voor meer informatie over de NMV wordt verwezen naar de websites: Op de sites is ook nieuws te lezen, vaak wordt dit later ook in de nieuwsbrief opgenomen: Alles over Paddenstoelen. De nieuwsbrief is vóór en dóór mycologen en andere paddenstoelenliefhebbers. Het is voor de redactie niet mogelijk de hele nieuwsbrief zelf te vullen. Daar hebben we jouw hulp bij nodig. Wil je een onderwerp aandragen? Stuur het toe aan de redactie. Welke onderwerpen kunnen aan bod komen? Alles kan in aanmerking komen, mits het een relatie heeft met de mycologie (in brede zin van het woord): nieuwsberichten, nieuwe soorten, oproepen, bijzondere vondsten, rariteiten, mysteriesoorten, nieuwe literatuur, rapporten, nieuws van werkgroepen, excursies, cursussen, vragen voor controles, literatuurvragen, vraag en aanbod, microscopie, websites, tips, veldkenmerken, determinatiesleutels, etc. Er zijn maar twee onderwerpen waar enige terughoudenheid aan de orde is: Plukken en eten van paddenstoelen (inclusief recepten). Over het plukken van paddenstoelen heeft de NMV een genuanceerd standpunt, waarbij met name grootschalige pluk moet worden voorkomen. Verder wordt verwezen naar het plukstandpunt van de NMV. Deze is te vinden op de site van de NMV en klik dan op NMV plukstandpunt (links). Voor het determineren van paddenstoelen aan de hand van alleen foto s wordt verwezen naar het forum van Waarneming.nl en Telmee.nl. Op dit forum zijn daarvoor alle mogelijkheden. Alleen determinaties met beschrijving en/of microscopische foto s, waar je echt niet uitkomt, kunnen eventueel in de nieuwsbrief worden geplaatst. In de nieuwsbrief zijn diverse links aangegeven naar websites. Mochten een directe link het niet doen, kopieer dan de volledige link naar je webbrowser. Omdat voor afbeeldingen veelal auteursrechten gelden, is voor alle afbeeldingen in deze nieuwsbrief, die niet al eerder door de eigenaren voor publicatie aan de Nederlandse Mycologische Vereniging ter beschikking werden gesteld, zo goed als mogelijk nagegaan wie de eigenaren zijn, waarna toestemming is verkregen voor het gebruik. Mocht u desondanks materiaal aantreffen, waarvan u meent dat dit niet had mogen worden gebruikt, stelt u ons hiervan dan a.u.b. in kennis, zodat eventuele gebruiksvoorwaarden kunnen worden geregeld of het materiaal kan worden verwijderd. U kunt een sturen naar nieuwsbrief@allesoverpaddenstoelen.nl. Als je andere mycologen of paddenstoelliefhebbers kent die deze nieuwsbrief nog niet krijgen, stuur deze dan gerust door. Als je de nieuwsbrief direct wilt krijgen, geef je adres dan door aan de redactie. Je hebt deze nieuwsbrief gekregen omdat je in de verzendlijst staat. Mocht je geen belangstelling meer hebben, laat dat dan weten aan de redactie.

Paddenstoelennieuwsbrief Nummer 5 23 april 2013

Paddenstoelennieuwsbrief Nummer 5 23 april 2013 Paddenstoelennieuwsbrief Nummer 5 23 april 2013 Voorwoord Beste paddenstoelenvrienden, Het voorjaar is eindelijk begonnen. Aan het begin was er nog wel redelijk wat neerslag gevallen, maar de bodem is

Nadere informatie

Paddenstoelennieuwsbrief Nummer november 2013

Paddenstoelennieuwsbrief Nummer november 2013 Paddenstoelennieuwsbrief Nummer 14 26 november 2013 waarn Voorwoord Beste paddenstoelenvrienden, Ondanks dat het al eind november is, staan er nog steeds redelijk wat paddenstoelen. En het lijkt erop dat

Nadere informatie

Paddenstoelennieuwsbrief Nummer 12 30 oktober 2013

Paddenstoelennieuwsbrief Nummer 12 30 oktober 2013 Paddenstoelennieuwsbrief Nummer 12 30 oktober 2013 waarn Voorwoord Beste paddenstoelenvrienden, De herfst gaat maar door en de storm van gisteren zorgt voor veel extra dood hout. Vervelend van alle schade,

Nadere informatie

Paddenstoelennieuwsbrief Nummer september 2013

Paddenstoelennieuwsbrief Nummer september 2013 Paddenstoelennieuwsbrief Nummer 10 29 september 2013 Voorwoord Beste paddenstoelenvrienden, Het wordt buiten droger en droger. Het zonnige weer met soms een stevige droge wind is niet bevorderlijk voor

Nadere informatie

Paddenstoelennieuwsbrief Nummer 16 19 januari 2014

Paddenstoelennieuwsbrief Nummer 16 19 januari 2014 Paddenstoelennieuwsbrief Nummer 16 19 januari 2014 waarn Voorwoord Beste paddenstoelenvrienden, De nieuwjaarsdag van de NMV is net een weekje achter de rug. Het was weer een zeer informatieve en gezellige

Nadere informatie

Paddenstoelennieuwsbrief Nummer 7 4 juli 2013 Concept

Paddenstoelennieuwsbrief Nummer 7 4 juli 2013 Concept Paddenstoelennieuwsbrief Nummer 7 4 juli 2013 Concept Voorwoord Beste paddenstoelenvrienden, Het bericht over Corynespora olivacea in de vorige nieuwsbrief heeft nogal wat beroering gegeven op het forum

Nadere informatie

Paddenstoelennieuwsbrief Nummer 11 25 oktober 2013

Paddenstoelennieuwsbrief Nummer 11 25 oktober 2013 Paddenstoelennieuwsbrief Nummer 11 25 oktober 2013 waarn Voorwoord Beste paddenstoelenvrienden, Het is mooi buiten. Plaatselijk is veel regen gevallen en dat resulteert nu in veel paddenstoelen en soms

Nadere informatie

Paddenstoelennieuwsbrief Nummer 6 26 mei 2013

Paddenstoelennieuwsbrief Nummer 6 26 mei 2013 Paddenstoelennieuwsbrief Nummer 6 26 mei 2013 Voorwoord Beste paddenstoelenvrienden, Na een droog begin is het buiten dan eindelijk wat natter geworden. Ik weet niet of dat daarmee de droogteschade is

Nadere informatie

Paddenstoelennieuwsbrief Nummer 8 31 augustus 2013

Paddenstoelennieuwsbrief Nummer 8 31 augustus 2013 Paddenstoelennieuwsbrief Nummer 8 31 augustus 2013 Voorwoord Beste paddenstoelenvrienden, Het is al weken mooi zonnig weer, maar wel droog. Veel gebieden waar je normaal tot aan je enkels in het water

Nadere informatie

Paddenstoelennieuwsbrief Nummer 24 12 oktober 2014

Paddenstoelennieuwsbrief Nummer 24 12 oktober 2014 Paddenstoelennieuwsbrief Nummer 24 12 oktober 2014 waarn Voorwoord Beste paddenstoelenvrienden, Na een lange droge periode is het eindelijk weer wat gaan regenen. Het zijn nog geen grote hoeveelheden,

Nadere informatie

Paddenstoelennieuwsbrief Nummer november 2013

Paddenstoelennieuwsbrief Nummer november 2013 Paddenstoelennieuwsbrief Nummer 13 10 november 2013 waarn Voorwoord Beste paddenstoelenvrienden, Afgelopen week was ik op werkweek van de NMV in Schoorl. Ondanks het late tijdstip waren er toch nog veel

Nadere informatie

1. Geheimen. 2. Zwammen

1. Geheimen. 2. Zwammen 1. Geheimen 'Geen plant en geen dier' Een paddestoel is zeker geen dier, maar een plant is het ook niet. Ze hebben geen groene bladeren om zonlicht op te vangen. Bovendien groeien paddestoelen in het donker.

Nadere informatie

Paddenstoelen, waarzeggers van het bos. Informatie over: Functies van paddenstoelen:

Paddenstoelen, waarzeggers van het bos. Informatie over: Functies van paddenstoelen: Paddenstoelen, Informatie over: waarzeggers van het bos Functioneren van het bos Bodemeigenschappen Verzuring en vermesting Samenstelling boomlaag Ouderdom bos en bomen Mycologische betekenis Wenselijk

Nadere informatie

Ecologische Atlas van paddenstoelen in Drenthe

Ecologische Atlas van paddenstoelen in Drenthe Ecologische Atlas van paddenstoelen in Drenthe Paddestoelen Werkgroep Drenthe Doelstelling en werkwijze Enkele resultaten, o.a. verspreidingspatronen van paddenstoelen en bodemtypen Paddenstoelen, planten

Nadere informatie

Paddenstoelen, waarzeggers van het bos

Paddenstoelen, waarzeggers van het bos Paddenstoelen, waarzeggers van het bos & Mirjam Veerkamp Nederlandse Mycologische Vereniging Informatie over: Functioneren van het bos Bodemeigenschappen Verzuring en vermesting Samenstelling boomlaag

Nadere informatie

Paddenstoelennieuwsbrief Nummer december 2013

Paddenstoelennieuwsbrief Nummer december 2013 Paddenstoelennieuwsbrief Nummer 15 20 december 2013 waarn Voorwoord Beste paddenstoelenvrienden, Het heeft lang geduurd, maar nu zit het paddenstoelenseizoen er nu toch wel echt op. Om de feestdagen door

Nadere informatie

NATUURRIJK TESPELDUYN OKTOBER 2018

NATUURRIJK TESPELDUYN OKTOBER 2018 U kent dat wel, u heeft een fantastische afslag, maar ziet niet goed waar uw bal terecht kwam. U loopt erheen en ontwaart steeds mee witte ballen. Dichterbij gekomen blijken het geen ballen maar paddenstoelen

Nadere informatie

Ecologische Atlas van Paddenstoelen in Drenthe Eef Arnolds, Rob Chrispijn & Roeland Enzlin (red.)

Ecologische Atlas van Paddenstoelen in Drenthe Eef Arnolds, Rob Chrispijn & Roeland Enzlin (red.) Ecologische Atlas van Paddenstoelen in Drenthe Eef Arnolds, Rob Chrispijn & Roeland Enzlin (red.) Deze ecologische atlas behandelt de resultaten van een inventarisatie van paddenstoelen in Drenthe in de

Nadere informatie

De Konvo. Van de redactie. Een uitgave van de KNNV Amersfoort e.o. nr. 48 maart 2015

De Konvo. Van de redactie. Een uitgave van de KNNV Amersfoort e.o. nr. 48 maart 2015 De Konvo Een uitgave van de KNNV Amersfoort e.o. nr. 48 maart 2015 Van de redactie Hier boven een lentebeeld dat we de komende tijd weer tegemoet kunnen zien. Heerlijk! In de vorige Konvo stond dat de

Nadere informatie

Eetbare Paddenstoelen

Eetbare Paddenstoelen Eetbare Paddenstoelen If searching for the ebook Eetbare Paddenstoelen in pdf form, in that case you come on to the correct website. We furnish utter edition of this ebook in txt, PDF, epub, doc, DjVu

Nadere informatie

2006 Naam Datum Locatie/Opmerkingen

2006 Naam Datum Locatie/Opmerkingen Bijzondere vondsten Paddenstoelenwerkgroep 2006 2006 Naam Datum Locatie/Opmerkingen Gewoon varkensoor (Otidea onotica) Fraaie knotszwam (Clavulinopsis laeticolor) Gele wortelbekerzwam (Sowerbyella radiculata)

Nadere informatie

klimaatstad herfst Paddenstoelen klimaatstad

klimaatstad herfst Paddenstoelen klimaatstad herfst Paddenstoelen Schrijf hier je naam... Stad Gent Milieudienst Natuur- en Milieucentrum De Bourgoyen 2014 Driepikkelstraat 32 9030 Mariakerke ( 09 226 15 01 7 bourgoyen.educatie@gent.be geen gezwam...

Nadere informatie

Toekomst voor eeuwenoud bos Samenvatting van het beheerplan Norgerholt Concept

Toekomst voor eeuwenoud bos Samenvatting van het beheerplan Norgerholt Concept Toekomst voor eeuwenoud bos Samenvatting van het beheerplan Norgerholt Concept a Toekomst voor eeuwenoud bos Samenvatting van het beheerplan Norgerholt Colofon Deze samenvatting is een uitgave van de

Nadere informatie

Meeldauwen. Onbekend? Leiden Raf Leysen

Meeldauwen. Onbekend? Leiden Raf Leysen Meeldauwen Onbekend? 1 1.Voorkomen 2 1.Voorkomen Niet opgemerkt en onbekend: 3 1.Voorkomen Niet opgemerkt en onbekend: Mycologen speuren de grond af naar symbionten, saprofyten en parasieten. 4 1.Voorkomen

Nadere informatie

Bijzondere Vondsten Paddenstoelenwerkgroep 2012

Bijzondere Vondsten Paddenstoelenwerkgroep 2012 Bijzondere Vondsten Paddenstoelenwerkgroep 2012 Alle paddenstoelen zijn gedetermineerd en gefotografeerd door de leden van de Paddenstoelenwerkgroep Bijzondere soorten 2012 Geelbruine plaatjeshoutzwam

Nadere informatie

Loof-en naaldbomen. Naam :

Loof-en naaldbomen. Naam : Loof-en naaldbomen Naam : Veel bomen maken een bos In een boomgaard staan soms honderden bomen, en toch is een boomgaard geen bos. Ook in een park kun je veel bomen zien, maar een park is beslist geen

Nadere informatie

Schimmels. http://www.soortenbank.nl/soorten.php?menuentry=quiz&soortengroep=paddenstoelen

Schimmels. http://www.soortenbank.nl/soorten.php?menuentry=quiz&soortengroep=paddenstoelen Schimmels Waar zouden we zijn zonder de schimmel. Geen brood, bier, brie, champignons of penicilline. Ook ruimen ze planten- en dierenresten op (detritivoren). Jammer dat ze al aan planten en dieren beginnen

Nadere informatie

Paddenstoelvriendelijk beheer van lanen en parken

Paddenstoelvriendelijk beheer van lanen en parken Paddenstoelvriendelijk beheer van lanen en parken Erwin Derous Roosmarijn Steeman Natuurpunt Studie Paddenstoelvriendelijk beheer van lanen en parken Dreef van Horst - 466 soorten 33% symbionten - 48 RL-soorten

Nadere informatie

Landelijke klapekstertelling winter 2008/2009 Eindresultaten

Landelijke klapekstertelling winter 2008/2009 Eindresultaten Landelijke klapekstertelling winter 2008/2009 Eindresultaten Foto J. Schwiebbe - http://www.birdphoto.nl April 2009, Matthijs Broere (Waarneming.nl) & Fred Hustings (SOVON) 1. Inleiding Afgelopen winter

Nadere informatie

De Gewone boomwrat lijkt macroscopisch wel op een miniatuurstuifzwam en werd

De Gewone boomwrat lijkt macroscopisch wel op een miniatuurstuifzwam en werd Is de Gewone boomwrat Lycogala epidendrum wel altijd de Gewone boomwrat? Hans van Hooff Lambertushof 30, 5667 SE Geldrop Natuurstudiegroep Coalescens te Helmond Hooff, H. van, 2014. Is Lycogala epidendrum

Nadere informatie

KNNV afd. Oost Groningen vereniging voor veldbiologie

KNNV afd. Oost Groningen vereniging voor veldbiologie 2 2017-1 KNNV afd. Oost Groningen vereniging voor veldbiologie BESTUUR Voorzitter Kees Nieuwerth Hoofdstraat 26 k.nieuwerth@wxs.nl 9514 BE Gasselternijveen 0599-512901 Penningmeester/ ledenadministratie

Nadere informatie

( DATUM) WAARNEMERS : SCHOOL:

( DATUM) WAARNEMERS : SCHOOL: ( DATUM) WAARNEMERS : SCHOOL: GROEP:.. BOOM IN DE HERFST waarneemvel 1 WAT IS DE NAAM VAN JULLIE BOOM?.. 1. KRUIS AAN WAT JE ZIET AAN JULLIE TAK Nog groene bladeren Gekleurde bladeren Kale takken Vruchten

Nadere informatie

Natuur dagboek. Op ontdekking in je achtertuin

Natuur dagboek. Op ontdekking in je achtertuin Natuur dagboek Op ontdekking in je achtertuin Hey daar! Dit is jouw eigenste, hoogst persoonlijkste Dit natuurdagboek is van natuurdagboek. Trek de tuin, het park of het bos in. Gebruik je ogen, oren en

Nadere informatie

m a t e r i a a l z e n d i n g

m a t e r i a a l z e n d i n g m a t e r i a a l z e n d i n g Paddenstoelen ordenen 1 Kleurpotloden Schaar Lijm Kleur de paddenstoelen en knip ze uit. Plak ze op van klein naar groot. Stippen tellen 2 Kleurpotloden Kleur de paddenstoelen

Nadere informatie

Jcdegids.be. Een inleiding tot de paddenstoelengeslachten. 18/01/2014 JC Delforge

Jcdegids.be. Een inleiding tot de paddenstoelengeslachten. 18/01/2014 JC Delforge Jcdegids.be Een inleiding tot de paddenstoelengeslachten 18/01/2014 JC Delforge De presentatie kan gedownload worden op het volgende adres: http://www.jcdegids.be/jcd-doc.htm Jcdegids.be Inleiding De presentatie

Nadere informatie

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 21 maart Beste natuurliefhebber/-ster,

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 21 maart Beste natuurliefhebber/-ster, De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 21 maart 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was dinsdagmorgen mooi zonnig weer, maar er stond een stevige wind. Voor de middag heeft het nog even gehageld. Het

Nadere informatie

Paddenstoelen kweken in de klas

Paddenstoelen kweken in de klas Paddenstoelen kweken in de klas Werkbladen 1. Woordweb 2. Hoe groeien onze paddenstoelen? Werkbladen groep 5 t/m 8 3. Hoe ziet mijn paddenstoel eruit? Versie: groep 5/6 en versie: groep 7/8 4. Recept:

Nadere informatie

Grote boleten (het geslacht Boletus) zijn soms lastig te determineren, omdat ze microscopisch

Grote boleten (het geslacht Boletus) zijn soms lastig te determineren, omdat ze microscopisch Het voorkomen van de Roodnetboleet in Nederland Martijn Oud Borinagestraat 19, 1827 DX Alkmaar Oud, M. 2009. Boletus rhodoxanthus in The Netherlands. Coolia 52(1): 18 23. This paper documents the past

Nadere informatie

Toelichting voor docenten bij het boek Cursus wilde planten

Toelichting voor docenten bij het boek Cursus wilde planten Toelichting voor docenten bij het boek Cursus wilde planten De cursus over wilde planten is een van de meest gegeven cursussen door IVN- en KNNVafdelingen. Hij wordt ook wel cursus Planten determineren

Nadere informatie

Met Word een hoger cijfer halen. Word ken je al, toch kun je nog veel meer doen met Word. Nog beter leren omgaan met Word

Met Word een hoger cijfer halen. Word ken je al, toch kun je nog veel meer doen met Word. Nog beter leren omgaan met Word Nog beter leren omgaan met Word Met Word een hoger cijfer halen. Word ken je al, toch kun je nog veel meer doen met Word. Informatiekunde Omgaan met Word College De Heemlanden 2005. Informatiekunde Leerjaar

Nadere informatie

Beste natuurliefhebber/- ster,

Beste natuurliefhebber/- ster, Beste natuurliefhebber/- ster, Het was dinsdag 10 december een, wat mij betreft, ideale herfstdag: zonnig, droog en weinig wind. Maar ook op zo n mooie dag, zo laat in het jaar, mag je natuurlijk niet

Nadere informatie

De Konvo! Een uitgave van de KNNV Amersfoort e.o.! nr. 39 mei 2014

De Konvo! Een uitgave van de KNNV Amersfoort e.o.! nr. 39 mei 2014 De Konvo Een uitgave van de KNNV Amersfoort e.o. nr. 39 mei 2014 Nieuw leven - 'Onze' slechtvalken hebben drie jongen op de wereld gezet. Man en vrouw hebben het er druk mee. Foto's: Henk Groenewoud. Filmpje:

Nadere informatie

Allochtonen en de Nederlandse natuur

Allochtonen en de Nederlandse natuur Serdar Köker: Ik ben nu veertig jaar en ik ben getrouwd met iemand die in Turkije is opgegroeid. Samen hebben we heel veel deelgenomen aan allerlei excursies, waarbij we hebben gewandeld, gefietst (tandem),

Nadere informatie

Inleiding In mijn praktijk als orthopedagoog/gz-psycholoog komen natuurlijk ook ouders met een enig kind. Eerlijk gezegd zag ik hen tot nu toe niet als een aparte categorie. Voor mij is ieder mens uniek,

Nadere informatie

Wat weet jij over biologisch en over de bodem?

Wat weet jij over biologisch en over de bodem? Met leuke vragen, opdrachten en experimenten voor thuis! Wat weet jij over biologisch en over de bodem? Biologisch, lekker natuurlijk! Heb je er wel eens over nagedacht dat alles wat je eet, van een plant

Nadere informatie

Naar Binnen. wsbrief. NieuwsBr. ief nr.4, Beste lezer,

Naar Binnen. wsbrief. NieuwsBr. ief nr.4, Beste lezer, NieuwsBr wsbrief ief nr.4, 2011 Naar Binnen Beste lezer, Dit jaar heeft wel een heel bijzonder start van de herfst gekregen. Het was heerlijk warm weer. Ik heb volop genoten van de laatste warme dagen.

Nadere informatie

Expeditie Boswachterscode

Expeditie Boswachterscode Boswachterscode Ontdek jij je zesde zintuig? Kinderen tussen de 7 en 10 jaar opgelet! Zet je zintuigen op scherp. Volg het spoor van Benno Buitenpret. Speciaal voor jou heeft hij zijn persoonlijke en buitengewoon

Nadere informatie

Dit boekje is van: Paddenstoelenpracticum

Dit boekje is van: Paddenstoelenpracticum Dit boekje is van: Paddenstoelenpracticum Doorsnede van een paddenstoel 2 3 Tafel 1. Champignons bekijken en tekenen 1. De steel van de champignon is ---------------------- cm lang 2. De steel is ------------------

Nadere informatie

Bureauonderzoek natuurwaarden wijzigingsplan Boekenrode

Bureauonderzoek natuurwaarden wijzigingsplan Boekenrode Bureauonderzoek natuurwaarden wijzigingsplan Boekenrode Natuurwaardenkaart Voor het inventariseren van de natuurwaarden van Heemstede zijn in het rapport Natuurwaardenkaart van Heemstede Waardering van

Nadere informatie

Paddenstoelen in de klas. werkbladen

Paddenstoelen in de klas. werkbladen Paddenstoelen in de klas werkbladen Paddenstoelen bekijken 1 spiegeltje paddenstoelenzoekkaart iets om op te schrijven/tekenen (kleur)potloden Ga buiten op zoek naar paddenstoelen. Je vindt paddenstoelen

Nadere informatie

Limburgs Landschap. natuurboekje van

Limburgs Landschap. natuurboekje van Limburgs Landschap natuurboekje van herfst 2011 Hoi! Vroeger schreven de mensen brieven en boeken met een grote ganzenveer. Daar sneden ze met een mesje een scherpe punt aan. Die doopten ze dan in een

Nadere informatie

Een midden- en bovenbouwproject van het IVN Veldhoven Eindhoven Vessem najaar 2015

Een midden- en bovenbouwproject van het IVN Veldhoven Eindhoven Vessem najaar 2015 Een midden- en bovenbouwproject van het IVN Veldhoven Eindhoven Vessem najaar 2015 Doelgroep: Midden- en bovenbouw basisonderwijs: groep 5-8 Jaargetijde: Herfst, winter, lente en een stukje zomer. Plaats:

Nadere informatie

Door: Fabio van Olst (NL)

Door: Fabio van Olst (NL) Door: Fabio van Olst (NL) In de standaard die we in Nederland kennen van de Felegyhazer Tuimelaar staat de kleurslag zilver vermeld. Ik heb al eens in een artikel geschreven, dat ik ze nooit gezien heb

Nadere informatie

De Konvo. Nationale nachtvlindernacht

De Konvo. Nationale nachtvlindernacht De Konvo Een uitgave van het KNNV Amersfoort e.o. nr. 16 september 2011 Nationale nachtvlindernacht Voor de zesde keer wordt de Nationale Nachtvlindernacht gehouden, op vrijdag 2 september. Er wordt gezocht

Nadere informatie

Gebruikershandleiding Mijn cliëntportaal www.arienszorgpalet.nl

Gebruikershandleiding Mijn cliëntportaal www.arienszorgpalet.nl Gebruikershandleiding Mijn cliëntportaal www.arienszorgpalet.nl Versie 1 mei 2016 1 Inhoudsopgave Inleiding 3 Inloggen Mijn cliëntportaal 4 Voorbeeld Mijn cliëntportaal 7 Mijn afspraken 8 Mijn dossier

Nadere informatie

Aardoliealarm in het bos

Aardoliealarm in het bos de graad > Landbouw > lesmateriaal > spelkaarten Aardoliealarm in het bos BIOBOER Om goed te kunnen zaaien, moet de aarde los. Daarvoor gebruik je een tractor. Dat gaat vlot. Neem reuzenpassen en ga 5

Nadere informatie

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 31 oktober Beste natuurliefhebber/-ster,

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 31 oktober Beste natuurliefhebber/-ster, De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 31 oktober 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, Tijdens deze laatste reguliere excursie van dit jaar scheen de zon regelmatig. Er stond ook lang niet meer zo veel wind

Nadere informatie

Het onderzoek van de burgemeester 5/6

Het onderzoek van de burgemeester 5/6 Het onderzoek van de burgemeester De burgemeester hoorde dat kinderen ongerust zijn. Nee, ze zijn niet bang voor onweer of harde geluiden. Ze maken zich zorgen over de natuur. Dieren krijgen steeds minder

Nadere informatie

Ontdek de eekhoorn. Ontdek de eekhoorn!

Ontdek de eekhoorn. Ontdek de eekhoorn! Rode Eekhoorn foto: Maaike Plomp Ontdek de eekhoorn! Ontdek de eekhoorn bestaat uit verschillende onderdelen. Deze zijn ook los van elkaar te gebruiken in de klas, de Buitenschoolse Opvang of elders. De

Nadere informatie

De ringslang een bijzondere bewoner van Gouda

De ringslang een bijzondere bewoner van Gouda De ringslang een bijzondere bewoner van Gouda Uit de serie Natuur in Gouda 10 2 colofon tekst: Cyclus, gemeente Gouda en RAVON lay-out: Steenbergen Ontwerp Studio foto s: André van Kleinwee en Richard

Nadere informatie

gemiddeld totaal. ZOMER Aantal excursies

gemiddeld totaal. ZOMER Aantal excursies ZOMER- EN HERFSTPADDENSTOELEN IN WASSENAARSE PARKEN Na de winterpaddenstoelen in de Wassenaarse parken (MENNEMA, 2010) en de voorjaarspaddenstoelen (MENNEMA, 2011) volgt hier het gezamenlijke resultaat

Nadere informatie

Een MainportArt Site De optimale keuze voor kunstenaars, fotografen en modellen. versie 1,1 Maart 2013

Een MainportArt Site De optimale keuze voor kunstenaars, fotografen en modellen. versie 1,1 Maart 2013 Een MainportArt Site De optimale keuze voor kunstenaars, fotografen en modellen versie 1,1 Maart 2013 Waarom een MainportArt website? Veel kunstenaars, modellen en fotografen hebben al één of meer websites.

Nadere informatie

de Nieuwkoopse Plassen.

de Nieuwkoopse Plassen. Wandelen Paddenstoelenroute door Lusthof de Haeck, Nieuwkoopse Plassen 3.3 km Waar Nieuwkoopse Plassen Vertrekpunt Werkschuur de Kievit [https://maps.google.com/?q=52.1447,4.83218] Lusthof de Haeck is

Nadere informatie

Op 21 maart steeg het water in de Koopmanspolder waardoor het gras onderliep.

Op 21 maart steeg het water in de Koopmanspolder waardoor het gras onderliep. Douwe's natuurnieuws 26 april 2018 Overgang Peilverhoging Op 21 maart steeg het water in de Koopmanspolder waardoor het gras onderliep. Gelijk trok dat vogels aan die een lange vlucht achter de rug hadden,

Nadere informatie

INHOUD. 1. Zwammen 02 - Vliegenzwam 03 - Eekhoorntjesbrood 03 - Aardappelbovist 04 - Stinkzwam Beuk Eik 06

INHOUD. 1. Zwammen 02 - Vliegenzwam 03 - Eekhoorntjesbrood 03 - Aardappelbovist 04 - Stinkzwam Beuk Eik 06 Biotoop: het bos BOSPLANTEN INHOUD 1. Zwammen 02 - Vliegenzwam 03 - Eekhoorntjesbrood 03 - Aardappelbovist 04 - Stinkzwam 04 2. Beuk 05 3. Eik 06 Wereldoriëntatie: natuur: bosplanten VCS-M: L-6 JP: 2003-11-25-1

Nadere informatie

Aponogeton rara ' Door : Liesbeth van Bruggen

Aponogeton rara ' Door : Liesbeth van Bruggen WWW.WATERPLANTEN.ORG Aponogeton rara ' Door : Liesbeth van Bruggen Dit verhaal gaat niet over een nieuw-ontdekte Aponogeton. Het gaat ook niet over een zeldzame Aponogeton (dan had het verhaal 'Aponogeton

Nadere informatie

mei April: Natuurontbijt

mei April: Natuurontbijt mei 2017 29 April: Natuurontbijt De weergoden werkten mee, het was prachtig weer. Eerst een stevige wandeling door het Vroege Vogelbos. Waar daslook volop in bloei stond. Menigeen plukte een blaadje voor

Nadere informatie

Natuur.focus. Kansen voor de Sleedoornpage. Vossen als verbreiders van zaden. Educatie voor Duurzame Ontwikkeling. Studie

Natuur.focus. Kansen voor de Sleedoornpage. Vossen als verbreiders van zaden. Educatie voor Duurzame Ontwikkeling. Studie Natuur.focus Afgiftekantoor Antwerpen X P209602 Toelating gesloten verpakking Retouradres: Natuurpunt, Coxiestraat 11, 2800 Mechelen Vlaams Driemaandelijks tijdschrift over natuurstudie & -beheer maart

Nadere informatie

Volg de aanwijzingen en ontdek met de cijfercode wat de naam van de boom is. Onze boom heet :...

Volg de aanwijzingen en ontdek met de cijfercode wat de naam van de boom is. Onze boom heet :... Rode opdracht: bomen Pak de boomzoeker 1, 2 en 3 uit de werkmap Volg de aanwijzingen en ontdek met de cijfercode wat de naam van de boom is. Onze boom heet :... Kijk goed naar deze boom om te zien of het

Nadere informatie

inhoud 1. Inleiding 3 2. Schimmel 4 3. De paddenstoel 5 4. Uit het leven van een paddenstoel 7 5. Soorten paddenstoelen 6.

inhoud 1. Inleiding 3 2. Schimmel 4 3. De paddenstoel 5 4. Uit het leven van een paddenstoel 7 5. Soorten paddenstoelen 6. Paddenstoelen inhoud 1. Inleiding 3 2. Schimmel 4 3. De paddenstoel 5 4. Uit het leven van een paddenstoel 7 5. Soorten paddenstoelen 8 6. Schimmelweetjes 11 7. Filmpjes 13 Pluskaarten 14 Colofon en voorwaarden

Nadere informatie

Het konijnenpad van Lars en Lineke. docentenhandleiding

Het konijnenpad van Lars en Lineke. docentenhandleiding Het konijnenpad van Lars en Lineke docentenhandleiding Inhoudsopgave Omschrijving het konijnenpad van Lars en Lineke blz. 2 Lessuggesties bij het konijnenpad van Lars en Lineke blz. 4 Handleiding voor

Nadere informatie

PADDESTOELEN in het ZWINBOSJES-complex

PADDESTOELEN in het ZWINBOSJES-complex PADDESTOELEN in het ZWINBOSJES-complex 67516 Inleiding In dit vers~ag wordt een overzicht gegeven van de tot hiertoe aangetroffen paddestoelen in de Zwinbosjes. Het onderzoek startte in 1977 en loopt nog

Nadere informatie

Een beeldverslag van de bomenexcursie op op Begraafplaats De Nieuwe Ooster te Amsterdam, onder leiding van Johan Mullenders

Een beeldverslag van de bomenexcursie op op Begraafplaats De Nieuwe Ooster te Amsterdam, onder leiding van Johan Mullenders Een beeldverslag van de bomenexcursie op 24-02-2018 op Begraafplaats De Nieuwe Ooster te Amsterdam, onder leiding van Johan Mullenders Op zaterdag 24 februari 2018, een koude winterdag, stonden 37 deelnemers

Nadere informatie

Vogels kijken. van de Vogelwerkgroep Amsterdam. met de vogelwerkgroep Amsterdan

Vogels kijken. van de Vogelwerkgroep Amsterdam. met de vogelwerkgroep Amsterdan Vogels kijken met de vogelwerkgroep Amsterdan Amsterdam en omstreken is een verrassend gevarieerd gebied voor wie er oog voor heeft. Ook vogels weten dat te waarderen. Overal komen vogels voor; in parken

Nadere informatie

Lesbrief Vlinderkids 1

Lesbrief Vlinderkids 1 Vlinderkids 1 Doelgroep: Groep 5 t/m 8 Lesduur: Werkvorm: Leerstofgebied: ± 30 minuten Tweetallen Wereldoriëntatie, Kunstzinnige oriëntatie Doel van de opdracht: Het kennismaken met een aantal vlindersoorten

Nadere informatie

M.W.W. - Mycologische Werkgroep Waasland sinds 24 oktober 2011 (~170x / ~400 taxa)

M.W.W. - Mycologische Werkgroep Waasland sinds 24 oktober 2011 (~170x / ~400 taxa) M.W.W. - Mycologische Werkgroep Waasland sinds 24 oktober 2011 (~170x / ~400 taxa) WAKONA studiedag - paddenstoelen Kaartmateriaal: websites van: WAKONA Waarnemingen.be Natuurpunt Waarnemingen.be KVMV

Nadere informatie

Handleiding website Trim- en Toerclub Leusden 2014 www.toerfietsleusden.nl

Handleiding website Trim- en Toerclub Leusden 2014 www.toerfietsleusden.nl Handleiding website Trim- en Toerclub Leusden 2014 www.toerfietsleusden.nl Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Opbouw van de website... 4 3. Registreren... 6 4. Aan-/Afmelden... 10 5. Forum... 11 6. Reageren

Nadere informatie

IVN Jeugdnatuurgroep jaarverslag 2016

IVN Jeugdnatuurgroep jaarverslag 2016 IVN Jeugdnatuurgroep jaarverslag 2016 9 januari In dit nieuwe jaar weer van start met de jeugd, nadat we in december 2015 als IVN jeugdgroep genomineerd werden voor de vrijwilligersprijs bij de groepen.

Nadere informatie

Inhoud van de website invoeren met de ContentPublisher

Inhoud van de website invoeren met de ContentPublisher Inhoud van de website invoeren met de ContentPublisher De inhoud van Muismedia websites wordt ingevoerd en gewijzigd met behulp van een zogenaamd Content Management Systeem (CMS): de ContentPublisher.

Nadere informatie

Supporters. Met een seizoenkaart in het verleden

Supporters. Met een seizoenkaart in het verleden Supporters Uitleg online ticketsysteem: Met een seizoenkaart in het verleden Om jullie zo goed mogelijk van dienst te zijn, volgt hier een handleiding met daarin uitleg hoe je deze kaart heel eenvoudig

Nadere informatie

HANDLEIDING WEBSITE WWW.MIJNBUURTWELZIJN.NL STICHTING BUURTWELZIJN INFO@MIJNBUURTWELZIJN.NL

HANDLEIDING WEBSITE WWW.MIJNBUURTWELZIJN.NL STICHTING BUURTWELZIJN INFO@MIJNBUURTWELZIJN.NL HANDLEIDING WEBSITE WWW.MIJNBUURTWELZIJN.NL STICHTING BUURTWELZIJN INFO@MIJNBUURTWELZIJN.NL Inhoudsopgave Contents... 1 AANMELDEN... 2 Welkom op onze site!... 2 Mijn Profiel... 3 Basis gegevens:... 3 Profiel

Nadere informatie

Dit boomblauwtje fladderde er lustig op los en liet zich moeilijk fotograferen, maar ook hier geldt De aanhouder wint.

Dit boomblauwtje fladderde er lustig op los en liet zich moeilijk fotograferen, maar ook hier geldt De aanhouder wint. De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 9 augustus 2016 Beste natuurliefhebber/-ster, Regelmatig wordt het weer iets anders dan de deskundigen hadden verwacht. Maar dit keer kregen ze toch gelijk. In de

Nadere informatie

LESPAKKET ECOLOGIE. Naam. Dierenrijk is onderdeel van

LESPAKKET ECOLOGIE. Naam. Dierenrijk is onderdeel van LESPAKKET ECOLOGIE HAVO / VWO Naam Docent Klas LEKKER BEESTEN TUSSEN DE DIEREN Dierenrijk is onderdeel van WELKOM IN DIERENRIJK ELAND Om ervoor te zorgen dat je een leuke en leerzame excursie hebt, volgen

Nadere informatie

Aan de kinderen en de ouders van de kinderen van de jeugdnatuurgroep De Biesboschonderzoekers

Aan de kinderen en de ouders van de kinderen van de jeugdnatuurgroep De Biesboschonderzoekers Nieuws brief Aan de kinderen en de ouders van de kinderen van de De Biesboschonderzoekers De laatste paar maanden hebben we weer interessante activiteiten ondernomen. Hiervan eerst weer wat korte verslagen.

Nadere informatie

IK HEB JE! Kindertour Jacht met de camera

IK HEB JE! Kindertour Jacht met de camera KLIK! IK HEB JE! Kindertour Jacht met de camera Dit avonturierspaspoort is van: Bij de opdrachten in het boekje zie je steeds een icoon (plaatje) staan. Dit plaatje komt overeen met de ruimte waar je de

Nadere informatie

Verslag libellenmonitoring 2017 Leersumse Veld

Verslag libellenmonitoring 2017 Leersumse Veld Verslag libellenmonitoring 2017 Leersumse Veld Jan Katsman, januari 2018 Libellenmonitoring 2017 in het Leersumse Veld. Het gebied Hert Leersumse Veld is eigendom van en wordt beheerd door Staatsbosbeheer.

Nadere informatie

Gebruikershandleiding Cliëntportaal TMZ

Gebruikershandleiding Cliëntportaal TMZ Gebruikershandleiding Cliëntportaal TMZ Versie 1 september 2016 1 Inhoud 1. Inleiding... 3 2. Inloggen op Cliëntportaal TMZ... 4 3. Voorbeeld Cliëntportaal TMZ... 7 4. Mijn afspraken... 8 5. Mijn Dossier...

Nadere informatie

Werkgroepen vragen nieuwe natuurgidsen Praat mee over Nationaal Park Hollandse Duinen 10 oktober: Dag van de Duurzaamheid

Werkgroepen vragen nieuwe natuurgidsen Praat mee over Nationaal Park Hollandse Duinen 10 oktober: Dag van de Duurzaamheid Werkgroepen vragen nieuwe natuurgidsen Als IVN afdeling regio Leiden werken wij in twaalf gemeenten en beschikken we over twaalf werkgroepen, die zich richten op het publiek. Daarnaast zijn er nog een

Nadere informatie

Bijlage bij FeniksInformatiebrief nummer 1, jaargang 2, Thiememeulenhoff

Bijlage bij FeniksInformatiebrief nummer 1, jaargang 2, Thiememeulenhoff De terugkeer van de tijdbalk: interactief en multimediaal Hij is terug: de tijdbalk!weggezuiverd uit het thematische onderwijs tussen 1980 en 2000 en in ere hersteld door de canonieke leerstellingen van

Nadere informatie

ALLES WAT JE WILT WETEN OVER BOMEN

ALLES WAT JE WILT WETEN OVER BOMEN ALLES WAT JE WILT WETEN OVER BOMEN Een boom is... Een boom is een plant, alleen noemen de onderdelen anders. Een boom is namelijk een vaste plant met een houten stam en een kruin. Delen van de boom Laat

Nadere informatie

VIA EEN GOUDEN WEBSITE # K L A N T B E L E V I N G O N L I N E

VIA EEN GOUDEN WEBSITE # K L A N T B E L E V I N G O N L I N E MEER GASTEN NAAR JE CAMPING VIA EEN WEBSITE # K L A N T B E L E V I N G O N L I N E VERSIE 2.0 I N H O U D S O P G A V E Warm welkom Goede website Gouden website Ons verhaal A U T E U R Johanna Bruggeman

Nadere informatie

Verslag paddestoelenexcursie Zurenhoek, 6 oktober Tekst: Kirsten Dekker Foto's: Joke de Visser, DirkJan Dekker

Verslag paddestoelenexcursie Zurenhoek, 6 oktober Tekst: Kirsten Dekker Foto's: Joke de Visser, DirkJan Dekker Tekst: Kirsten Dekker Foto's: Joke de Visser, DirkJan Dekker Het waren er meer dan 30! Allemaal verschillende soorten paddestoelen in het bos van de Zurenhoek. Voor veel van de deelnemers was het onbekend

Nadere informatie

Nieuwsbrief 3 november 2014

Nieuwsbrief 3 november 2014 Nieuwsbrief 3 november 2014 JNC-web JNC-facebook JNC seizoen 2014/2015 In deze editie verslagen van de Open middag 27 augustus Activiteit 1: Help de ringslangen van De Wieden 10 en17 september Activiteit

Nadere informatie

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 19 december Beste natuurliefhebber/-ster,

De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 19 december Beste natuurliefhebber/-ster, De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 19 december 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was ruim een maand geleden dat ik op de tuinen van De Wiershoeck en de Kinderwerktuin was. Er is in deze maanden

Nadere informatie

HET HERKENNEN VAN GROTE MEEUWEN (DEEL 3)

HET HERKENNEN VAN GROTE MEEUWEN (DEEL 3) HET HERKENNEN VAN GROTE MEEUWEN (DEEL 3) Bram Rijksen In de vorige twee delen is ingegaan op de specifieke leeftijdskenmerken van de zeemeeuw, en op welke wijze het verschijnsel rui kan helpen bij het

Nadere informatie

Formulierbeheer Importeren bestaand (model)formulier... 2 Wat is exporteren/importeren eigenlijk?... 3 Formulier aanpassen/opbouwen...

Formulierbeheer Importeren bestaand (model)formulier... 2 Wat is exporteren/importeren eigenlijk?... 3 Formulier aanpassen/opbouwen... Formulierbeheer Importeren bestaand (model)formulier... 2 Wat is exporteren/importeren eigenlijk?... 3 Formulier aanpassen/opbouwen... 4 Bewerken formulier in formulierbeheer... 4 Bewerken formulier -

Nadere informatie

SPREEKBEURT VINK VOGELS OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN. l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n

SPREEKBEURT VINK VOGELS OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN. l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n SPREEKBEURT VINK l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n VOGELS OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN WE HEBBEN DE BELANGRIJKSTE INFORMATIE OVER DE VINK BIJ ELKAAR GEZOCHT.

Nadere informatie

De Konvo! Van de redactie. Een uitgave van de KNNV Amersfoort e.o.! nr. 43 september 2014

De Konvo! Van de redactie. Een uitgave van de KNNV Amersfoort e.o.! nr. 43 september 2014 De Konvo Een uitgave van de KNNV Amersfoort e.o. nr. 43 september 2014 Van de redactie De vogeltrek begint goed op gang te komen. We bevinden ons in de periode van rondtrekkende mezengroepjes. Daarom een

Nadere informatie

Sporen opsnorren docentenhandleiding

Sporen opsnorren docentenhandleiding Sporen opsnorren docentenhandleiding Doelgroep: VMBO onderbouw Doelen: leerlingen: - Leren diersporen herkennen - Ontdekken dat diersporen overal om ons heen te vinden zijn - Leren voedingssporen te onderscheiden

Nadere informatie

VOGELRINGSTATION OUD NAARDEN 4 e KWARTAAL OVERZICHT 2012

VOGELRINGSTATION OUD NAARDEN 4 e KWARTAAL OVERZICHT 2012 VOGELRINGSTATION OUD NAARDEN 4 e KWARTAAL OVERZICHT 2012 Rudy Schippers Het afgelopen kwartaal werd gekenmerkt door veel regen en ook veel harde wind waardoor er minder geringd kon worden dan gebruikelijk.

Nadere informatie