IBS in de huisartsenpraktijk
|
|
- Bruno Aalderink
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 IBS in de huisartsenpraktijk Irene Salverda, dietist FoodChoice, eigen praktijk Jenny Brouns, dietist MUMC+ Maastricht
2 Programma IBS diagnostiek Wat meldt de patiënt Wat zegt de literatuur Dieetbehandeling
3 IBS diagnostiek Multifactoreel probleem: Verhoogde sensitiviteit Abnormale motiliteit Psychosociale factoren Voorafgaande infecties Leefstijl Epidemiologie 15-20% NLse vrouwen 5-20% Nlse mannen Multidisciplinaire richtlijn PDS
4 IBS diagnostiek Definitie: IBS is een functionele gastro-intestinale aandoening gekarakteriseerd door terugkerende episodes van buikpijn en verandering in stoelgang Andere somatische oorzaken van de klachten zijn uitgesloten Rome 3 criteria Multidisciplinaire richtlijn PDS
5 Criteria Irritable Bowel Syndrome Terugkerende buikpijn of ongemak, > 3 dagen per maand in de laatste 3 maanden met 2 of meer van de volgende kernmerken: Klachten nemen af na defecatie Begin geassocieerd met verandering in defecatie frequentie Begin geassocieerd met verandering in feces consistentie Klachten tenminste 6 maanden geleden begonnen Rome III, consensus, 2006
6 IBS: pathophysiology Psychosocial factors CNS modulation ANS Visceral hypersensitivity Altered motility Inflammation Permeability
7 3 vormen IBS IBS O, type obstipatie IBS D, type diarree IBS M, mixed type O+D
8 Stelling ± 1 op de 20 cliënten die zich presenteert met klachten PDS-D of PDS-M blijkt coëliakie te hebben?
9 IBS diagnostiek Aanbevelingen aanvullend onderzoek: PDS-D en PDS-M verhoogd risico op coëliakie 4,67% blijkt coëliakie te hebben versus 0,25-1% van de totale bevolking Serologie: IgAtTGA/EMA bij positieve waarden gevolgd door histologie Fecesonderzoek naar parasieten bij patiënten met > 14 dagen diarree Bij niet-pluissymptomen / rode vlaggen verwijzing aanvullend onderzoek 2 e lijn Multidisciplinaire richtlijn PDS
10 Niet pluis-symptomen Rectaal bloedverslies Veranderde stoelgang: >3xdd/ dunner Onbedoeld en onverklaard gewichtsverlies (>5% in 1 maand, > 10% in 6 maanden) Afwijkend lichamelijk onderzoek Risicofactoren: Leeftijd > 50 1 graads familie: IBD, coëliakie, oncologie Multidisciplinaire richtlijn PDS
11 IBS diagnostiek Verwijzing naar de diëtist op basis van 3 oriënterende vragen Hebben de IBS klachten in de beleving van de patiënt een relatie met voeding? Vermijdt de patiënt om die reden bepaalde voedingsmiddelen Volgt de patiënt een bepaald dieet / welke voedingsmiddelen worden geëlimineerd? Bij behoefte aan individueel advies op maat Multidisciplinaire richtlijn PDS
12 Programma IBS diagnostiek Wat meldt de patiënt Wat zegt de literatuur Doel dieetbehandeling
13 IBS wat meldt de patient? Provocatie klachten door voeding (75%) Patiënten: vasten heeft gunstig effect op klachten
14 Patient perception in IBS The condition of IBS is a result of : Motility problem ( slow /fast) 75% Stress ( work/relation) 70% Genetic factors 50% Eating fatty foods 60% Eating dairy food 52% Caffein consumption 50% Eating carbohydrates/sugars 36% Alcohol consumption 20% Eating meat 30% Nationwide survey USA 2008
15 Programma IBS diagnostiek Wat meldt de patiënt Wat zegt de literatuur Doel dieetbehandeling
16 HIGH Level of complaints Healthy controls Breakfast Lunch Stress Dinner Threshold level LOW 00:00 12:00 Time (hours) 24:00 Baseline
17 HIGH Level of complaints IBS Stress Dinner Breakfast Lunch Threshold level Baseline LOW 00:00 12:00 Time (hours) 24:00
18 Lactose malabsorptie in IBS IBS controles Klachten na drinken melk 40% * 12% Lactose intolerantie met lactose H2 test 4% 4% Klachten na lactose H2 test 38% 20% * * Farup et al Scand J Gastroenterol
19 Lactose malabsorptie Prevalentie 3-8% Noordwest Europa 70% Zuid-Europa 100% Zuidoost Azië Prevalentie bij PDS conform de bevolking Klacht: gasvorming, krampen, diarree Diagnose: lactose H 2 ademtest, exclusie lactose in voeding Tolerantie tot 250 ml melk/dag!
20 Stelling: Bij IBS is een vezelrijk dieet geïndiceerd?
21 Vezels en IBS Vezelgehalte volgens RGV gram per dag En/of gram meer vezels dan de gebruikelijke voeding Kinderen + 5 gram vezel Bij obstipatie vezelrijk dieet Vocht: l Dieetbehandelrichtlijn divertikelziekte en IBS 2009
22 Stelling: Bij IBS is het van belang om het gebruik van oplosbare vezels te verhogen en het gebruik van onoplosbare vezels te verlagen?
23 Oplosbare Vezels Oplosbaar in water: gelvorming> maaglediging totale darmpassagetijd Geleidelijke opname KH in dunne darm Fermentatie in het colon tot o.a.: Butyraat : herstel epitheelcellen colon Korte-keten vetzuren: stimuleren peristaltiek, verlagen van inflammatie Zachtere ontlasting Leveren energie +/- 2 kcal/ gram
24 Oplosbare Vezels Oplosbare Vezels Inuline Oligofructose Pectine (fruitvezel) Psyllium (vlozaad) Sommige hemicellulose Havervezels (betaglucanen) Guargom Producten Fruit, Groenten Peulvruchten, Zaden Gerst, Havervezels Prebiotica (o.a. activia) Benefiber (guargom) Lijnzaad Fibrex (suikerbietenvezel) Stimulance MF mix (6 vezels oplosbaar/ onoplosbaar)
25 Onoplosbare Vezels Komen onverteerd in het colon en trekken hier vocht aan (sponswerking) Harde ontlasting soepeler Dunne ontlasting indikken Snellere verzadiging Vergroten volume van de ontlasting Vertragen colon passagetijd
26 Onoplosbare Vezels Onoplosbare Vezels Cellulose De meeste hemicelluloses Producten Volkorenproducten Tarwe, Rogge Spelt Zemelen (tarwe-, mais-) Muesli, cruesli Zilvervliesrijst Kikkererwten Havermout Boekweit Gierst All-bran (tarwezemelen) Stimulance MF mix (6 vezels oplosbaar/ onoplosbaar)
27 Vezels en IBS Vezelarme/ eenzijdige voeding kan de klachten verergeren Advies: vezelmix, kanttekening Grote hoeveelheden onoplosbare vezels als zemelen en volkoren producten kunnen darmkrampen veroorzaken Oplosbare vezels zoals gedroogd fruit kunnen gasvormingsklachten veroorzaken
28 Vezels en IBS Psylliumvezels/ vlozaad (plantiago Ovata) Medicatie of drogist Oplosbare vezel: gelvorming/ stimuleert peristaltiek Tarwe zemelen: verhogen buikkrampen Lijnzaad g per dag
29 Stelling: Fructosemalabsorptie kan een rol spelen bij IBS?
30 Fructose Meest zoete monosaccharide, vnl. in fruit, gedroogd fruit, vruchtensappen, limonadesiroop op basis van fructose, honing Darmtransport (GLT-5 diffusie) Combinaties met glucose bevordert de opname Combinaties met sorbitol beperkt de absorptie!
31 Stelling Pepermuntolie is zinvol bij IBS?
32 Pepermuntolie en IBS 50% van de cliënten met IBS blijkt hypersensitief. Verhogen van de pijnperceptie door Verhogen van de pijnperceptie door uitdoven van pijnprikkels
33 Stelling Probiotica adviseren is zinvol bij IBS
34 Probiotica Bifidobacteriën en Lactobacillen Verminderen buikpijnklachten Verminderen gasvorming Verhogen QOL 1 op de 2 cliënten reageert positief op VSL3 Producten: Vifit LGG, Yakult, Actimel, Orthiflor, Aciforce ea. Placebo-effect 6-8 weken minimaal proberen
35 Stelling Prebiotica zijn zinvol bij IBS
36 Prebiotica Onvoldoende bewijs volgens EFSA stimuleren darmperistaltiek verhogen defecatiefrequentie voedingsbodem microbiota GOS, FOS, Inuline, lactulose ea.
37 Programma IBS diagnostiek Wat meldt de patiënt Wat zegt de literatuur Dieetbehandeling
38 Doel dieetbehandeling Het zoeken naar een juiste balans Het streven naar een zo volwaardig mogelijke voeding met daarbij zo min mogelijk klachten. Verhogen kwaliteit van leven Normaliseren darmmotoriek en defecatiepatroon Voorkomen complicaties als diverticulitis
39 Methode dieetbehandeling Haalbare doelstellingen/ hulpvraag Eet en klachtendagboek klachtenscore
40 1 e consult : Intakegesprek Verwijzing Klachtenanalyse welke, frequentie, sinds, klachtenverloop aandacht voor de rode vlaggen Medische geschiedenis Medicatie, operaties, onderzoeken, labwaarden, ttga, gewichtsverloop Sociale kaart Wonen, werken, stress, beweging, ontspanning, roken
41 Intakegesprek vervolg Defeacatiepatroon Frequentie, consitentie, verandering, tijd nemen voor defeacatie Analyse eetpatroon Regelmaat Rustig eten : eettempo, praten tijdens eten Verandering eetpatroon, effect Voedingsanamnese Relatie voeding en klachten
42 Eet en klachtendagboek Tijdstip Ontbijt 7.00u TV u Lunch 13.00u Wat en Hoeveel 1 sn volkorenbrood met. Appel 1 wit broodje brie vocht bijzonderheden klachten 150ml Thee met suiker 330ml cola 250cc Koffie Gespannen voor treinreis Beweging 30 minuten wandelen van en naar station Diarree 8 Winderigheid 6 sollicitatiegesprek Misselijkheid 9 Diarree 3 Geen
43 vervolggesprekken Analyse eet en klachtendagboek Regelmaat Vezels en vocht Vet niet te veel en niet te weinig Gasvormers Lactose Pro en prebiotica Fructose Streven naar volwaardigheid
Programma. IBS in de huisartsenpraktijk. IBS diagnostiek Multifactoreel probleem:
IBS in de huisartsenpraktijk Irene Salverda, dietist FoodChoice, eigen praktijk Jenny Brouns, dietist MUMC+ Maastricht Programma IBS diagnostiek Wat meldt de patiënt Wat zegt de literatuur Dieetbehandeling
Nadere informatieProgramma. IBS in de huisartsenpraktijk. IBS diagnostiek Definitie: IBS diagnostiek Multifactoreel probleem: Irritable Bowel Syndrome
IBS in de huisartsenpraktijk Irene Salverda, dietist FoodChoice, eigen praktijk Programma IBS diagnostiek Wat meldt de patiënt Wat zegt de literatuur Dieetbehandeling Jenny Brouns, dietist MUMC+ Maastricht
Nadere informatieLeefstijladviezen bij darmklachten
Leefstijladviezen bij darmklachten Inleiding Deze folder geeft informatie over darmklachten, de oorzaak ervan en wat ertegen te doen is. Het is belangrijk om de informatie aandachtig door te lezen want
Nadere informatiePrikkelbare Darm Syndroom (PDS/IBS)
Prikkelbare Darm Syndroom (PDS/IBS) MDL-centrum IJsselland Ziekenhuis www.mdlcentrum.nl U heeft van uw arts gehoord dat u een Prikkelbare Darm heeft. Een andere benaming voor Prikkelbare Darm Syndroom
Nadere informatieVoedingsadviezen bij darmklachten
Voedingsadviezen bij darmklachten Algemene leefregels: Zorg voor een volwaardige voeding met voldoende variatie Volg hierbij de Richtlijnen Goede Voeding. Eet regelmatig Sla geen maaltijden over maar gebruik
Nadere informatieLeefstijladviezen bij darmklachten
Leefstijladviezen bij darmklachten Deze folder geeft informatie over darmklachten, de oorzaak ervan en wat ertegen te doen is. Het is belangrijk om de informatie aandachtig door te lezen want het geeft
Nadere informatieFunctionele buikklachten
Functionele buikklachten Achtergronden Behandeling Nieuwe medicamenten Discussie Signalen wijzend op somatisch substraat Acute klachten Algemene ziekteverschijnselen (koorts/ hemodynamiek) Ongewenst gewichtsverlies
Nadere informatieVoedingsvezelverrijkt dieet. Algemene richtlijnen
Voedingsvezelverrijkt dieet Algemene richtlijnen 2 Waarom een voedingsvezelverrijkte voeding? Bij bepaalde darmaandoeningen zoals bijvoorbeeld bij obstipatie (verstopping, trage stoelgang), aambeien, divertikels
Nadere informatieVOEDINGSVEZELVERRIJKTE VOEDING
VOEDINGSVEZELVERRIJKTE VOEDING 1056 Inleiding In deze folder vindt u informatie over de rol van voeding en leefstijl in de behandeling van obstipatie, diverticulosis (uitstulpingen in de darm) of van een
Nadere informatieAdvies voor een vezelverrijkte voeding
Advies voor een vezelverrijkte voeding U heeft het advies gekregen om meer vezels in de voeding te gebruiken. Voedingsvezels komen alleen voor in plantaardige producten. In het ene product zitten meer
Nadere informatiePrikkelbare Darm Syndroom
MEDISCH CENTRUM Prikkelbare Darm Syndroom 2 Wat is een prikkelbare darm? We spreken van het Prikkelbare Darm Syndroom (PDS) of spastisch colon wanneer iemand gedurende tenminste 12 weken in de loop van
Nadere informatieDietisten Geldrop Februari 2016 PRIKKELBARE DARM, KAN DE DIETIST U HELPEN?
Dietisten Geldrop Februari 2016 PRIKKELBARE DARM, KAN DE DIETIST U HELPEN? Inhoud Klachten Beïnvloeding van Darmen Leefadviezen Voedingsadviezen, vezels, vocht Feiten en fabels Gasvorming Vezels: 30-40
Nadere informatiePrikkelbare Darm Syndroom
Prikkelbare Darm Syndroom Prikkelbare Darm Syndroom Te behandelen of behelpen? Synoniemen Prikkelbare darm syndroom Irritable bowel syndrome Spastische dikke darm Spastisch colon Definitie Chronische buikpijn
Nadere informatieAdvies bij vezelverrijkte voeding
Advies bij vezelverrijkte voeding Informatie voor patiënten F0180-1011 maart 2014 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus 411, 2260 AK Leidschendam
Nadere informatieHet laag FODMAP dieet
Het laag FODMAP dieet Voeding - gezonde leefstijladviezen & het laag FODMAP dieet Prikkelbare darm syndroom (PDS) is een chronische aandoening van de dikke darm. Bij PDS is de werking van de dikke darm
Nadere informatieVezelverrijkt dieetadvies. Diëtetiek
Vezelverrijkt dieetadvies Diëtetiek Inleiding De arts heeft u doorverwezen naar de diëtist. Bij sommige aandoeningen van zowel de dunne als de dikke darm is het wenselijk het vezelgehalte van de voeding
Nadere informatieAdviezen voor een voedingsvezelverrijkt en vochtverrijkt dieet
Adviezen voor een voedingsvezelverrijkt en vochtverrijkt dieet Bronvermelding Deze folder is gemaakt door de afdeling diëtetiek van het UMC Utrecht: Adviezen voor een voedingsvezelverrijkt en vocht verrijkt
Nadere informatieDivertikels. Afdeling Diëtetiek
Divertikels Afdeling Diëtetiek Voedingsadvies bij divertikels Deze informatie is bedoeld als ondersteuning van het consult door een diëtist. De informatie in deze folder kan een persoonlijk dieetadvies
Nadere informatiePrikkelbare Darm Syndroom (PDS)
Prikkelbare Darm Syndroom (PDS) Afdeling interne geneeskunde mca.nl Inhoudsopgave Wat is PDS? 3 Behandeling van PDS 4 Wat kunt u zelf doen? 5 Behandeling met medicijnen 6 Uw vragen 8 Bijlage 9 Notities
Nadere informatieBuikklachten, altijd een opvlamming? Rinze ter Steege, MDL-arts Martini ziekenhuis Groningen IBD dag 22 september 2018
Buikklachten, altijd een opvlamming? Rinze ter Steege, MDL-arts Martini ziekenhuis Groningen IBD dag 22 september 2018 Korte introductie MDL-arts in Martini ziekenhuis sinds 1 september 2016 Gestudeerd
Nadere informatieVezels Elke dag D752-
Vezels Elke dag Wat zijn vezels? Vezels zijn stoffen uit planten. Ze zitten onder andere in groente, fruit en brood. Het maagdarmkanaal kan vezels niet verteren. Wat gebeurt er dan wel mee? Ze komen in
Nadere informatieHAVER APPELVEZEL VEZELS UIT 6 NATUURLIJKE BRONNEN CITRUS WITLOF MAIS HAVER SOJA
HAVER APPELVEZEL CITRUS VEZELS UIT 6 NATUURLIJKE BRONNEN APPEL HAVER WITLOF SOJA MAIS WAT ZIJN VEZELS? Als essentieel onderdeel van een evenwichtig dieet helpen vezels uw spijsverteringssysteem in goede
Nadere informatieVoeding en Dieet Stomazorg Symposium De Naakte Waarheid
Voeding en Dieet Stomazorg Symposium De Naakte Waarheid Hoeveelheden per dag volwassenen 19-50 jaar 5 opscheplepels groente (250 gram) 2 porties fruit (200 gram) vrouw: 4-5 snee bruin- of volkoren brood
Nadere informatievoedingsvezel verrijkt dieet
voedingsvezel verrijkt dieet inhoudsopgave Waarom deze brochure Wat zijn voedingsvezels? Algemene adviezen Wat zijn vezelrijke voedingsmiddelen? Hoeveel voedingsvezel is per dag nodig? Vochtadvies Werken
Nadere informatieVezelrijke voeding. diëtetiek
5..7 Vezelrijke voeding Inleiding Vezelrijke voeding is van belang, omdat dit voor een goede darmwerking zorgt. Meestal is het voldoende om met een verstandige keuze van voedingsmiddelen het vezelgehalte
Nadere informatieVoedingsadviezen. Diëtetiek / Voedingsteam. Bij diarree / obstipatie
Diëtetiek / Voedingsteam Voedingsadviezen Bij diarree / obstipatie Inleiding Een goed samengestelde voeding is bij darmklachten belangrijk. Uw diëtist heeft u al voedingsadviezen gegeven. In deze brochure
Nadere informatieHet prikkelbare darmsyndroom. polikliniek maag-, darm-, leverziekten
Het prikkelbare darmsyndroom polikliniek maag-, darm-, leverziekten Uw behandelend arts en/of maag, darm, lever (MDL) verpleegkundig specialist heeft met u gesproken over het prikkelbare darm syndroom
Nadere informatieVERSTOPPING WAT IS VERSTOPPING WAT KUNT U ZELF DOEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN WANNEER KUNT U BETER NAAR UW HUISARTS GAAN APOTHEEK.
VERSTOPPING WAT IS VERSTOPPING WAT KUNT U ZELF DOEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN WANNEER KUNT U BETER NAAR UW HUISARTS GAAN APOTHEEK.NL VERSTOPPING Regelmatig poepen vinden veel mensen een teken van
Nadere informatieVoedingsvezelverrijkt dieet
Voedingsvezelverrijkt dieet Naam : Datum : Specialist : Diëtist : Telefoonnummer : o (0223) 69 69 16 o (0223) 69 69 27 o (0223) 69 62 81 o (0223) 69 63 29 1 Inhoud pag. Waarom deze brochure?...3 Wat zijn
Nadere informatieAfdeling Diëtetiek Vezelrijke voeding
Afdeling Diëtetiek Vezelrijke voeding Telefoonnummer: 0344 674285 De arts heeft een vezelrijke voeding geadviseerd in verband met obstipatie of andere darmklachten. Van belang voor een goede darmfunctie
Nadere informatie3 onderwerpen. Irritable bowel syndrome (PDS) vanuit het Patientenperspectief
3 onderwerpen Irritable bowel syndrome (PDS) vanuit het Patientenperspectief 1 IBS in het kort 2 Kennis van IBS patienten over hun aandoening 3 Het patientenperspectief/vooroordelen Carla Flik Klinisch
Nadere informatieVoedingsadviezen. Diëtetiek / Voedingsteam. Bij diarree / obstipatie
Diëtetiek / Voedingsteam Voedingsadviezen Bij diarree / obstipatie Inleiding U heeft darmklachten, waarbij voeding een rol kan spelen. Uw diëtist heeft u al voedingsadviezen gegeven. In deze brochure kunt
Nadere informatieWat zijn divertikels?
Diverticulitis Wat zijn divertikels? Divertikels zijn ballonachtige uitstulpingen van de wand van het maagdarmkanaal. Divertikels stulpen naar buiten uit, door de spierlaag heen. Je kunt ze vergelijken
Nadere informatieNutritionele preventie en management bij prikkelbare darm syndroom, constipatie en diverticulose
Nutritionele preventie en management bij prikkelbare darm syndroom, constipatie en diverticulose Stijn Vanden branden OLV Aalst Prikkelbare Darm Syndroom Definitie Pathofysiologie Dieetmaatregelen Restrictiedieet
Nadere informatieAfdeling Diëtetiek Vezelrijke voeding
Afdeling Diëtetiek Vezelrijke voeding Telefoonnummer: 0344 674285 De arts heeft een vezelrijke voeding geadviseerd in verband met obstipatie of andere darmklachten. Van belang voor een goede darmfunctie
Nadere informatieVezelrijke voeding bij darmklachten
Vezelrijke voeding bij darmklachten Albert Schweitzer ziekenhuis Januari 2012 Pavo 0018 Inhoud blz. 1. Inleiding 2 2. Hoe werkt de spijsvertering 2 Diarree en verstoppingen 3 3. Voedingsvezels 3 Wat zijn
Nadere informatieFODMAP- arm dieet. Linda van den Berg Diëtistenpraktijk EETinzicht
FODMAP- arm dieet Linda van den Berg Diëtistenpraktijk EETinzicht Inhoud 1. Wat zijn FODMAPs? 2. Geschiedenis van het onderzoek naar FODMAPs 3. FODMAP-arm dieet, hoe ziet het eruit? - Eliminatie fase -
Nadere informatieniet één enkel vezeltype, maar een mengsel van vele verschillende soorten vezels.
Inleiding Een trage stoelgang, obstipatie of verstopping is een veel voorkomend ongemak. Zo'n harde ontlasting kan ontstaan doordat in de voeding te weinig 'ballast' (vezel) zit en te weinig vocht. Te
Nadere informatiePDS komt voor bij 15 tot 20 procent van de vrouwen en 5 tot 20 procent van de mannen, voornamelijk
Werkstuk door een scholier 1655 woorden 14 december 2005 7,7 50 keer beoordeeld Vak Biologie Inleiding Voor mijn literatuuronderzoek voor biologie in 6 vwo heb ik voor het onderwerp Prikkelbare Darm Syndroom
Nadere informatieVoeding en inflammatoire darmziekten
Voeding en inflammatoire darmziekten J.Brouns Diëtist MDL Maastricht UMC+ 25-06-2018 geen eetlust Agenda: Een gezonde basis Voeding tijdens opvlamming Veel gestelde vragen Ruimte voor uw eigen vragen Is
Nadere informatieeen bepaalde ziekte, zoals een darmontsteking, het prikkelbare darmsyndroom (IBS), diabetes of een kwaadaardige aandoening.
Verstopping Regelmatig ontlasting hebben, is voor veel mensen een teken van goede gezondheid. De regelmaat verschilt van mens tot mens: de een heeft drie keer per dag ontlasting, de ander drie keer per
Nadere informatieVerstopping VRAAG OVER UW MEDICIJNEN! WWW.APOTHEEK.NL
Verstopping WAT IS VERSTOPPING WAT KUNT U ZELF DOEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN WANNEER KUNT U BETER NAAR UW HUISARTS GAAN VRIJ VERKRIJGBARE MEDICIJNEN VRAAG OVER UW MEDICIJNEN! WWW.APOTHEEK.NL VERSTOPPING
Nadere informatieVoedingsrichtlijnen bij constipatie Pediatrie
Voedingsrichtlijnen bij constipatie Pediatrie Inhoudsopgave 1 Constipatie of verstopping?... 3 2 Oorzaken... 3 3 Richtlijnen voor een goede stoelgang... 4 4 Vezels... 6 5 Producten met probiotica of probiotica...
Nadere informatieOm dagelijks een goede darmwerking en een gezonde ontlasting te hebben, neemt u best volgende punten in acht:
Inhoud 1. Gebruik voeding rijk aan vezels... 2 2. Vermijd levensmiddelen die een stoppende werking hebben... 2 3. Voldoende drinken... 3 4. Voldoende lichaamsbeweging... 3 5. Neem nooit laxeer- of purgeermiddelen...
Nadere informatieNaam : Datum : Specialist : Diëtist : Telefoonnummer : o (0223) 69 69 16 o (0223) 69 69 27 o (0223) 69 62 81 o (0223) 69 63 29
Diverticulitis Naam : Datum : Specialist : Diëtist : Telefoonnummer : o (0223) 69 69 16 o (0223) 69 69 27 o (0223) 69 62 81 o (0223) 69 63 29 1 Inhoud pag. Inhoud...2 Wat is diverticulitis?...3 Oorzaken
Nadere informatieVoeding en leefstijl bij Prikkelbaar Darm Syndroom (PDS)
Voeding en leefstijl bij Prikkelbaar Darm Syndroom (PDS) In deze folder vindt u adviezen over voeding en leefstijl bij het Prikkelbaar Darm Syndroom (PDS). PDS wordt ook wel IBS (Irritable Bowel Syndrome)
Nadere informatieVOEDING BIJ CHRONISCHE DARMONTSTEKINGEN FRANCISCUS GASTHUIS
VOEDING BIJ CHRONISCHE DARMONTSTEKINGEN FRANCISCUS GASTHUIS Inleiding Deze informatie is bestemd voor patiënten die bekend zijn met chronische darmontstekingen. De meest bekende zijn: de ziekte van Crohn
Nadere informatieVoedingsadvies bij obstipatie bij kinderen
Kindergeneeskunde Voedingsadvies bij obstipatie bij kinderen www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Drink- en voedingsadviezen... 3 Vezels... 3 Vocht... 4 Gasvorming... 5 Tips... 6 Wat heeft uw kind dagelijks
Nadere informatieDieet bij PDS volgens de Maastricht Approach
OVERZICHTSARTIKEL Dieet bij PDS volgens de Maastricht Approach Er is geen consensus over de dieetbehandeling bij PDS. De afdeling diëtetiek, MDL-artsen en wetenschappers van het Maastricht UMC+ hebben
Nadere informatieIrritable bowel syndrome (PDS) vanuit het Patientenperspectief. 3 onderwerpen. 1 IBS in het kort. 2 Kennis van IBS patienten over hun aandoening
Irritable bowel syndrome (PDS) vanuit het Patientenperspectief Carla Flik Klinisch Psycholoog / Psychotherapeut St. Antonius Ziekenhuis 3 onderwerpen 1 IBS in het kort 2 Kennis van IBS patienten over hun
Nadere informatieVoedingsadviezen bij obstipatie
Voedingsadviezen bij obstipatie In deze folder vindt u informatie over de oorzaken en behandeling van obstipatie. Verder leest u hoe dit toe te passen is in het dagelijks leven. Inhoud Wat is obstipatie?
Nadere informatieHerintroductie FODMaPs
Herintroductie FODMaPs Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding Na minimaal zes weken het FODMaP-beperkte dieet te hebben gevolgd zijn uw klachten als gevolg van het
Nadere informatieAdviezen voor een voedingsvezelverrijkt en vochtverrijkt dieet
Adviezen voor een voedingsvezelverrijkt en vochtverrijkt dieet Tekst: Nicole Broekman, diëtist Datum: FEBRUARI 2010 Heeft u wijzigingen of aanvullingen op deze folder? Dan kunt u contact opnemen met de
Nadere informatieKennislacunes NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen
Kennislacunes Buikpijn bij kinderen Kennislacunes 1. Prevalentie prikkelbare darm syndroom bij kinderen met chronische buikpijn (noot 5, 15). 2. Verschil in prognose van kinderen met prikkelbare darm syndroom
Nadere informatieAdviezen voor een vezelrijke voeding
Adviezen voor een vezelrijke voeding U heeft het advies gekregen om een voedingsvezelrijke voeding te gebruiken. In deze folder staan algemene richtlijnen. Voedings worden ook wel kortweg genoemd. Voedingsvezel
Nadere informatieLeefstijladviezen Voor een goede stoelgang
Leefstijladviezen Voor een goede stoelgang Afdeling algemene chirurgie In deze folder vindt u informatie over een gezonde leefstijl om een goede stoelgang te bevorderen. Gezonde vezelrijke voeding Voedingsvezels
Nadere informatieEet smakelijk René de Groot 15-06-2014
Eet smakelijk René de Groot 15-06-2014 Inhoudsopgave: Kennis testen Waar is voeding eigenlijk goed voor? Waarmee moeten we dan ontbijten? Bloedsuiker spiegel Calorieën?? Schijf van 5 Hoeveel calorieën
Nadere informatieVoedingsvezelverrijkt dieet
Voedingsvezelverrijkt dieet U heeft het advies gekregen om een voedingsvezelverrijkt dieet te volgen. In deze brochure staan algemene richtlijnen voor dit dieet. Voedingsvezelverrijkt dieet Van uw behandelend
Nadere informatieNIEUW Last van winderigheid of een opgeblazen gevoel? DAT LUCHT OP! VRAAG RAAD AAN JE APOTHEKER OF ARTS
NIEUW Last van winderigheid of een opgeblazen gevoel? DAT LUCHT OP! VRAAG RAAD AAN JE APOTHEKER OF ARTS Ook wel eens last van een opgeblazen gevoel? Of van winderigheid? Best wel vervelend en onaangenaam,
Nadere informatieDieetbehandeling bij darmklachten
Dieetbehandeling bij darmklachten Dieetbehandeling voor: Naam: Geboortedatum: Datum van afgifte: Naam diëtist: Telefoonnummer diëtist: Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. De spijsvertering
Nadere informatieDivertikels en diverticulitis. Oorzaak en behandeling
Divertikels en diverticulitis Oorzaak en behandeling In deze folder krijgt u informatie over divertikels en diverticulitis. Deze folder geeft informatie over de oorzaak van divertikels en diverticulitis.
Nadere informatieDiverticulitis. chirurgie
Diverticulitis chirurgie Bij u is door uw behandelend arts de darmaandoening diverticulitis vastgesteld. Voor de behandeling hiervan bent u opgenomen op de afdeling chirurgie. In deze brochure krijgt u
Nadere informatieVoedingsadvies bij een colostoma. Diëtetiek
Voedingsadvies bij een colostoma Diëtetiek 1 2 Inleiding Een colostoma is een kunstmatige uitgang van de dikke darm (colon). Na het aanleggen van een colostoma is het volgen van een speciaal dieet niet
Nadere informatieVoedingsadvies bij hypoglykemie (te laag bloedglucose) Voedingsadvies
Voedingsadvies bij hypoglykemie (te laag bloedglucose) Wanneer u last heeft van een te lage bloedglucose (hypoglykemie) kunnen de volgende klachten zich voordoen: trillen, transpireren, bleekheid, duizeligheid,
Nadere informatieChronische buikpijnklachten
Maag- Darm- Leverziekten Chronische buikpijnklachten advies en informatie Waarom krijgt u deze folder? U krijgt deze folder ter aanvulling op het specialistisch spreekuur voor patiënten met chronische
Nadere informatieDietetiek. Voeding bij darmklachten
Afdeling: Onderwerp: Dietetiek Voeding bij darmklachten 1 www.ikazia.nl Voeding bij darmklachten 800508 / juli 2014 Inhoudsopgave 1. Hoe ontstaan darmklachten?...3 2. Leefstijladviezen...4 3. Voedingsadviezen...5
Nadere informatieFODMAP arm dieet basisboek
FODMAP arm dieet basisboek Voedingsadvies voor mensen met prikkelbare darm syndroom 1 Inhoudsopgave Woord vooraf pagina 4 Hfst 1 Het FODMAP arme dieet pagina 6 Hfst 2 De verschilldende FODMAPs pagina 10
Nadere informatieAdviezen voor een vezelrijke voeding
Adviezen voor een vezelrijke voeding Ziekenhuis Gelderse Vallei Inhoud Inleiding 3 Oplosbare 3 Niet-oplosbare 3 Vezelrijke voedingsmiddelen 4 Let op 5 Vocht 5 Functionele voedingsmiddelen 5 Vezelproducten
Nadere informatieWerkboek. Herintroductie FODMaPs. Martini Ziekenhuis. Postbus 300033 Van Swietenplein 1 9700 RM Groningen 9728 NT Groningen. Algemeen telefoonnummer
Werkboek Herintroductie FODMaPs Martini Ziekenhuis Postadres Bezoekadres Postbus 300033 Van Swietenplein 1 9700 RM Groningen 9728 NT Groningen Algemeen telefoonnummer (050) 524 5245 www.martiniziekenhuis.nl
Nadere informatieVoedingsvezelverrijkte voeding
Voedingsvezelverrijkte voeding Voedingsvezels zijn onverteerbare bestanddelen, die alleen in plantaardige producten voorkomen. Graanproducten, groente, fruit, aardappelen, peulvruchten en noten bevatten
Nadere informatieLow Anterior Resectie Syndroom (LARS) Informatiebrochure patiënten
Low Anterior Resectie Syndroom (LARS) Informatiebrochure patiënten 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Wat is en Low Anterior Resectie Syndroom (LARS)?... 4 Wat zijn veelvoorkomende syndromen?... 5 Potentiële risicofactoren
Nadere informatieVoeding bij de ziekte van Crohn en Colitis Ulcerosa. Ginette van Lienen, diëtist
Voeding bij de ziekte van Crohn en Colitis Ulcerosa Ginette van Lienen, diëtist De diagnose en dan? Nog niet wetenschappelijk aangetoond dat voeding een rol speelt bij ontstaan IBD Er is géén specifiek
Nadere informatieDarmproblemen. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!
Darmproblemen Uw stoelgang gaat niet zoals u wilt, bijvoorbeeld omdat u last hebt van obstipatie (verstopping) of diarree. Dit probleem kan worden veroorzaakt door problemen met uw darmen, zoals divertikels
Nadere informatieRichtlijn divertikelziekte (diverticulosis/ diverticulitis)
1/5 Diëtetiek Richtlijn divertikelziekte (diverticulosis/ diverticulitis) Inleiding Divertikels zijn kleine uitstulpingen van de darmwand in de buikholte. Op zwakke plekken drukt de darm naar buiten, vergelijkbaar
Nadere informatieVoedingsadviezen. voor kinderen met verstopping (obstipatie) Dietetiek
Dietetiek Voedingsadviezen voor kinderen met verstopping (obstipatie) Inleiding De voedingsgewoonten in de Westerse wereld zijn de laatste eeuw duidelijk veranderd. Het suikergebruik is verdubbeld, we
Nadere informatievoedingsadvies bij hypoglykemie
voedingsadvies bij hypoglykemie (te laag bloedglucose) 1 2 Inleiding Mogelijke klachten Wanneer u last heeft van een te lage bloedglucose (hypoglykemie) kunnen de volgende klachten zich voordoen: trillen,
Nadere informatieVan Dicke tot DINC. De rol van de diëtist bij coeliakie en de invloed van een glutenvrij dieet op de kwaliteit van leven
Van Dicke tot DINC De rol van de diëtist bij coeliakie en de invloed van een glutenvrij dieet op de kwaliteit van leven Loes Köhler-Brands, diëtist Dieetadvies Praktijk Velp en lid van DINC Van Dicke tot
Nadere informatiePATIËNTENFOLDER Interne Geneeskunde Prikkelbare Darm Syndroom (PDS)
PATIËNTENFOLDER Interne Geneeskunde Prikkelbare Darm Syndroom (PDS) In deze brochure krijgt u informatie over het Prikkelbare Darm Syndroom (PDS). De brochure geeft informatie over de mogelijke oorzaken,
Nadere informatieRichtlijnen samenstellen voedingsvezelverrijkte voeding
Richtlijnen samenstellen voedingsvezelverrijkte voeding Inleiding Deze richtlijnen voor het samenstellen van een voedingsvezelverrijkte voeding zijn bedoeld voor mensen die risico lopen op problemen met
Nadere informatieVoedingsadvies bij obstipatie
Afdeling: Diëtetiek Onderwerp: 1 Hoe ontstaat obstipatie? Er zijn heel veel mensen die last hebben van obstipatie (moeilijke stoelgang of verstopping). Van obstipatie wordt gesproken wanneer men minder
Nadere informatieHet prikkelbare darmsyndroom (PDS)
Het prikkelbare darmsyndroom (PDS) Maag-Darm-Levercentrum Beter voor elkaar 2 Het prikkelbare darmsyndroom Voor sommige darmklachten die langdurig aanhouden of steeds terugkomen, is geen lichamelijke oorzaak
Nadere informatieCOELIAKIE Coeliakie bij volwassenen
COELIAKIE Coeliakie bij volwassenen Bij u is de diagnose coeliakie gesteld en dit is misschien al een tijd geleden. Om klachten en complicaties te voorkomen is het van essentieel belang dat u begeleid
Nadere informatieDieetadviezen bij een vezelverrijkte voeding. Diëtetiek
Dieetadviezen bij een vezelverrijkte voeding Diëtetiek 1 Inhoudsopgave Inhoudsopgave pagina 2 Uw gegevens. 2 Inleiding 3 Obstipatie 4 Diarree 4 Divertikels.. 3 Wat zijn voedingsvezels?... 4 Adviezen 4
Nadere informatiebuikklachten: Is de aardappel in discrediet? Prof. Dr. Ben Witteman, MDL-arts, Ziekenhuis Gelderse Vallei, Ede Wageningen Universiteit
buikklachten: Is de aardappel in discrediet? Prof. Dr. Ben Witteman, MDL-arts, Ziekenhuis Gelderse Vallei, Ede Wageningen Universiteit 2 GEEN DISCLOSURES! Prikkelbaar Darm Syndroom meest voorkomende oorzaak
Nadere informatieVoeding in de zwangerschap
Voeding in de zwangerschap Verloskunde Beter voor elkaar 1 2 Gezonde voeding Een gezonde leefstijl is belangrijk, vooral nu u in verwachting bent. Daarbij hoort gezonde voeding. Eten voor twee is niet
Nadere informatieIntakeformulier FODMaP-dieet
Intakeformulier FODMaP-dieet Om een zo duidelijk mogelijk beeld te krijgen van uw huidige darmklachten, vraagt de diëtist u onderstaande vragen te beantwoorden. De ingevulde vragenlijst zal vertrouwelijk
Nadere informatieCoby Wijnen, diëtist verbonden aan de VSN
Voeding bij myotone dystrofie Coby Wijnen, diëtist verbonden aan de VSN 30 mei 2009 myotone dystrofie vragen bijeengebracht tot volgende onderwerpen: overgewicht ondergewicht diarree obstipatie pseudo-obstructie
Nadere informatievoedingsadviezen na gastric bypass
voedingsadviezen na gastric bypass 1 2 VOEDINGSADVIEZEN NA GASTRIC BYPASS Inleiding Na de gastric bypass operatie ontstaat er een kleine maag. De hoeveelheid voedsel die men daarna per maaltijd kan innemen
Nadere informatieAfdeling: Diëtetiek. Onderwerp: Voedingsadvies bij inflammatoire darmziekten
Afdeling: Diëtetiek Onderwerp: Voedingsadvies bij inflammatoire darmziekten Inhoudsopgave 1. IBD 3 1.1. Colitis Ulcerosa 3 1.2. Ziekte van Crohn 3 1.3. Verschillen tussen de ziekte van Crohn en Colitis
Nadere informatieCT ONDERZOEK VAN DE DIKKE DARM (COLONOGRAFIE) FRANCISCUS VLIETLAND
CT ONDERZOEK VAN DE DIKKE DARM (COLONOGRAFIE) FRANCISCUS VLIETLAND Inleiding U heeft een afspraak gemaakt voor een CT-colonografie. CT is de afkorting van computertomograaf. Dit is een apparaat dat met
Nadere informatievoedingsvezel- ZorgSaam
voedingsvezel- bij verrijkte diabetes voeding mellitus ZorgSaam 1 Inleiding Voedingsvezels zijn onverteerbare bestanddelen, die alleen in plantaardige producten voorkomen. Graanproducten, groente, fruit,
Nadere informatieAfdeling Diëtetiek. Gezonde Voeding bij Prikkelbare Darm Syndroom
Afdeling Diëtetiek Gezonde Voeding bij Prikkelbare Darm Syndroom Algemeen U heeft het advies gekregen om uw voedingspatroon aan te passen in verband met lichamelijke klachten bij het Prikkelbare Darm Syndroom.
Nadere informatieVoeding bij een vernauwing of dreigende afsluiting darm
Voeding bij een vernauwing of dreigende afsluiting darm Beste patiënt Een vernauwing of dreigende afsluiting of obstructie in de darm kan de doorgang van voedselresten belemmeren. Voornamelijk grote stukken
Nadere informatieCOELIAKIE Coeliakie bij kinderen
COELIAKIE Coeliakie bij kinderen Bij uw kind is de diagnose coeliakie gesteld en misschien al een tijd geleden. Coeliakie bij kinderen wordt vaak rond het 2e levensjaar gediagnosticeerd. Wanneer er via
Nadere informatieRichtlijn voeding bij de ziekte van Parkinson
Richtlijn voeding bij de ziekte van Parkinson Versie voor mensen met parkinson M.J.M.D van Asseldonk H.C. Dicke J.I. Hoff B. van Harten B.R. Bloem S.H.J. Keus M. Munneke Inhoud Algemene informatie... 3
Nadere informatieDe rol van voeding bij darmkanker
De rol van voeding bij darmkanker Stefanie Mortier Oncologisch centrum 26 maart 2015 Inhoud 1. Oorzaken 2. Preventie 3. De nog niet behandelde patiënt 4. Radio- en chemotherapie 5. Chirurgie 6. Herstel,
Nadere informatie1574a. REDUCE-PDS Behandeling met gezonde voeding. Voeding is nodig! Wanneer gaat het fout met onze voeding? PDS en voeding
26-1-2018 1574a REDUCE-PDS Behandeling met gezonde voeding U heeft als één van de behandelingen van uw PDS gekozen voor Gezonde voeding. Voor een goed begrip van deze behandeling is het van belang dat
Nadere informatieVoedingsadviezen bij obstipatie
Voedingsadviezen bij obstipatie In deze folder vindt u informatie over de oorzaken en behandeling van obstipatie. Verder leest u hoe dit toe te passen is in het dagelijks leven. Inhoud Wat is obstipatie?
Nadere informatieMoeten mensen er echt mee leren leven of... zou het ook aan onze voeding kunnen liggen?
Darmklachten zijn een steeds vaker voorkomend probleem. Ondanks de toename van het aantal klachten is er nog steeds geen passende oplossing gevonden voor het probleem. In mijn praktijk Detoxenzo kloppen
Nadere informatieRichtlijnen voor een vocht- en vezelrijke voeding. Diëtetiek
Richtlijnen voor een vocht- en vezelrijke voeding Diëtetiek 1 Voeding en vochtinname Voldoende vocht en een vezelrijke voeding is belangrijk voor een goede spijsvertering en werking van nieren en blaas.
Nadere informatie