Jaarverslag Stichting Pensioenfonds Equens

Transcriptie

1 Jaarverslag 2015 Stichting Pensioenfonds Equens

2 Voorwoord Voor u ligt het jaarverslag van de Stichting Pensioenfonds Equens over het jaar Met dit jaarverslag willen wij u informeren over de ontwikkelingen binnen het pensioenfonds en de uitgevoerde activiteiten in het verslagjaar. Ook geeft het jaarverslag u inzicht in de financiële situatie van het fonds. Utrecht, 30 mei 2016 Het bestuur van Stichting Pensioenfonds Equens. S.E.M. Verhoef.. P.J.S. de Jong 2 van 108

3 Inhoudsopgave Profiel van het fonds 4 Organisatie 4 Karakteristieken van het fonds 6 Kerncijfers 7 Verslag van het bestuur 9 Samenvatting van het actuarieel rapport en de toereikendheidstoets 27 Financiële paragraaf 28 Beleggingenparagraaf 29 Risicoparagraaf Organisatie 34 Visitatiecommissie 39 Samenvattend rapport visitatiecommissie 39 Algemene conclusie 39 Reactie van het bestuur op het rapport van de visitatiecommissie 42 Verantwoordingsorgaan 44 Verslag verantwoordingsorgaan 44 Reactie van het bestuur op het verslag van het verantwoordingsorgaan 46 Jaarrekening Balans per 31 december 49 Rekening van baten en lasten 50 Kasstroomoverzicht 51 Toelichting algemeen 52 Toelichting op de balans 63 Risicobeheer 79 Toelichting op de rekening van baten en lasten 86 Overige gegevens 96 Statutaire regeling voor bestemming van het saldo van baten en lasten 96 Bestemming van het saldo van baten en lasten 96 Gebeurtenissen na balansdatum 96 Actuariële verklaring 97 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 99 Actuariële analyse 106 Lijst met afkortingen van 108

4 Profiel van het fonds De Stichting Pensioenfonds Equens, statutair gevestigd te Utrecht, is opgericht op 1 januari De laatste statutenwijziging dateert van 27 mei De stichting is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel onder nummer Het fonds is een ondernemingspensioenfonds en is aangesloten bij de Pensioenfederatie. Sinds 2015 is het fonds tevens lid van de Pensioen Bestuurstafel van het European Pension Fund Investment Forum (EPFIF). Het fonds heeft tot doel uitvoering te geven aan de pensioenregelingen van Equens. Organisatie Bestuur De samenstelling van het bestuur is als volgt: (samenstelling per 31 december 2015, met vermelding van het jaar van aftreden) Naam Functie Voordracht/verkiezing door Lid sinds Einde zittings duur B.J. Haasdijk Voorzitter Werkgever G. Bamberg Vicevoorzitter Werkgever G. Scheepers Lid Werkgever P.J.S. de Jong Lid Deelnemers/Gepensioneerden F. Steenwinkel Penningmeester Deelnemers/Gepensioneerden S.E.M. Verhoef Lid Deelnemers/Gepensioneerden Het bestuur heeft de dagelijkse uitvoering van bepaalde werkzaamheden uitbesteed aan derden. Het gaat hierbij om het vermogensbeheer, de beleggingsadministratie, de pensioenadministratie, de financiële administratie en de actuariële advisering. Het bestuur blijft, conform de eisen van de Pensioenwet, verantwoordelijk voor de juiste uitvoering van de uitbestede taken. 4 van 108

5 Uitvoeringsorganisaties Pensioenadministratie: Actuariële advisering: Vermogensbeheer: Integrale risicorapportage Personeelsadministratie: Certificerend actuaris: Accountant: Custodian en beleggingsadministratie: Blue Sky Group Blue Sky Group Schroders en First Investments First Pensions Equens HRM Willis Towers Watson Netherlands B.V. KPMG Accountants N.V. Kas Bank Met de uitvoeringsorganisatie Blue Sky Group is een contract afgesloten voor de pensioenuitvoering. De werkzaamheden zijn nader gespecificeerd in een service level agreement (SLA). De werkzaamheden betreffen de pensioenadministratie en de financiële administratie. Het bestuur voert periodiek overleg met de uitvoerder over de kwaliteit van de uitvoering. De uitvoeringsorganisatie verstrekt bovendien een interne beheersingsrapportage ISAE 3402 type 2 dat door het bestuur jaarlijks wordt geanalyseerd en met de uitvoerder wordt besproken. De vermogensbeheerders zijn Schroders en First Investments. De beleggingsadviescommissie adviseert het bestuur over het vermogensbeheer. Daarnaast houdt de beleggingsadviescommissie toezicht op de activiteiten van de vermogensbeheerders. Hierbij is met name het monitoren van het beleggen binnen de mandaten van het bestuur van belang. Bovendien wordt aandacht gegeven aan de aard, interpretatie en uitvoering van beleggingen in lijn met de uitkomsten van de ALM-studie zoals die door het bestuur periodiek wordt gemaakt en/of herijkt. De vermogensbeheerders verstrekken interne beheersingsrapportages (ISAE 3402 type 2) die door het bestuur jaarlijks worden geanalyseerd en met de vermogensbeheerders en de custodian worden besproken. Correspondentieadres: Website van het fonds: Postbus 123; 1180 AC Amstelveen Telefoon: PensioenserviceEquens@BlueSkyGroup.nl Dagelijks bestuur De algemene vertegenwoordigingsbevoegdheid voor het fonds berust bij de voorzitter dan wel de vicevoorzitter en een ander lid van het bestuur (of ambtelijk secretaris) tezamen of, bij hun ontstentenis, bij twee leden van het bestuur tezamen (of een bestuurslid en ambtelijk secretaris). Het bestuur kan derden machtigen tot het verrichten van handelingen betreffende de lopende zaken op het gebied van de administratie, de pensioenvoorziening en het beheer van de beleggingen, alles voor zover het betreft de normale en tot de dagelijkse gang van zaken te rekenen werkzaamheden. Het bestuur heeft uitsluitend bevoegdheden conform de statuten en reglementen van het fonds, overeenkomstig de actuariële en bedrijfstechnische nota (ABTN). 5 van 108

6 Karakteristieken van het fonds Verantwoordingsorgaan (VO) De samenstelling van het verantwoordingsorgaan (per 31 december 2015) is als volgt: de heer E. Laane (namens de werkgever), voorzitter; de heer P. Karsten (namens de deelnemers); de heer W. Duivis (namens de pensioengerechtigden). Visitatiecommissie (VC) De samenstelling van de visitatiecommissie (per 31 december 2015) is als volgt: de heer D. Wenting (voorzitter); mevrouw H. de Lange; mevrouw P. Altenburg. Pensioenbureau (PB) De bezetting van het pensioenbureau (per 31 december 2015) is als volgt: de heer G.J.M. Waaijer (ambtelijk secretaris). Beleggingsadviescommissie (BAC) De samenstelling van de beleggingsadviescommissie (per 31 december 2015) is als volgt: mevrouw S.E.M. Verhoef (voorzitter); de heer B.J. Haasdijk; de heer P.J.S. de Jong; de heer D. Veldman (Willis Towers Watson); adviseur. Reglementscommissie (RC) De samenstelling van de reglementscommissie (per 31 december 2015) is als volgt: de heer G.J.M. Waaijer (voorzitter); de heer F. Steenwinkel; mevrouw J. Wijckmans (Blue Sky Group); de heer P.M. Beijdorff (Equens). Communicatiecommissie (CC) De samenstelling van de communicatiecommissie (per 31 december 2015) is: de heer B.J. Haasdijk (voorzitter); de heer P.M. Beijdorff (Equens); de heer G.J.M. Waaijer (Equens); mevrouw Y. Sprado; adviseur. Verkiezingscommissie (VKC) De bezetting van de verkiezingscommissie (per 31 december 2015) is als volgt: de heer G. Bamberg (voorzitter) de heer G.J.M. Waaijer. Compliance Officer (CO) De heer E. Klijn is sinds juni 2012 de compliance officer van het fonds. De heer E. Klijn is sinds april 2014 tevens vertrouwenspersoon bij het fonds. 6 van 108

7 Kerncijfers (bedragen in duizenden euro s) Deelnemers Aantal actieve deelnemers Aantal gewezen deelnemers Aantal pensioengerechtigden Totaal Pensioenactiviteiten Feitelijke premie Kostendekkende premie Gedempte kostendekkende premie Pensioenuitkeringen Pensioenuitvoeringskosten Kosten per deelnemer (in euro s) Vermogen Aanwezig eigen vermogen Vereist eigen vermogen Minimaal vereist eigen vermogen Technische voorz risico pensioenfonds Dekkingsgraad Nominale dekkingsgraad 111,5% 121,5% 112,0% 113,0% 107,9% Beleidsdekkingsgraad 115,5% Vereiste dekkingsgraad 111,8% 111,6% 110,4% 108,0% 107,2% Minimaal vereiste dekkingsgraad 104,1% 104,2% 104,3% 104,3% 104,3% Toeslagverlening Actieve deelnemers 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% Gewezen deelnemers/pensioengerechtigden 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 7 van 108

8 Beleggingen 1) Vastgoed Aandelen Vastrentende waarden Geldmarktbeleggingen Overige beleggingen Derivaten, per saldo Vorderingen en schulden, per saldo Totaal Resultaat beleggingen Gerealiseerd rendement -1,8% 34,5% -3,8% 15,4% 17,8% Benchmarkrendement -1,2% 33,9% -4,9% 11,5% 22,3% Kosten vermogensbeheer 0,40% 0,54% 0,55% 0,46% n.a. 1) Indeling portefeuille conform jaarrekening 2015 en 2014, cijfers 2012 en 2011 niet aangepast. 8 van 108

9 Verslag van het bestuur Algemeen In 2015 stond het bestuur wederom voor de taak om het beheer van de pensioenen in goede banen te leiden. Als gevolg van de onverminderd lage rentestand onder meer vanwege het monetaire beleid van de Europese Centrale Bank, is dit een uitdaging geweest. Door consequent vast te houden aan de matching- en returnportefeuille en een adequate afdekking van het renterisico is het gelukt om ook in 2015 buiten de gevarenzone te blijven. Dat wil zeggen dat het fonds per ultimo 2015 geen dekkingstekort en ook geen reservetekort heeft. De dekkingsgraad in het economisch kader daalde licht (1%) naar 106,3% ultimo 2015, terwijl de dekkingsgraad in het toezichtkader van DNB sterk daalde (10%) naar 111,5% ultimo Vanwege de hoogte van de dekkingsgraad heeft het fonds over 2015 wederom geen kortingen hoeven toe te passen, maar er was helaas ook geen ruimte voor toeslagverlening was een bijzonder jaar vanwege de invoering van het zogenaamde nieuw Financieel Toetsingskader (nftk). Op basis van een transitieplan werd het nftk geïmplementeerd. Met Equens en de vakbonden werd tijdig overeenstemming bereikt over de te hanteren risicohouding. Een uitgevoerde aanvangshaalbaarheidstoets toont aan dat het fonds de pensioenregeling van Equens zodanig kan uitvoeren dat voldaan wordt aan de overeengekomen risicohouding. Het bestuur heeft in 2015 een nieuw communicatiebeleidsplan vastgesteld, waarin ook de eisen van de nieuwe Wet Pensioencommunicatie zijn meegenomen. Belangrijke pijlers in het plan zijn tweerichtingsverkeer en gelaagdheid van de pensioeninformatie. Op deze wijze wil het bestuur het pensioenbewustzijn van de deelnemers en gepensioneerden vergroten. In het verslagjaar is reeds een begin gemaakt met de concrete uitwerking van het communicatiebeleidsplan. In 2015 is de bestuurlijke druk toegenomen, enerzijds door nieuwe wetgeving en anderzijds door een meer uitgebreid en verscherpt toezicht van De Nederlandsche Bank (DNB). Veel tijd en energie moest worden gestoken in de medewerking aan door DNB opgelegde onderzoeken. Dit bevestigt het bestuur in de noodzaak om zich te bezinnen op de toekomst van het fonds. Veel wijst erop dat het moeilijk zal zijn om op termijn als zelfstandig pensioenfonds te kunnen blijven bestaan. Naast bestuurlijke druk spelen daarbij factoren als het aantal deelnemers, de omvang van het fondsvermogen en de hoogte van kosten die het fonds moet maken. In verband hiermee heeft het bestuur in 2015 haar verkenning naar alternatieve oplossingen voortgezet. De focus ligt daarbij op het samengaan met enkele andere fondsen in een algemeen pensioenfonds (APF). Dit initiatief voor een APF van de financiële sector is gestopt in maart Maar het bestuur kijkt ook naar alternatieven, zoals aansluiting bij een commercieel APF. In dit proces wordt ook het verantwoordingsorgaan betrokken dat een adviesrecht ter zake heeft. Voorts wordt intensief met Equens overleg gevoerd over de uiteindelijke oplossingsrichting. 9 van 108

10 Het bestuur bedankt iedereen die zich in 2015 heeft ingezet voor het fonds en de totstandkoming van dit jaarverslag. Bestuurssamenstelling In 2015 waren de heer B. Haasdijk en de heer P. de Jong aftredend. Equens heeft de heer Haasdijk opnieuw voorgedragen als bestuurslid om leiding te kunnen geven aan de toekomst van het fonds. DNB heeft hierin voldoende reden gezien om hiermee akkoord te gaan, ondanks het feit dat de heer Haasdijk reeds langer bestuurslid bij het fonds is dan in de Code Pensioenfondsen wordt bepaald. De heer Haasdijk is op 26 oktober 2015 herbenoemd als bestuurslid. De heer De Jong heeft zich beschikbaar gesteld voor een nieuwe zittingstermijn. Hij is door het bestuur voorgedragen voor een nieuwe termijn, mede vanwege zijn lidmaatschap van de BAC. Op de geplaatste vacature hebben zich geen tegenkandidaten namens de deelnemers gesteld. Na verkregen goedkeuring van DNB is hij op 24 augustus 2015 (her)benoemd als bestuurslid. Beide bestuursleden zijn tevens (her)benoemd als lid van de beleggingsadviescommissie (BAC). De heer G. Bamberg, die ook vicevoorzitter was, is per 1 januari 2016 afgetreden als bestuurslid van het fonds omdat hij per die datum een nieuwe functie buiten Equens heeft aanvaard. Het bestuur heeft de heer G. Scheepers benoemd als de nieuwe vicevoorzitter van het fonds. Equens heeft tijdig binnen de daarvoor geldende termijn een nieuw bestuurslid voorgedragen. De betreffende kandidaat, mevrouw H. Geboers, is inmiddels getoetst door DNB en zal in de eerste helft van 2016 officieel benoemd worden en aan de slag kunnen als nieuw bestuurslid bij het fonds. Pensioenbureau De bezetting van het pensioenbureau is ten opzichte van het vorige jaar ongewijzigd gebleven. De heer G. Waaijer trad op als (ambtelijk) secretaris van het fonds en hij verzorgde de gehele administratieve ondersteuning van het bestuur. Die heer Waaijer is per 1 januari 2016 gestopt als secretaris vanwege de omstandigheid dat hij per die datum boventallig is geworden bij Equens. Zijn taken zijn deels uitbesteed aan een externe partij (BSG) en deels overgenomen door de heer P. de Jong die door het bestuur is benoemd als de nieuwe secretaris van het fonds. Bestuursvergaderingen In 2015 zijn er 11 reguliere bestuursvergaderingen gehouden. Daarnaast zijn er enkele extra vergaderingen geweest in verband met het APF-project. Over de belangrijke zaken die in de bestuursvergaderingen aan de orde zijn geweest wordt in dit jaarverslag gerapporteerd. Verantwoordingsorgaan (VO) De heer P. Karsten was in 2015 aftredend en heeft zich opnieuw beschikbaar gesteld als VO-lid (namens de deelnemers). Volgens de geldende procedure is er door omstandigheden later dan voorgeschreven- een vacature geplaatst waarop zich geen tegenkandidaten hebben gesteld. De heer Karsten zal medio 2016 voor een nieuwe termijn benoemd worden als VO-lid. 10 van 108

11 In 2015 is het overleg tussen het verantwoordingsorgaan en het bestuur meer gestructureerd en geïntensiveerd. In beginsel vergadert het bestuur elke maand met het verantwoordingsorgaan. Daartoe is besloten in verband met de steeds belangrijkere rol die het verantwoordingsorgaan speelt als het gaat om serieuze pensioenaangelegenheden. Een directe aanleiding lag in het feit dat er actuele onderwerpen speelden waarbij het verantwoordingsorgaan een adviesrecht heeft. Concreet ging het daarbij om de invoering van het nieuw Financieel Toetsingskader (nftk) -meer in het bijzonder het bepalen van de risicohouding-, het vaststellen van het communicatiebeleidsplan en het plan om samen met andere pensioenfondsen een algemeen pensioenfonds (APF) op te richten. De eerste 2 genoemde zaken zijn in goed overleg met het verantwoordingsorgaan afgerond. Het APF-project is gestopt. Concrete plannen over de toekomst van het fonds zullen tijdig voor advies aan het verantwoordingsorgaan worden voorgelegd. Zoals vastgelegd in het VO-reglement heeft het bestuur het verantwoordingsorgaan (gevraagd en ongevraagd) alle informatie gegeven die zij voor de uitoefening van haar taken nodig heeft. Het bestuur waardeert de constructieve opstelling van het verantwoordingsorgaan. Het verslag van het verantwoordingsorgaan en de reactie van het bestuur daarop zijn in dit jaarverslag opgenomen. Visitatiecommissie (VC) Op verzoek van het bestuur heeft de visitatiecommissie een complete visitatie over het verslagjaar uitgevoerd. Daarbij is gekeken naar het bestuursbeleid, de algemene gang van zaken, adequate risicobeheersing en evenwichtige belangenafweging. Speciale aandachtspunten waren deze keer het communicatiebeleid en de toekomstplannen die het bestuur met het fonds heeft. De visitatiecommissie heeft bij haar toezicht de VITP-Toezichtcode gehanteerd. Op basis van de door het fonds verstrekte informatie en overleg met de stakeholders (bestuur, verantwoordingsorgaan, accountant en actuaris) heeft de visitatiecommissie een concept rapport opgesteld. Na bespreking van dat concept met het bestuur is het eindrapport opgeleverd. Een samenvatting daarvan en de reactie van het bestuur daarop zijn in dit jaarverslag opgenomen. In het verslagjaar is de samenstelling van de visitatiecommissie gewijzigd. De heer D. Wenting en de heer E. Capitain waren aftredend. Volgens de nieuw geldende procedure heeft het verantwoordingsorgaan bindende voordrachten gedaan voor de ontstane vacatures. De heer D. Wenting en mevrouw P. Altenburg zijn door het verantwoordingsorgaan aan het bestuur voorgedragen. Beiden zijn op 21 september 2015 benoemd als lid van de visitatiecommissie. Toezicht DNB De Nederlandsche Bank (DNB) stelt elk jaar enkele thema s vast waarop zij zich als toezichthouder speciaal gaat richten. Voor 2015 waren dat voor de pensioenfondsen onder meer de implementatie van het nieuw Financieel Toetsingskader, onderzoek naar evenwichtige premievaststelling, belangenverstrengeling en beheersing van het beleggingsrisico en renterisico. 11 van 108

12 Het fonds is een middelgroot pensioenfonds en kwalificeert volgens de DNB-regels als een zogenaamd T2-fonds. In die hoedanigheid heeft het fonds ook in 2015 weer meegedaan aan een aantal onderzoeken van DNB die verband houden met de genoemde toezicht thema s Het fonds heeft in 2014 een vragenlijst ingevuld om DNB inzicht te geven in de mate waarin risico s van belangenverstrengeling worden beheerst. Als vervolg hierop heeft het bestuur een assessment belangenverstrengeling laten uitvoeren, met inachtneming van het door DNB voorgeschreven risicobeheersingsproces. Het bestuur heeft KPMG ingeschakeld om haar daarbij te ondersteunen. Het resultaat daarvan is neergelegd in een rapportage die tijdig aan DNB is opgeleverd. Daarnaast heeft het bestuur op verzoek van DNB een volledige integriteitrisicoanalyse uitgevoerd. Er is een systematische inventarisatie en analyse gedaan van alle voor het fonds relevante risico s. Daarbij zijn de bruto en netto risico s beoordeeld en waar nodig maatregelen vastgesteld. Ook hiervan is met ondersteuning van KPMG- een rapport opgesteld dat aan DNB is opgeleverd. Ook het DNB-onderzoek naar de effectiviteit van de visitatie heeft in 2015 een vervolg gekregen. Het onderzoek betrof de bestuurshouding en de kwaliteit van het visitatieproces. Het bestuur heeft hiervoor visitatierapporten van enige jaren geleden opgeleverd en een vragenlijst ingevuld. Door de timing van de vragenlijst van DNB was het meest recente visitatierapport dat over DNB oordeelde over beide onderdelen kritisch en heeft daarover aanbevelingen gedaan. In het verslagjaar is DNB geïnformeerd over de herbenoeming van 2 bestuursleden. Omdat er geen sprake was van een functieverzwaring kon een (geschiktheid)toetsing achterwege blijven. In verband met een herverdeling van relaties binnen de afdeling toezicht van DNB heeft het fonds per 1 januari 2015 de heer D. Krijnen als nieuwe toezichthouder toegewezen gekregen. Melding conform Pensioenwet Krachtens artikel 96 van de Pensioenwet (PW) dient in het jaarverslag melding gemaakt te worden van boetes, dwangsommen en aanwijzingen van de toezichthouder. In dit verband kan het bestuur melden dat bovengenoemde zaken in 2015 bij het fonds niet aan de orde zijn geweest. Pensioenadministratie Per 1 januari 2014 is Blue Sky Group (BSG) de nieuwe pensioenadministrateur van het fonds. De pensioenadministratie wordt uitgevoerd op basis van een uitgebreide set SLA-afspraken. Via kwartaalrapportages wordt het fonds inzicht gegeven in de nakoming van de service levels. In de beginperiode waren er nog wat manco s, maar de laatste rapportages laten een gunstig beeld zien. Het bestuur is erg tevreden over de dienstverlening van BSG. Recent zijn de SLA-afspraken op verzoek van BSG deels herzien. Dit in verband met een verdere standaardisering van die afspraken bij BSG en voorts ter nadere verduidelijking van sommige SLA-afspraken. In verband met een bij BSG doorgevoerde herstructurering is de contractuele relatie daarop aangepast. De wederpartij van het fonds is nu BSG Pension Management geworden. Inhoudelijk 12 van 108

13 gezien is de dienstverleningsovereenkomst ongewijzigd gebleven, met dien verstande dat er ten behoeve van het fonds nog extra waarborgen (garanties van BSG Holding) zijn opgenomen. Het fonds heeft ook over 2015 van Blue Sky Group een rapport ISAE type 2 ontvangen. Daarin staat vermeld hoe de beheersomgeving en beheersorganisatie eruit zien en hoe de interne processen worden beheerst. Het rapport bevat een in control statement van het management van Blue Sky Group en een assurance rapport van de accountant, PricewaterhouseCoopers (PwC). De onafhankelijke accountant oordeelt daarin dat in alle van materieel belang zijnde opzichten- de interne beheersmaatregelen op afdoende wijze zijn opgezet en effectief werkten. Het management van Blue Sky Group verklaart in het rapport dat de systemen van interne beheersing adequaat zijn en in de verslagperiode effectief hebben gewerkt. Hieruit kan het fonds afleiden dat de met Blue Sky Group gemaakte afspraken met een redelijke mate van zekerheid worden nagekomen. Bestudering van het rapport ISAE type 2 door het bestuur bevestigt die conclusie. Regeling geschillen en klachten Per 1 januari 2014 hanteert het fonds een nieuwe regeling geschillen en klachten. Afhandeling van geschillen en klachten geschiedt in eerste instantie door de pensioenadministrateur. Indien de zaak niet wordt opgelost, kan betrokkene het bestuur verzoeken om een uitspraak te doen. In het uiterste geval kan betrokkene een zaak ter toetsing aan de Ombudsman Pensioenen voorleggen. In 2015 zijn er 3 zaken door BSG in behandeling genomen. Alle afgehandelde zaken zijn in overleg met het pensioenbureau- opgelost. Een zaak loopt nog. Geschiktheidsplan In 2014 is het geschiktheidsplan van het fonds aangepast in lijn met de nieuwe handreiking geschikt pensioenfondsbestuur die door de Pensioenfederatie is uitgebracht. Conform dat plan heeft het bestuur geïnvesteerd om het niveau van geschiktheid op peil te houden en waar nodig te verbeteren. Zo werd onder meer een kennissessie over het vermogensbeheer gehouden. Bij de Stichting Pensioenopleidingen (SPO) is een programma gevolgd om op professionele wijze het deskundigheidsniveau van het bestuur vast te stellen. Dat heeft geresulteerd in een persoonlijk ontwikkelplan voor elk bestuurslid, behorend bij ieders eigen rol bij het fonds. Voorts is in een simulatie sessie het functioneren van het bestuur onder de loep genomen. Daarmee werd invulling gegeven aan de norm inzake bestuursevaluatie zoals vermeld in de Code Pensioenfondsen. Het streven is om op korte termijn als bestuur als geheel het deskundigheidsniveau B te hebben. Code Pensioenfondsen Op 1 januari 2014 is de Code Pensioenfondsen in werking getreden. Deze Code is wettelijk verankerd en de daarin opgenomen normen zijn een aanvulling op wet- en regelgeving. Ten aanzien van de naleving van de Code geldt het pas toe of leg uit -beginsel. De normen van de Code zijn leidend, maar afwijking daarvan is mogelijk als daar een goede reden voor is. De Code bevat in totaal 83 normen verdeeld over algemene thema s en inrichting en organisatie. 13 van 108

14 Het bestuur streeft ernaar de Code Pensioenfondsen zo goed mogelijk na te leven. Op basis van een inventarisatie is een overzicht opgesteld waarin per norm wordt aangegeven of en op welke wijze die wordt nageleefd. Kijkend naar de situatie bij het fonds wordt aan verreweg de meeste normen voldaan. Voor de 9 normen waar dat niet (volledig) het geval is, wordt dat hieronder per norm kort toegelicht. Enkele normen (inzake het belanghebbendenorgaan en de Raad van Toezicht) zijn niet van toepassing omdat de betreffende situatie zich bij het fonds niet voordoet. Norm 3: Het bestuur stelt een missie, visie en strategie op. Het bestuur heeft een missie die is vastgelegd in de statuten van het pensioenfonds. Er is een concept document opgesteld met een missie, visie en strategie die aansluit bij het APF-project waaraan het fonds met enkele andere pensioenfondsen- deelnam. Dit concept zal in 2016 definitief worden gemaakt. Norm 27: Het bestuur legt zijn overwegingen omtrent verantwoord beleggen vast en zorgt ervoor dat deze beschikbaar zijn voor belanghebbenden. Hierbij houdt het bestuur ook rekening met goed ondernemingsbestuur. Verantwoord beleggen is een criterium bij selectie vermogensbeheerder. De jaarlijkse toetsing door de certificerend actuaris inzake prudent person bevestigt dat het verantwoord beleggen goed onder controle is bij het fonds. Norm 39: Het bestuur beoordeelt ten minste eenmaal per vier jaar het functioneren van de accountant en de actuaris. De uitkomsten van deze beoordeling bespreekt het bestuur met de accountant en de actuaris. Ook stelt het bestuur het intern toezicht en het VO en BO van de uitkomsten op de hoogte. Recent zijn (de persoon van) de accountant en actuaris gewisseld. Gezien de ontwikkelingen bij het fonds wordt een beoordeling thans niet opportuun geacht. Norm 49: Het bestuur stelt voor iedere bestuursfunctie een specifieke profielschets op. Daarin staan de vereiste geschiktheid en het geschatte tijdsbeslag. Voor alle bestuursfuncties bestaan profielschetsen. Deze profielschetsen zullen in 2016 worden geactualiseerd. Norm 60: Een bestuurslid kan maximaal twee keer worden herbenoemd. Een zittingsduur van langer dan 12 jaar wordt statutair niet uitgesloten, maar zal in de praktijk slechts in bijzondere gevallen kunnen voorkomen en altijd vooraf ter beoordeling aan DNB worden voorgelegd. Norm 66: Het bestuur stelt een diversiteitsbeleid op, beoordeelt jaarlijks in hoeverre de gestelde doelen zijn behaald en evalueert het diversiteitsbeleid driejaarlijks. Een diversiteitsbeleid ontbreekt. Diversiteit is echter wel opgenomen in de profielschetsen van alle bestuursfuncties. Norm 67: In het bestuur en het VO zitten ten minste één man en één vrouw. In het bestuur zitten 5 mannen en 1 vrouw. In het VO zitten 3 mannen (en geen vrouw). Het bestuur kan deze norm niet afdwingen, maar bij nieuwe verkiezingen worden met name vrouwen opgeroepen zich kandidaat te stellen. Equens heeft, ter invulling van de vacature die is ontstaan door het terugtreden van de heer G. Bamberg, een vrouwelijke kandidate, in de persoon van mevrouw H. Geboers, voorgedragen als nieuw bestuurslid. Zij is inmiddels getoetst en zal worden benoemd in de eerste helft van van 108

15 Norm 68: In het bestuur zitten ten minste één lid boven en één lid onder de veertig jaar. Zowel in het bestuur als in het VO zitten alleen leden boven de 40 jaar. Het bestuur kan deze norm niet afdwingen, maar bij nieuwe verkiezingen wordt in de vacaturetekst op deze norm gewezen. Norm 77: Het bestuur voert een beheerst en duurzaam beloningsbeleid. Voor de inzet van de bestuursleden is een marktconforme- onkostenvergoeding van toepassing. De beloning was 0,-. Gedragscode en compliance Begin 2015 heeft de Pensioenfederatie naar aanleiding van enkele ontwikkelingen waaronder de Code Pensioenfondsen de modelgedragscode op een aantal onderdelen aangepast. Het bestuur heeft besloten om de inhoud van de nieuwe modelgedragscode integraal over te nemen. Zodoende wordt aangesloten bij de nieuwste inzichten op dit gebied. Tevens wordt hiermee een grotere mate van compliance met de Code Pensioenfondsen bereikt. Het gaat daarbij om de normen die verband houden met het integer handelen van het bestuur. Als uitvloeisel van de Code Pensioenfondsen is de Gedragscode van het fonds aangepast. Zoals neergelegd in de Code Pensioenfondsen heeft het bestuur een incidentenregeling (voor incidenten) en een klokkenluidersregeling (voor misstanden) ingevoerd. Beide regelingen zijn naar een voorbeeld van de Pensioenfederatie opgesteld en als bijlage bij de Gedragscode gevoegd. In het kader van de klokkenluidersregeling is de heer E. Klijn als vertrouwenspersoon aangewezen. De compliance officer heeft conform afspraak met het bestuur ook over 2015 verslag uitgebracht aan de voorzitter van het fonds. Er zijn bij hem geen incidenten gemeld. De nevenfuncties van de verbonden personen en familieleden (tot de tweede graad) geven geen aanleiding tot nader onderzoek. Er zijn geen relatiegeschenken ontvangen die niet passen in de normering van het fonds. De verbonden personen hebben de jaarlijkse verklaring inzake naleving van de gedragscode van het fonds getekend en hebben zich gedragen conform de gedragscode. Er zijn door derden (leveranciers van het fonds) geen incidenten gemeld. De compliance regels van derden geven geen aanleiding tot nader onderzoek. De compliance officer beoordeelt dat de inrichting en werking van compliance bij het fonds voldoet aan wet en regelgeving. Risicomanagement Vanwege het toezichtsbeleid van DNB dat in 2014 met name ook gericht was op risicomanagement heeft het bestuur zich daar intensief mee bezig gehouden. Zo werd er op verzoek van DNB een assessment uitgevoerd met betrekking tot integriteitsrisico s. Eerst met ondersteuning van de afdeling Internal Audit van Equens en later met steun van KPMG. Waar voorgaande jaren een light version van de risk control self assessment (RCSA) werd uitgevoerd, is deze keer vanwege de strengere eisen van DNB wederom een integrale RCSA gedaan. Met de ondersteuning van KPMG zijn alle risico s bij het fonds te weten: matching- /renterisico, marktrisico, kredietrisico, verzekeringstechnisch risico, omgevingsrisico, operationeel risico, uitbestedingsrisico, IT-risico, integriteitrisico en juridisch risico beoordeeld. Dat heeft geresulteerd in enkele beheersmaatregelen en acties die de komende tijd door de daarvoor aangewezen actiehouders zullen worden uitgevoerd. Het bestuur zal dit periodiek monitoren. Bij belangrijke besluiten streeft het bestuur ernaar een risicoparagraaf op te nemen om de daarmee 15 van 108

16 verband houdende risico s in beeld te brengen. Het overzicht risicomanagement (met bijbehorende beheersmaatregelen) is een integraal onderdeel van de ABTN. De heer G. Bamberg had het proces van het risicomanagement in portefeuille. De bedoeling is dat zijn opvolger in het bestuur de eerst verantwoordelijke wordt voor het risicomanagement. Pensioenregeling Per 1 januari 2015 is de pensioenregeling van Equens aangepast aan het nieuwe Witteveenkader. Vanaf die datum daalt het maximale opbouwpercentage van 2,15% naar 1,875% van de pensioengrondslag. Die 1,875% is het maximale opbouwpercentage dat fiscaal is toegestaan. Tegelijkertijd is de pensioenpremie die Equens afdraagt gedaald van 22,5% naar 21% van de salarissom (oftewel van 27,8% naar 25,95% van de pensioengrondslagsom). Op basis van ALM berekeningen is vastgesteld dat de premie gedurende de komende jaren (2015 tot en met 2017) naar verwachting kostendekkend is bij een opbouwpercentage van 1,875%. Dit betekent dat in de komende 3 jaar naar verwachting geen of maar beperkte kortingen van de pensioenopbouw van toepassing zullen zijn. Voorts is het pensioengevend inkomen conform de nieuwe wettelijke regeling afgetopt op Aan de medewerkers met een pensioengevend inkomen boven genoemde grens geeft Equens een financiële vergoeding. En ter compensatie van het lagere nabestaandenpensioen is voor die doelgroep door Equens een pool bij Willis Towers Watson opgezet waar men aan kan deelnemen. De uitvoering van dit nabestaandenpensioen loopt buiten het fonds om. Van de gelegenheid is gebruik gemaakt om de definitie van het variabel inkomen aan te passen. In het pensioenreglement is verder de begrenzing van het indexatiebeleid conform het nieuwe Financieel Toetsingskader opgenomen. Tot slot zijn enkele variabele bedragen geactualiseerd. Toeslagregeling (indexatie) Er is geen recht op toekomstige toeslagen. De toeslag van de pensioenen is voorwaardelijk. Voor deze voorwaardelijke toeslagverlening is geen reserve gevormd en wordt geen premie betaald. De toeslagverlening wordt uit beleggingsrendement gefinancierd. Het fonds probeert de pensioenen jaarlijks aan te passen aan de procentuele loonstijging van de Equens-cao voor werknemers die pensioen opbouwen (waaronder arbeidsongeschikte werknemers met pensioenvrijstelling), respectievelijk de CBS prijsindex voor gewezen deelnemers en gepensioneerden. De toeslag in een jaar wordt vastgesteld door het bestuur. Het bestuur hanteert bij het bepalen van de toeslagverlening als leidraad een toeslagentabel en een dekkingsgraad op basis van de actuele marktrente. Bij een marktwaardedekkingsgraad hoger dan 125% wordt er een volledige toeslag verleend. Bij een dekkingsgraad tussen 110% en 125% wordt er geheel, gedeeltelijk of geen toeslag verleend voor zover daardoor de dekkingsgraad niet onder de 110% zakt. Bij een dekkingsgraad lager dan 110% wordt er geen toeslag verleend. 16 van 108

17 In het nieuwe Financieel Toetsingskader geldt als regel dat pas tot indexatie kan worden overgegaan als de beleidsdekkingsgraad 110% of meer bedraagt. Onder beleidsdekkingsgraad wordt verstaan de gemiddelde dekkingsgraad van de 12 maanden voorafgaand aan het moment van vaststelling. Bij het fonds gaat het om de periode december 2014 tot en met november In onderstaande grafiek staat de ontwikkeling van de beleidsdekkingsgraad in 2015 aangegeven. In het nftk wordt bij de mate van indexatie de eis opgelegd dat de omvang van het eigen vermogen boven de toeslagdrempel van 110% zodanig is dat hieruit naar verwachting in de toekomst een permanente toeslagverlening van diezelfde hoogte kan worden gefinancierd. Dit regime onder het nftk wordt ook wel het toekomstbestendig indexeren (TBI) genoemd. Het bestuur heeft besloten om onder het nieuwe Financieel Toetsingskader het bestaande indexatiebeleid (op basis van de actuele marktrente) te handhaven met een begrenzing op TBI. Krachtens het reglement is voor de toeslagverlening bepalend de dekkingsgraad (op basis van de swap-curve) op de peildatum van 30 november Deze was toen 106,8%. Aangezien deze dekkingsgraad lager is dan 110%, heeft het bestuur moeten besluiten om per 1 januari 2016 (voor de zesde keer in de laatste 7 jaar) geen indexatie te verlenen. De toepasselijke loonindex was overigens 0% (voor de lonen bij Equens geldt de nullijn) en de toepasselijke prijsindex 0,7%. 17 van 108

18 Overzicht toeslagverlening SPE over de jaren Jaartal Actieven Toeslag Actieven Loonindex Gepensioneerden/ Slapers Toeslag Gepensioneerden/ Slapers Prijsindex ,5% 1,5% 0,9% 0,9% ,5% 2,5% 1,6% 1,6% % 3,25% 0% 2,8% ,74% 2,97% 0,18% 0,70% % 1,25% 0% 1,57% % 1,90% 0% 2,61% % 1,75% 0% 2,91% % 1,75% 0% 1,6% % 0% 0% 1,05% Waardeoverdrachten Omdat de dekkingsgraad in 2015 steeds boven de 100% is gebleven, kon de uitvoering van de waardeoverdrachten (zowel inkomend als uitgaand) in beginsel gewoon door blijven gaan. Maar wel op de wettelijk voorgeschreven voorwaarde dat de wederpartij een dekkingsgraad van boven de 100% heeft. In 2015 zijn 26 inkomende en 7 uitgaande waardeoverdrachten afgehandeld. Nieuw Financieel Toetsingskader Het fonds heeft op basis van een transitieplan de implementatie van het nieuw Financieel Toetsingskader (nftk) ter hand genomen. Onder het nftk blijft de pensioenregeling van Equens behoudens enkele kleine aanpassingen ongewijzigd. Het indexatiebeleid blijft hetzelfde met dien verstande dat de wettelijke regels worden gevolgd indien die strenger zijn dan het fondsbeleid. Ten aanzien van de premie geldt dat het fonds tot 2015 een gedempte kostendekkende premie op basis van een verwacht nominaal rendement verhoogd met een bufferopslag heeft gekend. Vanaf 2015 bestaat deze vorm van premiedemping niet meer en heeft het bestuur gekozen voor een gedempte kostendekkende premie op basis van een 120 maands voortschrijdend gemiddelde DNB rente met bufferopslag. Met premiedemping als uitgangspunt zou het alternatief zijn geweest een premiedemping op basis van verwacht reëel rendement. Dat alternatief heeft het bestuur verworpen omdat daarbij de toeslagambitie onevenredig zwaar in de premie wordt meegenomen. 18 van 108

19 Op basis van een uitgevoerde ALM-studie moet worden vastgesteld dat de vaste premie van 21% van de salarissom (oftewel 25,95% van de pensioengrondslagsom) niet altijd kostendekkend is. Echter naar verwachting wel gedurende de resterende looptijd van de uitvoeringsovereenkomst. Tevens heeft het bestuur moeten vaststellen dat een hogere pensioenpremie niet tot de mogelijkheden behoort. Equens en het fonds hebben afgesproken dat in alle communicatie wel duidelijk zal worden aangegeven dat het opbouwpercentage maximaal 1,875% is en dat de kans op een lager opbouwpercentage in enig jaar reëel aanwezig is. Vanwege de nieuwe wettelijke regeling heeft het bestuur een aanvangshaalbaarheidstoets laten uitvoeren. Deze toets geeft inzicht in de samenhang tussen de financiële opzet van het fonds, het verwachte pensioenresultaat op fondsniveau en de risico s die daarbij van toepassing zijn. De toets laat zien dat het verwachte pensioenresultaat boven de gekozen ondergrenzen ligt en dat het premiebeleid over de gehele berekeningshorizon voldoende realistisch en haalbaar is. Voorts blijkt het fonds voldoende herstelcapaciteit te hebben en wijkt het pensioenresultaat op fondsniveau in het slechtweerscenario niet te veel af van het verwachte pensioenresultaat. De resultaten van de aanvangshaalbaarheidstoets zijn het uitgangspunt geweest voor het overleg met het verantwoordingsorgaan en de sociale partners (Equens en de vakbonden) voor het bepalen van de risicohouding. In goed overleg hebben partijen hierover een akkoord bereikt. Voor de lange termijn zijn voor de risicohouding de volgende ondergrenzen vastgesteld: a. vanuit de situatie waarbij de dekkingsgraad gelijk is aan het vereist eigen vermogen is de mediaan van het pensioenresultaat gelijk aan 85%. b. vanuit de feitelijke dekkingsgraad is de mediaan van het pensioenresultaat gelijk aan 85%. c. vanuit de feitelijke dekkingsgraad bedraagt de maximale afwijking ten opzichte van de mediaan in het geval van een slecht weer scenario (5 e percentiel) 35%. Voor de korte termijn is (wettelijk gezien) de hoogte va het vereist eigen vermogen een maatstaf voor de risicobereidheid. Dit vereist vermogen volgt uit het beleggingsbeleid. Met de haalbaarheidstoets is vastgesteld dat het huidige beleggingsbeleid van het fonds past bij de risicohouding. Mocht uit een toekomstige ALM-studie of anderszins blijken dat een ander beleggingsbeleid gewenst is, dan zal het fonds daarover met Equens en de betrokken vakbonden in overleg treden. Hierbij is een belangrijke randvoorwaarde dat het premieniveau voor de duur van de uitvoeringsovereenkomst vaststaat. Op basis van de in 2015 uitgevoerde aanvangshaalbaarheidstoets kan het fonds de huidige pensioenregelingen van Equens uitvoeren waarbij voldaan wordt aan de vastgestelde ondergrenzen. Indien de toekomstige uitkomst van de haalbaarheidstoets een schending van de ondergrenzen aangeeft, dan leidt dit niet tot automatische aanpassing van het beleid, maar zal het bestuur daarover in overleg treden met Equens en de betrokken vakbonden. Het akkoord over de risicohouding is vastgelegd in een addendum behorend bij de uitvoeringsovereenkomst tussen Equens en fonds. In dit addendum dat mede is ondertekend door de vakbonden ligt de opdrachtaanvaarding van het bestuur voor de pensioenregeling van Equens. 19 van 108

20 Vermogensbeheer Het beleggingsbeleid is in grote lijnen ongewijzigd gebleven. Zo is de opdeling van de beleggingsportefeuille in een matching deel en een return deel ook in 2015 gehandhaafd. Onderdeel van het beleggingsplan is de vaststelling van de rentehedge en de monitoring daarvan. Op basis van een uitgevoerde risicobudgetteringsstudie wordt uitgegaan van een volledige afdekking van het renterisico. Gedurende het verslagjaar heeft de beleggingsadviescommissie (BAC) vanwege de renteontwikkeling voortdurend aandacht besteed aan de renteafdekking. In het najaar heeft het bestuur op advies van de BAC besloten om de renteafdekking te verlagen van 100% naar 75%. Meer informatie over de beleggingen is opgenomen in de beleggingenparagraaf. De beleggingsadviescommissie (BAC) is in het verslagjaar 11 keer bij elkaar geweest. De heer B. Haasdijk en de heer P. de Jong waren dit jaar aftredend als lid van de beleggingsadviescommissie. Beiden zijn herbenoemd als BAC-lid (voor een termijn van 4 jaar). Kosten van het fonds Het bestuur hecht eraan om transparant te zijn over de kosten van het fonds. Waar mogelijk zijn in dit jaarverslag de kosten inzichtelijk gemaakt conform de aanbevelingen die de Pensioenfederatie hieromtrent heeft uitgebracht. Concreet betekent dit dat een overzicht wordt gegeven van: 1) de kosten van pensioenbeheer (in Euro per deelnemer); 2) de kosten van het vermogensbeheer (in percentage van het gemiddeld belegd vermogen); 3) de transactiekosten separaat (eveneens in percentage van het gemiddeld belegd vermogen). De gerapporteerde transactiekosten bevatten zowel de spreadkosten als de brokerage fees. Ook ten aanzien van de nadere onderverdeling van de diverse kostenposten zijn de richtlijnen van de Pensioenfederatie gevolgd. Voor de deelnemerskosten van pensioenbeheer is evenals vorig jaar uitgegaan van het totaal van actieve deelnemers en gepensioneerden. Hieronder kunt u een gedetailleerd overzicht van de pensioenkosten aantreffen. In de kostentabellen zijn ook de vergelijkende cijfers van 2014 opgenomen. 20 van 108

21 Pensioenbeheerkosten Specificatie Kosten deelnemer en gepensioneerde (administratiekosten) Werkzaamheden Administrateur Mailingen/Pensioenwijzer Kosten bestuur en financieel beheer Jaarverslag Certificering Accountant DNB AFM 2 2 Bestuur Salariskosten Bestuursbegeleiding Contributie Pensioenfederatie Advisering t.a.v. APF Juridische advisering (advies BTW/overige) Overige Overige 2 2 Pensioenbeheerkosten Totaal Doorbelasting pensioenbeheerkosten betrekking hebbende op vermogensbeheerkosten Totaal Pensioenbeheerkosten per deelnemer ( ) van 108

22 Vermogensbeheerkosten Specificatie Bestuurskosten Beheerkosten Kosten van fiduciair beheer - - Kosten van portefeuillebeheer Prestatieafhankelijke vergoedingen Kosten bewaarloon Kosten beleggingsadministratie Belastingen Overige kosten Vermogensbeheerkosten Totaal Vermogensbeheerkosten % Gemiddeld Belegd Vermogen 0,40% 0,54% 22 van 108

23 Vermogensbeheerkosten per beleggingscategorie Kosten per beleggingscategorie Vermogensbeheerkosten 2015 Performance gerelateerde kosten Transactiekosten Beheerkosten Transactiekosten exclusief aan- en verkoopkosten Aan- en verkoopkosten Totaal 1.1 Vastgoed Aandelen Alternatieve beleggingen Vastrentende waarden Hedgefunds Commodities Overige beleggingen Totaal kosten toe te wijzen aan categorieën excl. overlay Kosten overlay beleggingen Totaal kosten toe te wijzen aan categorieën incl. overlay Overige vermogensbeheerkosten 1.11 Kosten vermogensbeheer pensioenfonds en bestuursbureau Kosten fiduciair beheer Bewaarloon Advieskosten vermogensbeheer Overige kosten Totaal overige vermogensbeheerkosten Totaal kosten vermogensbeheer Gemiddeld belegd vermogen Kosten vermogensbeheer (excl. transactiekosten) als percentage van 0,40% het gemiddeld belegd vermogen 2.3 Transactiekosten als percentage van het gemiddeld belegd vermogen 0,13% 23 van 108

24 Kosten per beleggingscategorie Vermogensbeheerkosten 2014 Performance gerelateerde kosten Transactiekosten Beheerkosten Transactiekosten exclusief aan- en verkoopkosten Aan- en verkoopkosten Totaal 1.1 Vastgoed Aandelen Private equity Vastrentende waarden Hedgefunds Commodities Overige beleggingen Totaal kosten toe te wijzen aan categorieën excl. overlay Kosten overlay beleggingen Totaal kosten toe te wijzen aan categorieën incl. overlay Overige vermogensbeheerkosten 1.11 Kosten vermogensbeheer pensioenfonds en bestuursbureau Kosten fiduciair beheer Bewaarloon Advieskosten vermogensbeheer Overige kosten Totaal overige vermogensbeheerkosten Totaal kosten vermogensbeheer Gemiddeld belegd vermogen Kosten vermogensbeheer (excl. transactiekosten) als percentage van 0,54% het gemiddeld belegd vermogen 2.3 Transactiekosten als percentage van het gemiddeld belegd vermogen 0,21% 24 van 108

25 Transactiekosten Specificatie Kosten 2015 Kosten 2014 Kosten aan- en verkoop beleggingstitels Opgegeven kosten aan- en verkoop beleggingstitels (Door First Pensions) Geschatte kosten aanen verkoop beleggingstitels 73 - Acquisitiekosten - - In- en uitstapvergoedingen bij beleggingsfondsen - - Transactiekosten Totaal Transactiekosten % Gemiddeld Belegd Vermogen 0,13% 0,21% Om de kosten in perspectief te plaatsen, zijn de kosten ook deze keer vergeleken met de resultaten uit onderzoek van Lane Clark & Peacock (LCP) naar de uitvoeringskosten over Waarbij moet worden vermeld dat er grote verschillen zijn afhankelijk van de omvang van een pensioenfonds en het beleggingsbeleid dat een pensioenfonds hanteert. De kosten van pensioenbeheer bedroegen in het verslagjaar Dit betekent een bedrag van 484 per deelnemer. Uit het onderzoek van LCP blijkt dat de gemiddelde kosten van een vergelijkbaar pensioenfonds (in 2014) 344 per deelnemer bedragen. De kosten van het vermogensbeheer zijn bij het fonds 0,40% van het gemiddeld belegd vermogen en de transactiekosten 0,13% van het gemiddeld belegd vermogen. Uit het LCP-onderzoek blijkt dat de kosten van het vermogensbeheer voor een vergelijkbaar pensioenfonds variëren tussen 0,12% en 1,17% en gemiddeld (in 2014) uitkomen op circa 0,40% van het gemiddeld belegd vermogen (het landelijk gemiddelde is 0,52%). De transactiekosten variëren enorm en komen voor een vergelijkbaar pensioenfonds gemiddeld (in 2014) uit op circa 0,07% van het gemiddeld belegd vermogen (het landelijk gemiddelde is 0,08%). Vergeleken met de LCP-benchmark kan worden vastgesteld dat ten opzichte van vergelijkbare pensioenfondsen de pensioenbeheerkosten bij het fonds bovengemiddeld zijn, de vermogensbeheerkosten over 2015 op het gemiddelde liggen en de transactiekosten in 2015 bovengemiddeld zijn. Dit is echter wel een vergelijking tussen cijfers over 2015 (het fonds) en 2014 (LCP-benchmark). De kosten van pensioenbeheer zijn in het verslagjaar ten opzichte van 2014 met gestegen en de kosten van het vermogensbeheer en de transactiekosten zijn ten opzichte van 2014 met gedaald. De stijging van de pensioenbeheerkosten is grotendeels toe te schrijven aan het APF onderzoek en een afname van het aantal actieve deelnemers. De daling van de vermogensbeheerkosten werd grotendeels veroorzaakt doordat er in 2015 geen 25 van 108

26 prestatieafhankelijke vergoedingen meer worden betaald, en door een lager bedrag aan portefeuillebeheerkosten in De daling van de transactiekosten is toe te wijzen aan een daling van de transactievolumes bij Schroders. Vanaf 2016 gaat het bestuur werken met een kostenbudget voor de diverse pensioenkosten. Communicatie Het bestuur heeft een communicatiebeleidsplan vastgesteld dat als basis dient voor de communicatie van het fonds in de komende periode. Het plan voldoet aan de eisen van de nieuwe Wet Pensioencommunicatie en moet het pensioenbewustzijn van de deelnemers en de gepensioneerden vergroten. Tweerichtingsverkeer is een leidend principe in de communicatie met de verschillende doelgroepen. Naast de klassieke doelgroepen (deelnemers, slapers en gepensioneerden) wordt er gesegmenteerd in doelgroepen op basis van betrokkenheid (low, medium en high involvement). De doelgroepen identificeren zichzelf en vinden de gewenste pensioeninformatie door de aangereikte gelaagdheid (op basis van het zgn. Pensioen123). Deze nieuwe segmentatie is een belangrijke stap voorwaarts in het doelgroepgericht communiceren. Het bestuur streeft naar een evenwichtige communicatie met de verschillende doelgroepen. Zij wil de dialoog bevorderen en heeft met het oog daarop ook een communicatiepanel opgezet. Dit zijn naast tijdigheid, duidelijkheid en correctheid belangrijke nieuwe communicatienormen. De communicatiemiddelen blijven globaal hetzelfde. Zo zal ook de Pensioenwijzer blijven verschijnen. Uit budgettaire overwegingen zullen vooralsnog geen sociale media worden ingezet, maar zullen de bestaande middelen zo doelmatig mogelijk worden benut. Op de website van het fonds zal de blog als nieuw middel worden ingezet. Om de interactie met de achterban te bevorderen zal meer aandacht worden besteed aan workshops, lezingen en informatiebijeenkomsten. Periodiek zullen metingen worden verricht om de effectiviteit van de communicatiemiddelen vast te stellen. In het verslagjaar is de communicatie geïntensiveerd. Naast de gebruikelijke zaken zoals de jaarlijkse pensioenbrief, UPO en Pensioenwijzer is ook reeds een begin gemaakt met de uitvoering van het communicatiebeleidsplan. Zo zijn er enkele pensioenbijeenkomsten georganiseerd die goed zijn bezocht. Ook is er al een aantal blogs op de website van het fonds verschenen. Voor het communicatiepanel hebben zich al belangstellenden aangemeld en de verwachting is dat het panel in de eerste helft van 2016 kan worden geïnstalleerd en daarna aan de slag kan gaan. In 2015 is de Pensioenwijzer 3 maal verschenen en is de website van het fonds bijgewerkt. In 2016 zal de website worden aangepast in lijn met Pensioen123. De communicatiecommissie is 5 keer in vergadering bijeen geweest waarin communicatiezaken van uiteenlopende aard zijn behandeld. De bedoeling is om de komende periode extra aandacht te besteden aan de haalbaarheidstoets, de risicohouding, consequenties van de CDC-regeling en de toekomst van het fonds. Met Equens zullen afspraken worden gemaakt over de taakverdeling en invulling van de communicatie. 26 van 108

27 Toekomst van het fonds In 2015 hebben de bestuursleden zich intensief bezig gehouden met de voorbereidingen van een eigen APF, samen met de pensioenfondsen van Kasbank en van Lanschot. Begin 2016 werden de contouren van andere APFen in oprichting duidelijk, waaronder het kostenniveau waarvoor de verzekeraars diensten van de APFen aanbieden. Het verschil in tarieven tussen deze aanbieders en het eigen APF heeft de andere partijen doen besluiten om te stoppen met het initiatief. SPE betreurt dat omdat het van mening was dat de kostenniveaus uiteindelijk naar verwachting vergelijkbaar zijn en een eigen APF een aantal duidelijke voordelen biedt boven een commercieel APF. De beslissing om te stoppen is begin maart 2016 genomen. Het bestuur heeft daarop besloten om gezamenlijk met Equens de mogelijkheden voor de toekomst van het fonds opnieuw te analyseren en richting te kiezen. Samenvatting van het actuarieel rapport en de toereikendheidstoets Solvabiliteitstoets (op basis van DNB-richtlijnen; bedragen in EUR 1.000) De toets op toereikendheid geeft aan of de middelen van het pensioenfonds voldoende zijn om de Technische Voorzieningen en een aantal risico s te dekken. Hierbij gaat het om reglementair verkregen aanspraken over het verleden. Per 1 januari 2015 is het nieuwe Besluit financieel toetsingkader (nftk) van kracht. Dit heeft gevolgen voor de waardering van de technische voorziening en daarmee voor het aanwezig eigen vermogen. Verder heeft het nftk gevolgen voor de dekkingsgraad en het vereist eigen vermogen. De toets is uitgevoerd op basis van nftk. Per 31 december 2015 gelden de volgende uitkomsten: Dekkingspositie en dekkingsgraad Aanwezig vermogen Technische voorzieningen -/ Eigen vermogen Vereist eigen vermogen -/ Saldo Beleidsdekkingsgraad in % 115,5 Aanwezige dekkingsgraad in % 111,5 Vereiste strategische dekkingsgraad in % 111,8 Vereiste feitelijke dekkingsgraad in % 109,8 De aanwezige actuele dekkingsgraad ligt eind 2015 boven de minimaal vereiste dekkingsgraad en onder de vereiste dekkingsgraad. Het fonds heeft daarmee op basis van de actuele nominale dekkingsgraad een dekkingsoverschot en een reservetekort. De beleidsdekkingsgraad is de gemiddelde nominale dekkingsgraad van de laatste 12 maanden. Eind 2015 is de beleidsdekkingsgraad vastgesteld op 115,5%. De aanwezige beleidsdekkingsgraad ligt eind 2015 boven de minimaal vereiste dekkingsgraad en boven de vereiste dekkingsgraad. Het fonds heeft daarmee op basis van de beleidsdekkingsgraad per 31 december 2015 een dekkingsoverschot en een reserveoverschot. 27 van 108

28 Concluderend kan gesteld worden dat het fonds zich op basis van de actuele dekkingsgraad eind 2015 in een reservetekort bevindt, op basis van de beleidsdekkingsgraad niet. Bij ongewijzigde marktomstandigheden zal het fonds in 2016 ook op basis van de beleidsdekkingsgraad in een reservetekort geraken. Technische analyse (bedragen in EUR 1.000) In 2015 is een negatief resultaat van EUR behaald. Om inzicht te verkrijgen in de totstandkoming van dit resultaat is onderstaand het resultaat naar verschillende onderdelen verdeeld, door de posten van de staat van baten en lasten te confronteren met posten van de ontwikkeling van de TV. Dit leidt tot het volgende overzicht: Onderdelen Resultaat 2015 Resultaat op Beleggingsopbrengsten Resultaat op Pensioenopbouw (premie) Resultaat Wijziging uit hoofde van overdracht van pensioenaanspraken 132 Resultaat op Uitvoeringskosten 86 Resultaat op Onttrekking voor pensioenuitkeringen 55 Resultaat op Technische grondslagen Resultaat op Toeslagverlening 19 Resultaat op Andere mutaties Totaal resultaat De Andere mutaties bevatten diverse uiteenlopende mutaties. Het resultaat op overgang naar nieuwe grondslagen betreft het vervallen van de driemaandsmiddeling (6.751) en de wijziging van de UFR-methode ( ). Het resultaat uit hoofde van VPL (inhaalpensioen met uitgestelde financiering) is -87. Dit wordt veroorzaakt doordat de ontvangen premie gebaseerd is op de gedempte rentevoet en de inkoop gebaseerd is op de door DNB gepubliceerde rentetermijnstructuur. Financiële paragraaf Samenvatting van de financiële positie van het pensioenfonds en ontwikkelingen gedurende het jaar (bedragen in EUR 1.000). Pensioenvermogen Technische voorzieningen Dekkingsgraad EUR EUR % Stand per 1 januari ,5 Toename of afname Stand per 31 december ,5 28 van 108

29 De belangrijkste factoren die van invloed zijn op de dekkingsgraad zijn: In het boekjaar is de door DNB gepubliceerde rente DNB gedaald, hierdoor neemt de waarde van de verplichtingen toe. Dit heeft geleid tot een afname van de dekkingsgraad. Op de beleggingen is een negatief resultaat gehaald van Het resultaat op overgang naar nieuwe grondslagen betreft het vervallen van de driemaandsmiddeling (6.751) en de wijziging van de UFR-methode ( ). Het saldo van baten en lasten over de afgelopen jaren kan als volgt worden geanalyseerd: EUR EUR EUR EUR EUR Premie-resultaat Beleggingsresultaat Overig resultaat Ultimo 2015 bedroeg de voor het pensioenfonds relevante gemiddelde marktrente circa 1,7% (2014: 2%). De dekkingsgraad ultimo jaar (op basis van de jaarrekening) heeft zich de afgelopen jaren als volgt ontwikkeld: Beleidsdekkinggraad 115,5% Dekkingsgraad ultimo 111,5% 121,5% 112,0% 113,0% 107,9% De vereiste dekkingsgraad zoals die voortvloeit uit de solvabiliteitsvoorschriften volgens de Pensioenwet bedraagt 111,8% (2014: 111,6%). Beleggingenparagraaf Beleggingsklimaat in 2015 In 2015 werden de financiële markten opnieuw sterk beïnvloed door de het beleid van de centrale banken. In januari startte de ECB met een opkoopprogramma van Eurozone obligaties van 60 miljard per maand om de middellange termijn inflatiedoelstelling van rond de 2% te halen. Na aanvankelijke daling van de rente begin 2015 leek de rente in de loop van het tweede kwartaal te gaan stijgen. De stijging zette niet door. Per saldo is de rente over het kalenderjaar enkele 29 van 108

30 basispunten gestegen, met uitzondering van de rente met een looptijd tot 5 jaar. Op het korte stuk is de rente enkele basispunten gedaald. Eind 2015 heeft de ECB besloten het bestaande opkoopprogramma voor een periode van 6 maanden te verlengen en de depositorente verder te verlagen. De inflatie in de eurozone bleef beperkt. Enerzijds legde de verzwakking van de euro via de import een opwaartse druk op het prijsniveau, anderzijds daalde het prijsniveau van grondstoffen. De daling van de grondstofprijzen die in 2014 begon zette door. Een van de belangrijkste oorzaken van de daling van de grondstofprijzen is de groeivertraging van de Chinese economie, de belangrijkste afnemer van grondstoffen wereldwijd. De economie in de eurozone presteerde in 2015 relatief goed. De zwakkere euro, lagere olieprijzen en de lagere rente hadden een positief effect op de economie. Het gunstige beeld wordt bedreigd door macro-economische ontwikkelingen in andere delen van de wereld zoals de groeivertraging in China, door het lage niveau van de inflatie en een mogelijk vertrek van de Verenigd Koninkrijk uit de EU. Een Brexit zal naar verwachting zware negatieve gevolgen hebben voor zowel het Verenigd Koninkrijk als voor de EU. Ook speelden geopolitieke conflicten en de immigrantencrisis een rol. Ondanks zorgen over de wereldwijde economische groei stegen de aandelenkoersen van de Europese, Aziatische en Amerikaanse beurzen, aangejaagd door de monetaire stimulering door centrale banken. Koersen van aandelen uit opkomende landen lieten verliezen zien. Beleggingen van het pensioenfonds in 2015 In 2015 heeft het bestuur besloten de renteafdekking tactisch te verlagen van 100% naar 75% van de verplichtingen op RTS basis. Een van de belangrijkste redenen om de renteafdekking te willen verlagen is dat bij een stijgende marktrente het belegde vermogen minder hard daalt dan de verplichtingen en dus de dekkingsgraad stijgt, in combinatie met het lage niveau van de rente. Ook kan er meer geld risicodragend worden belegd waardoor de kans op indexatie op termijn naar verwachting toeneemt. In de afzonderlijke portefeuilles zijn enkele aanpassingen gedaan. In de matchingportefeuille zijn euro-genoteerde Canadese bonds toegevoegd. Door het opkoopprogramma van de ECB zijn Eurozone covered bonds duur geworden ten opzichte van covered bonds buiten de Eurozone en biedt dit kans op extra rendement. In de returnportefeuille is afscheid genomen van een hedgefund. De overwegingen waren beslag op risicoruimte, rendement ten opzichte van de kosten en risico. Daarmee heeft het fonds in die categorie geen beleggingen meer. De kosten van de beleggingen zijn in 2015 gedaald van 0,54% naar 0,40% van het gemiddeld belegd vermogen. Deze daling wordt voornamelijk veroorzaakt door een contractherziening waardoor er geen performance fee meer betaald wordt, gecombineerd met een lager bedrag aan portefeuillebeheerkosten. De transactiekosten zijn in 2015 van 21 basispunten naar 13 basispunten 30 van 108

31 gedaald ten opzichte van het gemiddeld belegd vermogen. Deze daling werd veroorzaakt door een afname van de transactiekosten als gevolg van een afname van transactievolumes binnen de Returnportefeuille. Verantwoord beleggen Een van de criteria bij selectie van vermogensbeheerders is dat de beheerder bij de samenstelling van de beleggingsportefeuille rekening houdt met elementen die betrekking hebben op maatschappelijk verantwoord beleggen. Beide beheerders voldoen aan dit criterium en werken op basis van Principles for Responsible Investment van de Verenigde Naties (UNPRI). Schroders heeft een team van tien ESG specialisten (Environmental, Social en Governance) dat zich onder meer bezig houdt met stemrecht, engagement en implementatie van ESG factoren in het beleggingsen risicomanagementproces. Bij engagement worden bedrijven gewezen op hun maatschappelijke verantwoordelijkheden, bij proxy voting wordt door middel van stemgedrag tijdens aandeelhoudersvergaderingen gestreefd naar het bewerkstelligen van veranderingen. First Investments werkt samen met specialisten met als doel verantwoord beleggen in de selectie van obligaties te integreren. Rendement Als de portefeuille wordt uitgesplitst naar de asset categorieën conform de DNB kwartaalstaten, kan de relatieve performance per categorie nader worden toegelicht Portefeuille Benchmark Portefeuille Benchmark Portefeuille Benchmark Portefeuille Benchmark Vastgoed 1 0,0% 0,0% 19,0% 19,4% 6,3% 4,0% 15,1% 6,5% Aandelen 7,3% 7,5% 16,7% 16,1% 16,9% 16,8% 17,0% 15,6% Alternatieve beleggingen 13,7% 10,3% Vastrentende waarden -5,7% -5,7% 9,3% 6,3% -1,2% -2,4% 8,5% 4,3% Hedgefunds -3,1% 0,0% 4,0% 0,2% 0,4% 0,2% 3,3% 0,6% Commodities -15,2% -15,3% -18,5% -18,0% -20,5% -18,3% -3,4% 0,9% Totaal rendement mandaatbeleggingen Totaalrendement (inclusief overlay m.u.v. currencyoverlay) 0,8% 0,7% 10,4% 7,9% 2,4% 0,6% 9,3% 6,8% -1,0% 35,6% -4,5% 15,2% 1 Het infrastructuurfonds is tot 2015 opgenomen onder vastgoed en in 2015 onder alternatieve beleggingen. 31 van 108

32 Totaalrendement (inclusief currency overlay) ,8% 34,5% -3,8% 15,4% Rendement op producten aangehouden voor -1,0% 5,6% 29,2% 19,2% -5,5% -2,6% 10,9% 7,9% rente-afdekking TV Totaal -1,8% -1,2% 34,5% 33,9% -3,8% -4,9% 15,4% 11,5% Aandelen De exposure naar aandelen werd deels genomen door te participeren in een wereldwijde actieve aandelenstrategie van Schroders Investment Management en deels passief middels aandelenfutures en ETFs. De investeringen lieten een klein negatief verschil zien ten opzichte van de benchmark. Alternatieve beleggingen In deze categorie zijn posities opgenomen in een infrastructuur fonds, deze werden voorgaande jaren in de categorie Vastgoed gerapporteerd. De benchmark is samengesteld uit drie infrastructuurfondsen (International Public Partnerships Ltd., HICL International Company Limited, 3I Infrastructure PLC). Het fonds deed het opnieuw beter dan de benchmark. Vastrentende waarden In deze categorie zijn opgenomen high yield debt (wereldwijde high yield debt strategie van Schroders Investment Management), emerging market debt (ETFs) en overheidsobligaties (futures). Elk instrument heeft een eigen benchmark. De asset categorie vastrentende waarde heeft hetzelfde rendement gehaald als de benchmark. Het negatieve absolute resultaat hangt samen met de ontwikkeling van de rente. Hedgefunds De volledige exposure naar Absolute Return werd genomen door te participeren in een GTAA fonds van Schroders Investment Management. Dit fonds is in april 2015 op verzoek van het fonds verkocht. Daarmee zijn er geen hedgefunds meer in portefeuille. Commodities De volledige exposure naar commodities wordt genomen door middel van een ETF All Commodities, deze heeft een iets lagere performance laten zien dan de benchmark. Totaal rendement mandaatbeleggingen De rendementsportefeuille ( mandaatbeleggingen ) wordt in bovenstaande tabel vergeleken met de benchmarks op totaalniveau en laat een klein positief resultaat zien. In de rendementsportefeuille vindt actieve tactische asset allocatie plaats. Het fonds beoordeelt de 32 van 108

33 effectiviteit van de tactische asset allocatie aanpak door het behaalde rendement te vergelijken met het rendement dat behaald zou zijn op een portefeuille die bestaat uit 40% aandelen (MSCI World NDR) en 60% obligaties (Barclays Capital Global Aggregate). Daarmee kan worden beoordeeld hoe het rendement van een simpele passieve strategie zich verhoudt tot de tactische asset allocatie van het mandaat. Over 2015 leverde dat een negatieve uitkomst op, een 40/60 portefeuille zou 1,9% meer resultaat gehaald hebben. De rendementsportefeuille heeft dus minder goed gepresteerd dan zowel de benchmark uit de DNB rapportage als de referentie portefeuille. Totaalrendement (inclusief en exclusief currency overlay) Het rendement van de totale portefeuille komt voor 2015 op -1,0% zonder currency overlay en -1,8% met currency overlay. Valutarisico s zijn voor het grootste deel afgedekt en deze afdekking gaf over 2015 een negatief rendement. De portefeuille is op te delen in het rendement op de matchingportefeuille en de rendementsportefeuille. Binnen de matchingportefeuille was de stijgende rente de belangrijkste verklaring van het negatieve rendement. Doel van de matchingportefeuille is het neutraliseren van de invloed van de rente op beide zijden van de balans van het fonds, een negatief rendement gaat in principe gelijk op met het dalen van de verplichtingen van het fonds. In oktober heeft het bestuur de renteafdekking verlaagd van het strategische niveau van 100% naar 75% (tactisch) van de verplichtingen op RTS basis. Na de aanpassing tot jaareinde is de rentecurve licht gestegen. Het negatieve rendement van de rendementsportefeuille is in absolute termen vooral te verklaren door het negatieve rendement op obligaties en grondstoffen. Aandelen hebben het meest bijgedragen in positieve zin. Rendement op producten aangehouden voor renteafdekking De matchingportefeuille heeft door de rentestijging een negatief rendement opgeleverd van -1,0%. Het rendement op de benchmark bestaat uit het rendement op de verplichtingen op basis van de rentecurve van DNB (DNB RTS) en is 5,6%. Het grote verschil tussen rendement op de portefeuille en de benchmark is te verklaren door de aanpassing van de UFR methodiek in juli De forse daling van de DNB RTS in 2015 gaf een fors positief rendement. De swapcurve daarentegen is juist wat gestegen over 2015 en daarmee is er een negatief rendement op de producten aangehouden voor rente-afdekking. Aanvang 2015 kent de portefeuille van de rendementsportefeuille onderstaande samenstelling. 33 van 108

34 Risicoparagraaf Organisatie In dit deel van het bestuursverslag geven we een overzicht van de belangrijkste risico's die het fonds loopt. Een uitgebreide bespreking is opgenomen in de toelichting op de jaarrekening. In de subparagrafen wordt ingegaan op de situatie gedurende De risicohouding van het fonds wordt ook wel de risk appetite genoemd en geeft weer hoe het bestuur tegenover het nemen van bepaalde risico s staat. De pensioenadministratie (Blue Sky Group) krijgt kaders mee voor de administratie van de pensioenregeling. Tevens wordt er veel waarde gehecht aan de reputatie van het fonds en wordt gelet op de financiële en uitvoeringsrisico s. Het fonds streeft ernaar een hoog rendement te halen zonder al te grote risico s te nemen ten opzichte van de verplichtingen. Het fonds belegt met name in vastrentende waarden en zakelijke waarden. SPE is verantwoordelijk voor een goede uitvoering van de pensioenregeling en heeft de uitvoering uitbesteed aan diverse partijen. Daartoe zijn enkele documenten opgesteld waarin de centrale kaders zijn opgenomen: Statuten; ABTN; Pensioenreglement; Bestuursbesluiten; Uitvoeringsovereenkomst; Service Level Agreement (SLA). Risicoprofiel Het bestuur voert periodiek een RCSA (Risk Control Self Assessment) uit. De belangrijkste onderkende netto risico s zijn: Generiek Matching-/renterisico Marktrisico Kredietrisico Verzekeringstechnisch risico Omgevingsrisico Operationeel risico UitbestedingsrisicoIT-risico Integriteitsrisico Juridisch risico De geïdentificeerde risico s zijn kwalitatief beoordeeld op basis van de waarschijnlijkheid van het optreden van het risico en de impact daarvan op SPE en gescoord op een schaal van van 108

35 Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen het bruto en netto risico. Het bruto risico is het risico zonder rekening te houden met eventuele (bestaande) beheersmaatregelen die het fonds treft om de waarschijnlijkheid en/of impact te beperken. Het netto risico is het risico dat overblijft nadat de organisatie beheersmaatregelen getroffen heeft om de risico s te beheersen. Indien het pensioenfonds het netto risico niet acceptabel vindt, zijn aanvullende maatregelen bepaald om tot de gewenste risicosituatie te komen. In een plan van aanpak zijn additionele beheersmaatregelen opgenomen, zoals deze zijn geformuleerd door het bestuur. Per additionele beheersmaatregel is aangegeven wanneer deze geïmplementeerd dient te zijn en wie de relevante actiehouder is. Hieronder is de lijst met aanvullende beheersmaatregelen per risico aangegeven. Risico Generiek Acties en additionele beheersmaatregelen Bij offerteproces standaard vragen naar de inrichting van het risicobeheersingsproces. Jaarlijkse review van de RCSA. Vermogensbeheerder jaarlijks vragen om hun risicomanagement toe te lichten. 35 van 108