Kids-Gea! Alles over de hagedis op pagina 2. Maak een kroon van bladeren kijk op pagina 4. Kijk op pagina 6 en 7 voor leuke activiteiten

Transcriptie

1 Kids-Gea! Alles over de hagedis op pagina 2 Maak een kroon van bladeren kijk op pagina 4 Kijk op pagina 6 en 7 voor leuke activiteiten Gratis jeugdbijlage bij het ledenblad van It Fryske Gea Herfst 2016

2 De hagedis Heb jij wel eens een hagedis gezien? Of misschien zelfs wel eens eentje gevangen? Deze snelle rakkers zijn schuw, maar razend interessant. In Nederland komen vier verschillende soorten hagedissen voor: de zandhagedis, de levendbarende hagedis, de muurhagedis en de hazelworm. Wil je meer weten over hagedissen? Lees dan verder. Hagedis zonder pootjes De hazelworm is geen slang, maar een hagedis zonder pootjes. Ze hebben een langgerekt lichaam met ronde schubben en een bruine tot bronsachtige kleur. Je zult ze niet vaak zien, want ze verschuilen zich graag onder bladeren en struiken. Wat is nu het verschil tussen een hazelworm en een slang? De slang heeft een duidelijke nek, maar de hazelworm niet. Ook heeft de hazelworm oogleden en kan hij zijn ogen dichtdoen, terwijl de slang dat niet kan. Bij het vervellen werpt de slang zijn oude huid meestal in één keer helemaal af. Je kunt dan zijn oude melkachtige huid ergens zien liggen. De hazelworm vervelt niet in één keer, maar in kleine stukjes. Kleine watersalamander Hagedis of salamander? Hagedissen en salamanders lijken een beetje op elkaar. Sommige kinderen vinden het moeilijk om deze twee verschillende dieren uit elkaar te houden. Daarom helpen wij je een beetje. Hagedissen zijn reptielen en hun huid is bedekt met schubben. De schubben beschermen de hagedis tegen uitdroging, zodat hij zelfs in de woestijn kan overleven. Salamanders zijn echte amfibieën en leven zowel op het land als in het water. Daarom hebben amfibieën een dunne en vochtige huid. Verder hebben hagedissen aan hun voorpoten meestal vijf tenen met nagels en salamanders maar vier tenen zonder nagels. Ook is de hagedis veel sneller dan de salamander. Platte buik De hagedis is dol op de zon. Hagedissen zijn koudbloedig en daardoor kunnen ze niet zelf hun lichaamstemperatuur op peil houden. Daarom warmen ze zich graag op in de zon. Bij zonnig weer kun je ze vaak rechtop tegen een boomstam vinden of bijvoorbeeld bovenop een paaltje. Ze drukken tijdens het zonnen hun buik helemaal plat. Hierdoor vangen ze meer zonnestralen op. Als de hagedis is opgewarmd, is hij veel sneller en helemaal klaar voor de jacht op insecten, wormen en spinnen. Hazelworm Levendbarende hagedis In de natuur 2

3 De levendbarende hagedis De levendbarende hagedis dankt zijn naam aan de manier waarop de jongen worden geboren. Sommige hagedissen leggen eieren, maar deze hagedis doet het net even anders. In het lichaam van het vrouwtje groeit het jong in een soort slappe eierzak. Tijdens of vlak na de geboorte scheurt deze eierzak en kruipt de jonge hagedis eruit. Hij is dan al helemaal af. Bij de meeste dieren die eieren leggen, ontwikkelt het jong zich zodra het ei gelegd is. Denk maar eens aan een kippenei. Als de kip het ei heeft gelegd, moet het kuikentje nog helemaal groeien. Pas na 21 dagen broeden kruipt hij uit het ei. Hagedis Vijanden van de hagedis Hagedissen zijn jagers, maar worden zelf ook bejaagd door verschillende vijanden. Vooral bij roofvogels en slangen staat de hagedis op het menu. Voor de adder is de levendbarende hagedis zelfs het basisvoedsel. Roofvogels zoals kraaien en buizerds plukken ook graag vanuit de lucht een hagedis van de grond. De wezel heeft een andere tactiek en achtervolgt de hagedis tot in het hol. Hagedissen zijn ook bij elkaar niet altijd veilig. Kleinere hagedissen worden nog wel eens opgegeten door grotere soortgenoten. Pas afgeworpen staart Oeps Ik verlies mijn staart De hagedis heeft een bijzondere ontsnappingstruc. Wanneer een hagedis wordt gegrepen door een roofdier, dan kan hij zijn staart afwerpen. De afgebroken staart blijft nog een tijdje wild kronkelen, zodat zijn belager achter de staart aan gaat. Ondertussen ontsnapt de hagedis naar een veiligere plek. Na een tijdje groeit de staart weer aan, maar deze nieuwe staart blijft wel kleiner en donkerder dan zijn oorspronkelijke staart. De grootste hagedis ter wereld Heb jij wel eens van de komodovaraan gehoord? Dit is de grootste en gevaarlijkste hagedis op aarde. De mysterieuze dieren kunnen wel drie meter lang worden en wegen dan tussen de 90 en 150 kilo. Vroeger dachten mensen dat de komodovaraan vuur kon spuwen. Door zijn monsterlijke uiterlijk lijkt het inderdaad of hij net uit een sprookje is gestapt. In zijn bek heeft de komodovaraan speciale gifklieren, waarmee hij zijn prooi vergiftigd. Het gif is zo sterk dat hij een hert, paard en zelfs een waterbuffel kan vangen en opeten. Blijf dus maar uit de buurt van deze grote hagedis! Ezelsbruggetje Hoe kun je nu onthouden dat een salamander geen hagedis is en een hagedis geen salamander? Als je heel dichtbij komt, dan sprint de hagedis zo snel als een haas weg, terwijl een salamander heel erg sloom weg waggelt. Muurhagedis In de natuur 3 Zandhagedis

4 Maak een kroon van bladeren Een leuke boswandeling wordt nog leuker wanneer je onderweg van alles kunt verzamelen. Daarom hebben we deze keer weer een echte knutselopdracht. Lijkt het je leuk om een kroon te maken? Pak je knutselspullen en maak een mooie kroon van bladeren. Wat heb je nodig? Een zak om de bladeren in te verzamelen Dun karton Dubbelzijdig plakband Nietmachine Aan de slag! Verzamel alle spullen op het lijstje 1. Ga naar het bos of park en verzamel flink wat bladeren. Probeer verschillende soorten bladeren mee te nemen. Van klein tot groot en van rond tot ovaal. 2. Droog de bladeren thuis in een oud boek of op een krant bij de verwarming. 3. Knip een lange reep ongeveer 5 centimeter uit het karton. Pas de reep karton de kroon alvast om jouw hoofd. 4. Plak het dubbelzijdige plakband op het karton. 5. Plak eerst de grotere bladeren op het karton. 6. Plak daarna de kleine bladeren op de grotere bladeren. 7. Doe de kroon om je hoofd en vraag je ouders om de kroon aan elkaar te nieten. Tip! Wacht nog even totdat de bladeren verkleuren. Je hebt dan nog meer keuze in groene, gele, bruine of rode bladeren! Doe het zelf 4

5 5

6 Doe mee! Ga mee! Activiteiten Geef je op!! Steppen langs de waddenkust. Vrijdag 30 september 15:00-17:00 uur Noard-Fryslân Bûtendyks Egelhotel timmeren Zondag 2 oktober 14:00-16:00 uur 5,- voor leden en 9,- voor niet-leden Herfst Knutselen (4+) Dinsdag 4 oktober 15:00-17:00 uur Egelhotel timmeren Dinsdag 4 oktober 15:00-17:00 uur 5,- voor leden en 9,- voor niet-leden Schemerexcursie bij volle maan (8+) Vrijdag 16 september 18:30-20:00 uur Herfst zintuigentocht Woensdag 21 september 15:00-17:00 uur /Wikelslân Steppen langs de waddenkust. Met een lekkere Waddenzeepannenkoek na de excursie. Zondag 25 september 13:00-16:30 uur Noard-Fryslân Bûtendyks 6

7 september t/m december Op een onbewoond eiland Woensdag 12 oktober 15:00-17:00 uur Makkumernoardwaard Vetbollen maken Woensdag 28 december 11:00-12:30 uur en 14:00-15:30 uur 2,- voor leden en 6,- voor niet - leden Winterwandeling Donderdag 29 december 11:00-13:00 uur en 14:00-16:00 uur Wikelslân/ Herfstvakantie Uilenballen pluizen Maandag 17 oktober 10:00-11:30 uur en 13:00-14:30 uur Herfstwandeling met broodjes bakken bij kampvuur Dinsdag 18 oktober 10:00-12:00 uur Woensdag 19 oktober 14:00-16:00 uur / Wikelslân Steppen langs de waddenkust Dinsdag 18 oktober 14:00-16:00 uur Noard-Fryslân Bûtendyks Griezelpompoen maken Donderdag 20 oktober 10:00-12:00 uur en 14:00-16:00 uur Vrijdag 21 oktober 14:00-16:00 uur 4,- voor leden en 8,- voor niet - leden 7

8 L S N E B B U H C S D L E V R E D D A E N A G N O J N Z I D A N E E B L O H O A Z G I K R N E N O D E H N E R E I E R T A S I D A G A H P H G S T A A R T E D C H A Z E L W O R M U I S R E P T I E L L 1 e prijs Woordzoeker Los de woordzoeker op. Mail je antwoord, adres en leeftijd naar info@itfryskegea.nl. De winnaar wint een rugzakroute naar keuze voor het hele gezin of met vriendjes en vriendinnetjes in Nationaal Park De. Woon je niet in de buurt? Geef dan aan dat je als prijs liever de sleutelhanger wint. Het antwoord van de zomerpuzzel was blackbird. Lina Sasimah heeft de prijs gewonnen. Adder Ei Eieren Hagedis Hazelworm Hol Jong Lucht 2 e prijs Nek Prooi Reptiel Schubben Slang Staart Zand Zon Winnaars Bauwina van der Meulen won de eerste prijs in onze jeugdwedstrijd. Zij blies twee ballonnen op en plakte daar kranten op. Daarna maakte ze de kranten zwart en plakte er mooie veren op. De merel is een echt kunstwerkje. Nog een originele inzending is de merel van Tyghe Jan, Anand en Sebas Bosma. Van takjes, paardenbloemen, boterbloemen, modder, zand en blaadjes maakten zij een vader en moeder merel met een jong. Zij hebben de tweede prijs gewonnen. Gefeliciteerd! Nieuwe opdracht Kun je een mooi knutselwerk, foto of tekening van een hagedis maken? Stuur jouw creatie op naar It Fryske Gea. De mooiste en origineelste inzendingen maken kans op een verrassingspakket. Stuur je inzending voor 15 oktober 2016 naar info@itfryskegea.nl of It Fryske Gea t.a.v. jeugdwedstrijd, Postbus 3, 9244 ZN Beetsterzwaag. Colofon Dit is een uitgave van It Fryske Gea Redactie Elske van der Kooi Bureauredactie Dialoog Tekstproducties Oudehaske Opmaak Grafysk, Franeker Drukwerk SMG-Groep Joure Strip Collectief Mudhoen, Leeuwarden Foto s: Paul van Gaalen FotoKina, Simon Haringsma, Chris op de Hoek, Gerke A. Hofstra, Anton Huitema, Dico de Klein en Geert Lantinga. 8 Voor contact It Fryske Gea Postbus ZN Beetsterzwaag Tel.: Dit magazine wordt gedrukt op FSC papier CERTIFIED BY