Studiedag Economie. Pensioen. A presentation to Guido de Bres by Willem Eikelboom. 15 November Towers Watson. All rights reserved.

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Studiedag Economie. Pensioen. A presentation to Guido de Bres by Willem Eikelboom. 15 November Towers Watson. All rights reserved."

Transcriptie

1 Studiedag Economie Pensioen A presentation to Guido de Bres by Willem Eikelboom 15 November Towers Watson. All rights reserved.

2 Agenda Waarom pensioen? Kapitaaldekking of omslagstelsel? Pensioenakkoord 2

3 Waarom pensioen? Verzorgingsgedachte Pensioen is verzekering tegen gevolgen van: Beloningsgedachte Pensioen is uitgesteld loon Ouderdom Overlijden (nabestaandenpensioen) Arbeidsongeschiktheid Toezegging = uitkering Verzorging is (morele) plicht van de werkgever Verplichte deelname, want werknemers kunnen zelf langetermijnrisico s niet overzien Toezegging = financiële waarde Pensioen uitruilbaar voor andere arbeidsvoorwaarden Vrijwillige deelname 3

4 Samenstelling Nederlands pensioenstelsel 100% 75% 50% 25% 0% Individueel sparen (3e pijler), 10% Pensioenfonds (2e pijler), 40% Algemene Ouderdomswet (AOW) (1e pijler), 50% Samenstelling Nederlandse pensioenen Aanvullend Pensioen: aanvulling tot ongeveer 70% van salaris (per bedrijf verschillend) Loopt vanuit werkgever (CAO) Betaald middels kapitaaldekking AOW: per jaar (= 50% van minimumloon) Voor iedere Nederlander Betaald middels omslag 4

5 Wat is de beste financieringsvorm voor pensioen? Omslagstelsel De pensioenpremie (van werkenden) wordt direct gebruikt om de uitkering (van gepensioneerden) te betalen Kapitaaldekkingstelsel De pensioenpremie wordt in spaarpot gestopt om later je eigen uitkering te betalen Bijvoorbeeld: AOW Voordelen: Inflatiebestendig Robuust tegen lage rendementen Direct in te voeren Nadelen: Niet bestand tegen vergrijzing Bijvoorbeeld: pensioenfonds Voordelen: Bestand tegen vergrijzing Geen pensioenprobleem bij faillissement van bedrijf Nadelen: Gevoelig voor rente en beleggingsrendement 5

6 Pension fund assets as percent of GDP Netherl ands Icel and Australia Finland United Kingdom Uni ted States Wei ghted average Chile Canada Irel and Denmark Simple average Japan Pol and Portugal Hungary New Zealand Spain Mexi co Norway Germany Austria Czech Republic Italy Turkey Luxembourg Korea Information provided by OECD for

7 Pensioenakkoord Aanleiding:Huidig pensioenstelsel is niet houdbaar vanwege Toenemende levensverwachting Onmogelijkheid om financiële risico s te sturen Akkoord in Star (vakbonden en werkgeversorganisaties) AOW AOW-leeftijd omhoog (66 in in 2025) AOW-niveau omhoog (0,6% extra groei per jaar van 2013 tot 2028 Pensioen Premieniveau fixeren op niveau 2010 Pensioenleeftijd nieuwe opbouw omhoog (66 in in 2015) Financiële mee- en tegenvallers voor rekening werknemers Feitelijke invulling aan CAO-partijen 7

8 Bevolkingspiramide Nederland Nederland 1950 Nederland 1980 mannen vrouwen -140,000-90,000-40,000 10,000 60, ,000 Nederland mannen vrouwen -140,000-90,000-40,000 10,000 60, ,000 Nederland mannen vrouwen -140,000-90,000-40,000 10,000 60, , mannen vrouwen -140,000-90,000-40,000 10,000 60, ,

9 Ontwikkeling levensverwachting 9

10 Enkele cijfers Levensverwachting 65 jarige sinds invoering AOW en verder 90,0 Ontwikkeling levensverwachting 65-jarige in Nederland 87,5 85,0 82,5 80,0 77,5 75, Vrouwen CBS Vrouwen AG 2005 Vrouwen AG 2010 Mannen CBS Mannen AG 2005 Mannen AG

11 De drie pensioensmaken na het pensioenakkoord Wat zou jij kiezen? A. Harde nominale pensioentoezegging (defined benefit) Zekere nominale uitkering met onzekere indexatie Financiële buffers (~25%) om zekerheid waar te maken Onzekere pensioenpremie (afhankelijk van dekkingsgraad pensioenfonds) B. Zachte reële pensioentoezegging Vaste premie Uitkering gekoppeld aan inflatie maar uitkering verlaagd bij lage dekkingsgraad Beperkte financiële buffers C. Beschikbare premieregeling (Defined contribution) Zekere individuele premie (Onzekere) uitkering 11

12 Design principles and inherent risk Company risk Final salary Career average Cash balance Defined contribution Employee risk 12

13 Dilemma s voor een (christelijke) actuaris Waarom überhaupt sparen voor je oude dag? verzekeren is georganiseerde vorm van wantrouwen Financiële doelstelling onderneming zorgplicht CFO van onderneming wil stabiele en minimale pensioenpremie Deelnemer (+ nabestaande) heeft basispensioen nodig Zorgplicht naar deelnemers Verplicht pensioen volledige vrijheid Defined benefit defined contribution Spanning tussen generaties: Voor een zeker pensioen nu pensioen veiligstellen voor de toekomst? 13

14 Ter info: Kerngegevens Pensioenfondsen Bedrijfstakpensioenfonds Verplicht voor bedrijven in bedrijfstak Bijvoorbeeld: Overheid en leraren (ABP) Gezondheidszorg Metaalindustrie 85 stuks - 5 miljoen deelnemers - Belegd vermogen: Ondernemingspensioenfonds Verbonden aan 1 onderneming Bijvoorbeeld: Shell Heineken Mars 470 stuks - 0,8 miljoen deelnemers - Belegd vermogen: Beroepspensioenfonds Verbonden aan beroepsgroep Bijvoorbeeld: notarissen dierenartsen apothekers 12 stuks - 55 duizend deelnemers Belegd vermogen: Direct verzekerde regeling Door onderneming rechtstreeks ondergebracht bij verzekeringsmaatschappij Bijvoorbeeld: de computershop op de hoek stuks 0,9 miljoen verzekerden belegd vermogen:

Actualiteiten pensioen

Actualiteiten pensioen Actualiteiten pensioen Stichting Pensioenfonds Thales Nederland 20 juni 2013 2013 Towers Watson. All rights reserved. Wat speelt er allemaal? Sociaal akkoord AOW-leeftijd gaat omhoog AOW-gat Nominaal versus

Nadere informatie

Uitdagingen voor de drie pensioenpijlers in Nederland

Uitdagingen voor de drie pensioenpijlers in Nederland Uitdagingen voor de drie pensioenpijlers in Nederland Casper van Ewijk CPB, Universiteit van Amsterdam, Netspar 4e Nederlandse Pensioentop 2009 2 december 2009 Albert Hahn, 1913 Goede uitgangssituatie

Nadere informatie

ALV CDAV Brabant 3 oktober 2015

ALV CDAV Brabant 3 oktober 2015 Vrouw en Pensioen anno 2015 e.v. Balans tussen werk, zorg en invloed ALV CDAV Brabant 3 oktober 2015 Mr. Caroline Jones Groeneweg RB Even voorstellen 3 pijlers Nederlands pensioenstelsel 3.Privé 2.De werkgever

Nadere informatie

Worden senioren onbetaalbaar? Demografische verkenningen. Gerard Langerhorst 7 maart 2013

Worden senioren onbetaalbaar? Demografische verkenningen. Gerard Langerhorst 7 maart 2013 Worden senioren onbetaalbaar? Demografische verkenningen. Gerard Langerhorst 7 maart 2013 1 2 Trap des ouderdoms in de Gouden Eeuw In de Gouden Eeuw lieten de rijken geïllustreerde voorstellingen maken

Nadere informatie

Uitvoeringsaspecten van Pensioenakkoord

Uitvoeringsaspecten van Pensioenakkoord Uitvoeringsaspecten van Pensioenakkoord Willem Eikelboom De 4 e dinsdag in september 2011 2011 Towers Watson. All rights reserved. Wel of geen Pensioenakkoord invulling aanvullend pensioen vindt decentraal

Nadere informatie

Pensioenen en onderwijs. Pensioenen. Economie en pensioenen. Outline. Economische bril aanleren

Pensioenen en onderwijs. Pensioenen. Economie en pensioenen. Outline. Economische bril aanleren Pensioenen en onderwijs Economische bril aanleren Relaties met veel domeinen Teulings Pensioenen Micro: Financiële planning Macro: Actualiteit Relaties tussen oud en jong Lans Bovenberg 9 juni 2016 2 Outline

Nadere informatie

Naar een leiderschapscrisis. Visie zonder actie is hallucinatie

Naar een leiderschapscrisis. Visie zonder actie is hallucinatie Naar een leiderschapscrisis Visie zonder actie is hallucinatie Enkele risico s Spanningen tussen China en VS lopen verder op en monden uit in handelsoorlog Nieuwe spanningen binnen eurozone M.n. in de

Nadere informatie

Pensioen vanaf.. Impact sociaal akkoord op pensioenregelingen. drs. Rajish Sagoenie, Actuaris AG. Aon Hewitt Consulting Retirement Actuarial Services

Pensioen vanaf.. Impact sociaal akkoord op pensioenregelingen. drs. Rajish Sagoenie, Actuaris AG. Aon Hewitt Consulting Retirement Actuarial Services Pensioen vanaf.. Impact sociaal akkoord op pensioenregelingen drs. Rajish Sagoenie, Actuaris AG Agenda Waarom Pensioenakkoord? Inhoud Pensioenakkoord Wat doen we ermee? Oplossingsrichtingen Hoe nu verder?

Nadere informatie

Facts & Figures uitwerking Pensioenakkoord

Facts & Figures uitwerking Pensioenakkoord Facts & Figures uitwerking Pensioenakkoord Waarom langer doorwerken? De levensverwachting stijgt Elke generatie leeft langer dan de vorige. Dat is al langer bekend, maar de stijging van de levensverwachting

Nadere informatie

Facts & Figures uitwerking Pensioenakkoord

Facts & Figures uitwerking Pensioenakkoord Facts & Figures uitwerking Pensioenakkoord Waarom langer doorwerken? De levensverwachting stijgt Elke generatie leeft langer dan de vorige. Dat is al langer bekend, maar de stijging van de levensverwachting

Nadere informatie

Mag ik dan nooit meer stoppen met werken?

Mag ik dan nooit meer stoppen met werken? Mag ik dan nooit meer stoppen met werken? 67 vragen over aow-vragen en uw pensioen (Uit AD van 1-11-2016) De AOW-leeftijd gaat in 2022 met drie maanden omhoog voor iedereen die na 1954 geboren is. Reden

Nadere informatie

Mobiliteit: Egbert Jongen CPB*

Mobiliteit: Egbert Jongen CPB* Mobiliteit: Wat economen willen (en weten) Egbert Jongen CPB* *Deze presentatie is op persoonlijke titel Overzicht presentatie Wat economen weten Wat economen willen Het Oostenrijkse systeem Wat economen

Nadere informatie

Aanpassing pensioenregeling een must. Presentatie: Marcel Brussee / voorzitter SPH Kees Lekkerkerker / directeur HRM

Aanpassing pensioenregeling een must. Presentatie: Marcel Brussee / voorzitter SPH Kees Lekkerkerker / directeur HRM Aanpassing pensioenregeling een must Presentatie: Marcel Brussee / voorzitter SPH Kees Lekkerkerker / directeur HRM 1 Aanpassing pensioenregeling een must Inhoud Marcel Brussee: Achtergrond wijzigingen

Nadere informatie

ONDERWERP PRESENTATIE IS EEN STELSELWIJZIGING IN BELANG VAN U ALS DEELNEMER? GENOEMDE ONTWIKKELINGEN / PROBLEMEN OM ONS PENSIOEN STELSEL TE WIJZIGEN

ONDERWERP PRESENTATIE IS EEN STELSELWIJZIGING IN BELANG VAN U ALS DEELNEMER? GENOEMDE ONTWIKKELINGEN / PROBLEMEN OM ONS PENSIOEN STELSEL TE WIJZIGEN ONDERWERP PRESENTATIE IS EEN STELSELWIJZIGING IN BELANG VAN U ALS DEELNEMER? GENOEMDE ONTWIKKELINGEN / PROBLEMEN OM ONS PENSIOEN STELSEL TE WIJZIGEN 1 GEVOLGEN DEMOGRAFISCHE ONTWIKKELINGEN 2 REKENRENTE,

Nadere informatie

Wat is er aan de hand moet onze pensioenen?

Wat is er aan de hand moet onze pensioenen? Wat is er aan de hand moet onze pensioenen? Casper van Ewijk, Netspar & University of Amsterdam KNAW Symposium, 9 januari 2014, Amsterdam Agenda Wat is een pensioen? Goed pensioen is een risicovol pensioen

Nadere informatie

Deelnemerspresentatie november 2018

Deelnemerspresentatie november 2018 Deelnemerspresentatie november 2018 1 Agenda Pensioen bij Saint-Gobain Introductie UnitedPensions Wat is er voor u geregeld? Pensioen bij pensionering Pensioen bij overlijden Premievrijstelling bij Arbeidsongeschiktheid

Nadere informatie

JOUW PENSIOEN VERANDERT Jij kiest je pensioenregeling

JOUW PENSIOEN VERANDERT Jij kiest je pensioenregeling JOUW PENSIOEN VERANDERT Jij kiest je pensioenregeling INHOUD 2 Wie voert de pensioenregeling uit? Het pensioengebouw in Nederland De pensioenregelingen van RELX in Nederland Vergelijking CDC en IDC Welke

Nadere informatie

Bijlage bij lesbrief Pensioenworkshop Mañana

Bijlage bij lesbrief Pensioenworkshop Mañana Stichting Weet Wat Je Besteedt (WWJB) Extra uitleg en Q&A Bijlage bij lesbrief Pensioenworkshop Mañana Wat is pensioen? Tekst uit het filmpje Wist je dat je nu waarschijnlijk al pensioen opbouwt? Een klein

Nadere informatie

14 december Pensioenen in Vandena van der Meer

14 december Pensioenen in Vandena van der Meer 14 december 2017 Pensioenen in 2018 P L U S.. E E N V O O R U I T B L I K Vandena van der Meer Agenda De zin en onzin van pensioen Pensioenleeftijd 68 jaar Plannen van het nieuwe kabinet Pensioenen in

Nadere informatie

Grensoverschrijdende PPI: fiscale grenseffecten en kansen

Grensoverschrijdende PPI: fiscale grenseffecten en kansen Grensoverschrijdende PPI: fiscale grenseffecten en kansen Netspar Match Making Event Maandag 27 maart 2017 Prof. Dr. Anouk Bollen-Vandenboorn Institute for Transnational and Euregional Cross border Cooperation

Nadere informatie

Vergrijzing; de noodzaak van verandering

Vergrijzing; de noodzaak van verandering Vergrijzing; de noodzaak van verandering Peter Kooiman CPB Vergrijzing 2006 2020 2040 Leeftijdsgroep 0-4,0 3,8 3,8 20-64 10,0 9,8 9,2 65+ 2,3 3,2 4,0 Totaal 16,4 16,8 17,0 Grijze druk Aantal 65+ gedeeld

Nadere informatie

1.B. Jouw Cosun pensioen. Informatiebijeenkomsten voor pensioengerechtigden mei 2014

1.B. Jouw Cosun pensioen. Informatiebijeenkomsten voor pensioengerechtigden mei 2014 1.B Jouw Cosun pensioen Informatiebijeenkomsten voor pensioengerechtigden mei 2014 1 Agenda Pensioen in Nederland Waarom een nieuwe regeling bij Cosun? Pensioenpremie Toeslagverlening (indexatie) Discussie

Nadere informatie

De drie manieren van pensioen sparen noemen we de 3 pijlers van het pensioensysteem.

De drie manieren van pensioen sparen noemen we de 3 pijlers van het pensioensysteem. De toekomst is onbekend. Er komt een leeftijd dat werken niet meer gaat. Je hebt dan wel geld nodig om van te leven. Geld voor de oude dag wordt deels door de overheid geregeld. De overheid heeft een staatspensioen

Nadere informatie

WELKE PENSIOENREGELING IS TOEKOMSTBESTENDIG? Huidige regelingen & recente ontwikkelingen Stacey René & Hans Kennis.

WELKE PENSIOENREGELING IS TOEKOMSTBESTENDIG? Huidige regelingen & recente ontwikkelingen Stacey René & Hans Kennis. WELKE PENSIOENREGELING IS TOEKOMSTBESTENDIG? Huidige regelingen & recente ontwikkelingen Stacey René & Hans Kennis 29 oktober 2015 Agenda Welke pensioenstelsels zijn er? Wat is de houdbaarheid van het

Nadere informatie

Vragen en antwoorden pensioenakkoord

Vragen en antwoorden pensioenakkoord Vragen en antwoorden pensioenakkoord 1. Waarover gaat dit pensioenakkoord? Het pensioenakkoord gaat over drie onderwerpen: de AOW, de aanvullende pensioenen, en de kansen van ouderen op de arbeidsmarkt.

Nadere informatie

PENSIOENLEEFTIJD 68 JAAR

PENSIOENLEEFTIJD 68 JAAR PENSIOENLEEFTIJD 68 JAAR Aanpassing van de staffel per 1-1-2018 Hans Kennis 23 november 2017 Agenda Pensioenen in Nederland Huidige pensioenregeling Voorstel nieuwe pensioenregeling Extra mogelijkheden

Nadere informatie

PENSIOEN VOOR JONG EN OUD

PENSIOEN VOOR JONG EN OUD PENSIOEN VOOR JONG EN OUD GELDERMALSEN 29 JUNI 2O16 ELLEN TE PASKE LIEVESTRO CHRIS DRIESSEN OPZET Pensioenstelsel AOW Aanvullend pensioen Derde pijler/eigen huis Pensioenen in 2017 Toekomst pensioenen

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds RBS Nederland

Stichting Pensioenfonds RBS Nederland Stichting Pensioenfonds RBS Nederland Lunch & Learn 27 september / 2 oktober / 8 oktober 2012 Internal use only Programma Wat komt er vandaag aan bod? Van premie tot pensioen 1 Een goede pensioenregeling

Nadere informatie

26 september Pensioenen in Hans Kennis

26 september Pensioenen in Hans Kennis 26 september 2017 Pensioenen in 2018 P L U S.. E E N V O O R S P E L L I N G Hans Kennis Agenda De zin en onzin van pensioen Pensioenleeftijd 68 jaar Plannen van het nieuwe kabinet Pensioenen in 2020?

Nadere informatie

De risico s van het vak Enkele ervaringen over risicomanagement uit de pensioensector

De risico s van het vak Enkele ervaringen over risicomanagement uit de pensioensector De risico s van het vak Enkele ervaringen over risicomanagement uit de pensioensector Ir. André ten Damme RC MCM, CFO APG VRC Congres Amsterdam, 17 maart 2011 2 Agenda 1. Het Nederlandse pensioenstelsel

Nadere informatie

Transparantie: de schakel tussen institutionele autonomie en publieke verantwoording

Transparantie: de schakel tussen institutionele autonomie en publieke verantwoording Transparantie: de schakel tussen institutionele autonomie en publieke verantwoording Dirk Van Damme Hoofd van het Centre for Educational Research and Innovation - OECD 1. EEN HO-KWALIFICATIE HEEFT EEN

Nadere informatie

Help, pensioenregels (weer) op de schop?! Mr. Marin van Esterik CPL

Help, pensioenregels (weer) op de schop?! Mr. Marin van Esterik CPL Help, pensioenregels (weer) op de schop?! Mr. Marin van Esterik CPL Onderwerpen 1. Pensioen, wat is pensioen? 2. Wijziging Wet op de ondernemingsraden 3. Outsourcing vanuit zorg en overheid OR (opeens)

Nadere informatie

In gesprek over ons pensioen. 25 juni 2014. RGF Twente en IJsselzoom. Agenda. Doreth van den Heuvel Mary Hofmans. Pensioen in Nederland

In gesprek over ons pensioen. 25 juni 2014. RGF Twente en IJsselzoom. Agenda. Doreth van den Heuvel Mary Hofmans. Pensioen in Nederland In gesprek over ons pensioen Doreth van den Heuvel Mary Hofmans 25 juni 2014 RGF Twente en IJsselzoom Agenda Pensioen in Nederland Over het pensioenfonds Wat biedt SPF? Pensioenpremie Actuele ontwikkelingen

Nadere informatie

PENSIOEN IN BEWEGING! KLAAR VOOR DE TOEKOMST? SAMEN DELEN, EEN STERKE KEUZE

PENSIOEN IN BEWEGING! KLAAR VOOR DE TOEKOMST? SAMEN DELEN, EEN STERKE KEUZE PENSIOEN IN BEWEGING! KLAAR VOOR DE TOEKOMST? SAMEN DELEN, EEN STERKE KEUZE PENSIOEN IS AANVULLING OP AOW Lijfrente Salaris 100% Pensioen Staatspensioen (AOW) 2 AOW, VOLKSVERZEKERING (1) Voorziet in MINIMUM

Nadere informatie

Wist je dat je nu waarschijnlijk al pensioen opbouwt? Een klein beetje, maar het is pensioen.

Wist je dat je nu waarschijnlijk al pensioen opbouwt? Een klein beetje, maar het is pensioen. en Q&A Bijlage bij lesbrief Pensioenworkshop Mañana Wat is pensioen? Tekst uit het filmpje Wist je dat je nu waarschijnlijk al pensioen opbouwt? Een klein beetje, maar het is pensioen. En wist je dat pensioen

Nadere informatie

Presentatie voor de PVGE Best Roel Fonville Best, 10 maart 2017

Presentatie voor de PVGE Best Roel Fonville Best, 10 maart 2017 10-3-2017 Presentatie voor de PVGE Best Roel Fonville Best, 10 maart 2017 1 10-3-2017 2 Opleiding: Doctoraal diploma Anorganische Chemie RU Groningen Carrière: Ruim 30 jaar Koninklijke Philips Electronics:

Nadere informatie

ABP: uw pensioen en mijn pensioen

ABP: uw pensioen en mijn pensioen ABP: uw pensioen en mijn pensioen Als uw vertegenwoordiger in de Deelnemersraad van het ABP houd ik mij bezig met ons pensioen. Eind januari werd duidelijk dat de maatregelen die getroffen waren om het

Nadere informatie

Toerisme in cijfers Tourism in figures XL

Toerisme in cijfers Tourism in figures XL www.milo-profi.com 2014 Toerisme in cijfers Tourism in figures XL overnachtingen huurlogies via verhuurkantoren aan de kust 2014 overnight stays in accommodations for rent by rental agencies at the coast

Nadere informatie

Informatiebijeenkomst Pensioenen: actueler dan ooit. Oktober 2013

Informatiebijeenkomst Pensioenen: actueler dan ooit. Oktober 2013 Informatiebijeenkomst Pensioenen: actueler dan ooit Oktober 2013 1 Pensioenstelsel Individueel Pensioen fonds Overheid Lijfrente Pensioen AOW B E L A S T I N G 2 Programma bestuur en taken bestuur de pensioenregeling

Nadere informatie

CIJFERS BELGIË OVERNIGHT STAYS

CIJFERS BELGIË OVERNIGHT STAYS OVERNACHTINGEN 2015-2016 - 9 maanden VOORLOPIGE CIJFERS BELGIË OVERNIGHT STAYS 2015-2016 - 9 months PRELIMINARY FIGURES BELGIUM België 15 668 923 15 878 478 +209 555 +1,3% Belgium Nederland 4 071 014 3

Nadere informatie

Uw pensioen in onzekere tijden

Uw pensioen in onzekere tijden Uw pensioen in onzekere tijden Stichting Pensioenfonds 1 Inleiding Dekkingsgraad per 31 december 2011 is 83,7%. Het pensioenfonds loopt (ver) achter op herstelplan. Voorlopig kortingsbesluit is noodzakelijk.

Nadere informatie

In gesprek over ons pensioen

In gesprek over ons pensioen In gesprek over ons pensioen Doreth van den Heuvel Bert van Kuijck De Rijp 25 november 2013 Regio AMA & Noord-Holland Agenda Inleiding, vragen Pensioen in Nederland Over het pensioenfonds Pensioenpremie

Nadere informatie

Informatiebijeenkomst Pensioenfonds KPN Pensioengerechtigden. Oktober 2013

Informatiebijeenkomst Pensioenfonds KPN Pensioengerechtigden. Oktober 2013 Informatiebijeenkomst Pensioenfonds KPN Pensioengerechtigden Oktober 2013 1 Pensioenstelsel Individueel Pensioen fonds Overheid Lijfrente Pensioen AOW B E L A S T I N G 2 Programma bestuur en taken bestuur

Nadere informatie

Werknemerspensioen Edwin Meijer

Werknemerspensioen Edwin Meijer Werknemerspensioen Edwin Meijer 26 september 2016 Disclaimer: deze presentatie bevat algemene informatie. U kunt hier geen rechten aan ontlenen. Pensioengebouw Privévoorzieningen 3 e Pijler Pensioen opgebouwd

Nadere informatie

Algemene Ledenvergadering Vereniging (VeLP) 17 februari 2011

Algemene Ledenvergadering Vereniging (VeLP) 17 februari 2011 Algemene Ledenvergadering Vereniging (VeLP) 17 februari 2011 Agenda Welkom Notulen vergadering 2 november Performance SPLB Het pensioengebouw en juridisch advies Financiën Communicatie en LinkedIn groep

Nadere informatie

Presentatie met uitleg per slide

Presentatie met uitleg per slide Presentatie met uitleg per slide 1 Terug- en vooruitblik In het principe cao-akkoord van december 2012 hebben we afspraken gemaakt over de noodzaak van een nieuwe en toekomstbestendige pensioenregeling

Nadere informatie

De Kleine Gids Pensioenen 2012

De Kleine Gids Pensioenen 2012 De Kleine Gids Pensioenen 2012 VOORWOORD Pensioenen horen bij de grootste investeringen in een mensenleven. Nederlanders hebben 40% van hun nettovermogen in pensioenen gestoken. Een algemene omschrijving

Nadere informatie

Pensioenbijeenkomst Abvakabo FNV Het pensioen van nu en de toekomst in zicht November 2010. Welkom

Pensioenbijeenkomst Abvakabo FNV Het pensioen van nu en de toekomst in zicht November 2010. Welkom Pensioenbijeenkomst Abvakabo FNV Het pensioen van nu en de toekomst in zicht November 2010 Welkom Waar willen wij het met elkaar over hebben? Pensioen anno 2010 Stand van Zaken AOW en Pensioenakkoord 4

Nadere informatie

AOW Franchise: DB: Afstempelen: DC: Dekkingsgraad: APF: Beschikbare premie regeling: Doorsneesystematiek: Beschikbare premiestaffel: Eigen bijdrage:

AOW Franchise: DB: Afstempelen: DC: Dekkingsgraad: APF: Beschikbare premie regeling: Doorsneesystematiek: Beschikbare premiestaffel: Eigen bijdrage: PENSIOENWOORDENBOEK AOW Franchise: dat deel van je salaris waar je geen pensioen over op kunt bouwen. Je ontvangt later immers AOW. Je AOW samen met je pensioen is later je inkomen. Afstempelen: verlaging

Nadere informatie

Prof.dr. Lans Bovenberg

Prof.dr. Lans Bovenberg Lezersavond o.l.v.anita de Haas WAAR GAAT HET HEEN MET ONS PENSIOEN? OPENBAAR COLLEGE door Prof.dr. Lans Bovenberg 1 Het Nederlandse pensioensysteem in internationaal perspectief Nederland Duitsland Frankrijk

Nadere informatie

Tentamen Pensioenactuariaat 1, 18-1-2007

Tentamen Pensioenactuariaat 1, 18-1-2007 Tentamen Pensioenactuariaat 1, 18-1-2007 Op dit tentamen kun je 100 punten halen : 25 pt Opgave A, óf je eindcijfer van de opdrachten tijdens het collegeblok. Het maimum van de twee scores is geldig, dus

Nadere informatie

PENSIOENEN ONDER DRUK

PENSIOENEN ONDER DRUK PENSIOENEN ONDER DRUK Ronald Beelaard rbeelaardgmailcom Lang geleden Onderwerpen Introductie pensioenstelsel Hoe bouwt een pensioen op Dekkingsgraad, rente en inflatie Oorzaken van het zware weer

Nadere informatie

Toerisme in cijfers Tourism in figures 2013

Toerisme in cijfers Tourism in figures 2013 Toerisme in cijfers Tourism in figures 2013 XL 14 aankomsten huurlogies via verhuurkantoren aan de kust 2013 arrivals in accommodations for rent by rental agencies at the coast 2013 Kennisbeheer u i 2014

Nadere informatie

INFOSESSIES PENSIOENEN - 20, 22 en 26 november Infosessies PENSIOENEN en 26 november door Peter Boonen en Jan Lodewijks

INFOSESSIES PENSIOENEN - 20, 22 en 26 november Infosessies PENSIOENEN en 26 november door Peter Boonen en Jan Lodewijks Infosessies PENSIOENEN 2012 20-22 en 26 november 2012 door Peter Boonen en Jan Lodewijks 1 AGENDA Toelichting huidige situatie Septemberpakket en Regeerakkoord Overleg met vakorganisaties Communicatie

Nadere informatie

Ageing and the Sustainability of Dutch Public Finances

Ageing and the Sustainability of Dutch Public Finances Ageing and the Sustainability of Dutch Public Finances Ed Westerhout CPB Opzet studie Drie vragen staan centraal in de studie: Is er sprake van een vergrijzings- of, beter, houdbaarheidsprobleem? Zo, wat

Nadere informatie

Stichting CRH Pensioenfonds. 20 februari 2013 Utrecht-De Meern

Stichting CRH Pensioenfonds. 20 februari 2013 Utrecht-De Meern Deelnemersvergadering Stichting CRH Pensioenfonds 20 februari 2013 Utrecht-De Meern Agenda 1. Opening 2. Evaluatie herstelplan 31-12-2012 en korting pensioenen 3. Toeslagenbesluit (indexatie) 4. Rondvraag

Nadere informatie

PENSIOEN: WELKE WIJZIGINGEN KOMEN ER AAN? Oktober 2013

PENSIOEN: WELKE WIJZIGINGEN KOMEN ER AAN? Oktober 2013 PENSIOEN: WELKE WIJZIGINGEN KOMEN ER AAN? Oktober 2013 Wie beslist? Werkgever & werknemers spreken nieuwe regeling af Pensioenfonds voert de regeling uit bestuurslid 2 Waar gaan we het over hebben? 1.

Nadere informatie

In gesprek over ons pensioen

In gesprek over ons pensioen In gesprek over ons pensioen Doreth van de Heuvel Bert van Kuijck Venlo 3 oktober 2013 juli 2009 Agenda Inleiding Pensioen in Nederland Over het pensioenfonds Pensioenpremie Wat biedt SPF? Actuele ontwikkelingen

Nadere informatie

FORUM Factsheet Jeugdwerkloosheid,

FORUM Factsheet Jeugdwerkloosheid, FORUM Factsheet Jeugdwerkloosheid, @ FORUM, Instituut voor Multiculturele Ontwikkeling, september 29 Samenvatting De werkloosheid onder de 1 tot 2 jarige Nederlanders is in het 2 e kwartaal van 29 met

Nadere informatie

Pensioenstelsel in Nederland

Pensioenstelsel in Nederland 1 Pensioenstelsel in Nederland Dit hoofdstuk geeft een overzicht van de drie verschillende onderdelen ( pijlers ) van het Nederlandse pensioenstelsel. Daarnaast gaat het in op de geschiedenis van het pensioenstelsel,

Nadere informatie

toerisme in cijfers tourism in figures 2011

toerisme in cijfers tourism in figures 2011 toerisme in cijfers tourism in figures 2011 XL 15 Evolutie aankomsten inclusief huurlogies via verhuurkantoren aan de kust, 2007-2011 Trend arrivals, accommodations for rent by rental agencies at the coast

Nadere informatie

Pensioenakkoord. Spelregels vanuit de actuaris bezien. Drs A.G.M. den Hartogh AonHewitt

Pensioenakkoord. Spelregels vanuit de actuaris bezien. Drs A.G.M. den Hartogh AonHewitt Pensioenakkoord Spelregels vanuit de actuaris bezien Drs A.G.M. den Hartogh AonHewitt Agenda Twee cijfermatige voorbeelden Verhoging pensioenleeftijd Overgang naar zachte verplichtingen Waarderingsvraagstuk

Nadere informatie

Deelnemersbijeenkomsten. Grolsch Pensioenfonds

Deelnemersbijeenkomsten. Grolsch Pensioenfonds Deelnemersbijeenkomsten Grolsch Pensioenfonds 4 en 5 maart 2015 Pensioen in het kort Wie beslist er over je pensioen? Pensioenovereenkomst Arbeidscontract CAO werkgever werknemers Uitvoeringsovereenkomst

Nadere informatie

De fiscale aspecten van het pensioenakkoord: het is lastiger dan het lijkt. Workshop 9 mei 2012

De fiscale aspecten van het pensioenakkoord: het is lastiger dan het lijkt. Workshop 9 mei 2012 De fiscale aspecten van het pensioenakkoord: het is lastiger dan het lijkt Workshop 9 mei 2012 Programma De aanleiding en het pensioenakkoord op hoofdlijnen Aanpassingsmechanismes Fiscale pensioenkader

Nadere informatie

Verslag Mandema Update mei 2014

Verslag Mandema Update mei 2014 Verslag Mandema Update mei 2014 Terwijl de leden van de Eerste Kamer zich op 20 mei jl. bogen over de Wet verlaging maximumopbouw- en premiepercentages pensioen, kregen onze relaties te horen wat de consequenties

Nadere informatie

Basiscursus collectief Pensioen. Wat je moet weten over een belangrijke arbeidsvoorwaarde

Basiscursus collectief Pensioen. Wat je moet weten over een belangrijke arbeidsvoorwaarde Basiscursus collectief Pensioen Wat je moet weten over een belangrijke arbeidsvoorwaarde 1 Onderwerpen Pensioen in Nederland Pensioen = loon Hoe wordt pensioen vastgesteld? Wat bepaalt de waarde van een

Nadere informatie

Tijden veranderen, uw pensioen verandert mee

Tijden veranderen, uw pensioen verandert mee Tijden veranderen, uw pensioen verandert mee Nieuwe pensioenregeling KPN Contact Meer weten? www.kpnpensioen.nl Nieuwe pensioenregeling voor u U werkt bij KPN. Sinds april 2014 heeft KPN een nieuwe cao.

Nadere informatie

Wanneer ga jij met pensioen?

Wanneer ga jij met pensioen? Wanneer ga jij met pensioen? Inhoudsopgave Inleiding... 3 1 AOW-gerechtigde leeftijd... 4 1.1 Algemeen... 4 1.2 Verhoging van 65 naar 67... 4 1.3 Verdere verhoging op basis van de levensverwachting...

Nadere informatie

Huidige systematiek oudedagsvoorzieningen

Huidige systematiek oudedagsvoorzieningen Pensioenmiddag PVGE 19 september 2018 Huidige systematiek oudedagsvoorzieningen DOOR RUUD VERBERNE 1. Vragen Systeem oudedagsvoorzieningen AGENDA 1) AOW = 1 e pijler. Is een basisvoorziening van de overheid.

Nadere informatie

Pensioen Nieuws. Uw pensioenregeling verandert opnieuw. #12 februari 15 P4 P6. Pensioenfonds

Pensioen Nieuws. Uw pensioenregeling verandert opnieuw. #12 februari 15 P4 P6. Pensioenfonds Pensioen Nieuws Een uitgave van Stichting Pensioenfonds AVEBE www.pensioenfondsavebe.nl #12 februari 15 1 Uw pensioenregeling verandert opnieuw 3 Interview met Manager Martien Smid 4 Onze dekkingsgraad

Nadere informatie

Risicoverdeling en ambitieniveau in bestaande pensioencontracten

Risicoverdeling en ambitieniveau in bestaande pensioencontracten Risicoverdeling en ambitieniveau in bestaande pensioencontracten artikel Inleiding Reeds geruime tijd wordt een maatschappelijke discussie gevoerd over de toekomst van het Nederlandse pensioenstelsel.

Nadere informatie

Realisme over pensioenambities Actuariaatcongres, Amsterdam, 5 maart 2014

Realisme over pensioenambities Actuariaatcongres, Amsterdam, 5 maart 2014 Realisme over pensioenambities Actuariaatcongres, Amsterdam, 5 maart 2014 Bij pensioenfondsen speelt het rendement een belangrijke rol: bij het bepalen van de financiële opzet en het uitvoeren van een

Nadere informatie

1. Waarom moet het pensioenfonds ANWB extra maatregelen nemen?

1. Waarom moet het pensioenfonds ANWB extra maatregelen nemen? 1. Waarom moet het pensioenfonds ANWB extra maatregelen nemen? Het pensioenfonds staat er financieel niet goed voor. De twee belangrijkste oorzaken: 1. Nederlanders worden steeds ouder. Met name de laatste

Nadere informatie

ABP: uw pensioen en mijn pensioen

ABP: uw pensioen en mijn pensioen ABP: uw pensioen en mijn pensioen Als uw vertegenwoordiger in de Deelnemersraad van het ABP houd ik mij bezig met ons pensioen. Eind januari werd duidelijk dat de maatregelen die getroffen waren om het

Nadere informatie

1 Inleiding. Wanneer ga jij met pensioen Versie: 4 17-07-2015 Pagina: 3 van 7

1 Inleiding. Wanneer ga jij met pensioen Versie: 4 17-07-2015 Pagina: 3 van 7 Inhoudsopgave 1 Inleiding... 3 2 AOW-gerechtigde leeftijd... 4 2.1 Algemeen... 4 2.2 Verhoging van 65 naar 67... 4 2.3 Verdere verhoging op basis van de levensverwachting... 4 3 Pensioenleeftijd... 6 3.1

Nadere informatie

Pensioenfonds DSM Nederland

Pensioenfonds DSM Nederland Pensioenfonds DSM Nederland door Ton de Boer op verzoek van VDP 12-12-2016 Pensioenfonds DSM Nederland 1 AGENDA 1. Inleiding 2. Huidige situatie a) Financieel b) Uitkomsten deelnemersonderzoek c) Besluiten

Nadere informatie

NVOG Nederlandse Vereniging van Organisaties van Gepensioneerden. Stand van Zaken Pensioenen Jos Berkemeijer 5 juni 2019

NVOG Nederlandse Vereniging van Organisaties van Gepensioneerden. Stand van Zaken Pensioenen Jos Berkemeijer 5 juni 2019 NVOG Nederlandse Vereniging van Organisaties van Gepensioneerden Stand van Zaken Pensioenen Jos Berkemeijer 1 5 juni 2019 Agenda Pensioendashboard Nieuw pensioenstelsel Pensioenpetitie Nieuw Pensioenstelsel

Nadere informatie

Pensioenregeling 2015 en nieuw FTK

Pensioenregeling 2015 en nieuw FTK Pensioenregeling 2015 en nieuw FTK Gevolgen voor jouw pensioen bij PPF APG Henk Bruins Actuarieel adviseur PPF APG Informatiebijeenkomsten 28-30 oktober Agenda 1. Witteveen 2: versobering toekomstige pensioenopbouw

Nadere informatie

Wat is er aan de hand met uw pensioen?

Wat is er aan de hand met uw pensioen? Wat is er aan de hand met uw pensioen? versie 2; 01-01-2012 Programma AOW nu en vanaf 2013 De mogelijkheden van ABP Pensioen Wat is er aan de hand met uw pensioen? Meer weten? versie 2; 01-01-2012 2 AOW

Nadere informatie

Solvency voor pensioenfondsen. Actuariaatcongres 2011 VSAE Agnes Joseph

Solvency voor pensioenfondsen. Actuariaatcongres 2011 VSAE Agnes Joseph Actuariaatcongres 2011 VSAE Agnes Joseph Agenda Pensioenfondsen Huidig toezicht op Nederlandse pensioenfondsen Europees toezicht financiële instellingen Solvency II voor pensioenfondsen Tot slot: Aangekondigde

Nadere informatie

Het unieke Nederlandse pensioenstelsel: onhoudbaar of onverwoestbaar? Rob de Brouwer

Het unieke Nederlandse pensioenstelsel: onhoudbaar of onverwoestbaar? Rob de Brouwer Het unieke Nederlandse pensioenstelsel: onhoudbaar of onverwoestbaar? Rob de Brouwer Visie van de media en de politiek op de moraal van de ouderen De werkelijkheid Infrastructuur is op orde en staatsschuld

Nadere informatie

Sparen of lenen Waarom?

Sparen of lenen Waarom? Slides en video s op www.jooplengkeek.nl Sparen of lenen Waarom? 1 Als tijd duur is betaal je veel rente Als de rente hoog is zullen mensen minder lenen en meer sparen! 2 Investeren in je toekomst Door

Nadere informatie

PER 1 JANUARI 2015 IS UW PENSIOEN VERANDERD WAT BETEKENT DIT PRECIES VOOR U?

PER 1 JANUARI 2015 IS UW PENSIOEN VERANDERD WAT BETEKENT DIT PRECIES VOOR U? PENSIOEN Wijzigingen per 1 januari 2015 Opbouwpercentage blijft gelijk Risico partnerpensioen voor de pensioendatum is verlaagd Pensioenleeftijd is verhoogd Opgebouwde pensioenaanspraken worden omgezet

Nadere informatie

De uitdagingen van de tweede pijler voor loontrekkenden

De uitdagingen van de tweede pijler voor loontrekkenden Jean-Michel Kupper Bestuurder Directeur AG Employee Benefits & HC De uitdagingen van de tweede pijler voor loontrekkenden 1 29/04/2015 Agenda De uitdagingen van het wettelijke pensioen De uitdagingen van

Nadere informatie

Terugblik op Wie zijn wij? Margreet Verhoef. Rita van Ewijk. Fred Steenwinkel. Sinds 2010 bestuurslid

Terugblik op Wie zijn wij? Margreet Verhoef. Rita van Ewijk. Fred Steenwinkel. Sinds 2010 bestuurslid Programma 1. Terugblik 2018 en financiële positie 2019 2. Toekomst Stichting Pensioenfonds Equens 3. Overgang naar Algemeen Pensioenfonds (APF) 4. Planning overgang 5. Pensioenakkoord 1 Wie zijn wij? Margreet

Nadere informatie

Nieuwsbrief MIJN HEINZ PENSIOEN

Nieuwsbrief MIJN HEINZ PENSIOEN Nieuwsbrief MIJN HEINZ PENSIOEN Dit is een uitgave van de Stichting Pensioenfonds Heinz. Met in deze uitgave: Dit is de 10e nieuwsbrief sinds 2006. Communicatie over pensioen wordt steeds belangrijker.

Nadere informatie

Pensioenlasten, zware lasten

Pensioenlasten, zware lasten verschenen als voorpagina-artikel in de Job in de Regio van 10 oktober 2003 Pensioenlasten, zware lasten door: Gabor Mooij De laatste tijd komt het pensioen steeds meer in het middelpunt van de belangstelling

Nadere informatie

Meer zelf doen voor een goed pensioen? Maarssen, 28 september 2012 Paul Schnabel Sociaal en Cultureel Planbureau Universiteit Utrecht Een goed idee? Ik ga sparen. Je moet zelf voor je pensioen zorgen Sywert

Nadere informatie

Deutsche Bank Nederland Stichting Pensioenfonds Deutsche Bank Nederland

Deutsche Bank Nederland Stichting Pensioenfonds Deutsche Bank Nederland In deze nieuwsbrief Voorwoord Wat betekenen de nieuwe pensioenmaatregelen voor u? De informatie in dit document is eigendom van en mag noch in haar geheel noch gedeeltelijk van. Page 2 of 5 Voorwoord In

Nadere informatie

15 vragen en antwoorden over de veranderingen in de pensioenregeling

15 vragen en antwoorden over de veranderingen in de pensioenregeling Er verandert wat aan je pensioen 15 vragen en antwoorden over de veranderingen in de pensioenregeling Over de pensioenleeftijd en de AOW 1. Moet ik nu blijven werken tot 67 jaar? Het pensioen dat je vanaf

Nadere informatie

Scenarioplanning voor pensioenfondsen

Scenarioplanning voor pensioenfondsen Scenarioplanning voor pensioenfondsen Expected Returns 2013-2017 Pensioenbestuurders.nl Erasmus Universiteit Rotterdam, 14 mei 2013 Ronald Doeswijk, Chief Strategist Roderick Molenaar, Portfolio Strategist

Nadere informatie

Pensioen financiële aspecten

Pensioen financiële aspecten Pensioen financiële aspecten VEP workshop 1 september 2015 Contact SPE - deelnemers Dinsdag 27 oktober: ALV van de VEP: 10:30-12:30 + lunch SPE deelnemers: 14:00-16:00 Werkweek van 5 dagen Je werkt: 1

Nadere informatie

Deze factsheet gaat over het waarom en hoe van de herziening van de pensioenregeling in de Swsector.

Deze factsheet gaat over het waarom en hoe van de herziening van de pensioenregeling in de Swsector. Factsheet Pensioen: Waarom en hoe herziening Sw-pensioenregeling? oktober 2012 Deze factsheet gaat over het waarom en hoe van de herziening van de pensioenregeling in de Swsector. Waarom pensioenregeling

Nadere informatie

Eén nieuw pensioen voor de Techniek

Eén nieuw pensioen voor de Techniek Eén nieuw pensioen voor de Techniek Vakbonden en werkgeversorganisaties (sociale partners) in de sectoren Metaal & Techniek en Metalektro zijn het op 25 september 2014 eens geworden over een nieuwe pensioenregeling

Nadere informatie

Pascal Wegman en Inge Bakker 14 november Pensioen in beweging I N C O N T R O L Z I J N O V E R J O U W E I G E N S I T U AT I E

Pascal Wegman en Inge Bakker 14 november Pensioen in beweging I N C O N T R O L Z I J N O V E R J O U W E I G E N S I T U AT I E Pascal Wegman en Inge Bakker 14 november 2018 Pensioen in beweging I N C O N T R O L Z I J N O V E R J O U W E I G E N S I T U AT I E Introductie Wie zijn Pascal Wegman en Inge Bakker OR Adviseurs bij

Nadere informatie

Buitengewone vergadering van deelnemers 22 november 2010

Buitengewone vergadering van deelnemers 22 november 2010 Buitengewone vergadering van deelnemers 22 november 2010 Agenda 1. Opening, mededelingen en ingekomen stukken 2. Pensioenregeling uitgevoerd door BNPF 3. Vergelijking andere pensioenfondsen 4. Herstelplan

Nadere informatie

Stabiele pensioenen - stabiele economie FTK macro-economisch bezien

Stabiele pensioenen - stabiele economie FTK macro-economisch bezien 10e ALM Conferentie Stabiele pensioenen - stabiele economie FTK macro-economisch bezien Prof. dr Casper van Ewijk CPB Universiteit van Amsterdam Amsterdam, 4 april 2007 FTK: bewezen succes Stille revolutie

Nadere informatie

Deelnemersbijeenkomst

Deelnemersbijeenkomst Deelnemersbijeenkomst Stichting Pensioenfonds Capgemini Nederland 18 november 2014 13 oktober 2010 Deelnemersbijeenkomst Agenda Opening 2013 Financiën: Dekkingsgraad en financiële situatie Henk Beleggingsbeleid

Nadere informatie

Jongeren lijden onder ouderen?

Jongeren lijden onder ouderen? Door prof. dr. Joop Hartog, universiteit van Amsterdam Gepubliceerd in Me Judice, 29 november 2013 Het idee dat de oudere Nederlanders door genereuze pensioenuitkeringen jongeren straks slechts een karig

Nadere informatie

Q&A naar aanleiding van vragen enquête toekomstbestendigheid BPL. Alternatieve pensioenvormen binnen BPL Deskundigheid en werkdruk bestuurders

Q&A naar aanleiding van vragen enquête toekomstbestendigheid BPL. Alternatieve pensioenvormen binnen BPL Deskundigheid en werkdruk bestuurders Q&A naar aanleiding van vragen enquête toekomstbestendigheid BPL. In deze Q&A geeft het bestuur antwoord op de vragen die door deelnemers en gepensioneerden zijn gesteld in het formulier enquête toekomstbestendigheid

Nadere informatie