Bouwfysica, akoestiek en bouwtechniek

Transcriptie

1 Bouwfysica, akoestiek en bouwtechniek

2 Bouwfysica, akoestiek en bouwtechniek Colofon Redactie Martijn van Winkelen Koos Melse Jort de Bosch Kemper Uitgave September 2011 ZRi adviseurs en ingenieurs Balistraat XK Den Haag T E welkom@zri.nl Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming 2 van ZRi verveelvoudigd worden en/of openbaar worden gemaakt.

3 Bouwfysica, akoestiek en bouwtechniek Bouwfysica, akoestiek en bouwtechniek behoren tot de kerndisciplines van ZRi ingenieurs. De kwaliteit van een gebouw en de mate waarin een gebruiker van een gebouw zich prettig voelt in een gebouw wordt voor een groot deel bepaald door aspecten als daglichttoetreding, binnenklimaat gelijkwaardig daglicht en akoestiek. Door de jarenlange ervaring is ZRi in staat om voor zeer uiteenlopende projecten advies op maat te leveren voor de bouwfysische, akoestische en bouwtechnische aspecten in de breedste zin van het vakgebied. Een belangrijk speerpunt van ZRi is de integratie van de bouwfysica, akoestiek en bouwtechniek in het ontwerp van een gebouw. Uitgangspunt hierbij is dat de kwaliteit van een gebouw wordt bepaald door een goede samenhang tussen architectuur, installaties en bouwfysica. Om dit te bereiken is voor ZRi het begrip van architectonische uitgangspunten en installatieconcepten essentieel. Dit is een belangrijke stap om in samenwerking met de architect en de installatieadviseur te komen tot een goed resultaat. ZRi levert een constructieve bijdrage aan een in alle opzichten geïntegreerd ontwerp. Binnen de bouwregelgeving is vaak meer mogelijk dan door velen wordt gedacht. Denk hierbij aan gelijkwaardige oplossingen voor bijvoorbeeld daglichttoetreding. Bij een gelijkwaardige oplossing wordt minimaal hetzelfde kwaliteitsniveau gerealiseerd als wanneer voldaan wordt aan de wettelijke prestatie-eisen. Onze adviseurs bezitten een diepgaande en gedetailleerde kennis van regelgeving en hebben veel ervaring met het uitwerken van gelijkwaardige oplossingen waardoor onconventionele ontwerpen toch aan de wettelijke eisen kunnen voldoen. Onderzoek daglichttoetreding Daglicht heeft een grote invloed op ons welbevinden. Het voldoende waarnemen van daglicht is van belang voor de gezondheid van de gebruikers van een gebouw. Daarnaast heeft daglichttoetreding invloed op het energiegebruik van een gebouw. Voor de bouwaanvraag moet een gebouw worden getoetst aan de wettelijke eisen voor daglichttoetreding. Uiteraard kan ZRi een rapportage op basis van de daglichtnorm (NEN 2057) verzorgen. ZRi heeft daarnaast veel ervaring met projecten waarin door middel van een gelijkwaardige bepaling van de daglichttoetreding wordt aangetoond dat aan de wettelijke eisen wordt voldaan. Hierbij kan ZRi bijvoorbeeld gebruik maken van lichtmetingen in de daglichtkamer en/of daglichtsimulaties door middel van een 3D computermodel. Hierdoor kan ZRi in bijzondere situaties, zoals bijvoorbeeld bij verblijfsruimten gelegen aan een atrium, aantonen dat voldaan wordt aan de prestatie-eisen uit het Bouwbesluit. Bouwfysica, akoestiek en bouwtechniek 3

4 Bouwfysica, akoestiek en bouwtechniek Ten behoeve van de nieuwbouw van Stadskantoor Leyweg te Den Haag heeft ZRi een uitgebreid onderzoek uitgevoerd naar de daglichttoetreding. Op de foto worden metingen verricht in de daglichtkamer aan de speciaal voor het daglichtonderzoek gemaakte maquette. Deze bepalingsmethode is door de Gemeente Den Haag goedgekeurd als gelijkwaardig. Architect: Rudy Uytenhaak architecten Onderzoek kunstverlichting Naast daglichttoetreding is ook kunstverlichting van belang voor de bruikbaarheid van een gebouw. Door middel van het realiseren van een goede verlichtingssterkte verbetert het welbevinden en de productiviteit. Bovendien heeft kunstverlichting een groot aandeel in het energiegebruik van hedendaagse gebouwen. Door middel van het opstellen van een verlichtingsplan met behulp van een computersimulatie, kan door ZRi een optimaal plan worden ontwikkeld voor kunstverlichting. Hierbij wordt een optimum gezocht tussen comfort en energiegebruik. Opstellen installatieconcept Bij de start van een ontwerptraject is het van belang een concept te ontwikkelen voor de klimaatinstallaties. Dit concept moet zorgvuldig zijn afgestemd met het architectonische en bouwkundige ontwerp, én moet aansluiten bij het beoogde gebruik van het gebouw. Tevens moet het klimaatconcept aansluiten bij de energie- en duurzaamheidsambities van de opdrachtgever. ZRi is in staat om in samenwerking met de architect/installatie adviseur op conceptueel niveau een plan te ontwikkelen voor de installaties dat in samenhang is met het gebouw en de functie van het gebouw. verlichtingsplan klimaatconcept 4 Onderzoeken binnenklimaat Het binnenklimaat in een gebouw is van grote invloed op het welbevinden van de gebruikers. In een gebouw met een goed binnenklimaat voelen mensen zich prettig waardoor de productiviteit hoger is en het ziekteverzuim lager. Bovendien is in bijvoorbeeld musea het binnenklimaat van belang voor het conserveren van kunstvoorwerpen. Aan de hand van de isolatiewaarde van de uitwendige scheidingsconstructie wordt bepaald of de geplande verwarmingscapaciteit voldoende is. Bij steeds comfort

5 meer gebouwen is echter het koelvermogen maatgevend. Door middel van temperatuuroverschrijdingsberekeningen kan ZRi een optimum vinden tussen het beperken van de warmtelast en het koelvermogen. Zo kan toepassing van buitenzonwering een betere oplossing zijn voor een te hoge binnentemperatuur dan het verhogen van het koelvermogen. Op deze manier wordt een afstemming bereikt tussen gebouw en installaties In de fase tijdens of na realisatie kan ZRi de thermische en hygrische eigenschappen van een gebouw bepalen door middel van het plaatsen van dataloggers die zowel de temperatuur als de luchtvochtigheid voor een langere periode registreren. Bouwfysica, akoestiek en bouwtechniek Voor de nieuwbouw van de Isala Klinieken in Zwolle heeft ZRi een onderzoek gedaan naar daglichttoetreding. Ten behoeve van het onderzoek is een 3D computermodel gemaakt waarmee de werkelijke daglichttoetreding in de aan het atrium gelegen ruimten is bepaald. Deze bepalingsmethode is door de gemeente Zwolle goedgekeurd als gelijkwaardig. Architect: a/d Amstel Architecten/Alberts & van Huut Voor het Nederlands Kanker Instituut/Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis heeft ZRi een verlichtingsplan opgesteld voor de kunstverlichting van de polikliniek. Door middel van een computersimulatie zijn meerdere varianten berekend waarna in overleg met de architect en de installatieadviseur een keuze is gemaakt voor één van de varianten. Architect: De Jong Gortemaker Algra Architecten en Adviseurs Installatieadviseur: Deerns Raadgevende ingenieurs 5

6 Voorbeeld van een CFD-berekening van een kantoorruimte. In de figuur zijn de luchtsnelheden weergegeven. Bouwfysica, akoestiek en bouwtechniek Binnenklimaat atrium In een atrium kunnen bijvoorbeeld door zoninstraling en koudeval ongewenste luchtstromingen ontstaan. Door middel van een simulatie met een 3D computermodel (CFD-pakket) kan ZRi in het ontwerpstadium bepalen welke luchtstromingen in een dergelijke ruimte optreden en kan ZRi indien nodig maatregelen opstellen om ongewenste luchtstromingen te voorkomen. Na uitvoering kan ZRi metingen doen van de luchtsnelheid. Hiernaast kan ZRi door middel van rookproeven (ongewenste) luchtstromingen opsporen. Aan de hand van de resultaten van een dergelijke meting wordt bepaald of voldaan wordt aan de eisen. CFD Onderzoek luchtkwaliteit Bij veel gebouwfuncties is een strikte beheersing van de luchtkwaliteit van de binnenlucht van belang. Denk hierbij aan ziekenhuizen, laboratoria en scholen. Door middel van een CFD-berekening kan ZRi bepalen hoe bijvoorbeeld fijnstof zich verdeelt binnen een gebouw en kan ZRi de uitstoot en verspreiding van fijnstof ten gevolge van verkeersstromen bepalen. Tevens kan ZRi een bouwplan toetsen aan de wettelijke niveaus van fijnstof, NOx, etc. conform de Europese Richtlijnen. In de gebruiksfase kan ZRi door middel van metingen met dataloggers over een langere periode het CO 2 gehalte in de lucht registreren waardoor patronen van fluctuaties duidelijk worden. Aan de hand van de resultaten van een dergelijk onderzoek kan ZRi bepalen of, en zo ja, welke maatregelen er voor de hand liggen. luchtkwaliteit fijnstof Onderzoeken akoestiek Geluidoverlast is één van de belangrijkste oorzaken van burenruzies. Ook in de werkomgeving kan geluidoverlast voor veel klachten zorgen. Voldoende geluidisolatie tussen ruimten en een goede ruimteakoestiek hebben een positieve invloed op het comfort. ZRi beschikt over experts die ruime ervaring hebben op het gebied van akoestisch advies. Aspecten die een rol kunne spelen zijn bijvoorbeeld: verkeersgeluidhinder, geluidwering van de gevel, geluiduitbreiding van een gebouw naar de omgeving, interne lucht- en contactgeluidisolatie, installatiegeluid, overspraak tussen ruimten, galm en ruimteakoestiek. bouwplantoets geluidoverlast 6 Een deel van de akoestische eisen is vastgelegd in het Bouwbesluit. Voor de bouwaanvraag is het dan ook van belang dat een bouwplan getoetst is aan de wettelijke eisen. ZRi heeft alle expertise in huis om een akoestische rapportage te maken die ingediend kan worden bij de aanvraag bouwvergunning.

7 Naast de wettelijke eisen, kan de opdrachtgever aanvullende eisen definiëren. ZRi vertaalt deze eisen naar de praktijk en bewaakt de eisen tijdens het ontwerp. Na realisatie van een gebouw kan ZRi door middel van geluidmetingen controleren of voldaan wordt aan de gestelde eisen. Bepaling geluidbelasting op de gevel Om te voorkomen dat gebruikers van een gebouw hinder ondervinden doordat het gebouw nabij wegen of een industrieterrein staat, zijn eisen gesteld in de Wet Geluidhinder. Voor bijvoorbeeld woningen en ziekenhuizen mag de geluidbelasting op de gevel niet te hoog zijn. Is dit toch het geval, dan kan dit invloed hebben op de verschijningsvorm van een gebouw. Dit is van belang bij verkeerslawaai, maar ook bij industrielawaai en bij geluid van installaties. Aan de hand van verkeersgegevens of installatiegegevens is ZRi in staat conform de Wet Geluidhinder geluidniveaus op de gevels van geluidgevoelige bestemmingen te bepalen. Indien de geluidbelasting op de gevel van een bestaand gebouw bepaald moet worden, heeft ZRi alle apparatuur en kennis in huis om de geluidbelasting door middel van metingen vast te stellen. Dit kan bijvoorbeeld nodig zijn als er klachten zijn over een koelmachine of andere installaties op het dak van een gebouw. Bepaling geluidwering gevel Voor de bouwaanvraag is een berekening van de geluidwering van de gevel vereist. In overleg met de architect werkt ZRi de detaillering van de gevel uit, zodat de geluidwering van de gevel optimaal is voor de situatie. Ten behoeve van de bouwaanvraag kan ZRi een rapportage opstellen waaruit blijkt dat voldaan wordt aan de wettelijke eisen. Bij bijzondere gebouwen kan het nodig zijn strengere eisen te stellen dan de eisen uit het Bouwbesluit. ZRi beschikt over apparatuur om na de uitvoering van een gebouw door middel van geluidmetingen de geluidwering van de gevel te bepalen. Bouwfysica, akoestiek en bouwtechniek geluidsmeting verkeerslawaai bouwaanvraag horecalawaai Geluidemissieberekening/geluidimmissieberekening/horecalawaai Bij gebouwen waarin veel geluid geproduceerd wordt, is het conform de Wet Milieubeheer en het Activiteitenbesluit vereist een geluidemissie en/of geluidimmissie berekening uit te voeren. Bijvoorbeeld bij horecagelegenheden kan de geluidemissie naar de omgeving een belangrijke rol spelen. Maar ook bij kwaliteitsgebouwen met koelinstallaties. De maatregelen die in dat soort gevallen getroffen moeten worden kunnen zeer kostbaar zijn. ZRi is in staat om een pakket van maatregelen samen te stellen waarmee een optimaal resultaat bereikt wordt in de verhouding tussen de kosten en de technische efficiëntie van de maatregelen. Geluidemissie van het multifunctioneel centrum Haestinge te St. Maartensdijk. Dit centrum bevat diverse muziekruimten waarin hoge geluidniveaus worden geproduceerd. ZRi heeft tijdens de ontwerpfase de geluidemissie berekend en maatregelen voorgesteld waarmee de geluidbelasting op de nabijgelegen geluidgevoelige gebouwen aan de eisen voldoet. Architect: RDBM architecten en adviseurs 7

8 Bouwfysica, akoestiek en bouwtechniek Interne lucht- en contactgeluidisolatie Met name voor woongebouwen worden in het Bouwbesluit eisen gesteld aan de lucht- en contactgeluidisolatie. Ten behoeve van de bouwaanvraag van een woongebouw, moet aangetoond worden dat voldaan wordt aan deze wettelijke eisen. ZRi heeft veel ervaring met het opstellen van dergelijke rapportages. Naast de wettelijke eisen, is het voor de gebruikers van een gebouw van belang dat er ook tussen ruimten van één gebruiksfunctie, bijvoorbeeld een kantoor of gezondheidszorg, voldoende lucht- en contactgeluidisolatie gerealiseerd wordt. ZRi stelt in overleg richtlijnen op waaraan voldaan moet worden en overlegt met de ontwerpers van het gebouw over de opbouw van de wanden. Door middel van rekenmodellen bepaalt ZRi of met de geplande voorzieningen voldaan wordt aan de gestelde eisen. Hierbij wordt rekening gehouden met zowel directe geluidoverdracht als flankerende geluidoverdracht. Omdat het aanbrengen van geluidwerende voorzieningen uitvoeringsgevoelig is, kan ZRi na realisatie van een project controlemetingen uitvoeren om te toetsen of voldaan wordt aan de vooraf gestelde eisen en richtlijnen. ZRi beschikt hiervoor over hoogwaardige apparatuur voor lucht- en contactgeluidmetingen. Voor het project Herindeling Rechtbank Alkmaar, heeft ZRi het ontwerp en de uitvoering begeleid op het gebied van bouwfysica, akoestiek en brandveiligheid. In de ontwerpfase zijn eisen gedefinieerd, welke zijn uitgewerkt tot een ontwerp. In de uitvoeringsfase is de uitvoering door middel van inspecties en geluidmetingen gecontroleerd. Op de foto wordt een meting verricht van de geluidisolatie vanuit de nieuwe zittingszalen naar de wachtruimte die daaromheen is gesitueerd. Architect: Ruijters en Thio architecten, Den Haag Galm en ruimteakoestiek Het aantal wettelijke eisen met betrekking tot de ruimteakoestiek is zeer beperkt. De enige eis met betrekking tot ruimteakoestiek die in het Bouwbesluit is opgenomen heeft betrekking op de galm in gemeenschappelijke verkeersruimten van woongebouwen. Een goede ruimteakoestiek heeft echter grote invloed op het functioneren van een gebouw. Denk hierbij aan concertzalen, auditoria, bioscopen maar ook kantoren, sportzalen en scholen. Elk van deze gebouwen brengt specifieke eisen met zich mee op het gebied van ruimteakoestiek. ZRi kan in samenwerking met de architect de ruimteakoestiek optimaliseren. Hierbij speelt bijvoorbeeld de nagalmtijd, de verdeling van de nagalm, de spraakverstaanbaarheid en de speechprivacy een rol. contactgeluid ruimteakoestiek 8

9 restaurant Voor het ontwerp van de nieuwbouw van het restaurant van ESA/ESTEC in Noordwijk, heeft ZRi een onderzoek gedaan naar de ruimteakoestiek. Door het opnemen van geperforeerde houten panelen in het dak en de lage afscheidingen is het akoestisch klimaat geoptimaliseerd. Architect: erven Aldo van Eyck/Abel Blom Architectonisch ontwerp Bouwfysica, akoestiek en bouwtechniek auditorium Voor het Nederlands Kanker Instituut/Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis heeft ZRi het akoestisch ontwerp van het Piet Borst auditorium gemaakt. Het auditorium biedt plaats aan ca. 300 bezoekers. Ten behoeve van de spraakverstaanbaarheid zijn er in het plafond en in de wanden geluidabsorberende en geluidreflecterende panelen opgenomen. Door de specifieke plaats van deze panelen is een optimaal akoestisch klimaat gerealiseerd. Architect: de Jong Gortemaker Algra architecten windhinder Onderzoek windklimaat Rondom hoge gebouwen kan het windklimaat voor veel overlast zorgen. Door middel van een onderzoek in een windtunnel kan ZRi conform NEN 8100 het risico op windhinder en windgevaar in beeld brengen. Naar aanleiding hiervan werkt ZRi in overleg met de architect maatregelen uit die bedoeld zijn om het risico op windhinder en windgevaar te beperken of uit te sluiten. Een dergelijk onderzoek kan noodzakelijk zijn met het oog op bijvoorbeeld een bestemmingsplanprocedure. Naast een windtunnelonderzoek is het ook mogelijk het windklimaat te onderzoeken door middel van een computermodel. Met behulp van een CFD-pakket (Computational Fluid Dynamics) wordt een 3D model van het gebouw en de omgeving gemaakt, waarmee het windklimaat gesimuleerd wordt. 9

10 Bouwfysica, akoestiek en bouwtechniek ZRi heeft voor het project Unicum in Hoek van Holland een onderzoek uitgevoerd naar windhinder en windgevaar. Het betreft een appartementengebouw met 22 verdiepingen (ca. 70 m hoog) aan de boulevard van Hoek van Holland. Ten behoeve van dit onderzoek heeft ZRi een maquette laten maken van het gebouw en de omgeving. In de maquette is tijdens het windtunnelonderzoek bepaald waar het risico op windhinder en windgevaar optreedt. Door middel van aanpassingen aan de maquette is bepaald welke maatregelen (bijvoorbeeld windschermen of luifels) nodig zijn om het risico op windhinder en windgevaar te beperken. Architect: Klunder Architecten Onderzoek bezonning/beschaduwing De bezonning van een gebouw heeft invloed op het welbevinden van gebruikers, maar ook op het energiegebruik. Vooral bij hogere gebouwen is het van belang te onderzoeken welke invloed de schaduw van het gebouw op omliggende gebouwen en percelen heeft. Met behulp van 3D computermodellen kan ZRi bezonnings- en beschaduwingsstudies uitvoeren. windtunnel bezonning In opdracht van Koninklijke Kentalis te Sint Michielsgestel heeft ZRi onderzoek uitgevoerd naar de daglichttoetreding en bezonning van de nieuw te bouwen wooneenheden. De woningen zijn bedoeld voor mensen met een zintuigelijke en verstandelijke beperking. Voor deze doelgroep zijn grote lichtcontrasten hinderlijk. Voor dit plan is een onderzoek uitgevoerd naar het effect van de zonwerende elementen, zoals bouwkundige luifels en diffusoren op de dakkoepels. Architect: Ector Hoogstad Architecten 10 Advies bouwtechniek Een belangrijk deel van de architectuur van een gebouw zit in de detaillering. Architecten willen met een detail een beeld realiseren dat past binnen het gebouwconcept. ZRi combineert deze esthetische eisen met de technische en bouwfysische eisen die gesteld worden aan een detail. In nauw overleg met de architect ontwikkelt ZRi details waarbij de architectuur met de techniek

11 Bouwfysica, akoestiek en bouwtechniek Bij het Nederlands Kanker Instituut/Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis heeft ZRi een thermografisch onderzoek uitgevoerd. Door middel van het maken van thermografische opnamen worden koudebruggen in bestaande gebouwen inzichtelijk gemaakt. Ook biedt een dergelijk onderzoek de mogelijkheid eventuele uitvoeringsfouten op te sporen. koudebruggen geïntegreerd zijn. Hierbij wordt vanuit technisch oogpunt gelet op het voorkomen van koudebruggen, het voorkomen van inwendige condensatie, lucht- en waterdichtheid, materiaalgebruik en uitvoerbaarheid. Door het ontwikkelen van 3D computermodellen van kritische details kunnen complexe situaties door ZRi op koudebruggen en vochttransport beoordeeld worden. In de uitvoeringsfase beschikt ZRi over middelen om de gerealiseerde kwaliteit te beoordelen. Zo is ZRi in het bezit van een genormeerde meetset voor lucht- en waterdichtheidsmetingen, waarmee geveloppervlakken tot ca. 20 m 2 getest kunnen worden. De thermische isolatie van de gevel kan in beeld worden gebracht door middel van een thermografisch onderzoek. De staat van bestaand dubbel glas beoordeelt ZRi door middel van een dauwpuntsmeting. lucht- en waterdichtheidsmeting glastechniek Glas- en geveltechniek De architect streeft in zijn ontwerp naar een beeldtaal die aansluit bij het architectonisch concept. De gebruiker wil daarnaast comfort, bruikbaarheid, veiligheid, een duurzaam karakter en een laag energieverbruik. Of het nu woningen, kantoren, scholen of ziekenhuizen betreft, bij de gevel ontstaat hier in veel gevallen een spanningsveld. De gevel moet presteren op meerdere fronten. Om dit in goede banen te leiden is de inbreng van specialisten op het gebied van gevel- en glastechniek onontbeerlijk. De specialisten van ZRi bezitten de kennis van bouwmaterialen en hun eigenschappen en van de specifieke mogelijkheden en beperkingen van allerlei verschillende geveltypes. 11

12 5,4 C Voor het ontwerp van het Stadskantoor Leyweg in Den Haag heeft ZRi 3-dimensionale koudebrugberekeningen uitgevoerd. In het detail is de aansluiting te zien van de kantoorgevel op het atriumdak. Omdat de staalconstructie op dit punt door het atriumdak heen steekt, is hier een koudebrug aanwezig. Door middel van het model is onderzocht welke voorzieningen getroffen moeten worden om problemen als gevolg van de koudebrug te voorkomen. Bouwfysica, akoestiek en bouwtechniek Door jarenlange ervaring op het gebied van geveltechniek kan ZRi adviseren bij het op de juiste wijze toepassen van geveltypes en materialen. De aanbiederskant op de markt voor glas en beglazing is klein, daarom is het raadzaam om een objectief advies van een onafhankelijke deskundige als ZRi in te winnen. Duurzaamheidsadvies Een onderwerp dat momenteel sterk in de belangstelling staat is duurzaamheid. Er zijn duidelijke aanwijzingen dat de wijze waarop de mens de laatste anderhalve eeuw met de natuur is omgesprongen in de toekomst niet volgehouden kan worden. Om deze reden is het goed en belangrijk dat gebouwen duurzaam worden ontwikkeld. Vanuit het vakgebied bouwfysica levert ZRi hier een bijdrage aan. In een vroege fase van een project kan ZRi, op basis van een duurzaamheidsambitie, duurzaamheids- en energieconcepten ontwikkelen, kwantificeren en afwegen op prestatie en haalbaarheid. Hierbij wordt gezocht naar een optimale synergie tussen omgeving, gebouw en installaties. Het is hierbij een uitdaging om in samenwerking met de architect te komen tot een gebouw dat vanuit een duurzame filosofie is ontworpen en daarom ondermeer een hoge energetische potentie heeft. duurzaamheid Aan de Jozef Israëlslaan te Den Haag heeft ZRi geadviseerd bij het ontwerp voor een stadsvilla met een vloeroppervlakte van circa 500 m². Voor de stadsvilla was er op het gebied van duurzaamheid een zeer hoge ambitie. Om die reden is er een Greencalc-berekening uitgevoerd. Hieruit blijkt de woning, ondanks zijn omvang en locatie, zeer hoog te scoren op energiegebruik. Architect: Dick van Gameren Architecten 12

13 BREEAM ZRi beschikt over verschillende methoden om duurzaamheid kwantitatief meetbaar te maken in het ontwerp- en bouwproces, zoals bijvoorbeeld GPR-gebouw, Greencalc+ en uiteraard ook EPN berekeningen. ZRi heeft zowel BREEAM-experts als BREEAM assessors in dienst. Hiermee kan zowel in de begeleiding als ook in de toetsing van BREEAM trajecten door ZRi worden ondersteund. ZRi zoekt in haar projecten naar een brede en integrale benadering van duurzaamheid waarin binnen financiële kaders een optimaal resultaat wordt nagestreefd. Programma s van eisen Elk bouwinitiatief begint met het vastleggen van de eisen. In eerste instantie worden hierbij de ruimtebehoefte en de functies in beeld gebracht. Vervolgens dienen echter ook zaken als kwaliteit, condities en technische eisen te worden vastgelegd. Hiertoe dient het technisch programma van eisen, dat een compleet pakket aan onderwerpen dient te bezitten: - eisen aan beeldkwaliteit; - voorgeschreven normen, richtlijnen en overige randvoorwaarden; - eisen aan duurzaamheid en energiezuinigheid; - eisen aan (brand)veiligheid; - bouwfysische condities; - akoestische eisen; - eisen aan bouwkundige materialen en afwerking; - eisen aan technische installaties. Bouwfysica, akoestiek en bouwtechniek ZRi is vanaf de oprichting in 1991 betrokken bij het opstellen van programma s van eisen. Onder meer zijn in de jaren 90 in opdracht van de Rijksgebouwendienst (RGD) de prestatiespecificaties voor gerechtsgebouwen ontwikkeld. Later is dit programma meerdere malen geactualiseerd en voor diverse andere Rijksgebouwen toegepast. Een door ZRi in samenwerking met de RGD ontwikkeld onderdeel van dit programma is de WERRB (Wettelijke Eisen en Richtlijnen Rijksgebouwendienst Bouwfysica). Dit document bevat de eisen op het gebied van bouwfysica voor Rijksgebouwen en wordt al jaren gehanteerd als kwaliteitsstandaard voor kantoorgebouwen in het algemeen. Vanuit deze ervaring heeft ZRi een eigen standaard eisenpakket voor gebouwen ontwikkeld dat snel inzetbaar is voor gebouwen met uiteenlopende functies. In het recente verleden zijn programma s opgesteld voor kantoorgebouwen, zorgcentra, bioscopen, winkelcentra en multifunctionele accommodaties. In onze programma s worden eisen zoveel mogelijk op prestatiegerichte wijze geformuleerd. Dit is noodzakelijk om de ontwerpers de nodige vrijheid van het kiezen van oplossingen te bieden. Prestatiedocument Soms worden bouwprojecten in het ontwerpstadium niet uitgewerkt tot besteksniveau, maar worden uitvoerende partijen eerder bij het proces betrokken. Een voordeel van deze aanpak is dat bijvoorbeeld bij technisch complexe constructies reeds in het ontwerpstadium afspraken te maken zijn over de uitvoeringswijze. Een nadeel is dat bij de selectie en/of aanbesteding van de uitvoerende partijen allerlei zaken nog niet in detail vastliggen. Een oplossing hiervoor is het prestatiedocument. Dit document is gebaseerd op het technisch programma van eisen en maakt deel uit van het contract met de uitvoerende partijen. In het prestatiedocument worden eisen en kwaliteit omschreven, zodat de uitvoerende partijen gebonden zijn aan het gewenste kwaliteitsniveau. 13

14 Bouwbesluittoets Ten behoeve van de bouwaanvraag kan ZRi een toets uitvoeren op basis van de eisen uit het Bouwbesluit. Een dergelijke toets bestaat uit de volgende onderdelen: - Energieprestatieberekening (EPC); - daglichttoetreding; - ventilatieberekening; - thermische eigenschappen en luchtdoorlatendheid gebouwschil; - bepalen van de geluidbelasting op de gevel; - berekenen van de geluidwering van de gevel; - berekenen van galm in trappenhuizen; - bepalen van de condensvorming op binnenoppervlakken (f-factor); - brandveiligheid (niet omschreven in deze brochure) Bouwfysica, akoestiek en bouwtechniek Metingen ZRi kan de volgende metingen uitvoeren: - interne lucht- en contactgeluidisolatie; - nagalmtijd en ruimte akoestiek; - metingen installatiegeluid; - metingen van de geluidbelasting op de gevel; - geluidwering van de gevel; - lucht- en waterdichtheidsmetingen van de gevel; - verlichtingssterkte; - de gerealiseerde ventilatiecapaciteit; - luchtsnelheden/rookproef; - temperatuurregistratie over een langere tijdsduur (d.m.v. dataloggers); - CO 2 gehalte over een langere tijdsduur (d.m.v. dataloggers); - luchtvochtigheid over een langere tijdsduur (d.m.v. dataloggers); - thermografische opnamen; - dauwpuntsmetingen (dubbel glas). 14

15 ZRi Dienstenpalet Bouwfysica, Akoestiek en bouwtechniek Professioneel advies omtrent de fysische aspecten van de binnenruimten van gebouwen is onmisbaar voor het realiseren van een comfortabele en gezonde woon- en werk omgeving. Brandveiligheid De adviseurs van ZRi hebben een gedegen en gedetailleerde kennis van de regelgeving op het gebied van brandveiligheid. Door deskundig advies zorgt ZRi voor brandveilige gebouwen en een brandveilige woon- en werkomgeving. ZRi heeft veel ervaring met het ontwikkelen van gelijkwaardige oplossingen binnen de kaders van de regelgeving. Glas- en geveltechniek De gevel moet presteren op meerdere fronten. De architect streeft naar uitstraling, markante vormgeving en transparantie. De gebruiker wil vooral comfort, bruikbaarheid, veiligheid, een duurzaam karakter en een laag energieverbruik. Bij de gevel ontstaat hier in veel gevallen een spanningsveld. De specialisten van ZRi bezitten de kennis van bouwmaterialen en hun eigenschappen en van de specifieke (on)mogelijkheden van allerlei verschillende geveltypes. Programma s van eisen Door in een vroeg stadium volledig in beeld te hebben wat de prestatie-eisen zijn voor een gebouw als geheel en voor de afzonderlijke ruimten, worden problemen (verassingen) voorkomen tijdens het verdere ontwerp en de realisatie van het gebouw. Dit geldt zowel voor ruimtelijk-functionele aspecten als voor technische en kwalitatieve aspecten. Duurzaamheid en energie Met oog op de verschillende schaalniveaus van omgeving, het gebouw en zijn elementen kan ZRi een samenhangend duurzaamheidconcept ontwikkelen met onder meer aandacht voor energie, water, materialen en flexibiliteit. De duurzaamheid van een gebouw of concept kan gemeten en beoordeeld worden met verschillende instrumenten. Aanbesteden en contracteren De ervaring leert dat eenzijdige contracten, met tegengestelde belangen, niet duurzaam zijn en dus niet leiden tot de gewenste samenwerking. ZRi begeleidt aanbestedingen en het opzetten van bouworganisaties waarbij belangen gelijkgericht zijn. De ervaring leert dat geïntegreerde contractvormen hierbij vaak de basis vormen. Projectmanagement Diepgaande technisch inhoudelijke kennis van gebouwen in combinatie met uitstekend overzicht over het gehele bouwproces stelt ZRi in staat sterk projectmanagement te voeren, waarin kwaliteitsbeheersing een prominente plaats inneemt. Specials ZRi Dienstenpalet CFD Computational Fluid Dynamics Het simuleren van stromingen met behulp van numerieke computermodellen. Hiermee kunnen ondermeer brandsimulaties worden uitgevoerd of ventilatieconcepten worden beoordeeld. Bio-Energicentrales ZRi voert in samenwerking met de gemeente Eindhoven het projectmanagement voor de realisatie van een drietal Bio-energiecentrales in Eindhoven. Voor meer informatie over de diensten van ZRi kunt u contact opnemen via welkom@zri.nl 15

16 ZRi is een landelijk opererend adviesbureau, gevestigd in Den Haag. De activiteiten van ZRi betreffen zowel bouwfysisch, akoestisch en bouwtechnisch advies, door ZRi ingenieurs, als bouwmanagement in brede zin, door ZRi adviseurs. Als bouwfysisch adviseur is ZRi betrokken bij de bouw van ziekenhuizen, scholen, gezondheidszorginstellingen, musea, kantoren, bioscopen en woningen. ZRi adviseurs ZRi adviseurs zorgt voor een transparante, vertrouwde en duurzame relatie tussen partijen in bouwprojecten. ZRi adviseert over het selecteren van ontwerpende en uitvoerende partijen, (Europees) aanbesteden en het bepalen van de optimale samenwerkingsvorm. ZRi ingenieurs ZRi ingenieurs zorgt voor een gezonde, veilige en duurzame woon- en werkomgeving. De activiteiten betreffen primair bouwtechniek en bouwfysica. Dit betreft onder andere duurzaam bouwen, brandveiligheid, behaaglijkheid, daglichtbenutting en glas- en geveltechniek. ZRi adviseurs en ingenieurs Balistraat XK Den Haag T E welkom@zri.nl I