Zorgen voor een scherpe werkvraag

Transcriptie

1 Zorgen voor een scherpe werkvraag 1 Een 'probleem' is een werkvraag In een andere tekst (Oplossingsgericht werken) heb ik uitgelegd wat het nut is om te stoppen met klagen of blijven herhalen van 'vaststellingen'. We kunnen de 'problemen' maar aanpakken indien we duidelijk hebben gemaakt wat het 'probleem' is. Ook is duidelijk dat een vaststelling geen probleemstelling is. Wat we nodig hebben is een vraag, een duidelijk geformuleerde werkvraag. 2 Wat levert een heldere werkvraag op? 2.1 De juiste richting bepalen Het heeft weinig zin om 'oplossingsgericht' te werken aan de verkeerde vraag. Er wordt vaak veel tijd verloren met het werken aan schijnproblemen. Dat gebeurt niet zelden omdat men onbewust het 'pijnpunt' tracht te omzeilen. Een verkenning van de werkvraag stelt je - in amper 15 minuten - in staat om beter te kiezen aan welke werkvraag je nu wilt werken. Indien je toch rond de pot draait, weet je tenminste waar 'de pot' staat. 2.2 De 'oplos-houding' Een verkenning zet je in de juiste houding om een werkvraag 'definitief op te lossen' = de 'oplos-houding': een heldere focus, efficiënt werken, volhouden, stap na stap tewerk gaan (zowel lineair, systemisch als lemnisca- 1 / 9

2 tisch), op tijd nuttige 'hulpbronnen' inschakelen en gefocust inzetten, de verantwoordelijkheid dragen zowel voor het stellen van de vraag als voor het zoeken en vinden van het antwoord en tenslotte, niet loslaten tot je een 'definitief antwoord' hebt. Op weg naar een 'definitief antwoord' zal je voortdurend nieuwe vragen tegenkomen. Je problemen (werkvragen) maken immers deel uit van een systemisch netwerk van factoren en invloeden rond jou. Het oplos-proces is een balancerend heen en weer gaan tussen de werkvraag, de vragen die het Lemniscaat Kompas je bieden en de antwoorden. Het is bijgevolg belangrijk om zicht te houden op de vragen en hun verbanden. 3 De criteria waar een sterke werkvraag aan voldoet. Het is een vraag, dus niet een 'vaststelling', geen 'veronderstelling', geen 'mening', geen 'statement'. Enkel een vraag is de start van een efficiënte oplossingsgerichte aanpak. Het is een persoonlijke vraag, dus geformuleerd in de eerste persoon enkelvoud. Het is een dringende, dwingende vraag, een vraag die je moet oplossen, die je niet meer opzij kunt leggen, dus niet een vraag die nog even kan wachten. Het is een open vraag, dus niet een vraag waar je vlot 'ja' of 'nee' op kunt antwoorden. Gesloten vragen remmen af. Het is een actuele vraag, gesteld in de tegenwoordige tijd, dus geen vraag opgesteld in de verleden of de toekomende tijd. Het is een vraag met een actieve werkvorm, dus geen vraag met een passieve werkvorm ("Hoe word ik...?", "Hoe zou ik kunnen...?"). Het is een concrete vraag, dus geen vage of abstracte formulering, geen theoretische veronderstelling. Het is een korte en bondige vraag, dus geen vraag met vele bijzinnen, voorwaarden, e.d. (schrap die!) De heldere vraag is geformuleerd in een zorgvuldige taal, dus geen slordige vraag of een vraag opgesteld in dagelijkse, algemene bewoordingen. 2 / 9

3 Het is een realistische vraag. Een vraag die zich situeert binnen je 'cirkel van invloed', dit is de invloed die jij hebt of kunt hebben rekening houdend met je grenzen, dus geen vraag die 'de wereld zal verbeteren'. Het is een oplossingsgerichte vraag, een vraag geformuleerd naar een oplossing toe. Dus geen vraag die enkel het accent legt op datgene wat moet veranderen of, erger nog, die klagend of verwijtend klinkt. Een sterke werkvraag heeft een waarderende toon. Hoe meer een vraag je stimuleert en enthousiast maakt om er meteen aan te beginnen, hoe werkzamer. Dit kan zelfs in pijnlijke situaties. 4 Methode 1: de werkvraag scherper formuleren De meeste werkvragen formuleren we snel, te snel en die zijn daardoor vaak slordig en vaag. Wil je effectiever je problemen oplossen dan is het nodig om je werkvraag scherp te verwoorden, om die woorden te zoeken die duidelijker weergeven waar het om gaat. De vorm van de werkvraag is bepalend voor de richting waarin je een oplossing zoekt. Reden genoeg om tijd te investeren in het formuleren. Onderstaande werkwijze vraagt tijd, ja, maar het resultaat mag er wezen: 50% van de personen hebben een totaal nieuwe vraag die meer verwijst naar waar het volgens hen écht om gaat én ze hebben meer zin om die aan te pakken, 45% van de personen hebben hun vraag flink aangepast én voelen dat ze daardoor reeds dichter bij de oplossing zijn gekomen, 5% heeft geen resultaat omdat ze op dat ogenblik geen zin hadden om de oefening ernstig te nemen. Werkwijze Noteer je werkvraag (je probleem of je dwingende, dringende vraag) op een groot vel papier. Lees de formulering aandachtig. Onderstreep met een gekleurde stift ieder woord dat een 'sleutelwaarde' heeft. Bekijk ieder onderstreept woord afzonderlijk. Zet onder ieder onderlijnd woord een aantal associaties, synoniemen, gelijkaardige begrippen maar ook tegenovergestelde begrippen. Wees creatief, brainstorm, laat je niet stoppen door je 'innerlijke corrector'. 3 / 9

4 Wanneer je dit hebt gedaan voor alle onderlijnde woorden, bekijk je de termen die je er bij hebt geplaatst. Maak een keuze: voldoet het onderlijnde woord nog steeds of kan je het beter vervangen door een ander woord? Kies voor ieder onderlijnd woord het 'juiste' begrip en hou daarbij rekening met de wijze waarop je vraag daarbij verandert. Wat zeg je niet met wat er nu staat? Ben je het eens dat wat er niet staat ook niet van toepassing is? (Bv. wanneer er staat "morgen" staat er niet "overmorgen" of "volgende week"!) Herformuleer je werkvraag. Als je een volledig andere formulering voor de geest komt, aarzel dan niet om een streep te trekken door wat je tot nu toe hebt genoteerd en de nieuwe formulering op te schrijven. Het werk begint dan van voor af aan. Werk zo door tot er een formulering staat waarvan jij zegt: Dit is mijn dringende, dwingende vraag nu! Dit is helder. Dit stimuleert me om aan de slag te gaan! Hiernaast een eenvoudig voorbeeld De oorspronkelijke vraag was: "Wat kan ik doen opdat zij de volgende weken oefenen op de werkplek?" De nieuwe versie van de (weer voorlopige) werkvraag werd: "Wat zet ik in gang zodat zij op de werkvloer resultaat halen met de methode?" 4 / 9

5 5 Methode 2: de werkvraag verkennen 5.1 Het Lemniscaat Kompas en de Lemniscaat Methode De tekening op de werkbladen in bijlage is gebaseerd op het Lemniscaat model en de Lemniscaat methode. De uitgangspunten die daarbij belangrijk zijn: - Hoe scherper en concreter de vraag, hoe scherper en concreter het antwoord. - Iedere vraag heeft een 'eigenaar'. Enkel de eigenaar van de vraag kan die oplossen. We kunnen niet het probleem van anderen oplossen. We kunnen enkel onze eigen vraag oplossen. Indien we iemand willen helpen is ons 'probleem': Hoe kan ik het best deze persoon helpen zijn probleem op te lossen? 5.2 Start met een heldere vraag Start met een heldere werkvraag. Uit ervaring weten we dat de eerste vraag die we noteren (nog) niet een heldere en scherpe vraagstelling is. De eerste vraag is meestal een 'brave' vraag, een vraag die het echte pijnpunt vermijdt. Dus het eerste werk bestaat er in onze vraag scherper en to-the-point te krijgen. Je moet de vraag vinden en formuleren waar het je op dit ogenblik werkelijk om te doen is = je focusvraag of kernvraag voor dit moment. Formuleer je werkvraag zo helder mogelijk. Bekijk de vraag die je hebt opgeschreven. Is dit de beste formulering? Voldoet ze aan de criteria (zie 3.)? Vertrek enkel als je het gevoel hebt "Ja, dit is de vraag waar het mij nu om te doen is. Déze vraag wil ik oplossen." 5.3 De werkwijze 1 Neem het blanco Werkblad 2 en zet je scherp geformuleerde werkvraag in het midden van het blad (onder "Focusvraag"). 2 Lees aandachtig de vragen op Werkblad 1. Dit zijn typevragen, richtinggevende vragen, misschien is het nodig om de formulering wat aan te passen in functie van je eigen situatie en context. 3 Noteer het antwoord op de vragen in het zelfde vakje op Werkblad 2. 4 Werk alle vragen af. Werk systematisch en aandachtig. 5 / 9

6 5 Wanneer alle vragen zijn beantwoord, bekijk je je focusvraag opnieuw. Verander je vraag wanneer duidelijk werd dat een aanpassing nuttig of nodig is, pas de formulering aan of noteer een nieuwe vraag. In dit laatste geval start een nieuwe vraagverkenning. 5.4 Volg je eigen weg Start met werken aan je focusvraag waar jij wil starten. Doe dit met aandacht. De methode schrijft geen bepaald startpunt voor. Starten is je eerste keuze na het in het midden leggen van je vraag. Volg de weg van je antwoorden. De methode schrijft geen bepaald parcours voor (zo van: Ga eerst naar 'Feiten', vervolgens naar 'Visie', dan...). Luister naar jezelf, noteer aandachtig je antwoord op een vraag, zet een volgende stap op basis van waar dat antwoord om vraagt. "Welke vraag past bij het antwoord dat ik nu geef?" Chaos bestaat hier niet want alle aspecten houden verband met elkaar. Je mag van de hak op de tak springen. 5.5 Hou het kort en bondig Werk snel. Geef geen tijd en aandacht aan mijmeren of piekeren. Wat belangrijk is: lees aandachtig, beantwoord met aandacht, noteer en kies een volgende vraag. Werk! Noteer kernachtig. Je kan later, wanneer je de vraag of het probleem definitief gaat oplossen, steeds terugkomen op je notities en die uitbreiden. 5.6 Hou op tijd op en rond af Hou op tijd op. Stop na 15 minuten! Deze oefening moet je binnen deze tijd kunnen afronden. Rond af: bekijk het resultaat. Bekijk je antwoorden kritisch. Hoe eerlijk ben je geweest? Hoe beïnvloeden de antwoorden elkaar? Wat kan je nog leren door ieder aspect van het model te bekijken vanuit het geheel? Hoe congruent zijn je antwoorden? 6 / 9

7 5.7 Zet je volgende stap Beslis = zet je volgende stap. Wat ga je nu doen? Zet het je aan om verder te gaan? Om iemand te vragen je te helpen? Of zet het je aan om de zaak opzij te leggen? Heb je het gevoel dat dit tot niets leidt? Hoe dan ook, wat je nu doet is belangrijk. 6 Wanneer werkt deze verkenning niet? = Je start met zoveel scepsis dat je tijdens de verkenning onbewust tegenwerkt. = Je start met een vage vraag en bent daarna verwonderd of ontgoocheld dat de verkenning je niets heeft opgeleverd. = Je antwoordt vaag en dubbelzinnig, je antwoorden trachten zoveel mogelijk het 'pijnpunt' te vermijden. = Je hebt een vraag geformuleerd die volledig buiten je 'cirkel van invloed' valt, d.w.z. je kan niets ondernemen want je hebt geen enkele macht of invloed. Francis Gastmans 7 / 9

8

9