Position Paper. Internationaal. Museumkwartier Den Haag Historische Kern

Transcriptie

1 Position Paper Internationaal Museumkwartier Den Haag Historische Kern DSO, afdeling Economie Oktober

2 Museumkwartier Den Haag Historische Kern Wenen MuseumsQuartier, Museumpark Rotterdam, San Diego Balboa Park, Berlin MuseumInsel, New York Museum Mile, Den Haag Museumkwartier. Ja, er bestaat een reële kans dat Den Haag binnenkort ook in deze opsomming van spraakmakende internationale museumkwartieren terecht komt. Het Mauritshuis, Escher in het Paleis, het Haags Historisch Museum, het Brediusmuseum, de Gevangenpoort, Galerij Willem V, het Binnenhof Er ligt een interessante geografische verzameling 1 van historische gebouwen en musea met internationaal aansprekende collecties in de Historische Kern van de binnenstad. Deze verzameling is op dit moment nog niet te branden als een cultureel cluster op wereldniveau. Om dat niveau te bereiken moeten we meer waarde toevoegen aan dit cluster. Het moment om dat te doen komt steeds dichterbij. In dit Museumkwartier in wording doet zich een unieke, eenmalige kans voor om een diamant in de juiste zetting te plaatsen en tegelijkertijd de kans om een collectie van internationale faam toe te voegen. Twee nieuwe iconen voor de binnenstad. De vestiging van The Escher Museum Hotel op een toplocatie én de toevoeging van de collectie Het wonder van Delfts Blauw. Hiermee kunnen we het Museumkwartier Den Haag op de kaart zetten. Historische Kern Het Museumkwartier ligt in een van de mooiste sfeergebieden van de binnenstad van Den Haag, in de Historische Kern. The quality of life 2, een kernkwaliteit van Den Haag, is bij uitstek hier terug te vinden. Het kent een breed, hoogwaardig aanbod aan (exclusieve) winkels, horeca en een cultuuraanbod van internationale allure die hoort bij het kosmopolitisch klimaat van de internationale stad die Den Haag is. Bovendien ligt er een rijke Nederlandse historie 3 verborgen dat 1 MUST MuseumTrail The Hague: zie bijlage 2 De kracht van kwaliteit, economische visie Den Haag, 13 september Hofvijvermagazine, stichting Vrienden van de Hofvijver, januari

3 het verdient om zichtbaar te worden gemaakt. Het voormalige jachtslot van de graven van Holland (het Binnenhof), de vele rijke stadspaleizen uit de 18 e en 19 e eeuw die destijds bewoond werden door edelen (later door diplomaten), de rijkheid aan standbeelden, gedenktekens en gevelstenen; het geeft het gebied een statige en zeer voorname indruk. Zowel de culturele- als de bestuurlijke geschiedenis van Nederland ligt besloten in dit sfeergebied; musea met collecties Hollandse schilderkunst, de Gevangenpoort en het Binnenhof. Deze Historische Kern willen we branden als historisch Museumkwartier Den Haag, een verzameling van historische gebouwen (erfgoed), topmusea met internationaal aansprekende collecties, kleinere musea en aanverwante instellingen. We kunnen dat nu nog niet op een geloofwaardige manier doen. Daarvoor moeten twee nieuwe iconen aan het cluster worden toegevoegd; The Escher Museum Hotel in de voormalige Amerikaanse ambassade van Den Haag én de Delfts Blauw collectie van het Gemeentemuseum in het vrijkomende Paleis Lange Voorhout. Museumkwartier Den Haag We willen het Museumkwartier als toeristisch product in de markt zetten omdat dit de nationale en internationale aantrekkingskracht van Den Haag vergroot en leidt tot meer bezoekers en toeristen. Het is algemeen bekend dat de toegevoegde waarde van clustering van musea zowel nationaal als internationaal een bewezen concept is. Musea als onderdeel van het toeristisch aanbod leveren zich internationaal onderscheidende grote steden veel op. Porter stelde al dat Culture has become a key factor in the competition among cities to attract visitors and an important part of the service-based economy. 4 Internationale steden onderscheiden zich niet voor niets met musea en geografische clusters van culturele instellingen omdat zij de economische potentie inzien van de culturele toeristen. In de theorie worden deze clusters van culturele instellingen beschouwd als een katalysator voor de ontwikkeling van de culturele toeristische industrie, én als een strategisch instrument voor lokale economische ontwikkeling. Op voorwaarde dat instellingen samenwerken en het culturele cluster gezamenlijk promoten, kan clustering de volgende effecten genereren: verbetering van de openbare ruimte; vergroting van de levendigheid; extra bezoekers en toeristen; meer werkgelegenheid; waardevermeerdering van het vastgoed en de vestiging van extra aanverwante bedrijvigheid zoals dienstverlening, detailhandel en horeca 5. Je kunt stellen dat Den Haag al een museumcluster heeft aan de Stadhouderslaan met het Gemeentemuseum, het Museon en het Fotomuseum. In dit geografische museumcluster is een zeer bijzondere exclusieve, wereldvermaarde collectie te zien, te weten Hollandse School en Mondriaan. Cultuurtoerisme versterkt de economische structuur van de binnenstad. Het trekt méér bezoekers en méér toeristen aan. Voor Den Haag zijn vooral de buitenlandse toeristen van belang; zij verblijven vaak langer dan een dag in de stad, besteden meer geld en geven een impuls aan het realiseren van een steeds hogere kwaliteit horeca en detailhandel. De effecten voor de werkgelegenheid in dienstverlening, horeca en detailhandel zijn evident: iedereen in Den Haag vaart er wel bij. 4 M.Porter, Clusters and the New Economics of Competition, H.A.Frost-Kumpf, Cultural Districts:The Arts as a Strategy for Revitalizing our Cities,

4 De vrijetijdssector, -winkelen, toerisme, uitgaan-, is een grote banenleverancier voor alle lagen van de bevolking. Deze banen zijn hard nodig in Den Haag. In de komende decennia dreigen in Den Haag door vergaande automatisering, flexwerken en geavanceerde computers, aanzienlijk veel van de bestaande kantoorbanen te verdwijnen. Banen in de toeristische sector verdwijnen daarentegen niet zo snel. Het college zet in het Coalitieakkoord 6 niet voor niets in op de jaarlijkse groei van de toeristische sector en de Kanskaart Toerisme gaat uit van de versterking van het toeristisch aanbod in de binnenstad met twee grote internationale publiekstrekkers 7. Vergroting van het toeristisch aanbod geeft de internationale toerist en de bezoeker nieuwe redenen om naar Den Haag te komen, vaker terug te komen en eventueel langer in Den Haag te verblijven, met als gevolg meer bestedingen, meer werkgelegenheid en daarmee ook een groter draagvlak voor de in de stad aanwezige voorzieningen zoals het openbaar vervoer, cultuur etc.. De economische impact van het toerisme is groot: in 2012 ging het om een totaal van bestedingen van 2 miljard, zo blijkt uit de Kanskaart Toerisme. De economische waarde van het culturele en historische cluster zoals het nu bestaat kan echter nog niet precies aangegeven worden. Wél is er een belangrijk, op feiten gebaseerd, referentiepunt. De conclusies van het onderzoek van Deloitte 8 naar de economische impact van het Mauritshuis geven een realistische indruk van de impact van dit topmuseum met internationale aantrekkingskracht. De toegevoegde waarde van het Mauritshuis voor Den Haag vóór de verbouwing, bedroeg naar schatting 12,8 mln. met gemiddeld bezoekers per jaar. De economische toegevoegde waarde na de heropening is naar schatting 23,7 mln. gebaseerd op een bezoekersaantal van In het eerste jaar na de heropening trok het Mauritshuis bezoekers en leverde het een toegevoegde waarde op van 32,2 mln. Het effect op de werkgelegenheid is jaarlijks 376 fte in een gestabiliseerde situatie, namelijk bij een aanhoudende drukte en het huidige segment bezoekersprofiel. Dit onderzoek van Deloitte toont aan dat de economische impact van alleen al één museum met een internationaal van belang zijnde collectie met Vermeer, Frans Hals, Rembrandt, Jan Steen bijzonder groot is, zowel voor wat betreft het aantal arbeidsplaatsen als voor wat betreft het totaal van consumptieve bestedingen in de stad 9. Het promoten van de Historische Kern als Museumkwartier sluit voorts goed aan bij onze ambities én die van onze partners om blijvend te investeren in het internationaal concurrerend aanbod voor het aantrekken van toeristen, bezoekers en congresgangers. In het Uitvoeringsconvenant Binnenstad hebben we ons met de partners ten doel gesteld om de huidige groei van het aantal bezoekers door te zetten naar 37,5 miljoen bezoekers in 2020 en toe te treden tot de top 5 van 6 Coalitieakkoord , juni Kanskaart Toerisme, Aanvalsplan Toerisme 8 Deloitte, Economische impact van het Mauritshuis, juni De bestedingen bezoekers en toeristen ( per dag) leveren voor de stad Den Haag extra omzetten op in de sectoren kunst & cultuur, detailhandel, horeca en vervoer. Voor de categorie buitenlandse toeristen ligt het bestedingsniveau hoger door de overnachtingen. 10 Uitvoeringsconvenant Binnenstad

5 meest gastvrije binnensteden. Voor het sfeergebied de Historische Kern hebben we destijds drie opgaven geformuleerd. Het aantal bezoekers verhogen, het versterken van de schakelfunctie van het Lange Voorhout én de vestiging van een levendige semipublieke functie in de Amerikaanse Ambassade. Met de vestiging van The Escher Museum Hotel in de voormalige Amerikaanse ambassade vergroten we het internationaal concurrerend aanbod en is in een keer de drieledige opgave gerealiseerd. Een bijkomend voordeel is dat in het vrijkomende Paleis Lange Voorhout ruimte kan worden gegeven aan nieuw internationaal concurrerend aanbod; de Delfts Blauw collectie van het Gemeentemuseum. Het cultureel erfgoed dat in het Museumkwartier aanwezig is, is van grote waarde en kan leiden tot extra bezoekers in het gebied. Erfgoed is in en heeft een versterkend effect op de aantrekkelijkheid van het gebied en daarmee ook op het cluster van instellingen dat er al gevestigd is. Resultaten van onderzoek 11 tonen aan dat, hoe meer monumenten en musea aanwezig zijn in een stad, hoe hoger een bestemming gewaardeerd wordt en daarmee hoe groter de kans dat een bestemming door bezoekers bezocht wordt. Met name de verfraaiing van de openbare ruimte bij cultureel erfgoed leidt tot extra bezoekers. Het Museumkwartier heeft het straks allemaal; drie topmusea met internationale aantrekkingskracht, een prachtig groene openbare ruimte en een rijke schat aan cultureel erfgoed. Zo n Museumkwartier is overigens niet alleen voor de cultuurliefhebber een interessant gebied, maar ook voor een breder en groter publiek toegankelijk. Het is juist aantrekkelijk voor iedereen door de combinatie van de vele grote en kleine musea, de expositieruimten, de kunst op straat, de aanwezige monumenten (erfgoed) en het groene karakter van het gebied. Óók het Binnenhof en de Gevangenpoort zijn belangrijke educatieve, het cluster ondersteunende, instellingen. Voor cultuurparticipatie liggen hier dus ook grote kansen. Want juist ook de Escher en Delfts Blauw collecties zijn laagdrempelig en daarmee toegankelijk voor een breed publiek. Ook met de ontsluiting van de historische waarde van het gebied door het organiseren van rondleidingen, historische (kinder-) festivals en evenementen kan een groot en breed publiek worden bereikt. Het Haags Historisch Museum kan hier, indien gewenst, wellicht een grote rol in spelen. Nieuw internationaal concurrerend aanbod Op dit moment ligt er in de Historische Kern een verzameling van historische gebouwen en musea gevestigd in sfeervolle monumentale gebouwen (erfgoed). Willen we deze verzameling op een geloofwaardige wijze als een cultureel-historisch cluster branden tot Museumkwartier Den Haag, dan moeten we extra waarde creëren. Extra waarde toevoegen in de openbare ruimte, maar vooral ook op het gebied van het internationaal concurrerend aanbod in museale collecties. 11 Platform 31, VU, Universiteit Twente, cultureel erfgoed op waarde geschat, maart

6 Op dit moment werken we er hard aan om de Historische Kern beter toegankelijk te maken. In de Binnenstadsagenda 12 zijn het Lange Voorhout, maar ook het Tournooiveld, aangewezen als dé verbindende schakels die de Denneweg, het Plein en het Noordeinde met elkaar moeten verbinden. De komst van de parkeervoorziening en de herinrichting van het Tournooiveld biedt kansen om met behulp van hoge kwaliteit horeca de verblijfswaarde van het gebied te verhogen. Ook de transformatie van leegstaande kantoorruimten geeft dit gebied straks een geheel nieuwe identiteit met nieuwe mogelijkheden voor horeca, detailhandel en hotels. Hiermee wordt de toeristische aantrekkingskracht van dit sfeervolle Museumkwartier aanzienlijk vergroot. Deze schakels spelen ook een voorname rol in de MUST, de museumtrail, welke loopt van het Mauritshuis, via het Haags Historisch Museum naar Escher in het Paleis, tentoonstellingen bij Pulchri, de Gevangenpoort, Galerij Willem V, het Binnenhof en naar het Museum Bredius; een zeer goed beloopbare, compacte en sfeervolle groene route. Zoals in de aanhef van dit paper is aangekondigd doen zich nu een tweetal grote en reële kansen voor om het Museumkwartier Den Haag straks op een geloofwaardige manier in de markt te zetten. Het is bekend dat de collectie Escher in het Paleis inmiddels haar maximumcapaciteit heeft bereikt in het Paleis Lange Voorhout en niet meer verder kan groeien op de huidige locatie. Dit komt door de sterke en gestage groei van het aantal bezoekers. Dit is jammer omdat de collectie Escher kansen biedt voor een internationaal onderscheidende positionering 13. De internationale populariteit van Escher blijkt uit tentoonstellingen in Brazilië en Italië met meer dan bezoekers. Het museum kent een jaarlijks groeiend aantal bezoekers waarvan ongeveer de helft uit het buitenland afkomstig is. Met name de Amerikaanse toerist is van oudsher geïnteresseerd in Escher. In 1951 werd er over Eschers werk in het Amerikaanse vaktijdschrift The Studio geschreven. Vervolgens publiceren Time en Life, -twee internationaal gelezen publiekstijdschriften-, over Eschers werk. De Amerikaanse belangstelling werd hierdoor fors op gang gebracht. In 1961 schrijft E.H. Gombrich in de The Saturday Evening Post over Eschers werk. Eschers populariteit stijgt in Amerika tot ongekende hoogte. Dat hij nu nog steeds populair is bewijst de game Monument Valley, een op Escher geïnspireerde videogame die door Frank Underwood wordt gespeeld in de populaire serie House of Cards. Escher is in de VS populair en toch weet de Amerikaanse toerist het Haagse Eschermuseum nog onvoldoende te vinden. Om deze potentie ten volle te gaan benutten, moet de Eschercollectie eerst op een locatie worden gevestigd die past bij haar omvang en allure. En dient de collectie een gebouw te worden gehuisvest dat een sterke toename van de groei van (Amerikaanse) toeristen kan verwerken. Dit alles kan bovendien gerealiseerd worden in een door een Amerikaan ontworpen gebouw; de voormalige Amerikaanse ambassade van Marcel Breuer. Het summum voor de Amerikaanse toerist zal liggen in een verblijf in dit ultieme boutiquehotel: The Escher Museum Hotel (zie: pg 6). 12 Gemeente Den Haag, Binnenstadsagenda , gemeentelijke bijlage bij het Uitvoeringsconvenant Binnenstad Den Haag, februari Kanskaart Toerisme 6

7 Een verhuizing van de Eschercollectie betekent tegelijkertijd het vrijkomen van het Paleis Lange Voorhout. In dit Paleis kan een nieuwe collectie met internationale aantrekkingskracht worden gevestigd: de collectie Delfts Blauw van het GEM. Het wonder van Delfts Blauw Delfts Blauw is van New York tot Shanghai bekend en met name bij toeristen van Aziatische afkomst bijzonder populair. Het Gemeentemuseum Den Haag beschikt over een van de mooiste en grootste collectie Delfts aardewerk ter wereld. Al vanaf 2012 heeft het museum een permanente presentatie over dit belangrijke culturele erfgoed. Het is dé kans om het bestaande Museum District te voorzien van een extra internationale publiekstrekker. De twee grote (top)musea in de Binnenstad, het Mauritshuis (> bezoekers), Escher in het Paleis (> bezoekers) én de toevoeging van een derde collectie met internationale aantrekkingskracht, de collectie Delfts Blauw moeten leiden tot extra bezoekers naar de Historische Kern. Ook de bestaande kleine en middelgrote musea in het Museumkwartier, zoals het Museum Bredius en het Haags Historisch Museum kunnen van deze extra bezoekers profiteren. Hiermee hebben zij een kans op vergroting van hun financiële basis met wellicht tot gevolg minder aanspraak op gemeentelijke subsidies. The Escher Museum Hotel Gelet op de wens tot de ontwikkeling van een Museumkwartier en de toevoeging van nieuw internationaal concurrerend aanbod is het van groot belang dat de Eschercollectie in de Historische Kern behouden blijft. Nu zijn er in de Historische Kern op termijn diverse huisvestingsmogelijkheden beschikbaar voor de Eschercollectie en ook voor de collectie Delfts Blauw. Maar elke ander gebouw dan, de voormalige Amerikaanse ambassade, is eigenlijk niet of minder passend. Het zijn allemaal second best opties. Er is geen treffender invulling voor dit gebouw dan The Escher Museum Hotel, een hotel en een museum van internationale allure. Het is als de diamant in de juiste zetting plaatsen. De verhuizing van de Eschercollectie naar de voormalige Amerikaanse ambassade biedt niet alleen mogelijkheden om de collectie in hetzelfde gebied, -het Museumkwartier-, te herhuisvesten en de noodzakelijke uitbreiding te realiseren, maar belangrijker nog dan dat is, de collectie te herhuisvesten in een uniek Amerikaans historisch gebouw dat qua uiterlijk van de gevel Escheriaans aandoet. Het ademt de sfeer van Escher. Met The Escher Museum Hotel beogen we zeer zeker niet dat er in het hotel een paar kleine expositieruimten beschikbaar komen of dat het hotel in de nabij omgeving ligt van museum Escher in het Paleis. Nee, The Escher Museum Hotel is een museum én een hotel in hetzelfde gebouw. Een unieke ervaring; logeren in de voormalige Amerikaanse Ambassade in een Escheriaans gestileerde hotelkamer. The Escher Museum Hotel levert zelfstandige internationale attractiewaarde op en dat is precies wat nodig is om extra toeristen en bezoekers te genereren. Uitsluitend de vestiging van een hotel in dit gebouw levert geen zelfstandige attractiewaarde op voor de stad en dus ook geen extra bezoekers 7

8 en toeristen 14. Toeristen en bezoekers komen daarentegen wél naar een stad voor de themahotels of juist voor de hotels met een bepaalde signatuur zoals The Escher Museum Hotel. Dit nieuwe icoon zorgt voor extra buitenlandse toeristen en daarmee ook tot een toename van het aantal overnachtingen in de stad. Het verblijfstoerisme in de binnenstad krijgt hiermee een enorme impuls. Het is bovendien een uniek concept; het is nog nooit ergens vertoond. Een google-search levert geen enkel voorbeeld op van de combinatie hotel- museum met een internationaal vermaarde collectie. Het is het ultieme boutique-hotel 15. Versterking van het Museumkwartier De voormalige Amerikaanse ambassade ligt op een unieke en betekenisvolle locatie. Op de hoek van het Lange- en Korte Voorhout en op de locatie van het voormalige Hotel Paulez. Het hotel dat bij een Engels bombardement in 1945 werd verwoest. De ambassade is tussen 1957 en 1959 gebouwd, naar ontwerp van de Amerikaanse architect Marcel Breuer. Het Tournooiveld en het Lange Voorhout zijn, vanuit stedenbouwkundig oogpunt, dé verbindende schakels. Juist de vestiging van The Escher Museum Hotel versterkt deze functie nog extra tussen het Plein en de Hofvijver met de Denneweg. Bij de vestiging van The Escher Museum Hotel op deze locatie profiteert het Museumkwartier Den Haag optimaal; hiermee is het ultieme verbindende element ontstaan in de MUST 16, de museumtrail. Het biedt de bezoeker en de toerist een fantastische culturele beleving op de kop van het Lange Voorhout. Het vormt ook een spannende verbinding tussen de Wederopbouw-(architectuur)zone en de Haagse Binnenstad. Tot slot leidt een dergelijk icoon op die locatie tot meer leven op straat en sluit het goed aan bij de historische en statige allure van het Lange Voorhout. Het hotel is 24/7 geopend en de lobby met horeca en de museum-entree met winkel zorgen overdag ook voor de nodige reuring in dit mooie groene gebied. Door zo n bijzondere bestemming te geven aan het Amerikaans erfgoed, de voormalige Amerikaanse ambassade neemt de waarde van dat cultureel erfgoed toe. Dit gebouw verdient met recht een bijzonder programma dat enerzijds rechtdoet aan de cultureel-historische en architectonische waarde ervan en anderzijds een begin maakt met weer een nieuw Haags verhaal dat nog tot in lengte der dagen door bezoekers ervaren, beleefd en doorverteld kan worden. De eventuele nieuwe ambities van de collectie Escher gecombineerd met het gemeentelijk eigenaarschap en het beschikbaar komen van het voormalige ambassadegebouw medio 2017, maken de realisatie van dit nieuwe icoon voor de binnenstad tot een once in a lifetime opportunity. Deze kans doet zich nu voor en als we die kans niet nu met beide handen aanpakken, is ie voor altijd weg. En.weg is weg. Waar de collectie ook gehuisvest wordt, er moeten altijd verbouw- en inrichtingskosten gemaakt worden. Het aankopen van nieuwe gebouwen is hier niet aan de orde, de gemeente is zowel eigenaar van het ambassadegebouw als van het Paleis Lange Voorhout. Bij verbouwing tot hotel en 14 Ecorys, Quick Scan Hotelontwikkeling, 5 december Wikipedia: een populaire term voor een hotel dat een luxueuze, eigenzinnige maar ook intieme sfeer heeft en vaak niet behoort tot een hotelketen. 16 Met MUST kun je marketingtechnisch aan de slag: MUST SEE The Hague, MUST SEA Scheveningen, Den Haag een MUST 8

9 museum van de voormalige Amerikaanse ambassade kan wellicht door synergie zowel efficiënter m2-gebruik worden gerealiseerd als ook een kostenbesparing door de gelijktijdige realisatie van The Escher Museum Hotel. Escher exclusief Het gemeentemuseum Den Haag onderzoekt op dit moment de mogelijkheid om de naam van Escher exclusief te verbinden aan Den Haag. Zij zijn in gesprek om de auteursrechten en nog een laatste deel van de Eschercollectie te verwerven. Bij de verwerving van de rechten ontstaan ruimere mogelijkheden voor innovatie en de ontwikkeling van experiences. Het kan een winstgevende business worden want tot in 2042 kunnen deze rechten exclusief geëxploiteerd worden. In 2042 verloopt de bescherming van de rechten vanwege de maximale beschermingstermijn van 70 na het jaar van overlijden (1972). Als het Den Haag lukt, - ook andere geïnteresseerden zijn in beeld-, om de auteursrechten te verwerven, dan beschikt het museum over méér museale en vooral ook commerciële mogelijkheden. Het verwerven van de rechten is echter niet alleen vanuit exploitatieoogpunt van belang. Met de verwerving van de rechten en (evt. de deelcollectie) kan Den Haag haar imago exclusief verbinden aan deze Escher collectie. Kosten: een investering van circa 2 en 3,5 miljoen. Slot Het moment is gekomen om nu een forse stip aan de horizon te zetten en de gesignaleerde kansen optimaal te gaan benutten voor Den Haag. Aan die horizon ligt het historisch Museumkwartier Den Haag met een eigen MUST, MuseumTrail, met daarbinnen The Escher Museum Hotel in de voormalige Amerikaanse ambassade, Het wonder van Delfts Blauw in het Paleis Lange Voorhout en we hebben de auteursrechten van Escher verworven zodat Den Haag exclusief verbonden is met Escher. Met het benutten van deze kansen zetten we de Historische Kern op de nationale en internationale kaart waardoor er meer bezoekers en toeristen dit sfeergebied in de Binnenstad zullen bezoeken. Wat levert dat Den Haag nu op? Er komen meer bezoekers en toeristen naar Den Haag, in het bijzonder naar de Historische Kern dat eenduidig herkenbaar is als een historisch Museumkwartier; Er zijn twee nieuwe grote internationale publiekstrekkers gevestigd in het Museumkwartier, The Escher Museum Hotel en Het wonder van Delfts Blauw in het Paleis Lange Voorhout; Door de vergroting van het toeristisch aanbod met internationale aantrekkingskracht komen er meer verblijfstoeristen naar Den Haag; Deze toename in bezoekers en verblijfstoeristen leidt tot een toename van de bestedingen wat een positief effect heeft op de omliggende cafe s, restaurants, winkels, hotels en OV. Dit heeft als effect dat de kwaliteit van de aanwezige voorzieningen in het gebied omhoog gaat. De indirecte werkgelegenheidseffecten zijn hoog; Het Tournooiveld en het Lange Voorhout zijn als schakelfuncties versterkt door de vestiging van The Escher Museum Hotel in de voormalige Amerikaanse ambassade; In de voormalige Amerikaanse ambassade is een semi-pubieksfunctie gevestigd; De Eschercollectie heeft huisvesting gevonden passend bij haar ambitieniveau in het Museumkwartier; De collectie Het wonder van Delfts Blauw heeft een meer prominente locatie gekregen in de binnenstad van Den Haag; 9

10 De historische waarde van de Historische Kern is ontsloten door het organiseren van festivals, rondleidingen en evenementen, geschikt voor een breed en groot publiek; De Historische Kern is opgewaardeerd door fysieke investeringen zoals de komst van de parkeergarage en de herinrichting van het Tournooiveld; De Historische Kern heeft tot slot een nieuwe identiteit gekregen met nieuwe hoogwaardige horeca, detailhandel en een zeer uniek boutiquehotel op een markante locatie. De som van al deze resultaten leidt tot méér bezoekers en toeristen, meer consumptieve bestedingen en daardoor tot meer werkgelegenheid. Juist de vrijetijdssector staat bekend als een van de grootste banenleveranciers. En banen die heeft Den Haag keihard nodig! MM/