Zeggenschap, autonomie, leiderschap: geef het onderwijs terug aan docenten!

Transcriptie

1 Professionaliseringsinitiatieven in het voortgezet onderwijs nader bekeken: professionele ruimte van docenten in relatie tot schoolontwikkeling en -organisatie. Paulien Meijer, Helma Oolbekkink, Han Leeferink, Harmen Schaap, Pieter Boshuizen, Rosanne Zwart, Anthea Aerts, Itzél Zuiker, Monika Louws, Jacobiene Meirink, Anna van der Want

2 Aanleiding Kwaliteit van onderwijs en kwaliteit van docenten. Zeggenschap, autonomie, leiderschap: geef het onderwijs terug aan docenten! Verschil in percepties: docenten moeten meer professionele ruimte krijgen! Marginale wetenschappelijke onderbouwing.

3 Professionele ruimte: verkenning van een ruim begrip Professionele ruimte is de mate waarin docenten zeggenschap hebben over de onderwijspraktijk (Ministerie van OCW, 2008) en over de mate waarin docenten hun eigen professionele ontwikkeling kunnen sturen (Onderwijsraad, 2013). Verondersteld wordt dat professionele ruimte ten grondslag ligt aan daadwerkelijk professionele handelen van docenten en daarmee aan schoolontwikkeling (Wartenbergh-Cras et al., 2013). Ontstaat in sociale interactie: claiming en granting (DeRue & Ashfort, 2010). Krijgen, ervaren, benutten, creëren Marco, meso en microniveau Middel of voorwaarde en geen doel

4 Professionaliseringsinitiatieven Professionele leergemeenschappen Eerst de Klas/Onderwijstraineeships Promotiebeurs voor leraren

5 Onderzoeksvragen 1. Op welke wijze krijgen, ervaren, benutten en creëren docenten professionele ruimte? 2. Hoe percipiëren docenten en schoolleiders professionele ontwikkeling en schoolontwikkeling in de professionaliseringsinitiatieven? 3. Welke factoren bevorderen dan wel belemmeren professionele ruimte van docenten binnen schoolorganisaties?

6 Professionele leergemeenschappen (PLG s) PLG s: hoge verwachtingen voor professionele ontwikkeling en schoolontwikkeling - Collectief leren - Situationele kennis (Vescio, Ross, & Adams, 2008). Zes PLG s, 24 docenten, bovenschools, vak- en themagerelateerd, één schooljaar. Twee semigestructureerde interviews en drie logboeken per docent.

7 Professionele leergemeenschappen (2): voorlopige resultaten In scholen wordt minder professionele ruimte ervaren dan in PLG s. Professionele ruimte manifesteert zich op verschillende manieren gedurende deelname aan PLG s. - Startpositie (motieven, aanleiding) - Teveel en te weinig ruimte Langere participatie in PLG s vergroot de kans op schoolontwikkeling.

8 Eerst de Klas / Onderwijstraineeships Excellente academici: baan als docent, leiderschapstraining & lerarenopleiding Hoge verwachtingen Veel ambitie, maar ook veel startersproblemen Schooltradities, sectiecultuur, status

9 Ruimte benutten: op welke termijn? Het voorbeeld van Tim: Veel EdK ers hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van lesmethoden. Die ruimte heb ik nog niet gekregen in ieder geval. Ik denk ook niet dat ik die ruimte had moeten nemen. Maar misschien komend jaar, dat daar meer ruimte voor is. Dat ik daar over kan praten met mijn afdelingshoofd. Dat onderwerp wil ik wel aansnijden

10 Teveel of te weinig ruimte? Gerard: Ik heb de afgelopen periode gewerkt aan een eigen lesgeef stijl, maar er is eigenlijk niemand die mij stimuleert om nieuwe dingen uit te proberen. Tamara: Wat zeggen jullie ervan als we het zo doen? Bijv. de laatste schrijfopdracht, een beetje meer evaluerend, analytisch maken? Dan was het: Nee, nee, we doen het toch zo.

11 Professionele ruimte voor leraren met een promotiebeurs Beleidsmaatregel: NWO Promotiebeurs voor leraren, sinds 2011, met als doel bij te dragen aan kwaliteit van het onderwijs Onderzoeksvraag: Op welke manier ervaren en benutten leraren met een promotiebeurs professionele ruimte om te werken aan professionele ontwikkeling en schoolontwikkeling? Welke persoonlijke en contextuele factoren zijn hierop van invloed? Methode -20 leraren uit voortgezet onderwijs een jaar lang volgen (april 2015 april 2016) -Variatie in typen onderzoek (vakinhoudelijk/-didactisch), schoolvakken, startjaar promotieonderzoek -Twee semi-gestructureerde interviews (04/15 en 04/16) en drie logboeken (10/15, 01/16 en 03/16)

12 Voorlopige opbrengsten Alle leraren ervaren ruimte om te werken aan professionele ontwikkeling (vaak: meer vakkennis) Leraren met vakdidactisch onderzoek ervaren meer ruimte om bij te dragen aan schoolontwikkeling Ruimte om bij te dragen aan schoolontwikkeling lijkt samen te hangen met de leercultuur in de school Werken in twee contexten leidt bij veel leraren tot werkdruk; belemmering voor schoolontwikkeling

13 Opvattingen van schoolleiders Schoolleider perspectief Explorerend onderzoek, acht schoolleiders, semi-gestructureerde interviews met vignetten (casusbeschrijvingen) Vervolgonderzoek, grootschalig en kwantitatief onderzoek met vignetten Aanvullende interviews met schoolleiders die betrokken zijn bij de initiatieven PLG s, Promotiebeurs en EDK/Onderwijstraineeships

14 Opvattingen van schoolleiders Anton Weet je, je bent alleen maar blij als mensen buiten de muren kijken, als mensen dingen oppakken. Prima, doen. Altijd doen, is altijd goed. Kees Nou ik vind wel dat dat de eerste verantwoordelijkheid voor persoonlijke ontwikkeling of verbetering van professionele ruimte ligt bij de persoon zelf. Dat staat voor mij als een paal boven water. Je zit zelf aan het stuur. [ ] Maar als je dus naar die ene kant kijkt van professionele ruimte zelf, daar ligt de verantwoordelijkheid bij de docent. En als hij dat goed doet, dan krijgt hij ook de ruimte

15 Opvattingen van schoolleiders Rol van de lerarenopleiding? - Voorbereiden van leraren in opleiding - Onderhandelen over professionele ruimte in het curriculum 30 seconden uitwisselen

16 Voorlopige algemene conclusies Professionele ruimte voor schoolontwikkeling vraagt een meerjarige aanpak Behoefte aan professionele ruimte voor professionele ontwikkeling verschilt van persoon tot persoon Mate van professionele leercultuur en de rol van leidinggevenden cruciaal voor toekennen/geven van ruimte, maar sectie en andere collega s spelen ook een rol.

17 Meer weten? Conferentie najaar 16 Ontwikkeling van een app